Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 września 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Sławomir Bagiński

Protokolant: Aneta Rogowska

po rozpoznaniu na rozprawie 4 września 2024 r. w B.

z odwołania (...) Sp. z. o.o. w C. poprzednio J. M. (1) Spółka z. o.o. w O.

z udziałem J. M. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o prawo do jednorazowego świadczenia

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 9 listopada 2023 r. sygn. akt IV U 384/23

I.  zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie ;

II.  odstępuje od obciążania (...) Sp. z. o.o. w C. kosztami postępowania za I instancję;

III.  zasądza od (...) Sp. z. o.o. w C. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty.

UZASADNIENIE

Decyzją z 15 grudnia 2022 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił J. (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w O. (obecnie (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w C.) prawa do jednorazowego świadczenia na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 2 września 2022 r. o szczególnym wsparciu podmiotów poszkodowanych w związku z sytuacją ekologiczną na rzece O. (Dz. U. z 2022 r. poz. 2014) w związku z art. 83 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1009, ze zm.). W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że adres siedziby płatnika znajduje się na terenie O., miasta na prawach powiatu. Płatnik nie spełnili więc ustawowego warunku uzyskania jednorazowego świadczenia pieniężnego, dotyczącego adresu prowadzenia działalności.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła J. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w O.. Wniosła o jej zmianę decyzji i przyznanie prawa do spornego świadczenia. W uzasadnieniu stanowiska wyjaśniła, że od 7 marca 1997 r. prowadziła Zakład (...) pod adresem: N., (...)-(...) G., ul. (...).

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołanie. Wskazał, że w terminie do 31 lipca 2022 r. odwołujący nie zgłosił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, żadnego adresu prowadzenia pozarolniczej działalności na obszarze powiatów wskazanych w przepisach wydanych na podstawie art. 4 ustawy z dnia 2 września 2022 r. o szczególnym wsparciu podmiotów poszkodowanych w związku z sytuacją ekologiczną na rzece O., na obszarze których znajdują się gminy, w których na dzień 31 lipca 2022 r. była prowadzona pozarolnicza działalność, zaś z dokumentów organu wynika, że adres siedziby płatnika znajduje się na terenie O.. W związku z powyższym skarżącemu, nie przysługuje prawo do jednorazowego świadczenia przeznaczonego na ograniczenie skutków ekonomicznych związanych z sytuacją ekologiczną na rzece O..

Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z 9 listopada 2023 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ,,J.M.’’ spółce z ograniczoną odpowiedzialnością prawo do jednorazowego świadczenia.

Sąd Okręgowy ustalił, że J. M. (1) prowadził firmę (...). (...) sp. z o. o., (...)-(...) O., ul. (...) Zakład (...) (województwo (...), powiat (...), gmina G.). 12 listopada 2003 r. spółka została wpisana do KRS pod numerem: (...). Skarżący był jednoosobowo prezesem zarządu tej spółki. Działalność spółki dotyczyła chowu zwierząt akwakultury (głównie hodowla karpia) na sadzach na kanale zrzutowym elektrowni (...) ul. (...), (...)-(...) G.. W danych ZUS widnieje jeden adres siedziby płatnika na terenie O.. Ostatni dokument zgłoszeniowy płatnika wpłynął do ZUS 18 kwietnia 2001 r. Dokumenty zgłoszeniowe płatnika, zaewidencjonowane na koncie od 1999 r. dotyczyły druków: (...) z 6 maja 1999 r. - dokument zgłoszeniowy złożony w związku z utworzeniem systemu informatycznego w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, (...) z 18 kwietnia 2001 r. - korekta dokumentu z 6 maja 1999 r.; płatnik skorygował nazwę organu rejestrowego/ewidencyjnego, a także datę powstania obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne.

