Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 listopada 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Sławomir Bagiński

Protokolant: Edyta Katarzyna Radziwońska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 listopada 2022 r. w B.

sprawy z odwołania Z. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie zaległości z tytułu nieopłaconych składek

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 18 stycznia 2022 r. sygn. akt IV U 1227/21

I. oddala apelację,

II. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. na rzecz Z. J. 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

Sygn. akt III AUa 191/22

UZASADNIENIE

Decyzją z 26 lipca 2021 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. umorzył jako bezprzedmiotowe postępowanie w sprawie określenia na koncie dłużnika Z. J. wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne.

Decyzją z 17 sierpnia 2021r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O., powołując się na art. 83 ust. 1 i art. 32 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423, ze zm.), stwierdził, że Z. J. jest dłużnikiem Zakładu z tytułu niepłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od 2021-02 do 2021-03 w kwocie 763,62 i odsetki za zwłokę – 24 zł.

Odwołania od powyższych decyzji, tożsamej treści złożył Z. J. podnosząc, że od 19 kwietnia 2016 r. nie jest jedynym udziałowcem (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a ponadto 17 sierpnia 2020 r. zbył 40% udziałów tej spółki.

W odpowiedzi na odwołania organ wniósł o oddalenie odwołań.

Zarządzeniem z 20.09.2021 r. sąd na podstawie art. 219 k.p.c. połączył do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy o sygn. akt IV U 1227/21 i IV U 1228/21 i prowadził w dalszym ciągu pod sygn. IV U 1227/21.

Pismem procesowym z 13 października 2021r. odwołujący cofnął odwołanie od decyzji z 27 lipca 2021r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z 18 stycznia 2022 r. umorzył postępowanie w zakresie objętym decyzją z 26 lipca 2021 r. (pkt I) oraz zmienił zaskarżoną decyzję z 17 sierpnia 2021 r. i ustalił, że odwołujący Z. J. nie jest dłużnikiem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od 2021-02 do 2021-03.

Sąd I instancji ustalił, że Z. J. był jedynym wspólnikiem (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. 19 kwietnia 2016 r. odwołujący zbył U. J. 1 udział o wartości nominalnej 50 zł. Następnie 8 marca 2021 roku darował U. J. 40 udziałów o wartości nominalnej 50 zł każdy udział.

Organ rentowy uznał, że odwołujący do 7 marca 2021 r. był jedynym wspólnikiem (...) spółki z o.o. i w zaskarżonej decyzji określił wysokość zadłużenia z tytułu niepłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres 02-03 2021 r.

Organ rentowy decyzją z 26 lipca 2021r. umorzył jako bezprzedmiotowe postępowanie w zakresie określenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne odwołującego Z. J.. Od 1.10.2019r. Z. J. został zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd Okręgowy wskazał, że istotą sporu było ustalenie, czy odwołujący jest jedynym wspólnikiem spółki z o.o. i z tego powodu posiada zadłużenie z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres wskazany w decyzji. Sąd podkreślił, że ustawa systemowa nie zawiera definicji jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, natomiast taką definicję zawiera art. 4 § 1 pkt 3 kodeksu spółek handlowych, zgodnie z którym spółka jednoosobowa to spółka kapitałowa, której wszystkie udziały albo akcje należą do jednego wspólnika.

Organ rentowy wskazał, że sprzedaż przez odwołującego jednego udziału pozostaje bez wpływu na jego podleganie do ubezpieczeń społecznych jako wspólnika jednoosobowej spółki z o.o., albowiem posiadanie przez jednego wspólnika większości udziałów, a przez drugiego jedynie 1/100 tych udziałów, z perspektywy norm prawa ubezpieczeń społecznych, tego rodzaju spółka jest traktowana jak spółka jednoosobowa.

