Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 stycznia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Maria Jolanta Kazberuk (spr.)

Sędziowie: SA Barbara Orechwa-Zawadzka

SO del. Teresa Suchcicka

Protokolant: Agnieszka Charkiewicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 stycznia 2016 r. w B.

sprawy z odwołania W. C. oraz (...) Stowarzyszenia Pomocy (...)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o ustalenie obowiązku ubezpieczenia

na skutek apelacji W. C. oraz (...) Stowarzyszenia Pomocy (...)

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 30 czerwca 2015 r. sygn. akt V U 157/15

I.  oddala obie apelacje,

II.  zasądza od W. C. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

SSO del. Teresa Suchcicka SSA Maria Jolanta Kazberuk SSA Barbara Orechwa-Zawadzka

Sygn. akt III AUa 1040/15

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 25 listopada 2014 r. stwierdził, że W. C. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresach od dnia 3 grudnia 2007 r. do dnia 31 grudnia 2007 r., od dnia 1 kwietnia 2009 r. do dnia 14 kwietnia 2009 r. oraz od dnia 2 czerwca 2014 r. Zdaniem organu rentowego, czynności wykonywane przez ubezpieczoną na rzecz (...) Stowarzyszenia Pomocy (...) nie miały charakteru czynności wykonywanych w ramach prowadzonej przez nią działalności gospodarczej.

W odwołaniu od powyższej decyzji W. C. wniosła o jej zmianę i ustalenie, że podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Wskazała, że zarejestrowana przez nią działalność była faktycznie wykonywana, zaś usługi świadczone przez nią na rzecz (...) Stowarzyszenia Pomocy (...) były wykonywane na podstawie umowy cywilnoprawnej, a nie stosunku pracy.

Następnie decyzją z dnia 15 grudnia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. stwierdził, że W. C. jako pracownik u płatnika składek (...) Stowarzyszenie Pomocy (...) podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu w okresie od dnia 2 czerwca 2014 r. do dnia 31 sierpnia 2014 r. Organ rentowy wskazał, że czynności wykonywane przez W. C. na podstawie umowy cywilnoprawnej w ramach prowadzonej przez nią pozarolniczej działalności gospodarczej spełniały przesłanki pracy na podstawie umowy o pracę, a przez to W. C. podlegała w tym okresie ubezpieczeniu społecznemu z tytułu zatrudnienia w charakterze pracownika.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył płatnik składek - (...) Stowarzyszenie Pomocy (...) z siedzibą w B.. Zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie art. 353 ¹ k.c. przez nie uznanie woli stron w zakresie ułożenia łączącego je stosunku prawnego oraz art. 22 § 1 i § 1 ¹ k.p. w zw. z art. 83 ust. 1 pkt 1 oraz art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez uznanie umowy cywilnoprawnej, gdzie praca była w wykonywana w ramach działalności gospodarczej, za umowę o pracę. Na tej podstawie płatnik składek wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji w całości i ustalenie, że W. C. nie podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu jako pracownik (...) Stowarzyszenia Pomocy (...) w okresie od dnia 2 czerwca 2014 r. do dnia 31 sierpnia 2014 r.

W odpowiedzi na odwołania od obu decyzji organ rentowy wniósł o ich oddalenie.

Zarządzeniem z dnia 11 marca 2015 r. Sąd Okręgowy połączył obie sprawy do łącznego rozpoznania.

Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 30 czerwca 2015 r. oddalił oba odwołania oraz zasądził od W. C. i (...) Stowarzyszenia Pomocy (...) w B. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. kwoty po 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Zgodnie z ustaleniami Sądu Okręgowego, W. C. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej zgłosiła się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych i wypadkowego oraz do ubezpieczenia zdrowotnego od dnia 3 grudnia 2007 r. W dniu 15 kwietnia 2009 r. ubezpieczona dokonała wykreślenia wpisu do ewidencji działalności gospodarczej. Z tą datą została również wyrejestrowana z ubezpieczeń społecznych. W okresie od dnia 5 listopada 2007 r. do dnia 31 grudnia 2007 r. W. C. została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu wykonywania umowy zlecenia na rzecz (...) S.A. z podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za grudzień 2007 r. w wysokości 2.000 zł. Ponadto, w okresie od dnia 1 kwietnia 2009 r. do dnia 31 grudnia 2009 r. została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu zatrudnienia w charakterze pracownika. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu zatrudnienia za kwiecień 2009 r. stanowiła kwota wyższa od minimalnego wynagrodzenia, zatem w okresie od dnia 1 kwietnia 2009 r. do dnia 14 kwietnia 2009 r. ubezpieczona nie podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej.