Sąd Okręgowy wskazał, że 31 października 2022 r. odwołujący wystąpił do ZUS z wnioskiem o przyznanie prawa do jednorazowego świadczenia na podstawie przepisów ustawy z dnia 2 września 2022 r. o szczególnym wsparciu podmiotów poszkodowanych w związku z sytuacją ekologiczną na rzece O.. We wniosku - w rubryce adres prowadzenia działalności wskazał: województwo (...), powiat (...), (...)-(...) P., ul. (...). Na tej podstawie ZUS decyzją z 15 grudnia 2022 r. wydał zaskarżoną decyzję.

Z dalszych ustaleń Sądu Okręgowego wynikało, że zakład prowadzony przez odwołującego posiadał weterynaryjny numer identyfikacyjny i został objęty nadzorem weterynaryjnym. Według bilansu sporządzonego na 31 grudnia 2022 r.- aktywa trwałe spółki w 2021 r. wynosiły 241.603,50 zł, a w 2022 r. – 196.312,69 zł. 26 kwietnia 2023 r. J. M. (1) na podstawie umowy sprzedaży zbył wszystkie swoje udziały w spółce.

Sąd Okręgowy w motywach rozstrzygnięcia odwołał się do art. 3 ust. 1- 2, art. 6 ust. 1-3 ustawy z dnia 2 września 2022 r. o szczególnym wsparciu podmiotów poszkodowanych w związku z sytuacją ekologiczną na rzece O. i wskazał, że przywołane przepisy należy interpretować w ten sposób, że wskazanie przez odwołującego we wniosku z 31 października 2022 r. w rubryce adresu prowadzenia działalności: województwo (...), powiat (...), (...)-(...) P., ul. (...) oznacza spełnienie przez odwołującego wszystkich przesłanek określonych w art. 3 ust. 1 pkt 1-5 w zw. z art. 6 ust 1 i ust. 3 pkt 1-7. Sąd zwrócił uwagę, że odwołujący złożył w przewidzianym do tego terminie prawidłowo wypełniony wniosek o świadczenie przewidziane przepisami cyt. ustawy. Wniosek mógł być bowiem złożony w terminie 4 miesięcy, od ostatniego dnia miesiąca, o którym mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 4, czyli licząc od dnia 31 lipca 2022 r. Ponadto, jak zauważył Sąd zgodnie z art. 6 ust. 3 pkt 3 ustawy we wniosku tym wskazuje się adres prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, o którym mowa w art. 3 ust. 1 pkt 5.

W ocenie Sądu Okręgowego art. 3 i 6 ustawy należy interpretować łącznie przy zastosowaniu wykładni celowościowej i funkcjonalnej. Podkreślił, że powyższa ustawa ma charakter incydentalny, a celem ustawodawcy była szybka i doraźna pomoc uprawnionym, poszkodowanym podmiotom. Traktowanie wymogów wynikającym z przepisów powyżej ustawy w sposób nadmiernie rygorystyczny byłoby całkowicie nieuzasadnione.

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję.

Organ rentowy wniósł apelację od powyższego wyroku. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie:

1.  art. 3 ust. 1 pkt 5 ustawy z 2 września 2022 r. o szczególnym wsparciu podmiotów poszkodowanych w związku z sytuacją ekologiczną na rzece O. (Dz. U. z 2022 r., poz. 214) poprzez jego błędną interpretację i przyjęcie, że Odwołująca spełniła warunek do uprawniający ją do przyznania jednorazowego świadczenia i zgłosiła w terminie do 31 lipca 2022 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych co najmniej jeden adres prowadzenia pozarolniczej działalności na obszarze powiatów wskazanych w przepisach wydanych na podstawie art. 4, na obszarze których znajdują się gminy, w których na dzień 31 lipca 2022 r. była prowadzona pozarolniczą działalność, podczas gdy z zebranego materiału dowodowego wynika, że odwołująca nie spełnia tego warunku,

2.  art. 6 ust. 1 ustawy z 2 września 2022 r. o szczególnym wsparciu podmiotów poszkodowanych w związku z sytuacją ekologiczną na rzece O. (Dz. U. z 2022 r., poz. 214) poprzez jego błędną interpretację i przyjęcie, że skoro odwołująca spółka złożyła wniosek o ustalenie prawa do jednorazowego świadczenia w terminie wynikającym z tego przepisu i wskazała w nim adres prowadzenia działalności na terenie gminy objęte skutkami katastrofy ekologicznej na O., to wniosek tak złożony sankcjonuje brak spełnienia przez spółkę jednego z warunków określonych w przepisie art. 3 ust. 1 pkt 5 przywołanej ustawy.