Sąd Okręgowy nie podzielił tego stanowiska, bowiem zaskarżona decyzja nie dotyczy objęcia ubezpieczeniem społecznym wnioskodawcy z tytułu zatrudnienia w spółce na podstawie umowy o pracę, gdzie istotne jest to, czy osoba zatrudniana jest jedynym czy niemal jedynym wspólnikiem. W niniejszej sprawie chodzi bowiem o to, czy wnioskodawca posiada zadłużenie z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne za wskazany okres w związku ze statusem wspólnika dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Zgodnie z treścią art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, za osobę prowadzącą działalność gospodarczą uważa się wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. (...) przepis został wprowadzony od 1 stycznia 2003 r. ustawą z dnia 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw, Dz. U. Nr 241, poz. 2074 ze zm.), a jego celem było rozszerzenie obowiązku ubezpieczenia społecznego w przypadku wspólników jednoosobowych spółek z o.o., aby nie musieli oni w celu objęcia ubezpieczeniem zawierać umów z własną spółką. Zgodnie zaś z powołanym już art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. podlega ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Dlatego też objęcie udziałów, choćby w nieznacznej części, w spółce przez innych wspólników należy uznać za okoliczność wyłączającą zastosowanie ww. przepisu art. 8 ust. 6 pkt 4. Skoro zaś w sprawie bezsporne jest, że poza skarżącym wspólnikiem jest również U. J. niezależnie od tego, ile udziałów posiada w kapitale zakładowym spółki, to wnioskodawca nie może podlegać ubezpieczeniom, a w konsekwencji posiadać zadłużenie, z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej jako "jedyny wspólnik" spółki z o.o., bowiem jedynym wspólnikiem nie jest.

Sąd Najwyższy w wyroku z 16.12.2020 r. sygn. akt I UK 225/19 wskazał, że zbycie choćby jednego udziału w jednoosobowej spółce z o.o. powoduje, że wspólnik traci tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym z wart. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych

W niniejszym stanie faktycznym odwołujący nie jest jedynym wspólnikiem sp. z o.o. (...) statusu wspólnika większościowego w spółce (przy jednoczesnym posiadaniu innego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych) w żadnych zakresie nie daje podstaw do istnienia tytułu do ubezpieczeń zdrowotnych a w konsekwencji posiadania zadłużenia z tytułu nieopłaconych składek na to ubezpieczenie.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak punkcie II, a wobec cofnięcia przez odwołującego odwołania od decyzji z 26 lipca 2021 r. na podstawie art. 355 k.p.c. umorzył postepowanie - punkt I wyroku.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. złożył apelację od powyższego wyroku, zaskarżając go w części, tj. w pkt II dotyczącym ustalenia, iż skarżący nie jest dłużnikiem ZUS z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od lutego 2021 r. do marca 2021 r.

Organ rentowy zarzucił naruszenie prawa materialnego, tj. art. 8 ust. 6 pk4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz.U. z 2021 r. poz. 423 ze zm.) w związku z art. 32 oraz art. 23 ust. 1 ww. ustawy, w związku z art. 66 ust. 1 pkt 1 lit c ustawy z 27 sierpnia o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2020 r., poz. 1398) poprzez ich błędną wykładnię, co doprowadziło do ich niezastosowania polegającego na przyjęciu przez sąd I instancji, że odwołujący nie posiada statusu jedynego wspólnika sp. z o.o., co z kolei nie daje podstaw do istnienia tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego, a w konsekwencji posiadania zadłużenia z tytułu nieopłaconych składek na to ubezpieczenie w spornym okresie.

Wskazując na te zarzuty, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części, tj. zmianę lub ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w pkt II i oddalenie odwołania wnioskodawcy, ewentualnie o uchylenie powyższego wyroku w pkt II i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

W odpowiedzi na apelację, odwołujący wniósł o zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującego kosztów postępowania za instancję odwoławczą, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, zgodnych z treścią materiału dowodowego ocenionego w granicach zasady swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.), które w toku postępowania apelacyjnego nie są kwestionowane. Sąd Okręgowy prawidłowo zastosował też przepisy prawa materialnego i trafnie wywiódł, że Z. J. nie jest zobowiązany do zapłaty składek na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej jako wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za sporny okres. Sąd Apelacyjny oceniając jako prawidłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia, dokonane przez sąd pierwszej instancji, uznaje je za własne, czyniąc je, stosownie do art. 387 § 2 ¹ k.p.c., podstawą własnego rozstrzygnięcia, wobec czego zbędne jest ponowne ich przedstawianie.

