Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 maja 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Dorota Elżbieta Zarzecka (spr.)

Sędziowie: SA Bohdan Bieniek

SA Piotr Prusinowski

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 maja 2015 r. w B.

sprawy z odwołania S. Z.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o wcześniejszą emeryturę z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 30 kwietnia 2014 r. sygn. akt V U 1576/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie;

II.  zasądza od S. Z. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

Sygn. akt III AUa 1106/14

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 29 lipca 2013 roku, wydaną na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 roku., Nr 153 poz. 1227 z późn. zm.) oraz § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, Nr 8, poz. 43 ze zm.) odmówił S. Z. prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach, bowiem na dzień 1 stycznia 1999 roku udowodnił on 14 lat, 6 miesięcy i 29 dni pracy w szczególnych warunkach, zamiast wymaganych 15 lat. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie uznał okresu pracy wnioskodawcy w Zespole (...) w K. od dnia 1 kwietnia 1985 roku do dnia 30 kwietnia 1990 roku jako pracy w szczególnych warunkach z uwagi na brak świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Odwołanie od decyzji złożył S. Z., wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie mu prawa do emerytury od dnia 15 maja 2013 roku.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 30 kwietnia 2014 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał S. Z. wcześniejszą emeryturę z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach poczynając od 1 maja 2013 roku (pkt I), a także orzekł, iż organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji (pkt II).

Sąd pierwszej instancji powołał przepisy regulujące warunki uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury w związku z pracą w szczególnych warunkach, tj. art. 184 i art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Okolicznością bezsporną w sprawie było, iż wnioskodawca ukończył 60 lat (urodził się w dniu (...)) i wykazał wymagany przepisami 25 – letni ogólny okres zatrudnienia. Sporny okazał się natomiast staż pracy S. Z. w warunkach szczególnych. ZUS odmówił zaliczenia do okresu pracy w warunkach szczególnych pracy wnioskodawcy w ZOZ w K. od 1 kwietnia 1985 roku do dnia 30 kwietnia 1990 roku. Sporny okres objęty został świadectwem pracy wystawionym przez ZOZ w K.. Ze świadectwa tego wynikało, iż wnioskodawca był wówczas zatrudniony jako ordynator oddziału chirurgicznego. Zakład pracy nie wystawił natomiast świadectwa pracy w szczególnych warunkach za wskazany okres, uznał bowiem, że przeważającą część zadań wnioskodawcy stanowiły czynności z zakresu organizacji pracy oddziału. Sąd Okręgowy wskazał, iż zgodnie z ugruntowanym w orzecznictwie stanowiskiem, świadectwo pracy w warunkach szczególnych wydane pracownikowi przez pracodawcę stanowi domniemanie i podstawę do przyjęcia, iż okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych, o którym mowa w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W sytuacji braku wymaganego świadectwa pracy wystawionego przez pracodawcę, sąd może prowadzić postępowanie dowodowe zmierzające do ustalenia, czy praca wykonywana przez stronę, była pracą w warunkach wymaganych przepisami rozporządzenia.