W okresie od dnia 18 marca 2013 r. do dnia 31 maja 2014 r . W. C. zatrudniona była na podstawie umowy o pracę w (...) Stowarzyszeniu Pomocy (...). W okresie zatrudnienia wykonywała pracę na stanowisku muzykoterapeuty. Z tytułu zatrudnienia w charakterze pracownika została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.

W dniu 2 czerwca 2014 r. odwołująca ponownie zarejestrowała własną działalność gospodarczą, której przedmiotem zgodnie z klasyfikacją (...) były „pozaszkolne formy edukacji artystycznej”. Z tego tytułu odwołująca zgłosiła się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i zdrowotnego od dnia 2 czerwca 2014 r. W złożonych deklaracjach rozliczeniowych zadeklarowała podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w wysokości 2.172,68 zł za czerwiec 2014 r., po 9.365 zł za lipiec i sierpień 2014 r. oraz po 2.247,60 zł za wrzesień i październik 2014 r. W związku z przebywaniem na zwolnieniach lekarskich zwianych z ciążą odwołująca wystąpiła do ZUS z roszczeniem o wypłatę zasiłku chorobowego od dnia 1 września 2014 r.

W ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej odwołująca zawarła w dniu 2 czerwca 2014 r. z (...) Stowarzyszeniem Pomocy (...) umowę cywilnoprawną na prowadzenie zajęć z zakresu muzykoterapii. Zgodnie z zawartą umową ubezpieczona prowadziła zajęcia z muzykoterapii z podopiecznymi stowarzyszenia w okresie od dnia 2 czerwca 2014 r. do dnia 31 sierpnia 2014 r.

Sąd ustalił, że istota sporu w niniejszej sprawie sprowadzała się do ustalenia, czy odwołująca rzeczywiście prowadziła działalność gospodarczą oraz czy praca świadczona przez nią na rzecz (...) Stowarzyszenia Pomocy (...) w rzeczywistości była świadczona na podstawie stosunku cywilnoprawnego w ramach działalności gospodarczej czy w ramach stosunku pracowniczego. W tym względzie Sąd odniósł się do przepisów art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 11 ust. 2, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 4 i art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, określających podstawy podlegania ubezpieczeniu społecznemu przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą. Podkreślił, że podjęcie działalności gospodarczej wymaga zachowania określonych warunków, których spełnienie nadaje temu przedsięwzięciu legalny charakter. Do przesłanek legalności Sąd zaliczył złożenie wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Ustalił, że odwołująca złożyła taki wniosek w zaawansowanej ciąży i zadeklarowała rozpoczęcie prowadzenia działalności gospodarczej. Ocenił, że sam fakt bycia w ciąży nie eliminuje możliwości rozpoczęcia działalności gospodarczej, ale wpływa na definitywną ocenę, czy podjęcie działalności gospodarczej nastąpiło w celach faktycznego jej wykonywania czy też fikcyjnie (aby mieć odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne) i podlega weryfikacji stosownie do treści art. 233 § 1 k.p.c. Sąd wskazał jednocześnie, że osoba wpisana do ewidencji działalności gospodarczej, która nie zawiesiła wykonywania działalności jest traktowana jako prowadząca taką działalność, albowiem dokonanie wpisu rodzi domniemanie podjęcia działalności i wykonywania jej do czasu wykreślenia z ewidencji (ewentualnie zawieszenia).