Okoliczności faktyczne w sprawie nie były sporne. Spór w rozpatrywanej sprawie dotyczył kwestii, czy odwołujący Z. J. jest dłużnikiem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej jako wspólnik jednoosobowej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w D. za okres od lutego 2021 r. do marca 2021 r. W szczególności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy było ustalenie, czy Z. J. jest jedynym wspólnikiem (...) spółki z o.o. i powinien podlegać ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. 2021 r. poz. 423 ze zm.).

Jak wynika ustaleń faktycznych – niekwestionowanych w apelacji - Z. J. posiadający 100 % udziałów w (...) sp. z o.o. z siedzibą w D. 19 kwietnia 2016 r. zbył na rzecz U. J. 1 udział w wartości nominalnej, a 8 marca 2021 r. na mocy umowy darowizny darował jej 40 udziałów o wartości nominalnej za każdy udział.

Wbrew twierdzeniom apelacji, Sąd Okręgowy trafnie uznał, iż nie można Z. J. posiadającego w spornym okresie 99 % udziałów uznać za wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Zgodnie z 4 § 1 pkt 3 k.s.h., spółka jednoosobowa to spółka kapitałowa, której wszystkie udziały albo akcje należą do jednego wspólnika albo akcjonariusza. W ocenie Sądu Apelacyjnego, brak jest podstaw aby na gruncie niniejszej sprawy, dotyczącej zadłużenia z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne spółkę dwuosobową (dwóch wspólników posiadających udziały w proporcji 1/100 i 99/100), wbrew przedstawionej definicji, uznawać za jednoosobową spółkę z o.o. (...) można w tym zakresie stosować wykładni rozszerzającej przepisów prawa ubezpieczeń społecznych w korelacji z przepisami prawa handlowego.

Zgodnie z treścią art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, za osobę prowadzącą działalność gospodarczą uważa się wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. (...) trafnie podniósł sąd I instancji, celem wprowadzenia tego przepisu było rozszerzenie obowiązku ubezpieczenia społecznego w przypadku wspólników jednoosobowych spółek z o.o., aby nie musieli oni w celu objęcia ubezpieczeniem zawierać umów z własną spółką („z samym sobą”). Zmiana ta została wprowadzona z uwagi na fakt, że orzecznictwo uznawało tego typu umowy za nieważne i wyłączało wspólników spółek z o.o. z ubezpieczenia społecznego.

Do odmiennej oceny nie mogą prowadzić prezentowane przez organ rentowy poglądy wyrażone w orzeczeniach Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych, bowiem w większości zostały one wydane w sprawach o odmiennym stanie faktycznym niż ustalony w sprawie niniejszej. Przedmiot sporu w tych sprawach pozostawanie w pracowniczym stosunek zatrudnienia dominującego wspólnika spółki z o.o. W orzeczeniach tych zakwestionowano możliwość podlegania przez dominującego wspólnika spółki z o.o. pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu przyjmując, że nie może być uznane za zatrudnienie pracownicze dominującego wspólnika w sytuacji, gdy udział tego wspólnika pozwala mu na samodzielne decydowanie o bieżącej działalności spółki. Spółka dwuosobowa, w której jeden ze wspólników zachował przeważającą większość udziałów, ma bowiem pozycję właścicielską tak dalece dominującą, że nie może być własnym pracodawcą. W tej sprawie sytuacja jest inna, gdyż nie dotyczy zatrudnienia wspólnika i objęcia go z tego tytułu ubezpieczeniami społecznymi.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela pogląd wyrażony w powołanym przez Sąd Okręgowy wyroku Sądu Najwyższego z 16 grudnia 2020r., I UK 225/19, że zbycie choćby jednego udziału w jednoosobowej spółce z o.o. powoduje, że wspólnik traci tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Sąd Najwyższy wyjaśnił, że prawo spółek handlowych reguluje wyczerpująco kwestię zbywalności udziałów oraz jego ograniczeń. Należy je oddzielić od prawa ubezpieczeń społecznych, którego przepisów nie można rozumieć w sposób ograniczający zbywalność udziałów. Oddzielić należy bowiem prawo spółek i prawo ubezpieczeń społecznych. Skoro prawo spółek i umowa spółki mogą określać ograniczenia w zbywaniu udziałów, to należy przyjąć, że taka własna regulacja prawa spółek uprawnia stwierdzenie, że jest to unormowanie zamknięte, czyli dalsze ograniczenie w tym zakresie nie może wynikać z art. 8 ust. 6 pkt 4, gdyż jak zauważono nie takie jest znaczenie tego przepisu.