Z uwagi na brak świadectwa pracy w szczególnych warunkach, na okoliczność ustalenia, czy praca wnioskodawcy w ZOZ w K. od 1 kwietnia 1985 roku do dnia 30 kwietnia 1990 roku stanowiła pracę w szczególnych warunkach w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku przy uwzględnieniu treści zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 12 lipca 1983 roku, Sąd Okręgowy przesłuchał świadków, wnioskodawcę w charakterze strony oraz dopuścił dowód z opinii biegłego. Według wnioskodawcy jako ordynator był pierwszym i najważniejszym chirurgiem w oddziale, w szpitalu w K. tylko on miał II stopień specjalizacji uprawniający do samodzielnych operacji i bez jego udziału dwaj pozostali lekarze zatrudnieni w szpitalu w oddziale chirurgii nie mogli wykonywać operacji. Świadkowie Z. P. (1), T. T. i A. K. potwierdzili, że wnioskodawca stale wykonywał zabiegi operacyjne osobiście, asystował przy nich bądź nimi kierował. Z. P. (2) zeznał, że na oddziale chirurgii w K. pod kierownictwem wnioskodawcy pracowały 3 osoby. Wnioskodawca wykonywał większość zabiegów chirurgicznych, szczególnie tych trudniejszych. Był wzywany do szpitala we wszystkie dni (robocze i święta) i o każdej porze (w dzień i w nocy). Ostry dyżur szpital pełnił cały czas. Wnioskodawca organizował pracę podległych pracowników: lekarzy, pielęgniarek i bloku operacyjnego, ustalał grafiki dyżurów i kontrolował dokumentację, czynności administracyjne zajmowały mu niewiele czasu w ciągu dnia. T. T., pracujący w spornym okresie w szpitalu w K., potwierdził, że tylko S. Z. miał II stopień specjalizacji a więc jako jedyny był „w pełni wyszkolonym chirurgiem”. Główną czynnością wnioskodawcy było operowanie i leczenie pacjentów. Musiał być obecny przy zabiegach wykonywanych przez świadka, a po godzinach pracy w szpitalu pełnił dyżury pod telefonem. Większość zabiegów w szpitalu była nieplanowana i wynikała z przyczyn nagłych. Świadek A. K., zatrudniona w szpitalu w K. jako pielęgniarka instrumentariuszka i pielęgniarka anestezjologiczna zeznała, że wnioskodawca operował i asystował przy operacjach. Operacje odbywały się w różnych porach, także w soboty i w niedziele. Wnioskodawca zawsze był „pod telefonem” i w razie potrzeby był wzywany.

Sąd Okręgowy zeznania świadków uznał za wiarygodne. Świadkowie potwierdzili, że praca bezpośrednio związana z leczeniem pacjentów (w szczególności z wykonywaniem operacji i zabiegów) była wykonywana przez wnioskodawcę w spornym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Z opinii biegłego prof. B. K. wynikało, że praca wnioskodawcy w czasie zatrudnienia w SPZOZ w K. spełniała kryteria pracy w warunkach szczególnych. Wskazał, że S. Z. będąc ordynatorem oddziału chirurgicznego pełnił dodatkowo funkcje administracyjne, jednak główną jego funkcją była praca chirurga a podstawowym obowiązkiem było leczenie operacyjne chorych. Biegły wskazał, że ordynator oddziału chirurgicznego ponosi podwójną odpowiedzialność – za swoją działalność chirurgiczną oraz za asystentów. Ordynator rozwiązuje najtrudniejsze przypadki chirurgiczne, jest liderem zespołu operacyjnego. Biegły zauważył też, że praca w innych szpitalach na takim samym stanowisku została uznana za pracę w warunkach szczególnych.

Po zapoznaniu się z opinią biegłego organ rentowy podtrzymał swoje stanowisko i wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu bhp. Sąd Okręgowy uznał jednak, że kolejna opinia biegłego, w szczególności z zakresu bhp byłaby nieprzydatna dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy, dlatego też oddalił wniosek o dopuszczenie tego dowodu i uznał, że zgromadzony w sprawie materiał był wystarczający do jednoznacznej oceny spornych okoliczności.

Odwołując się do zakresu czynności ordynatora Sąd Okręgowy wskazał, iż zakres czynności przewidywał szereg zadań o charakterze administracyjnym – m.in. dbałość o dyscyplinę pracy, opracowywanie statystyk czy nadzór nad archiwum i biblioteką. Nie kwestionując zapisów znajdujących się w zakresie czynności, w oparciu o zeznania świadków, wnioskodawcy i opinię biegłego uznał, że w codziennej pracy S. Z. wykonywał przede wszystkim pracę lekarza chirurga w zespole operacyjnym, a czynności administracyjne były jedynie czynnościami dodatkowymi.

W ocenie Sądu Okręgowego zebrany w sprawie materiał dowodowy dowiódł, że S. Z. w okresie od 1 kwietnia 1985 roku do 30 kwietnia 1990 roku będąc ordynatorem oddziału chirurgicznego w ZOZ w K. wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracę w warunkach szczególnych wymienioną w załączniku do zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1983 roku w wykazie A dziale XII poz. 2a pkt.1.

