Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 czerwca 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Sławomir Bagiński

Sędziowie: Dorota Elżbieta Zarzecka

Marek Szymanowski

Protokolant: Patrycja Śledziewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 czerwca 2021 r. w B.

sprawy z odwołania E. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową

na skutek apelacji E. B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 5 września 2019 r. sygn. akt IV U 753/19

I.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i przyznaje E. B. rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową na okres od 14 listopada 2018 roku do 13 listopada 2020 roku;

II.  wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową zawarty w apelacji w części dotyczącej okresu po 13 listopada 2020 roku przekazuje do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.;

III.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. na rzecz E. B. 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego za II instancję;

IV.  przyznaje E. B. ze Skarbu Państwa (Sądu Apelacyjnego w Białymstoku) 209 (dwieście dziewięć) złotych tytułem kosztów dojazdu na badanie.

Sygn. akt III AUa 817/19

UZASADNIENIE

Decyzją z 13 lutego 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. odmówił E. B. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku ze stwierdzoną chorobą zawodową.

W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 6 ustawy z 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje osobie, która stała się niezdolna do pracy w związku ze stwierdzoną chorobą zawodową. Organ rentowy wskazał, iż zarówno lekarz orzecznik ZUS, jak i komisja lekarska ZUS nie stwierdziła, iż ubezpieczona jest w ogóle osobą niezdolną do pracy.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła ubezpieczona E. B. wnosząc o jej zmianę i przyznanie jej świadczenia rentowego w związku ze stwierdzoną chorobą zawodową.

Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z 5 września 2019 r. oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy ustalił, iż decyzją (...) Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego z 27 września 2018 r. stwierdzono u wymienionej E. B. chorobę zawodową, to jest przewlekłą chorobę narządu głosu spowodowaną nadmiernym wysiłkiem głosowym trwającym co najmniej 15 lat w postaci niedowładu mięśni wewnętrznych krtani z wrzecionowatą niedomykalnością, przewlekłe zapalenie krtani z niedomogą fonacyjną głośni. Schorzenie to nie skutkuje niezdolnością do pracy u wymienionej.

Sąd Okręgowy na początku swoich rozważań wskazał, że spór w niniejszej sprawie ogniskował wokół kwestii czy występuje u wymienionej niezdolność do pracy i czy ta niezdolność ma związek ze stwierdzoną u ubezpieczonej E. B. chorobą zawodową związaną z narządem głosu.

Rozstrzygnięcie tego zagadnienia wymagało wiadomości specjalistycznych wobec czego sąd dopuścił dowód z opinii biegłego otolaryngologa. Biegły ten w swojej opinii wskazał, iż u wymienionej występuje przewlekłe zapalenie krtani z niedomogą fonacyjną mięśni wewnętrznych krtani i strun głosowych oraz niedosłuch małego stopnia odbiorczy obustronny wysokotonowy. Biegły wskazał, iż po przeprowadzonym badaniu podmiotowym oraz po zbadanej dokumentacji medycznej wynika, iż poza niewielkim obustronnym niedosłuchem u wymienionej nie występują inne patologie związane ze słuchem. Wedle biegłego wykazane u wymienionej istnienie przewlekłego zapalenia krtani, które powoduje trudności fonacyjne i stałą chrypkę, ale nie występuje stridor, ani duszność krtaniowa. Z powodu choroby zawodowej i schorzenia krtani wymaga ona jedynie okresowej kontroli laryngologicznej z okresową kontrolą słuchu. Jak dalej wskazał biegły charakter schorzenia krtani oraz obecne nasilenie objawów z tym związanych nie daje podstaw do uznania odwołującej E. B. za osobę niezdolną do pracy w związku z chorobą zawodową, biegły wskazał, iż mimo stwierdzonego przewlekłego schorzenie krtani wymieniona może wykonywać każdy inne zatrudnienie nie wymagające wysiłku głosowego chociażby zgodne z jej posiadanymi wykonywanym zawodem, to jest może wykonywać pracę informatyka. Reasumując biegły wskazał, iż na obecnym etapie charakter schorzenie oraz jego nasilenie nie powodują niezdolności do pracy w związku ze stwierdzoną chorobą zawodową. Ten sam biegły w opinii uzupełniającej wskazał, iż prawdą jest, że u odwołującej po wieloletniej diagnostyce i licznych badaniach foniatrycznych wykazano istnienie przewlekłego zapalenia krtani z niedowładem mięśni wewnętrznych krtani, z wrzecionowatą niedomykalnością głośni. Jeszcze raz biegły podkreślił, iż co prawda stwierdzone schorzenie wymaga okresowych badań laryngologicznych jednak nie jest ona na tyle nasilona, aby uzasadniało twierdzenie, iż jest osobą niezdolna do wykonywania pracy.