Definicję działalności gospodarczej Sąd ustalił na podstawie art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Wskazał na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 1991 r. (III CZP 117/91), w której Sąd Najwyższy zaliczył do specyficznych cech działalności gospodarczej: a) zawodowy, a więc stały charakter, b) związaną z nią powtarzalność podejmowanych działań, c) podporządkowanie zasadzie racjonalnego gospodarowania, d) uczestnictwo w obrocie gospodarczym. Sąd Okręgowy ocenił, że działania podjęte przez odwołującą nie odpowiadają powyższym warunkom. Zdaniem Sądu, odwołująca nie podjęła działań podporządkowanych zasadzie racjonalnego gospodarowania, gdyż powinna mieć świadomość, że na początku prowadzenia swojej działalności może nie osiągać zbyt wysokich dochodów, a także że powinna liczyć się z wystąpieniem ewentualnych strat. Jego zdaniem, odwołująca zadeklarowała wysoką podstawę wymiaru składek, pomimo że dochód nie wystarczał jej na pokrycie składek zwłaszcza w lipcu i sierpniu 2014 r. Zdaniem Sądu, samo założenie, że działalność będzie osiągać wysokie dochody, nie może być uznane za działanie podporządkowane zasadzie racjonalnego gospodarowania. Sąd podkreślił, że wysokość zadeklarowanej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne nierealnie wysoka świadczy nie tylko o nieracjonalności zachowań przedsiębiorcy, ale ma też znaczenie w kontekście przypisanej pozorności prowadzenia działalności gospodarczej, będąc jednym z elementów potwierdzających tę pozorność. Sąd uznał, że faktury VAT i zawarte umowy w świetle całokształtu okoliczności przedmiotowej sprawy nie świadczą o faktycznym prowadzeniu działalności. Wątpliwości Sądu wzbudził fakt, że odwołująca świadczyła usługi tylko i wyłącznie na rzecz jednego podmiotu, stowarzyszenia (...), i tylko z tym jednym podmiotem zawarła umowę. Wskazał, że W. C. związana była już wcześniej z tym stowarzyszeniem, bowiem w okresie od dnia 18 marca 2013 r. do dnia 31 maja 2014 r. była zatrudniona w nim na podstawie umowy o pracę. W ramach stosunku pracy prowadziła z podopiecznymi stowarzyszenia zajęcia grupowe i indywidualne w szkole i przedszkolu na terenie Ośrodka (...) przy ul (...) w B.. Zajęcia polegały na zabawach ruchowych, śpiewie, grze na instrumentach. Czynności te odwołująca wykonywała przy wykorzystaniu sprzętów należących do stowarzyszenia, tj. sprzętu audio, instrumentów muzycznych i śpiewników. Świadczyła pracę zgodnie z wcześniej ustalonym grafikiem, który obowiązywał przez okres całego roku szkolnego. W dniu 2 czerwca 2014 r. odwołująca zawarła ze Stowarzyszeniem (...) umowę na prowadzenie zajęć z muzykoterapii z podopiecznymi stowarzyszenia. Zgodnie z umową, W. C. miała wykonywać pracę w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej w zakresie pozaszkolnych form edukacji artystycznej. Przy czym faktycznie czynności wykonywane w okresie od dnia 18 marca 2013 r. do dnia 31 maja 2014 r. w ramach stosunku pracy były takie same, jak czynności wykonywane na podstawie umowy cywilnoprawnej zawartej na okres od dnia 2 czerwca 2014 r. do dnia 31 sierpnia 2014 r. Czynności te wykonywane były zgodnie z harmonogramem ustalonym i obowiązującym na okres roku szkolnego. Sprzęt i materiały pomocnicze niezbędne do prowadzenia zajęć z muzykoterapii należały do (...) Stowarzyszenia Pomocy (...), a nadto praca świadczona była w siedzibie stowarzyszenia.

Sąd wskazał na podstawy podlegania pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu, które określa art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Podkreślił, że do cech charakterystycznych stosunku pracy, o którym mowa w art. 22 § 1 k.p. należy konieczność osobistego wykonywania pracy, podporządkowanie pracodawcy, wykonywanie pracy na jego rzecz i ryzyko oraz odpłatność. W oparciu o te przesłanki Sąd Okręgowy uznał, że czynności wykonywane przez odwołującą na podstawie umowy cywilnoprawnej na świadczenie usług w ramach prowadzonej działalności gospodarczej wypełniały przesłanki charakterystyczne dla zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Wprawdzie z zeznań świadków A. D., A. R. (1) i E. K. oraz zeznań A. R. (2) i W. C. wynikało, że praca na rzecz stowarzyszenia świadczona była w ramach prowadzonej przez nią działalności gospodarczej, a charakter tej pracy różnił się od wcześniejszego zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Sąd stwierdził, że zmiana niektórych warunków pracy nie przesądza o tym, że odwołująca nie wykonywała pracy na podstawie umowy o pracę, gdyż cechy charakterystyczne dla umowy o pracę mają w niniejszej sprawie charakter przeważający W tej sytuacji Sąd nie dał wiary zeznaniom tych osób, w zakresie w jakim twierdzili, że praca odwołującej pozbawiona była cech stosunku pracy, tj. w szczególności podporządkowania pracodawcy, a także że rzeczywiście prowadziła działalność gospodarczą. Sąd wskazał, że świadkowie ci to pracownicy odwołującego stowarzyszenia, któremu podlegali służbowo, a także osoby, które znają odwołującą prywatnie. Uznał więc ich zeznania za stronnicze. Sąd nie dał wiary również twierdzeniom męża odwołującej, R. P., który zeznawał na okoliczność prowadzenia działalności gospodarczej przez W. C..