Sąd Okręgowy wskazał także, że również pracując w SPZOZ w M. i w SPZOZ Ł. wnioskodawca wykonywał pracę w szczególnych warunkach w pełnym wymiarze czasu pracy, bowiem z jego zeznań wynikało, że w szpitalach w M. i w Ł. wykonywał identyczne czynności, jak w szpitalu w K.. Sąd Okręgowy uznał zatem, iż w szpitalu w M. i Ł. będąc ordynatorem oddziału chirurgicznego wnioskodawca również pracował w szczególnych warunkach. Dlatego też, na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał S. Z. wcześniejszą emeryturę od dnia 1 maja 2013 roku, na podstawie art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Sąd Okręgowy, zgodnie z art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej, stwierdził, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, bowiem materiał dowodowy zgromadzony przed organem rentowym nie był wystarczający do rozstrzygnięcia sprawy.

Apelację od tego wyroku złożył organ rentowy. Zaskarżając wyrok w całości zarzucił mu naruszenie przepisów postępowania, a w szczególności:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego, a w szczególności dokonanie oceny zeznań świadków i wnioskodawcy przy pominięciu okoliczności wynikających z dokumentów w postaci zakresów czynności, które znajdują się w aktach osobowych wnioskodawcy, a także przyjęcie wbrew doświadczeniu życiowemu i zasadom logicznego rozumowania, że wnioskodawca w okresie od 1 kwietnia 1985 r. do 30 kwietnia 1990 r. będąc zatrudnionym na stanowisku ordynatora oddziału chirurgicznego ZOZ w K. wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prace w zespołach operacyjnych wymienione w wykazie A dział XII poz. 2 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach, natomiast czynności z zakresu administrowania oddziałem stanowiły jedynie dodatkowe obciążenie,

- art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak wskazania dowodów, w oparciu o które Sąd uznał, że wnioskodawca w SPZOZ w M. i w SPZOZ w Ł., będąc ordynatorem oddziału, wykonywał prace w szczególnych warunkach w charakterze lekarza w zespole operacyjnym,

- art. 217 § 3 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego w przedmiocie żądania akt osobowych wnioskodawcy z okresu jego pracy w SPZOZ w M. od 28.03.1983r. do 30.04.1983r. i w SP ZOZ w Ł. od 01.12.1990r. do 31.12.1998r., mimo, że wniosek ten został zgłoszony na okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia w sprawie, w celu ustalenia jakie czynności wnioskodawca wykonywał będąc zatrudnionym w tych placówkach.

Zdaniem organu rentowego powyższe uchybienia proceduralne skutkowały przyznaniem prawa do wcześniejszej emerytury z naruszeniem przepisów prawa materialnego - art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Wskazując na powyższe zarzuty organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania od decyzji ZUS, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Białymstoku, a także o dopuszczenie dowodu z akt osobowych wnioskodawcy z okresu jego pracy w SPZOZ w M. od 28.03.1983r. do 30.04.1983r. i w SPZOZ w Ł. od 01.12.1990r. do 31.12.1998r., na okoliczność ustalenia jakie czynności wnioskodawca wykonywał, będąc zatrudnionym w tych placówkach. Ponadto organ rentowy wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego okazała się zasadna.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd pierwszej instancji dokonał w sprawie wadliwych ustaleń faktycznych i niewłaściwie ocenił zebrany materiał dowodowy. Dopuścił się tym samym naruszenia, zarzucanych w apelacji, przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c., art. 328 § 2 k.p.c. a także art. 217 § 3 k.p.c.

Kwestią sporną w sprawie było ustalenie, czy na dzień 1 stycznia 1999 r. wnioskodawca legitymuje się wymaganym co najmniej 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach i czy w związku z tym spełnia przesłanki do przyznania prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Przepis ten w sposób odrębny i szczególny uregulował sytuację prawną ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy w dniu wejścia w życie ustawy - 1 stycznia 1999 r. legitymowali się okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz okresem składkowym i nieskładkowym, o którym mowa w art. 27 ustawy, gwarantując im prawo do nabycia emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy emerytalnej. Przepis art. 32 tej ustawy zawiera definicję pracownika zatrudnionego w szczególnych warunkach. Jest nim pracownik zatrudniony przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne bądź otoczenia. Ponadto art. 32 ust. 4 ustawy odsyła w tej materii do dotychczasowych przepisów, którymi są przepisy rangi ustawy lub wydane na mocy delegacji ustawowej (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2002 r., III ZP 30/01, OSNP 2002/10/243).