W ocenie Sądu Okręgowego zarówno opinia główna jak i uzupełniająca są kategoryczne, rzeczowe, wyczerpujące i należycie uzasadnione, a przy czym zostały wydane przy uwzględnione całej dostępnej znajdującej się w aktach sprawy i przedstawioną przez skarżącą w dokumentacji medycznej, wobec czego nie było powodów do tego aby sąd dopuszczał dowód z opinii kolejnego biegłego.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik ubezpieczonej E. B.. Wyrok zaskarżył w całości i zarzucił mu:

1.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy tj. art. 217 § 1 k.p.c. oraz art. 227 k.p.c. w związku z art. 278 k.p.c. i art. 286 k.p.c. - poprzez oddalenie przez Sąd Okręgowy wniosku dowodowego ubezpieczonej o dopuszczenie dowodu z opinii innego lekarza o specjalności laryngolog-foniatra, pomimo, że zachodziły podstawy do dopuszczenie takiego dowodu, gdyż sporządzona opinia nie była jednoznaczna, wnioski w niej zawarte wykraczały poza zakres specjalności i kompetencji biegłego, a niektóre z zawartych w niej stwierdzeń pozostawały we wzajemnej sprzeczności, co w konsekwencji miało istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy i doprowadziło do błędnego przyjęcia, że Ubezpieczona jest zdolna do pracy. W szczególności w ww. opinii:

a)  biegły nie odpowiedział na pytanie czy stwierdzona u Ubezpieczonej przewlekła choroba narządu głosu - niedowład mięśni wewnętrznych krtani z wrzecionowatą niedomykalnością fonacyjną głośni i trwałą dysfonią pozwala na wykonywanie pracy zgodne z posiadanym przez Ubezpieczoną wykształceniem i wykonywanym zawodem tj. pracy nauczyciela (pracy wymagającej wysiłku głosowego);

a)  biegły zupełnie dowolnie i błędnie stwierdził, że ubezpieczona posiada kwalifikacje i wykonywała zawód informatyka, a w konsekwencji wskazał, że stwierdzone choroby nie umożliwiają dalszego wykonywania ww. zawód (jako niewymagającego pracy głosem);

b)  w opinii biegłego wskazano, że Ubezpieczona nie może wykonywać pracy wymagającej wysiłku głosowego tj. nie może wykonywać pracy zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami, a jednocześnie stwierdzono, że jest zdolna do pracy. Podczas gdy ustalenie, że Ubezpieczona nie może wykonywać pracy głosem powinno prowadzić do konkluzji, że Ubezpieczona jest co najmniej częściowo niezdolna do pracy;

2.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy tj. art. 227 k.p.c. i art. 233 § 1 k.p.c., polegające na pominięciu przez Sąd Okręgowy wyjaśnienia i ustalenia istotnych dla sprawy okoliczności, nieprzeprowadzeniu prawidłowego postępowania dowodowego i nierozważeniu w sposób bezstronny i wszechstronny zwłaszcza okoliczności:

a)  dotyczących stanu zdrowia Ubezpieczonej (m.in. poprzez: pominięcie dokumentacji medycznej sporządzonej przez lek. med. J. C. specjalistę otolaryngologa i audiologa-foniatry - zgodnie, z którą Ubezpieczonej kategorycznie zakazano pracy głosem; pominięcie dowodu z przesłuchania Ubezpieczonej, podczas, gdy pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy);

a)  dotyczącej posiadanych przez Ubezpieczoną kwalifikacji i wykonywanego zawodu (w tym zakresie Sąd Okręgowy nie przeprowadził jakiejkolwiek analizy materiału dowodowego i zupełnie dowolnie przyjął błędne i wykraczające poza zakres kompetencji biegłego ustalenia, że Ubezpieczona posiada kwalifikacje do wykonywania innej pracy niż zawód nauczyciela tj. zawodu informatyka)

3.  naruszenie przepisów postępowania, które uniemożliwia kontrolę wydanego sprawie wyroku tj. art. 328 § 2 k.p.c. poprzez pominięcie w uzasadnieniu wyroku wskazania podstawy rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa:

a)  uzasadnienie podstaw faktycznych wydanego wyroku sprowadza się do przytoczenia stwierdzeń zawartych w opinii biegłego, bez poddania ich jakiejkolwiek analizie, zwłaszcza w kontekście zarzutów stawianych rzeczonej opinii przez Ubezpieczoną;

a)  uzasadnienie podstaw prawnych zaskarżonego wyroku sprowadza się do wskazania nieistniejącego przepisu k.p.c. tj. „art. 477(1) 14 § 1 k.p.c.", pominięto jakiekolwiek odniesienie się do przepisów prawa materialnego dotyczących niniejszej sprawy.

