Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 stycznia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Barbara Orechwa-Zawadzka (spr.)

Sędziowie: SA Bożena Szponar - Jarocka

SA Alicja Sołowińska

Protokolant: Barbara Chilimoniuk

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 stycznia 2018 r. w B.

sprawy z odwołania J. T.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy w związku z rolniczą chorobą zawodową

na skutek apelacji wnioskodawczyni J. T.

od wyroku Sądu Okręgowego w Ostrołęce III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 18 lipca 2017 r. sygn. akt III U 985/16

I.  oddala apelację,

II.  przyznaje adwokatowi J. C. wynagrodzenie z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym w kwocie 120 (sto dwadzieścia) złotych, powiększonej o należny podatek od towarów i usług i nakazuje wypłacić tę kwotę ze Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Ostrołęce.

SSA Alicja Sołowińska SSA Barbara Orechwa-Zawadzka SSA Bożena Szponar – Jarocka

Sygn. akt III AUa 663/17

UZASADNIENIE

Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego decyzją z 13 grudnia 2016 r., wydaną na podstawie przepisów ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 2016 r., poz. 277) odmówił J. T. prawa do renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową.

W odwołaniu od tej decyzji J. T. wniosła o przyznanie prawa do renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową.

Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy w Ostrołęce wyrokiem z 18 lipca 2017 r. odwołanie oddalił. Sąd ten ustalił, że decyzją z 2 grudnia 2016 r. wydaną przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego stwierdzono u J. T. (ur. (...)) chorobę zawodową tj. boreliozę. W dniu 5 grudnia 2016 r. J. T. złożyła wniosek o ustalenie prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym w związku z chorobą zawodową. Organ rentowy skierował dokumentację wnioskodawczyni do oceny Lekarza (...) Inspektora Orzecznictwa Lekarskiego KRUS w celu ustalenia okresu, w jakim mogła powstać choroba zawodowa. Lekarz (...) Inspektor Orzecznictwa Lekarskiego KRUS ustalił, że choroba zawodowa powstała u J. T. 29 maja 2010 r. Organ rentowy stwierdził, że w dacie powstania choroby zawodowej J. T. nie podlegała ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu. Dnia 25 lutego 1991 r. przekazała gospodarstwo rolne synowi i otrzymała od tego dnia rentę rolniczą. Następnie od 1 września 2007 r. uzyskała prawo do emerytury rolniczej. Zaskarżoną decyzją organ rentowy odmówił J. T. prawa do renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową, gdyż w dacie powstania choroby nie podlegała ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu.

J. T. odwołała się od tej decyzji, zaś Sąd Okręgowy w Ostrołęce w trybie art. 467 § 4 k.p.c. dokonał zwrotu akt rentowych organowi rentowemu celem uzupełnienia materiału dowodowego sprawy poprzez skierowanie J. T. na badanie przez Lekarza Rzeczoznawcę KRUS, bowiem zasięgnięcie opinii Lekarza (...) Inspektora Orzecznictwa Lekarskiego KRUS nie wyczerpało trybu przewidzianego przy wniosku o rentę. Organ rentowy skierował J. T. na badanie przez Lekarza Rzeczoznawcę KRUS, który w orzeczeniu z 25 maja 2017 r. stwierdził, że J. T. jest całkowicie niezdolna do pracy w gospodarstwie rolnym od 29 maja 2010 r., a niezdolność ta pozostaje w związku z chorobą zawodową. J. T. nie wniosła sprzeciwu od tego orzeczenia do komisji lekarskiej KRUS.

Oceniając tak ustalony stan faktyczny sprawy Sąd pierwszej instancji odwołał się do przepisów art. 21 ust. 1 i 4 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników z których wynika, że do uzyskania prawa do renty rolniczej w związku z chorobą zawodową trzeba być całkowicie niezdolnym do pracy w gospodarstwie rolnym, niezdolność ta musi powstać w okresie podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu, lub w okresach o których mowa w art. 20 ust. 1 pkt 1 i 2 lub nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Z orzeczenia Lekarza Rzeczoznawcy KRUS wynikało, że odwołująca jest osobą całkowicie niezdolną do pracy w związku z chorobą zawodową od 29 maja 2010 r. Niezdolność ta nie powstała więc w okresie, o którym mowa w art. 21 ust.1 pkt 3 ww. ustawy. J. T. była bowiem uprawniona do renty rolniczej od 25 lutego 1991 r., następnie do emerytury i od daty przyznania prawa do renty nie podlega ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu. Tym samym nie spełniła warunku z art.21 ust.1 pkt 3 ww. ustawy.