Wskazując na powyższe zarzuty organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Wstępnie rozważyć należało rozważyć jaki podmiot, poza organem rentowym, jest stroną niniejszego postępowania. Sąd pierwszej instancji kwestię tę przedstawił niejednoznacznie. W protokołach rozpraw jako stronę wskazano J. M. (1) (k. 60, 128). W wyroku stwierdzono, że rozpoznano sprawę J. M. (1), ale <<na skutek odwołania J. M. (1) „J. M.” spółki z ograniczoną odpowiedzialnością>>. Uzasadnienie wyroku pogłębia jedynie wątpliwości w tym zakresie . Sąd Okręgowy użył następujących sformułowań:

- Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił J. M. (1) – płatnikowi składek „J. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” prawa do jednorazowego świadczenia;

- odwołujący J. M. (1) prowadził firmę (...). (...) sp. z o. o.

- skarżący był jednoosobowo prezesem zarządu tej spółki.

- pozwany zaskarżoną decyzją odmówił J. M. (1) – płatnikowi składek „J. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością prawa do jednorazowego świadczenia na podstawie

- nie ulega bowiem wątpliwości, że (…) J. M. (1) wystąpił z wnioskiem o przyznanie prawa do jednorazowego świadczenia

Powyższe sformułowania jak też treść samego rozstrzygnięcia, w którym jednorazowe świadczenie przyznano „J. M.” spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, doprowadziły Sąd Apelacyjny do uznania, że sąd pierwszej instancji traktował jako stronę postepowania zarazem J. M. (1) - osobę fizyczną jak też „J. M.” spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w O..

Tak ukształtowany proces pod względem podmiotowym odnosił się także do postępowania przed sądem drugiej instancji.

Jednocześnie należy mieć na względzie okoliczność, że nazwa spółki uległa zmianie. Zgodnie z informacją rejestru przedsiębiorców 9.10.2023 r. dokonano wpisu nowej nazwy spółki i jej siedziby. Obecnie, a także na dzień zamknięcia rozprawy przed sadem pierwszej instancji prawidłowa nazwa i siedziba to - (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w C. (k. 119v.).

Niejednoznacznie oznaczenie strony odwołującej się powoduje konieczność określenia kogo dotyczyła zaskarżona decyzja i kto złożył odwołanie.

Wniosek o jednorazowe świadczenie złożyła spółka (...). (...) spółka z o.o. Tak wynika z druku wniosku. Do spółki skierowana była także zaskarżona decyzja. Odwołanie złożyła również spółka, działająca przez swojego prezesa J. M. (1).

Brak jest zatem jakichkolwiek podstaw aby rozważać uprawnienie do jednorazowego świadczenia J. M. (1) jako osoby fizycznej. Rozstrzygnięcie odnosi się do spółki (...) sp. z o.o. w C. (poprzednio J. (...) spółka z o.o. w O.).

Przechodząc do rozważenia zasadności apelacji. Sąd Okręgowy dokonał błędnej wykładni art. 3 ust. 1 pkt 5 i art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 2 września 2022 r. o szczególnym wsparciu podmiotów poszkodowanych w związku z sytuacją ekologiczną na rzece O. (Dz. U. z 2022 r., poz. 214) - zwana dalej ustawą z 2 września 2022 r.