Uznając, że W. C. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu z tytułu zatrudnienia w charakterze pracownika, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił oba odwołania. O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł na podstawie art. 98 w zw. z § 11 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniosła W. C., zaskarżając wyrok w całości i zarzucając naruszenie:

1.  art. 22 § 1 k.p. poprzez przyjęcie przez Sąd, że ubezpieczoną i stowarzyszenie (...) łączyła umowa o pracę, w sytuacji gdy strony zawarły umowę zlecenia,

2.  art. 13 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez przyjęcie, że W. C. w okresie wskazanym w decyzji nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym od dnia 2 czerwca 2014 r., w sytuacji gdy od tego dnia prowadziła działalność gospodarczą i prowadzi do chwili obecnej, osiągając z tego tytułu dochody,

3.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez uznanie zeznań świadków za stronnicze i niedanie im wiary wyłącznie z uwagi na stosunki łączące świadków oraz strony umowy zlecenia, a całkowite pominięcie rzetelności i prawdziwości zeznań w kontekście pozostałego materiału dowodowego,

4.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny materiału dowodowego, poprzez przyjęcie przez Sąd, że ubezpieczoną i stowarzyszenie (...) łączyła w czerwcu 2014 r. umowa o pracę, w sytuacji gdy materiał dowodowy wskazywał na zawarcie przez strony umowy zlecenia, albowiem:

a)  treść i nazwa umowy oraz zeznania W. C. oraz A. R. (2) wskazują, że wolą stron było zawarcie umowy zlecenia, a nie umowy o pracę,

b)  wcześniejsza umowa o pracę wygasła z uwagi na zakończenie okresu, na który została zawarta, a pracodawca nie zaproponował W. C. zawarcie kolejnej umowy o pracę, co potwierdziły zeznania W. C. oraz A. R. (2),

c)  zmienił się zakres obowiązków W. C. oraz sposób świadczenia pracy w porównaniu do wcześniejszej umowy o pracę, co potwierdziły strony umowy zlecenia i świadek A. D.

d)  W. C. nie podlegała już podporządkowaniu pracowniczemu, co potwierdziły strony umowy zlecenia, ale także świadek A. D.,

e)  zmienił się sposób komunikacji z rodzicami dzieci,

f)  W. C. przestała podpisywać listy obecności i wpisywać się do księgi wyjść, co znajduje potwierdzenie w dokumentacji przedłożonej przez zleceniodawcę.

5.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny materiału dowodowego poprzez przyjęcie przez Sąd, że ubezpieczona nie prowadziła własnej działalności gospodarczej, a założyła ją wyłącznie celem uzyskania wysokiego zasiłku macierzyńskiego, albowiem nieracjonalnie zgłosiła wysoką podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, zamiast składki preferencyjnej, w sytuacji gdy zgodnie z art. 18a ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, przepis o preferencyjnych stawkach składek nie ma zastosowania do osób, które wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, a tym samym z mocy prawa nie mogła skorzystać z takiej możliwości,

6.  pominięcie przez Sąd dodatkowych okoliczności świadczących o rzeczywistym prowadzeniu przez ubezpieczoną działalności gospodarczej, jak: zawarcie umowy z księgową, prowadzenie negocjacji handlowych z różnymi kontrahentami, drukowanie wizytówek, zawarcie umowy zlecenia z (...) Centrum Pomocy (...), na co wskazywała W. C., świadkowie R. P. i A. R. (1) oraz co potwierdza umowa zlecenia z dnia 20 lutego 2015 r.,

7.  art. 328 § 2 k.p.c. poprzez wskazanie w uzasadnieniu, że zmiana niektórych warunków pracy nie uniemożliwia stwierdzenia istnienia stosunku pracy, w szczególności, że cechy charakterystyczne dla umowy o pracę mają w niniejszym przypadku charakter przeważający, a niewskazanie przez Sąd, które elementy umowy zmieniły się, a przede wszystkim które z tych warunków są charakterystyczne dla umowy o pracę, a nie charakterystyczne dla umowy zlecenia, a w konsekwencji, które z nich przeważyły o pracowniczym charakterze umowy wiążącej strony, co wskazuje na niewyjaśnienie podstawy orzeczenia.