Odwołująca w toku postępowania wskazywała, że na boreliozę zachorowała znacznie wcześniej niż 29 maja 2010 r. Sąd Okręgowy wskazał jednak, że nie mógł w przedmiotowym postępowaniu analizować tej daty. Zgodnie bowiem z art. 477 ⁹ § 3 ¹ i § 3 ³ k.p.c. - Sąd odrzuci odwołanie w sprawie o świadczenie z ubezpieczeń społecznych, do którego prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy, jeżeli podstawę do wydania decyzji stanowi orzeczenie lekarza rzeczoznawcy KRUS, a osoba zainteresowana nie wniosła sprzeciwu od tego orzeczenia do komisji lekarskiej KRUS i odwołanie jest oparte wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia. Z przepisu tego wynika, że w przypadku, gdy odwołujący nie wniesie sprzeciwu do komisji lekarskiej KRUS od orzeczenia lekarza rzeczoznawcy KRUS – Sąd związany jest ustaleniami poczynionymi przez lekarza rzeczoznawcę KRUS. Dlatego nie mógł analizować, czy ustalona data powstania całkowitej niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową na dzień 29 maja 2010 r. była prawidłowa.

Sąd pierwszej instancji dodał, że nie można utożsamiać zachorowania na boreliozę z powstaniem całkowitej niezdolności do pracy z tego powodu. Okresy te nie muszą się bowiem pokrywać. Reasumując Sąd uznał, że decyzja organu rentowego była prawidłowa, gdyż w dacie powstania całkowitej niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową (29 maja 2010 r.) J. T. nie podlegała ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu. Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Apelację od tego wyroku wniosła J. T.. Zaskarżyła wyrok w całości i zarzuciła:

- naruszenie art. 21 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników;

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia polegający na ustaleniu, że jej choroba rozpoczęła się od dnia diagnozy, podczas gdy pierwsze objawy wystąpiły już w 1990 r., na co wskazuje zgromadzona dokumentacja medyczna, w szczególności orzeczenie lekarskie nr (...) o rozpoznaniu choroby zawodowej, wskazujące na okres narażenia zawodowego, tj. lata 1967-1995.

Skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i przyznanie jej prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu choroby zawodowej, względnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż sprawa niniejsza została zainicjowana odwołaniem J. T. od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z 13 grudnia 2016 r., mocą której odmówiono wnioskodawczyni prawa do renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową. Skarżąca oznaczyła tę decyzję wprost w swoim odwołaniu, wskazując jej datę – 13 grudnia 2016 r. oraz znak sprawy: GIW- (...). W treści odwołania domagała się natomiast przyznania prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu choroby zawodowej. Na rozprawie przed Sądem Okręgowym w dniu 7 marca 2017 r. Sąd wyjaśnił odwołującej, jakie są zasady domagania się odszkodowania z tytułu choroby zawodowej, a jakie są warunki przyznania prawa do renty rolniczej z tytułu choroby zawodowej. Sąd wyjaśnił między innymi, że w przypadku złożenia wniosku o jednorazowe odszkodowanie (którego wnioskodawczyni nie składała), organ rentowy wyda odrębną decyzję, od której ewentualne odwołanie będzie przysługiwało do Sądu Rejonowego, a nie do Sądu Okręgowego. Na rozprawie tej odwołująca wskazała jednak wprost, iż jej pismo należy traktować jako odwołanie od decyzji odmawiającej prawa do renty (protokół, k. 16).

Tymczasem w apelacji skarżąca ponownie domaga się przyznania jednorazowego odszkodowania z tytułu choroby zawodowej. Sformułowane w ten sposób żądania nie oznaczają jednak, że w sprawie niniejszej (w postepowaniu przed Sądem Okręgowym, czy też przed Sądem Apelacyjnym) rozpoznawane było prawo do odszkodowania, bowiem przedmiotem niniejszego postępowania jest wyłącznie prawo do renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy. Jedynie bowiem prawa do tego świadczenia dotyczyła zaskarżona decyzja organu rentowego z 13 grudnia 2016 r. (ponieważ skarżąca w dniu 5 grudnia 2016 r. złożyła w organie rentowym właśnie wniosek o rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy).