Wskazując na powyższe wniósł o:

1)  zmianę zaskarżonej decyzji w całości i orzeczenie co do istoty sprawy, poprzez przyznanie Ubezpieczonej prawa do renty z tytułu częściowej, trwałej niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową od dnia złożenia wniosku tj. od 14 listopada 2018 r.,

1)  stwierdzenie odpowiedzialność Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w O. za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji przyznającej Ubezpieczonej prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową,

2)  zasądzenie na rzecz Ubezpieczonej od organu rentowego kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa prawnego wg norm przepisanych.

Ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Olsztynie.

Podczas rozprawy apelacyjnej 17 czerwca 2020 r. pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

W ocenie Sądu Apelacyjnego zasadny jest zarzut sformułowany w puncie 2b apelacji. Punktem wyjścia do rozważań jest bowiem ocena kwalifikacji zawodowych wnioskodawczyni. Tą kwestie pominął sąd pierwszej instancji w zakresie ustaleń faktycznych, jak też nie odniósł się do prawa materialnego. W tym względzie zarzut z punktu 3. apelacji także jest uzasadniony.

Konieczne było zatem dokonanie ustaleń dotyczących kwalifikacji wnioskodawczyni.

E. B. pracowała jako nauczyciel w okresach: od 1.09.1980 r. –do 31.08.1989 r., od 1.09.1996 do 31.08.2018 r. Natomiast w okresach od 1.01.1984 r. do 31.12.1988 r., od 1.09.1989 r. do 30.06.1996 r. i od 21.06.1997 r. do 30.09.1997 r. podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników (świadectwa pracy i zaświadczenie (...) akta emerytalne i kapitałowe ZUS). Ma ona wykształcenie wyższe - mgr fizyki (akta ZUS - dokumentacja lekarska), ukończyła też studia podyplomowe w zakresie „informatyki stosowanej w edukacji” (k. 31-32).

Ze świadectwa ukończenia studiów podyplomowych wynika, że na zagadnienia informatyczne (przedmioty wymienione w punktach 1-8, k. 32) poświęcono 100 godzin wykładów i 200 godzin zajęć praktycznych.

Jeżeli porówna się wymagania na stanowisku technika informatyki według podstawy programowej z rodzajem i liczba zajęć na studiach podyplomowych wnioskodawczyni to wynika z tego, że ukończenie studiów podyplomowych na kierunku informatyka stosowana w edukacji nie oznacza podsiadania przez wnioskodawczynię kwalifikacji informatyka.

W Załączniku do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach (Dz.U.2012.184 ze zm.), w Części III - opis kształcenia w poszczególnych zawodach, jako efekty kształcenia właściwe dla kwalifikacji wyodrębnionych w zawodzie technik informatyk wskazuje się:

- montaż oraz eksploatacja komputerów osobistych oraz urządzeń peryferyjnych;

- projektowanie lokalnych sieci komputerowych i administrowanie sieciami;

- tworzenie aplikacji internetowych i baz danych oraz administrowanie bazami. Minimalna liczba godzin kształcenia zawodowego przewidziana dla osiągnięcia tych efektów (oprócz godzin przeznaczonych na podbudowę do kształcenia w zawodzie lub grupie zawodów) to odpowiednio: 360, 300 i 420 godzin. Łącznie obejmuje to 1080 godzin.

Na przykład na projektowanie sieci komputerowych i administrowanie nimi przeznaczono więc 300 godzin,. Tymczasem na studiach podyplomowych odwołującej było to 15 godzin. Takie krótkie porównanie wskazuje, że wnioskodawczyni nie ma kwalifikacji technika informatyka. Nie ma zatem potrzeby porównywania wnioskodawczyni do inżyniera informatyka, a należy mieć na względzie okoliczność, że poziom kwalifikacji odpowiedni do kwalifikacji nauczyciela, to przynajmniej kwalifikacje inżyniera informatyka .

Przez wiele lat E. B. pracowała jako nauczyciel fizyki, w 2003 roku ukończyła studia podyplomowe w zakresie „Informatyka Stosowana w (...). Ukończenie wskazanych studiów podyplomowych pozwala jedynie na nauczanie technologii informacyjnej lub informatyki w szkole. Porównując wykaz przedmiotów oraz godzin poświęconych na dany przedmiot wskazany w świadectwie ukończenia studiów trudno przeoczyć olbrzymią dysproporcję między kwalifikacjami po studiach na kierunku informatyka, czy nawet w zawodzie technik informatyk. Umiejętności zdobyte na ukończonych przez ubezpieczoną studiach podyplomowych nie pozwalają uznać, iż E. B. mogłabym podjąć pracę jako informatyk.