Wskazując na tak sformułowane zarzuty, W. C. wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez ustalenie, że W. C. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu od dnia 2 czerwca 2014 r. oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji i przekazanie temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach za drugą instancję, w tym kosztach zastępstwa procesowego.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniosło również (...) Stowarzyszenie Pomocy (...), zaskarżając wyrok w całości i zarzucając:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez niewłaściwe ich zastosowanie, a mianowicie:

1)  art 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych polegających na jej błędnym zastosowaniu w sprawie, którego skutkiem było przyjęcie, że W. C. prowadząc pozarolniczą działalność gospodarczą w okresie od dnia 2 czerwca 2014 r. do dnia 31 sierpnia 2014 r., nie podlegała ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu, a podlegała z tytułu obowiązywania umowy o pracę,

2)  art 13 pkt 4 ustawy z dnia 13 października ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie w sprawie, skutkujące uznaniem, że W. C. prowadząc pozarolniczą działalność gospodarczą nie podlega z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym w okresie od dnia 2 czerwca 2014 r. do dnia 31 sierpnia 2014 r.,

3)  art. 58 k. c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez błędne przyjęcie, że prowadzona pozarolnicza działalność gospodarcza była pozorna, skutkująca uznaniem, że W. C. nie podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym od dnia rozpoczęcia jej wykonywania, tj. od dnia 2 czerwca 2014 r. do dnia 31 sierpnia 2014 r., co ma wpływ na ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej,

4)  art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej poprzez jego niezastosowanie, skutkujące przyjęciem, że odwołująca nie prowadzi działalności gospodarczej.

2.  naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez:

1)  przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegające na dokonaniu tej oceny z całkowitym pominięciem części przeprowadzonych dowodów i sprzeczność ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, przez przyjęcie, że ubezpieczona nie podlega od daty wskazanej w zaskarżonej decyzji ubezpieczeniom społecznym z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej,

2)  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu pierwszej instancji z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, a mianowicie:

a)  dokonanie oceny dowodów w sposób sprzeczny z zasadą swobodnej oceny dowodów poprzez uznanie, że świadek A. D. jest stronnicza ze względu na fakt, że jest zatrudniona w stowarzyszeniu,

b)  dokonanie oceny dowodów w sposób sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego i nasuwający zastrzeżenia z punktu widzenia zasad logicznego rozumowania, w szczególności poprzez uznanie, że zeznania świadka A. D. są niewiarygodne, gdyż jest ona pracownikami stowarzyszenia oraz zna osobiście W. C.,

c)  dokonanie oceny dowodów w sposób niewszechstronny poprzez pominięcie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, potwierdzających prawdziwość twierdzeń, że W. C. od dnia 2 czerwca 2014 r. prowadzi działalność gospodarczą,

d)  pominięcie zeznań świadka A. D. w zakresie, w jakim zeznawała, że zakres obowiązków W. C. po rozpoczęciu prowadzenia działalności gospodarczej zmienił się, oraz wskazywała elementy różniące zawartą uprzednio umową o pracę z umową zlecenia obowiązującą w okresie od dnia 2 czerwca 2014 r. do dnia 31 sierpnia 2014 r.,

3)  wybiórcze potraktowanie i ocenie przez Sąd materiału dowodowego, w szczególności zeznań świadka A. D. i dowolne odmówienie wiary zeznaniom tego świadka, który potwierdził okoliczności świadczące o tym, że W. C. łączył ze stowarzyszeniem stosunek cywilnoprawny, a nie umowa o pracę w zakresie, w jakim zeznania te nie odpowiadają stanowi faktycznemu ustalonemu przez Sąd pierwszej instancji, bez podania przekonywujących ku temu powodów, w szczególności uznaniu, że zeznania świadka były stronnicze, podczas gdy zeznania te były spójne, logiczne i ograniczały się do zrelacjonowania zapamiętanych przez nią faktów,

4)  błąd w ustaleniach faktycznych poczynionych w sprawie,

a)  poprzez nieuzasadnione przyjęcie, że W. C. nie prowadziła działalności gospodarczej w okresie od dnia 2 czerwca 2014 r. do dnia 31 sierpnia 2014 r., a w związku z tym nie podlegała obowiązkowym i dobrowolnym ubezpieczeniom z tego tytułu;

b)  polegający na błędnym założeniu, że wykonywana pozarolniczą działalność gospodarcza była pozorna, co ma wpływ na ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym.