Ustalenie, czy wykonywane obowiązki pracownicze były realizowane w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze podlega ocenie na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W myśl § 2 ust. 1 powołanego aktu, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Z kolei § 4 ust. 1 pkt 1 i 3 rozporządzenia określa przesłanki, których łączne spełnienie przez pracownika, warunkuje nabycie prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach tj. osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz wykazanie wymaganego okresu zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Podkreślić należy, iż wymogi stawiane przez ustawodawcę, które należy spełnić w celu uzyskania prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, należy interpretować ściśle. W wykazie A, stanowiącym załącznik do w/w rozporządzenia, wprost określono, jakie rodzaje prac kwalifikują się do prac w szczególnych warunkach. Podkreślenia wymaga, że dochodzone świadczenie jest emeryturą wcześniejszą, czyli niejako przywilejem dla osób wykonujących określone w przepisach prace i spełniającym inne warunki niezbędne do jego przyznania. W celu skutecznego ubiegania się o to świadczenie należy spełnić m.in. przesłankę wykonywania prac wymienionych w wykazie A, stanowiącym załącznik do w/w rozporządzenia, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku, stosownie do wymogu wynikającego z § 2 ust. 1 w/w rozporządzenia.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się ponadto, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 14 września 2007 r., III UK 27/07, OSNP 2008/21-22/325; z dnia 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008/21-22/329; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, LEX nr 483283; z dnia 22 stycznia 2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009/5-6/75).

Sąd pierwszej instancji uznał, iż do stażu pracy S. Z. jako pracy w szczególnych warunkach należy zaliczyć następujące okresy zatrudnienia: od 15 września 1978 r. do 27 marca 1983 r. oraz od 1 maja 1983 r. do 31 marca 1985 r. w Wojewódzkim Szpitalu (...) w B., od 28 marca 1983 r. do 30 kwietnia 1983 r. w SPZOZ w M., od 1 kwietnia 1985 r. do 30 kwietnia 1990 r. w Szpitalu (...) w K. oraz od 1 grudnia 1990 r. do 31 grudnia 1998 r. w SPZOZ w Ł., o łącznym wymiarze 19 lat 7 miesięcy 29 dni.

Organ rentowy w apelacji zakwestionował zaliczone przez Sąd pierwszej instancji do pracy w warunkach szczególnych okresy zatrudnienia wnioskodawcy od 28 marca 1983 r. do 30 kwietnia 1983 r. w SPZOZ w M., od 1 kwietnia 1985 r. do 30 kwietnia 1990 r. w Szpitalu (...) w K. oraz od 1 grudnia 1990 r. do 31 grudnia 1998 r. w SPZOZ w Ł., jako że, w ocenie organu rentowego, w w/w okresach wnioskodawca pracując na stanowisku lekarza chirurga jednocześnie pełnił funkcję ordynatora oddziału chirurgii. Wykonywał tym samym szereg czynności o charakterze zarządzającym i administracyjnym.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, niewątpliwie praca na stanowisku lekarza operującego na oddziale chirurgicznym podlega zakwalifikowaniu do pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu wykazu A, działu XII, poz. 2 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz wykazu A działu XII poz. 2a pkt 1 zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 12 lipca 1983 r., jako praca lekarza (operujący, asystujący do operacji, prowadzący znieczulenie) w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych.

W ocenie Sądu Apelacyjnego również sprawowanie funkcji ordynatora oddziału chirurgii z jednoczesnym wykonywaniem pracy chirurga podlega zaliczeniu do pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu wykazu A działu XIV poz. 24 stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r., w którym jest mowa o kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz o dozorze inżynieryjno-technicznym na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, o ile nadzór ordynatora w przeważającym zakresie dotyczy nadzoru nad pracownikami zatrudnionymi w warunkach szczególnych.