Sąd Najwyższy w uchwale z 22 września 2004 r., I PZP 6/04 (OSNP 2005 nr 1, poz. 1) trafnie wskazał, iż pojęcie podmiotu dominującego, a dokładniej spółki czy jednostki dominującej znane jest w języku aktów prawnych i pojawia się najczęściej w kontekście ustalania kapitałowych powiązań określonego podmiotu gospodarczego z innymi podmiotami, w celu ochrony interesu publicznego lub prywatnego wyrażającej się chociażby w ustanawianiu zakazów dokonywania określonych czynności prawnych. Pojęcie podmiotu dominującego nie może jednak prowadzić do zmiany kwalifikacji prawnej i uznania jednego rodzaju podmiotu za inny podmiot, np. spółki wieloosobowej za jednoosobową. Sąd powszechny nie jest właściwy do rozstrzygania prawidłowości, funkcjonalności konstrukcji systemu ubezpieczeń społecznych. Nie jest właściwy dla określenia zasadności rozstrzygnięć ustawodawcy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Wyrażenie jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością użyte art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej jest nazwą ostrą, wynikająca z art. 4 § 1 pkt 3 k.s.h. Zakres tej nazwy - zbiór jej desygnatów (w odniesieniu do problemu podniesionego w niniejszej sprawie) jest określony jednoznacznie.

Nie ma żadnego powodu aby uznać, że ustawodawca odstępuje od definicji wyrażonej w art. 4 § 1 pkt 3 k.s.h., a zarazem odstępuje od powszechnego rozumienia pojęcia jednoosobowy (tu w znaczeniu - złożony z jednej osoby).

„Podkreślić należy, że składka na ubezpieczenie społeczne (także zdrowotne) jest świadczeniem o charakterze przymusowym, co oznacza, że należności z tytułu składek mogą być dochodzone w trybie właściwym do ściągania danin publicznych "Tam, gdzie ustawa pełni funkcję sterowania postępowaniem, dla jej prawidłowego działania konieczna jest możliwość rozpoznania znaczenia nakazów i zakazów." (T. S.. Granice wykładni prawa. Znaczenie językowe tekstu prawnego jako granice wykładni, LEX, rozdział V.4.2.2). Stąd też ustawy obciążające należy wykładać wąsko.” Istniejąca i niedająca się wyeliminować niepewność rozstrzygnięcia musi obciążać państwo (lub organ będący emanacją państwa), nie zaś jednostkę” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku. z dnia 9 stycznia 2019 r., III AUa 836/18, LEX). Skoro w niniejszej sprawie takiej niepewności nie ma, to tym bardziej nie można ustalać znaczenia nazwy wbrew jej prawnemu (określonemu w ustawie) i powszechnemu (naturalnemu) rozumieniu.

Skoro Z. J. posiadał w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością 99 % udziałów, to na gruncie niniejszej sprawy jego status nie może być zrównany ze statusem jedynego wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Reasumując, wobec nieposiadania przez odwołującego w spornym okresie statusu wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. nie było podstaw do objęcia go z tego tytułu ubezpieczeniem zdrowotnym i obciążania przez organ rentowy składkami na to ubezpieczenie.

W świetle powyższego zarzuty obrazy przepisów prawa materialnego, tj. art. 8 ust. 6 pkt 4 w związku z art. 32 oraz art. 23 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 66 ust. 1 pkt 1 lit c ustawy z 27 sierpnia o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych nie mogły być uznane za trafne.

Z powyższych względów orzeczono, jak w sentencji wyroku na mocy art. 385 k.p.c.

O kosztach zastępstwa procesowego za postępowanie apelacyjne orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. art. 99 k.p.c. i § 9 ust. 2 i § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r., poz. 265).

Sławomir Bagiński