Wyjaśnienia wymaga, że zgodnie z utrwalonym stanowiskiem orzeczniczym, w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie (art. 477 ⁹ i art. 477 ¹⁴ k.p.c.) i tylko w tym zakresie podlega ona kontroli sądu zarówno pod względem jej formalnej poprawności, jak i merytorycznej zasadności. Postępowanie sądowe zmierza do kontroli prawidłowości lub zasadności zaskarżonej decyzji, a w związku z tym wykluczone jest rozstrzyganie przez sąd, niejako w zastępstwie organu rentowego, żądań zgłaszanych w toku postępowania odwoławczego, które nie były przedmiotem zaskarżonej decyzji (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z 22 lutego 2012 r., II UK 275/11, Lex nr 1215286, wyrok Sądu Najwyższego z 9 września 2010 r., II UK 84/10, lex nr 661518). Tym samym, w niniejszym postępowaniu nie istniała możliwość rozstrzygania kwestii dotyczącej jednorazowego odszkodowania w związku z chorobą zawodową. Jeżeli skarżąca chce otrzymać takie odszkodowanie, to musi złożyć do organu rentowego odrębny wniosek.

Odnosząc się natomiast do meritum sprawy, Sąd Apelacyjny w całości podziela i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne oraz ocenę prawną Sądu pierwszej instancji odnośnie braku spełnienia przez J. T. warunków do przyznania prawa do renty rolniczej z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową. Zgodnie z treścią art. 21 ust. 1 ustawy z 21 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, renta rolnicza w związku z chorobą zawodową przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia następujące warunki:

1) podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez wymagany okres,

2) jest trwale lub okresowo całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym,

3) całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym powstała w okresie podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu lub nie później niż 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia.

W myśl art. 21 ust. 4 tej ustawy, jeżeli całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym powstała wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej, warunek, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, uważa się za spełniony, jeżeli ubezpieczony posiada jakikolwiek okres ubezpieczenia emerytalno-rentowego, który obejmuje dzień wypadku lub dzień zachorowania na rolniczą chorobę zawodową.

Bezsporne w sprawie jest to, że wnioskodawczyni jest trwale całkowicie niezdolna do pracy w gospodarstwie rolnym w związku z choroba zawodową. Z orzeczenia lekarza rzeczoznawcy KRUS wynika, że niezdolność ta istnieje od 29 maja 2010 r. Choroba zawodowa wnioskodawczyni powodująca niezdolność do pracy, określona decyzją Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego z 2 grudnia 2016 r. (k. 11 akt KRUS), tj. borelioza, powstała właśnie 29 maja 2010 r. Bezsporne natomiast jest to, że w tej dacie wnioskodawczyni nie podlegała ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu i z tego powodu brak jest podstaw do przyznania renty rolniczej z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w związku z choroba zawodową, z uwagi na niespełnienie warunku o jakim mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy. Tym samym, niezasadny jest zawarty w apelacji zarzut naruszenia tego przepisu.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, w sprawie nie zachodziła potrzeba dopuszczania dowodu z opinii biegłych lekarzy sądowych, którzy mieliby ocenić stan zdrowia wnioskodawczyni pod kątem ustalenia jej ewentualnej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym w związku z chorobą zawodową. Odmowa przyznania prawa do renty rolniczej spowodowana była bowiem innymi przyczynami, niż stan zdrowia wnioskodawczyni. Prawo do renty nie mogło być przyznane z uwagi na to, że zdarzenie, które skarżąca wskazuje jako przyczynę powstania choroby zawodowej (zachorowanie na boreliozę), nie miało miejsca w okresie ubezpieczenia rolniczego. Z karty informacyjnej leczenia szpitalnego w Wojewódzkim Szpitalu (...) wynika, że borelioza została rozpoznana w trakcie pobytu w tym szpitalu w okresie od 29 maja 2010 r. do 24 czerwca 2010 r. (k. 5 akt KRUS). Również z zeznań samej skarżącej złożonych na rozprawie przed Sądem Okręgowym w dniu 7 marca 2017 r. wynikało, że borelioza została u niej wykryta 29 maja 2010 r. (k. 16odw.). Przede wszystkim jednak J. T. nie wniosła sprzeciwu od orzeczenia lekarza rzeczoznawcy KRUS do komisji lekarskiej KRUS. Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu pierwszej instancji, iż w przypadku, gdy odwołujący nie wniesie sprzeciwu do komisji lekarskiej KRUS od orzeczenia lekarza rzeczoznawcy KRUS – wówczas sąd związany jest ustaleniami poczynionymi przez lekarza rzeczoznawcę KRUS. Dlatego, w sprawie niniejszej nie można było analizować, czy ustalona przez lekarza rzeczoznawcę data powstania całkowitej niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową na dzień 29 maja 2010 r., była prawidłowa.

Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd Apelacyjny oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c. – punkt I sentencji wyroku.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym Sąd orzekł na podstawie § 16 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. z 2016 r. poz. 1714) – punkt II sentencji wyroku.

SSA Alicja Sołowińska SSA Barbara Orechwa-Zawadzka SSA Bożena Szponar – Jarocka