Wskazując na powyższe zarzuty, stowarzyszenie wniosło o:

1.  zmianę zaskarżonego orzeczenia w całości i poprzedzającej go decyzji nr (...) z dnia 15 grudnia 2014 r. w całości poprzez orzeczenie, że W. C. nie podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu wypadkowemu i chorobowemu w okresie od dnia 2 czerwca 2014 r. do dnia 31 sierpnia 2014 r. jako pracownik (...) Stowarzyszenia Pomocy (...) w B. oraz decyzji nr (...) z dnia 25 listopada 2014 r. w całości poprzez orzeczenie, że W. C. podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu wypadkowemu i chorobowemu w okresie od dnia 2 czerwca 2014 r. do dnia 31 sierpnia 2014 r. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności,

2.  zasądzenie na rzecz (...) Stowarzyszenia Pomocy (...) kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Jako wnioski ewentualne stowarzyszenie wniosło o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie na rzecz (...) Stowarzyszenia Pomocy (...) kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył:

Apelacje są niezasadne, a zarzuty w nich wskazane nie prowadzą do odmiennej oceny ustalonego stanu faktycznego sprawy niż tej, którą Sąd Okręgowy dokonał i przyjął za podstawę swojego rozstrzygnięcia. Ustalenia te są szczegółowe oraz dotyczą istotnych dla sprawy okoliczności i zostały dokonane na podstawie prawidłowo ocenionych dowodów. Ocena tych dowodów jest wszechstronna, uwzględnia zasady doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania oraz nie przekracza granic swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.). Dlatego Sąd Apelacyjny aprobuje stanowisko Sądu Okręgowego wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku i przyjmuje je za własne.

Podkreślić należy, że Sąd Okręgowy prawidłowo przytoczył ugruntowane stanowisko judykatury w zakresie pojęcia działalności gospodarczej, o którym mowa w art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 672), oraz stanowisko w zakresie domniemania prawnego o prowadzeniu działalności gospodarczej wpisanej do ewidencji. Zasadnie również uznał, że działania podjęte przez odwołującą nie odpowiadają cechom działalności gospodarczej ustalonym w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 1991 r. (III CZP 117/91, OSNCP 1992, nr 5, poz. 65), do których należą: a) zawodowy, a więc stały charakter, b) związaną z nią powtarzalność podejmowanych działań, c) podporządkowanie zasadzie racjonalnego gospodarowania, d) uczestnictwo w obrocie gospodarczym.

W pierwszej kolejności należy wskazać na krótki okres pomiędzy rozpoczęciem przez odwołującą działalności gospodarczej a uzyskaniem prawa do zasiłku chorobowego i zasiłku macierzyńskiego. Trzeba podkreślić, że w okresie od dnia 2 czerwca 2014 r (tj. od dnia zarejestrowania działalności gospodarczej) do dnia 31 sierpnia 2014 r. (od dnia 1 września 2014 r. odwołująca zgłosiła roszczenie o wypłatę zasiłku chorobowego) odwołująca nie wykazała żadnych czynności dotyczących prowadzonej działalności gospodarczej. W istocie, charakter wykonywanych czynności nie odbiegał od tych, które odwołująca wykonywała w okresie od dnia 18 marca 2013 r. do dnia 31 maja 2014 r., w którym W. C. była zatrudniona na podstawie umowy o pracę w (...) Stowarzyszeniu Pomocy (...). Odwołującą wiązał harmonogram zajęć z dziećmi ustalony na dany rok szkolny i okres wakacyjny, nie zmienił się skład osób zajęć grupowych ani plan zajęć indywidualnych. Odwołująca nie wykazała, w jaki sposób zmienił się sposób komunikacji z rodzicami. Nie potwierdziła również, że przestała wprowadzać wpisy w księdze wyjść, bowiem jak wynika z jednej z kart tej księgi, w dniu 12 czerwca 2014 r. (a więc w czasie, w którym miała już prowadzić działalność gospodarczą) odnotowała wyjście służbowe w godzinach 9:20-12:20 (k. 60). Okoliczność, że nie podpisywała listy obecności i zawarła umowę z księgową w zakresie obsługi rachunkowej jej firmy, nie oznacza, że prowadziła działalność gospodarczą. Brak podpisów danej osoby na liście obecności nie przesądza o prowadzeniu działalności. Z kolei o tym, czy strony istotnie nawiązały umowę o pracę, nie decyduje podpisywanie listy obecności, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, formalne zawarcie umowy o pracę, wystawienie świadectwa pracy, lecz faktyczne i rzeczywiste realizowanie jej na podstawie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy - przede wszystkim świadczenie pracy przez pracownika z zamiarem wykonywania obowiązków pracowniczych.