Stan faktyczny ustalony przez sąd pierwszej instancji nie jest sporny i znajduje należyte oparcie w materiale sprawy, dlatego Sąd Apelacyjny przyjmuje go za własny.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było prawo (...) sp. z o.o. w C. (poprzednio J. (...) spółka z o.o. w O.). do jednorazowego świadczenia, o którym mowa w ustawie z 2 września 2022 r. Nie było sporne, że odwołująca spółka spełniła przesłanki do przyznania prawa do tego świadczenia określone w art. 3 ust.1 pkt 1-4 tej ustawy.

Organ rentowy negował natomiast spełnienie ostatniego warunku o którym mowa w pkt 5 przywołanego przepisu, tj. braku zgłoszenia do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych do 31 lipca 2022 r., co najmniej jednego adresu prowadzenia pozarolniczej działalności na obszarze powiatów wskazanych w przepisach wydanych na podstawie art. 4, na obszarze których znajdują się gminy, w których na 31 lipca 2022 r. była prowadzona pozarolnicza działalność.

Sąd Okręgowy prezentował stanowisko, że skoro odwołująca nie później niż w terminie 4 miesięcy od ostatniego dnia miesiąca, o którym mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 4 (art. 6 ust. 1 ustawy z 2 września 2022 r.) złożyła do organu rentowego prawidłowo wypełniony wniosek ze wskazaniem adresu prowadzonej działalności to przysługuje mu prawo do jednorazowego świadczenia.

W ocenie Sądu Apelacyjnego powyższe stanowisko jest nieprawidłowe. Sąd Okręgowy wyszedł z błędnego założenia, że przepisy ustawy z 2 września 2022 r. powinny podlegać wykładni celowościowej i funkcjonalnej. Tymczasem, wykładania literalna tych norm (art. 3 i art. 6 ustawy z 2 września 2022 r.) nie powinna budzić wątpliwości, zwłaszcza że w prawie ubezpieczeń ze względu na swoją istotę i konstrukcję przepisy te zasadniczo podlegają wykładni ścisłej. Jeżeli nie ma oczywistych wskazań nie należy poddawać ich ani wykładni rozszerzającej, ani zawężającej, modyfikującej (por. w tym uchwały Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 1997 r., III ZP 38/97, OSNAPiUS 1998 Nr 8, poz. 234; z dnia 8 lutego 2000 r., I KZP 50/99, OSNKW 2000 nr 3-4, poz. 24 i z dnia 25 kwietnia 2003 r., III CZP 8/03, OSNC 2004 Nr 1, poz. 1; uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2008 r., I UZP 6/08, OSNP 2009 nr 9-10, poz. 120).

Prawidłowa interpretacja powyższych przepisów powinna prowadzić do wniosku, że warunkiem otrzymania jednorazowego świadczenia było zgłoszenie do dnia 31 lipca 2022 r. do organu rentowego adresu prowadzonej działalności gospodarczej. Innymi słowy, nawet prawidłowe wypełnienie wniosku o przyznanie prawa do tego świadczenia i złożenie go w terminie nie jest równoznaczne ze spełnieniem wszystkim warunków, o których mowa w art. 3 ustawy z 2 września 2022 r.

Należy mieć także na uwadze, że spółka, jako płatnik składek generalnie nie dopełniła ciążącego na nim obowiązku dokonania prawidłowego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych poprzez zaktualizowanie adresu prowadzonej działalności. Spółka odwołującego została wpisana do KRS 12 listopada 2003 r. pod numerem: (...). Posiadała również nadany numer REGON (...) ze wskazaniem, jako przeważającej działalności według (...) 2007 chów i hodowli ryb oraz pozostałych organizmów wodnych w wodach śródlądowych. Ostatni dokument zgłoszeniowy ( (...)) został złożony 18 kwietnia 2001 r. i w tym zgłoszeniu odwołujący wypełnił jedynie dane odnośnie adresu siedziby płatnika i nie wskazał adresu prowadzonej działalności (rubryka V pkt 04 druku (...), k.110).