Stosownie do art. 12. ust. 1 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz.U.2020.53 ze zm.), dalej zwana „ustawą emerytalną”:

1. Niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

3. Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Należy mieć przy tym na uwadze art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej, wskazujący na potrzebę oceny możliwości wykonywania dotychczasowej pracy, która wszakże nie musi odzwierciedlać posiadanych kwalifikacji. Kwestia kwalifikacji zawodowych ma szczególne istotne znaczenie w sprawie niniejszej kiedy rozważyć należy możliwości wykonywania innej pracy niż dotychczas wykonywana. Przy ocenie częściowej niezdolności chodzi przede wszystkim o ustalenie możliwości dalszego wykonywania dotychczasowej pracy (przy uwzględnieniu jej rodzaju i charakteru), a następnie dopiero możliwości wykonywania innej pracy przy uwzględnieniu posiadanych kwalifikacji zawodowych (zob. wyrok SN z dnia 12 lipca 2012 r., II UK 329/11, LEX nr 1265567).

Jak wyżej stwierdzono wnioskodawczyni nie ma kwalifikacji informatyka., ma natomiast kwalifikacje nauczyciela fizyki i informatyki. Zatem ocena zdolności pracy powinna być dokonana w odniesieniu do kwalifikacji nauczyciela

W tym względzie opinie biegłych laryngologa (k. 100-101oraz biegłego z zakresu medycyny pracy (k. 171-175, 183) są jednoznaczne i stwierdzają, że E. B. jest niezdolna do pracy w charakterze nauczyciela informatyki. Opinie te nie były kwestionowane przez strony. Są one jednoznaczne, zawierają należyte uzasadnienie i zostały sporządzone przez biegłych odpowiednich specjalności. Z tego względu Sąd Apelacyjny podzielił wnioski tych opinii.

Z opinii biegłej z zakresu medycyny pracy wynika, że wnioskodawczyni jest niezdolna do pracy w okresie od 14.11.2018 r. do 13.11.2020 r. Biegła stwierdziła przy tym, że aktualnie nie jest w stanie obiektywie ocenić istniejącej niedomogi fonacyjnej głośni u odwołującej. W związku z długim upływem czasu od ostatnich badań, biegła wskazała, na potrzebę przeprowadzenia przez ZUS dalszego postępowania orzeczniczego w sprawie ewentualnej niezdolności do pracy Podkreśliła przy tym, iż konieczna jest pełna aktualna dokumentacja medyczna i badania laryngologiczne. Wskazała, że ostatnie badanie laryngologiczne i badanie stroboskopowe krtani zostało wykonane w marcu i maju 2019 r.

W tym stanie rzeczy w ocenie Sądu Apelacyjnego wnioskodawczyni nie ma kwalifikacji do wykonywania zawodu informatyka, ma natomiast kwalifikacje do wykonywania zawodu nauczyciela. W odniesieniu do tych kwalifikacji jest ona częściowo niezdolna do pracy w okresie od 14.11.2018 r. do 13.11.2020 r.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie I wyroku na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

Jak na to wskazuje opinia biegłej z zakresu medycyny pracy, z punktu widzenia wiedzy posiadanej przez organ rentowy, przy wydaniu decyzji czyli w odniesieniu do wówczas istniejącego stanu narządu głosu właściwe było przyznanie renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres 2 lat. Biegła wskazała bowiem, że obecnie kwestia naruszenia sprawności narządu głosu powinna podlegać ponownej ocenie, z uwagi na niewykonywanie zawodu nauczycielka i nie nadwerężanie głosu.

Postępowanie sądowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych jest postępowaniem, które kontroluje prawidłowość decyzji. Skoro z punktu widzenia czasu wydania decyzji prawidłowe było stwierdzenie, że renta przysługuje na okres 2 lat, to obecnie, aby zachować funkcję kontrolną postępowania sądowego, właściwe byłoby przeprowadzenie ponownego postępowania orzeczniczego przez organ rentowy, w odniesieniu do ewentualnej niezdolności do pracy wnioskodawczyni po 13.11.2020 r. Z tego względu wniosek zawarty w apelacji dotyczący przyznania renty na stałe sąd, w zakresie dotyczącym okresu po 13.11.2020 r,. potraktował jako nowe żądanie i przekazał do rozpoznania organowi rentowemu na podstawie art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. (punk II wyroku).

O kosztach orzeczono stosownie do zasady odpowiedzialności za wynik procesu określonej w art. 98 § 1 k.p.c. Wysokość kosztów postępowania została ustalona na podstawie art. 10 § 1 pkt 2 w zw. z art. 9 § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.) - punkt III wyroku.

O kosztach sądowych związanych ze stawiennictwem wnioskodawczyni na badanie sąd orzekł w punkcie IV wyroku na podstawie art. 85 ust. ust. 1 w zw. z art. 5 ust. 1 pkt 1 i art. 91 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (j. t. Dz.U.2020.755 ze zm.).

Marek Szymanowski Sławomir Bagiński Dorota Elżbieta Zarzecka