W istocie czynności, które mogłyby świadczyć o faktycznym wykonywaniu działalności gospodarczej, odwołująca podjęła dopiero po urodzeniu dziecka (tj. po dniu 23 grudnia 2014 r.). Zgodnie z uzupełnionym w postępowaniu apelacyjnym materiałem dowodowym w postaci faktur VAT, od września 2015 r. odwołująca wykonywała czynności związanych z zarejestrowaną działalnością gospodarczą. Zawarła umowę wstępną z Niepubliczną Wyższą Szkołą (...) w B. na prowadzenie w roku akademickim 2015/2016 wykładów i ćwiczeń z muzykoterapii i emisji głosu. Wykonała oprawę muzyczną ślubu na rzecz J. S. (faktura VAT nr (...) z dnia 12 września 2015 r.), prowadziła rytmikę w Przedszkolu Językowym (...) w W. na rzecz C. C., prowadzącej Ośrodek (...) (faktury VAT: nr (...) z dnia 30 września 2015 r., nr (...) z dnia 28 października 2015 r., nr (...) z dnia 25 listopada 2015 r. i nr (...) z dnia 23 grudnia 2015 r.), prowadziła zajęcia z emisji głosu na rzecz Niepublicznej Wyższej Szkoły (...) w B. (faktury VAT: nr (...) z dnia 19 października 2015 r., (...) z dnia 24 listopada 2015 r., nr (...) z dnia 19 grudnia 2015 r.), prowadziła zajęcia muzyczne w Przedszkolu (...) i w (...) Szkole Podstawowej (faktury VAT: nr (...) z dnia 29 października 2015 r., nr (...) z dnia 26 listopada 2015 r. i nr (...) z dnia 17 grudnia 2015 r.) oraz nagrała partię wiolonczeli do utworu muzycznego dla M. J. (faktura VAT nr (...) z dnia 21 grudnia 2015 r.). Czynności te były wykonywane dopiero pod koniec 2015 r. Istotne w sprawie natomiast było wykazanie faktycznego prowadzenia działalności gospodarczej przed dniem 1 września 2014 r., tj. przed dniem zakończenia trwania umowy z (...) Stowarzyszeniem Pomocy (...) i jednocześnie przed dniem zgłoszenia roszczenia o wypłatę zasiłku chorobowego. Jak słusznie zauważył Sąd Okręgowy, poza zawarciem umowy z tym stowarzyszeniem, w okresie od dnia 2 czerwca 2014 r. do dnia 31 sierpnia 2014 r. odwołująca nie była związana umową z inną instytucją. A ponieważ pomiędzy wrześniem 2014 r. a wrześniem 2015 r. nie wykonywała czynności, które byłyby związane z przedmiotem jej działalności (a w każdym razie nie wykazała, aby takie czynności wykonywała), działań odwołującej nie można utożsamiać z zamiarem (wolą) rzeczywistego prowadzenia działalności gospodarczej od dnia 2 czerwca 2014 r. Brak jest po stronie tych działań cechy powtarzalności. W tej zaś sytuacji należy uznać, że prowadzenie zawodowej działalności gospodarczej w celach zarobkowych oraz w sposób zorganizowany i ciągły nastąpiło od września 2015 r., a nie od dnia 2 czerwca 2014 r. Zeznania świadka R. P. i A. R. (1) mogły zatem potwierdzić prowadzenie działalności odwołującej dopiero od września 2015 r.

Odnosząc się do apelacji, nie można dać wiary twierdzeniom odwołującej, że (...) Stowarzyszenie Pomocy (...) nie zaproponowało W. C. kontynuowania współpracy po zakończeniu trwania umowy o pracę z dnia 11 marca 2013 r. Niejednokrotnie bowiem świadek A. R. (2) (przewodniczący stowarzyszenia) wskazywał, że propozycja wykonywania dotychczasowych czynności z tej umowy o pracę w ramach prowadzonej własnej działalności gospodarczej wyszła z inicjatywy odwołującej, a z inicjatywy władz stowarzyszenia.

Ponadto, jak sama wskazała odwołująca, kondycja finansowa jej firmy nie uzasadniała zgłoszenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za lipiec i sierpień 2014 r. w wysokości 9.365 zł. Trzeba podkreślić, że osiągany przychód z tytułu prowadzonej działalności wyniósł za czerwiec 2014 r. kwotę 1.510 zł, za lipiec 2014 r. - 1.050 zł, a za sierpień 2014 r. - 1.520 zł. W tej sytuacji osiągany przychód nie pokrywał kosztów działalności, a w szczególności składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu prowadzenia tej działalności. To zaś prowadzi do wniosku, że odwołująca nie podjęła działań podporządkowanych zasadzie racjonalnego gospodarowania.