Należy też wskazać, że przy ocenie poszczególnych okresów zatrudnienia pod kątem zaliczenia ich do prac wykonywanych w szczególnych warunkach dowód w postaci dokumentu ma pierwszorzędne znaczenie. W postępowaniu sądowym, opartym na zasadzie swobodnej oceny dowodów, nie obowiązują ograniczenia dowodowe zawarte w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. z 1983 r. Nr 10, poz. 49 z późn. zm.). Jednak zauważyć należy, że w rozporządzeniu przewidziana została pewna hierarchia dowodów, którą sąd winien kierować się przy rozpoznawaniu sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych. W pierwszej kolejności, przy ustalaniu okresów zatrudnienia, winny być uwzględniane dokumenty z przebiegu zatrudnienia - świadectwa pracy wystawione przez pracodawcę, umowy o pracę, angaże, legitymacje ubezpieczeniowe i inne dokumenty potwierdzające okresy ubezpieczenia. Dopiero gdy dokumentacja pracownicza jest niepełna lub zawiera pewne rozbieżności dopuszczalne jest posiłkowanie się zeznaniami świadków, ale jako dowodem uzupełniającym, potwierdzającym przebieg zatrudnienia. Nie jest natomiast dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne (por. wyrok Apelacyjnego w L. z dnia 6 sierpnia 2014 r., III AUa 466/14, LEX nr 1496008). Skoro prawo do wcześniejszej emerytury stanowi odstępstwo od zasady powszechnego wieku emerytalnego, nie można poprzestać tylko na jego uprawdopodobnieniu, lecz musi zostać udowodnione, a temu służą dokumenty. Dlatego, w tej kategorii spraw same zeznania świadków, gdy nie znajdują potwierdzenia w dokumentach pracowniczych, nie stanowią miarodajnego dowodu pracy w szczególnych warunkach.

Tymczasem Sąd pierwszej instancji uznając, że w okresach zatrudnienia w SPZOZ w M., SPZOZ w Ł. oraz w ZOZ w K. wnioskodawca wykonując pracę na stanowisku chirurga i ordynatora wykonywał pracę w warunkach szczególnych, oparł się w głównej mierze na zeznaniach świadków, opinii biegłego i samego wnioskodawcy, pomijając przy tym okoliczności wynikające z jego akt osobowych.

W związku z zarzutami zawartymi w apelacji Sąd Apelacyjny poszerzył postępowanie dowodowe. Przychylając się do wniosków stron dopuścił dowód z akt osobowych wnioskodawcy z okresów jego zatrudnienia w SPZOZ w M. od 28.03.1983 r. do 30.04.1983 r. i w SPZOZ w Ł. od 1.12.1990r . do 31.12.1998 r. oraz z księgi zabiegów operacyjnych z SPZOZ w Ł.. Dopuścił ponadto dowód z zeznań świadków Z. P. (1) i S. G. oraz uzupełniająco przesłuchał wnioskodawcę w charakterze strony.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, w/w dodatkowe dowody nie pozwalają na uznanie, iż wnioskodawca wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prace w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych bądź też pracę w zakresie nadzoru na wydziałach i oddziałach, gdzie jako podstawowe wykonywane są prace w warunkach szczególnych, w rozmiarze co najmniej 15 lat. Przede wszystkim brak jest podstaw by do pracy w szczególnych warunkach zaliczyć pracę wnioskodawcy w SPZOZ w Ł. od 1 stycznia 1994 r. do 31 grudnia 1998 r., kiedy to wnioskodawca pracował jako lekarz chirurg pełniąc jednocześnie funkcję ordynatora oddziału chirurgii oraz dyrektora całego szpitala.