Zgodnie z art. 43 ust. 5b ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych zgłoszenie płatnika składek wpisanego do Krajowego Rejestru Sądowego zawiera dane: objęte treścią wpisu w Krajowym Rejestrze Sądowym, z wyłączeniem rejestru dłużników niewypłacalnych (pkt 1); uzupełniające: nazwę skróconą płatnika, datę powstania obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, wykaz rachunków bankowych, adres do korespondencji, adres prowadzenia działalności, w przypadku osobowych spółek handlowych i podmiotów podlegających wpisowi do rejestru przedsiębiorców na zasadach określonych dla spółek osobowych - dane dotyczące poszczególnych wspólników, w tym ich numer NIP (pkt 2).

Natomiast, zgodnie z art. 43 ust. 5c, płatnicy składek wpisani do Krajowego Rejestru Sądowego dokonują zgłoszenia wyłącznie w zakresie danych uzupełniających określonych w ust. 5b pkt 2 do właściwego naczelnika urzędu skarbowego, w terminie określonym w ust. 1. Należy przy tym zauważyć, że w ciągu 7 dni od dnia wpisu do rejestru w urzędzie skarbowym składany jest druk zgłoszenia identyfikacyjnego w zakresie danych uzupełniających KRS (NIP-8). Zawiera on informacje uzupełniające (nieujawniane w KRS): nazwę skróconą płatnika, datę powstania obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, wykaz rachunków bankowych, adres do korespondencji, adres prowadzenia działalności oraz – w przypadku osobowych spółek handlowych i podmiotów podlegających wpisowi do rejestru przedsiębiorców na zasadach określonych dla spółek osobowych – dane dotyczące poszczególnych wspólników, w tym ich numer NIP. Dane wskazane we wniosku urząd skarbowy przekazuje do ZUS. Na podstawie przekazanych dokumentów Zakład sporządza dokumenty zgłoszeniowe za podmiot objęty wpisem do KRS oraz tworzy konto płatnika (M. Krajewski [w:] Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz, red. K. Antonów, Warszawa 2024, art. 43).

Ponadto w przypadku podmiotów wpisanych do KRS zmiana danych zewidencjonowanych na koncie płatnika jest dokonywana przez ZUS na podstawie złożonego przez płatnika wniosku o zmianę danych w KRS. W przypadku gdy zmianie ulegają dane uzupełniające, a więc niepodlegające wpisowi do rejestru, płatnicy wpisani do KRS dokonują zgłoszenia aktualizacyjnego do właściwego naczelnika urzędu skarbowego, w terminie 7 dni od zaistnienia zmian. Zmiana zewidencjonowanych danych na koncie płatnika wpisanego do KRS następuje automatycznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego po przekazaniu z Centralnego Rejestru Podmiotów – Krajowej Ewidencji Podatników (M. Krajewski [w:] Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz, red. K. Antonów, Warszawa 2024, art. 44).

Podsumowując, spółka nie dopełniła obowiązku, aktualizowania danych adresowych. Do 31 lipca 2022 r. organ rentowy dysponował jedynie informacją odnośnie adresu siedziby spółki, nie zaś adresem działalności gospodarczej prowadzonej w powiecie (...). W ocenie Sądu Apelacyjnego sposób sfomułowania art. 3 ustawy z dnia 2 września 2022 r. wskazuje że pkt 5 ust. 1 tego artykułu zawiera przesłankę materialną przysługiwania prawa do jednorazowego świadczenia. Należało zatem uznać, że aby otrzymać jednorazowe świadczenie do 31 lipca 2022 r. spółka powinna skorygować dane odnośnie adresu prowadzonej działalności.

Dlatego też, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie - pkt I wyroku.

Spółka ostatecznie przegrała sprawę, dlatego zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, na podstawie art. 98 § 1, § 1 ¹ i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., powinna zwrócić organowi rentowemu koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu przed sądami obu instancji. Wynagrodzenie pełnomocnika organu rentowego ustalono zgodnie z § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców i wyniosło łącznie 420 zł. - pkt II wyroku.

Sławomir Bagiński