W okolicznościach niniejszej sprawy nie można przyjąć, że rozpoczęcie działalności gospodarczej odwołującej nastąpiło po dokonaniu wpisu do (...). Takie rozumienie nie dałoby się pogodzić z art. 13 pkt 4 u.s.u.s., zgodnie z którym obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby prowadzące pozarolniczą działalność od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej. Uznanie, że rozpoczęcie działalności gospodarczej odwołującej nastąpiło po dokonaniu wpisu do (...), prowadziłoby bowiem do przyznania tytułu ubezpieczeń społecznych samemu zarejestrowaniu działalności gospodarczej.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, oceniony z zachowaniem reguł określonych w art. 233 § 1 k.p.c., dawał podstawę do ustalenia, że odwołująca W. C. wykonywała na rzecz stowarzyszenia pewne czynności, jednak nie były one realizowane w ramach prowadzonej przez nią działalności gospodarczej, ale w reżimie stosunku pracy. Przede wszystkim czynności wykonywane przez odwołującą w okresie od dnia 2 czerwca 2014 r. do dnia 31 sierpnia 2014 r. niczym nie różniły się od tych, które odwołująca wykonywała do dnia 31 maja 2014 r. na podstawie umowy o pracę zawartej z (...) Stowarzyszeniem Pomocy (...). Wprawdzie prawidłowo przebiegająca ciąża ubezpieczonej nie może być uznana za przeszkodę do skutecznego rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej. Samo rozpoczęcie prowadzenia działalności gospodarczej w okresie ciąży nie jest bowiem w żadnym zakresie sprzeczne z prawem (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 13 marca 2013 r., III AUa 1542/12, LEX nr 1311944). Jednakże, jeżeli jedyna działalność gospodarcza jest prowadzona u dotychczasowego pracodawcy, w tym samym systemie pracy, z tym samym zakresem czynności i w tej samej dziedzinie brak było podstaw do uznania, że wykonywane czynności świadczą o prowadzonej działalności gospodarczej. Istotnie, zeznania świadka A. D. zmierzają w kierunku wykazania różnic pomiędzy charakterem pracy odwołującej przy wykonywaniu umowy o pracę z dnia 11 marca 2013 r. i charakterem pracy od dnia zarejestrowania działalności gospodarczej, tj. od dnia 2 czerwca 2014 r. Różnice te przede wszystkim dotyczą kwestii formalnych, jak niepodpisywanie listy obecności i nieodnotowywanie wyjść w godzinach pracy w księdze wyjść. Zeznania świadka wskazują również na brak podporządkowania pracowniczego odwołującej. Potwierdzają również, że zakres jej obowiązków zasadniczo nie uległ zmianie. Jedyna zmiana polegała zaś na tym, że odwołująca nie wykonywała prac fizycznych przy czynnościach samoobsługowych (karmieniu dzieci, zmianie pampersów, zmianie śliniaków, przenoszeniu dzieci z materaca na wózki, pomoc w zajęciach np. przytrzymanie ręki czy tułowia). Wynikało to przede wszystkim z tego, że podopieczni ośrodka mają niekontrolowane ruchy i odwołująca nie chciała w okresie ciąży wykonywać prac fizycznych (zeznania świadka A. D.). Nie ulega zatem wątpliwości, że podstawowy zakres obowiązków odwołującej (prowadzenie zajęć z muzykoterapii) i harmonogram jej pracy nie zmieniły się, dlatego też brak jest podstaw do podzielenia zarzutów apelacji (...) Stowarzyszenia Pomocy (...) w przedmiocie oceny zeznań świadków.

Mając na uwadze powyższe, w ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy zasadnie uznał, że W. C. nie prowadziła działalności gospodarczej w okresie od dnia 2 czerwca 2014 r. do dnia 31 sierpnia 2014 r., a tym samym nie podlegała z tego tytułu obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 8 ust. 6, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Okoliczności niniejszej sprawy dają natomiast podstawę do uznania, że w tym okresie wykonywała pracę na podstawie umowie o pracę zawartej w dniu 11 marca 2013 r. Z tego tytułu podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom zgodnie z art. 6 ust. pkt 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Mając na uwadze powyższe rozważania, uznać należy, że wbrew zarzutom obu apelacji, nie doszło do naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. cytowanych wyżej artykułów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jak i przepisów art. 22 k.p. oraz art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. Sąd Apelacyjny w całości również podziela dokonaną przez Sąd Okręgowy ocenę materiału dowodowego, uznając, że jest ona zgodna z art. 233 § 1 k.p.c., a uzasadnienie wyroku odpowiada warunkom z art. 328 § 2 k.p.c.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił obie apelacje (pkt I sentencji wyroku).

O kosztach postępowania sądowego Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz § 12 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 490) - pkt II sentencji wyroku.

SSO del. Teresa Suchcicka SSA Maria Jolanta Kazberuk SSA Barbara Orechwa-Zawadzka