Z akt osobowych wnioskodawcy z SPZOZ w Ł. wynika, iż z dniem 1 stycznia 1994 roku został on powołany na stanowisko dyrektora szpitala na okres 5 lat (k. 14 akt osobowych). Jednocześnie, od dnia 1 kwietnia 1994 r. pracował w wymiarze 3 godzin dziennie jako starszy asystent na oddziale chirurgii i pełnił dodatkowo funkcję ordynatora tego oddziału (umowa o pracę k. 20, powołanie k. 21 akt osobowych). Z zakresu czynności ordynatora (k. 21 akt osobowych) wynika, że na wnioskodawcy ciążył wówczas szereg obowiązków, między innymi sprawowanie opieki zapobiegawczej i zapewnienie indywidualnych świadczeń zapobiegawczo – leczniczych oraz konsultacji przy udziale wszystkich pracowników oraz kierowanie ich pracą, planowanie i rozdział pracy oraz nadzór nad prawidłowym zapewnieniem obsady i kwalifikacjami pracowników w odpowiedniej dziedzinie świadczeń, sprawowanie bieżącego nadzoru nad poziomem fachowym udzielanych indywidualnych świadczeń, przeprowadzanie kontroli podległych i nadzorowanych placówek, inicjowanie, organizowanie i prowadzenie różnych form szkolenia i dokształcania zawodowego pracowników, a także wykonywanie obowiązków wynikających z regulaminów oddziału szpitalnego.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, o ile praca wnioskodawcy w charakterze lekarza chirurga będącego jednocześnie ordynatorem oddziału chirurgii mogłaby zostać uznana za pracę w warunkach szczególnych, bowiem wnioskodawca wykonywał zabiegi chirurgiczne w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych, w rozumieniu wykazu A, działu XII, poz. 2 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz sprawował nadzór nad pracą lekarzy chirurgów, czy pielęgniarek biorących udział w zabiegach operacyjnych, według wykazu A działu XIV poz. 24 tj. wykonywał pracę w zakresie nadzoru na oddziałach i wydziałach gdzie jako podstawowe wykonywane są prace w szczególnych warunkach, to jednak pracy, w której doszło do połączenia funkcji lekarza chirurga i ordynatora oddziału chirurgii z funkcją dyrektora całego szpitala w Ł. nie można zaliczyć do pracy w warunkach szczególnych. Przede wszystkim z uwagi na to, że poza obowiązkami wynikającymi z leczenia i nadzoru wnioskodawca wykonywał szereg innych obowiązków. Piastując funkcję dyrektora szpitala wykonywał liczne czynności administracyjne i zarządzające, nie związane z pracą w zespołach operacyjnych. Był odpowiedzialny za funkcjonowanie szpitala pod względem administracyjnym i gospodarczym. Ponadto, jako dyrektor placówki sprawował nadzór nad pracą nie tylko pracowników wykonujących pracę w warunkach szczególnych ale wszystkich pracowników szpitala, nadzorował pracę różnych wydziałów, oddziałów, czy lekarzy różnych specjalności.

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 10 marca 2015 r. sam wnioskodawca wskazał, iż jako dyrektor placówki poza leczeniem pacjentów administrował ZOZ w Ł.. Wydawał zarządzenia dotyczące funkcjonowania szpitala. Podlegała mu księgowa, kadrowa, cały personel administracyjny, wydział zamówień publicznych. Decydował o zatrudnieniu pracowników, uczestniczył w zebraniach dyrektorów szpitali (k. 140odw. – 141).

Natomiast z zeznań świadków – Z. P. (1) i S. G. wynikało, że do obowiązków wnioskodawcy jako ordynatora oddziału chirurgii należały bezpośrednia opieka nad wszystkimi chorymi, decyzje o sposobie i metodach leczenia chirurgicznego, przeprowadzanie najtrudniejszych zabiegów, szkolenie chirurgów poprzez asystowanie przy zabiegach. Poza normalną pracą, ordynator musiał być w stałej gotowości do zabiegów nagłych, ponosił pełną odpowiedzialność za leczenie chorych, prowadził pracę oddziału. S. G. wskazał ponadto, że wnioskodawca w omawianym okresie zaczynał dzień od pracy na oddziale – od odpraw, obchodów, zabiegów operacyjnych, potem zaś udawał się do budynku administracji, gdzie mieścił się gabinet dyrektora, zaś po zakończeniu pracy w administracji często wracał na oddział (k. 141-142).

Z księgi zabiegów operacyjnych wynika, że w okresie sprawowania przez wnioskodawcę funkcji dyrektora szpitala wnioskodawca spośród kilkudziesięciu zabiegów operacyjnych wykonanych na oddziale wykonywał, bądź asystował przy kilku bądź kilkunastu zabiegach. Przykładowo w kwietniu 1998 r. spośród ogólnej liczby 44 operacji chirurgicznych wykonanych w oddziale wykonał 7 operacji (1.04, 4.04., 17.04., 21.04, 22.04., 25.04., 27.04.).

W związku z powyższym, w ocenie Sądu Apelacyjnego, niewiarygodne są zeznania wnioskodawcy w zakresie, w jakim wskazał on, iż zabiegi operacyjne należały do głównych i podstawowych czynności, wykonywanych przez niego.

Z materiału dowodowego wynika, iż w okresie od 1 stycznia 1994 r. do 31 grudnia 1998 r. wnioskodawca, oprócz czynności bezpośrednio związanych z pracą lekarza chirurga i nadzorem nad pracownikami pracującymi w szczególnych warunkach, pełnił szereg innych obowiązków wynikających z pełnienia funkcji ordynatora oddziału chirurgii oraz dyrektora szpitala. Dlatego nie sposób uznać, iż w okresie tym wnioskodawca pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych. Niewątpliwie wykonywał on zabiegi operacyjne i jako ordynator czuwał nad prawidłowością zabiegów wykonywanych na oddziale chirurgii, jednak zakres jego obowiązków jako ordynatora i jednocześnie dyrektora szpitala był na tyle szeroki, iż niemożliwym jest uznanie, że czynności kwalifikujące się do pracy w warunkach szczególnych były głównym jego zajęciem, wykonywanym w pełnym wymiarze czasu pracy.

Należy podzielić pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uchwale z dnia 2 października 2013 r. sygn. akt II UK 69/13, zgodnie z którym dla kwalifikowania pracy jako wykonywanej w warunkach szczególnych, nie jest przeszkodą, że w oddziałach czy wydziałach zakładu, wykonywane są także inne czynności, jednak przesądzające jest czy jako podstawowe wykonywane w nich były prace w szczególnych warunkach.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego w spornym okresie pracy w SPZOZ w Ł. wnioskodawca nie pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych.

Ponadto, z akt osobowych wnioskodawcy z SPZOZ w K. wynika, że w okresie od 18 stycznia 1990 r. do 31 marca 1990 r., będąc zatrudnionym w tej placówce pracował on jako starszy asystent w poradni chirurgicznej.

W ocenie Sądu Apelacyjnego pracy w poradni nie można uznać za pracę w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych, jako wykonywaną w warunkach szczególnych.

Reasumując, po odliczeniu ze stażu pracy wnioskodawcy w charakterze chirurga i chirurga-ordynatora w rozmiarze 19 lat, 7 miesięcy i 29 dni okresu pracy w SPZOZ w Ł. na stanowisku dyrektora od 1 stycznia 1994 r. do 31 grudnia 1998 r. (5 lat) i okresu pracy w SPZOZ w K. w charakterze starszego asystenta w poradni chirurgicznej od 18 stycznia 1990 r. do 31 marca 1990 r. (2 miesiące i 12 dni), łącznie 5 lat, 2 miesiące i 12 dni, staż pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych wyniesie jedynie 14 lat, 5 miesięcy i 17 dni.

Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, że wnioskodawca nie legitymuje się okresem zatrudnienia w warunkach szczególnych w rozmiarze 15 lat. Nie spełnia zatem warunków niezbędnych do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury, na mocy art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Oznacza to, iż decyzja organu rentowego z dnia 29 lipca 2013 roku odpowiada prawu, dlatego też Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok Sądu pierwszej instancji i oddalił odwołanie, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. - pkt I sentencji.

O kosztach procesu orzekł, na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., art. 99 k.p.c. oraz § 11 ust. 2 i § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013, Nr 490) – pkt II sentencji wyroku.