Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 stycznia 2013r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marek Szymanowski (spr.)

Sędziowie: SA Władysława Prusator-Kałużna

SA Maryla Pannert

Protokolant: Barbara Chilimoniuk

po rozpoznaniu w dniu 23 stycznia 2013 r. w Białymstoku

sprawy z wniosku J. Ś.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W.

od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ostrołęce III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 27 marca 2012 r. sygn. akt III U 38/12

zmienia zaskarżony wyrok w całości i oddala odwołanie od decyzji z dnia 25 października 2011r.

Sygn. akt III A Ua 637/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 25 października 2011 r. Zakład (...)

(...) II Oddział w W. odmówił przyznania J. Ś. prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach uznając, iż nie wykazał on okresu pracy w szczególnych warunkach wynoszącego co najmniej 15 lat. W uzasadnieniu tej decyzji oraz w odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wskazał, że do pracy w szczególnych warunkach nie zaliczył pracy w zakładzie (...) w okresach: od 28.08.1972 r. do 02.02.1974r., od 12.04.1976 r. do 07.04.1980 r., od 13.07.1982 r. do 19.03.1986 r., od 12.12.1986 r. do 24.07.1990 r. i od 06.03.1991 r. do 31.05.1993 r., ponieważ świadectwa pracy z dnia 09.02.2000 r. nie spełniają wymogów formalnych, tj. nie podano numeru pozycji oraz błędnie podano numer punktu. Nadto świadectwo pracy z dnia 02.08.1993 r. wystawione przez zakład pracy (...) potwierdza, że ubezpieczony w okresie od 15.04.1980 r. do 12.07.1982 r. pracował jako monter na budowie w RFN, natomiast nie stwierdza ono, że była to praca w szczególnych warunkach. Jednocześnie organ rentowy poinformował, że nawet przy uwzględnieniu okresów pracy w zakładzie (...) ubezpieczony udowodniłby staż pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 14 lat, 5 miesięcy i 26 dni.

J. Ś. wniósł odwołanie od wskazanej wyżej decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddziału w W. z dnia 25.10.2011 r. odmawiającej mu prawa do emerytury. W uzasadnieniu wskazał, iż organ rentowy bezpodstawnie zakwestionował jako okres jego pracy w szczególnych warunkach okres zatrudnienia w (...) Fabryce (...) w W. i na budowie eksportowej w RFN od 15.04.1980 r. do 12.07.1982 r.

Sąd Okręgowy w Ostrołęce wyrokiem z dnia 27 marca 2012 r. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób w ten sposób, że przyznał J. Ś. prawo do emerytury od 11.10.2011 r. Jednocześnie Sąd Okręgowy stwierdził brak odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

U podstaw tego wyroku legły następujące ustalenia faktyczne:

J. Ś. (ur. (...)) złożył w dniu 12.09.2011 r. wniosek o wcześniejszą emeryturę. Organ rentowy zaskarżoną decyzją z dnia 25.10.2011 r. odmówił mu prawa do tego świadczenia wskazując, że wprawdzie na datę 01.01.1999 r. udowodnił ogólny staż pracy w wymiarze 28 lat, 7 miesięcy i 7 dni, jednak nie spełnił warunku dotyczącego 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach.

W świetle akt rentowych odwołującego organ rentowy do pracy w szczególnych warunkach nie zaliczył okresów pracy w (...) Fabryce (...) w W.: od 28.08.1972 r. do 02.02.1974 r., od 12.04.1976 r. do 07.04.1980 r., od 13.07.1982 r. do 19.03.1986 r., od 12.12.1986 r. do 24.07.1990 r. i od 06.03.1991 r. do 31.05.1993 r. Nie uwzględnił też okresu zatrudnienia na budowie eksportowej w RFN od 15.04.1980 r. do 12.07.1982r.

Sąd Okręgowy wskazał podstawą do ubiegania się o prawo do emerytury przez odwołującego się urodzonego się 11.10.1951 r. stanowią art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz.U. z 2009 r., Nr 153, poz.1227 ze zm.) w zw. z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Zgodnie z tymi przepisami emerytura przysługuje, jeżeli ubezpieczony spełnił łącznie następujące warunki:

-osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn,

-

nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego lub złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE, za pośrednictwem Zakładu na dochody budżetu państwa,

-

rozwiązał stosunek pracy, w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem, w dniu wejścia w życie przepisów ustawy emerytalnej, tj. 01.01.1999 r. udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 dla mężczyzn i okres zatrudnienia w szczególnych warunkach co najmniej 15 lat.

Według § 2 ust. l w/w rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w Rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Zgodnie natomiast z § 2 ust. 2 w/w rozporządzenia okresy pracy w szczególnych warunkach stwierdza zakład pracy w wystawionym według określonego w przepisach wzoru świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w świadectwie pracy.

Z akt rentowych wynika, iż odwołujący na okoliczność zatrudnienia w spornych okresach złożył do ZUS świadectwo pracy wystawione w dniu 06.02.1974 r. przez (...)” Zakład (...) w W., z którego wynika, że w okresie od 28.08.1972 r. do 02.02.1974 r. był on zatrudniony na stanowisku ślusarza (k. 6 akt rentowych). Nadto złożył świadectwo pracy wystawione przez Ż. Fabrykę (...) w W. w likwidacji w dniu 31.05.1993 r., w którym wskazano, iż w okresie od 12.04.1976 r. do 31.05.1993 r. odwołujący był zatrudniony na stanowisku ślusarza, a ostatnio na stanowisku ślusarza – spawacza (k. 8a.r.). W tym ostatnim świadectwie pracy wskazano również, że odwołujący korzystał z urlopu bezpłatnego w okresach od 8.04.1980 r. do 12.07.1982 r. i od 20.03.1986 r. do 11.12.1986 r. i wówczas pracował na budowie eksportowej oraz korzystał z urlopu bezpłatnego w celach prywatnych od 25.07.1990 r. do 5.03.1991 r.

W aktach ZUS znajdują się również świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawione przez Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe (...) S.A. w W. w dniu 09.02.2000 r., w których wskazano, iż odwołujący w okresie zatrudnienia w (...) Fabryce (...) w W. od 28.08.1972 r. do 02.02.1974 r., od 12.04.1976 r. do 07.04.1980 r., od 13.07.1982 r. do 19.03.1986 r., od 12.12.1986 r. do 24.07.1990 r. i od 06.03.1991 r. do 31.05.1993 r. stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał prace przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń na oddziałach będących w ruchu na stanowisku ślusarza, wymienionym w wykazie A dziale XIV pkt 25 stanowiącym załącznik nr 1 do Zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty (k. 140 i 141akt rentowych).

Zdaniem Sądu Okręgowego świadectwa te zostały zakwestionowane przez ZUS, o tyle słusznie, gdyż rzeczywiście błędnie podają pozycję Zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r., gdyż stanowisko ślusarza mieści się w wykazie A dziale XIV poz. 25 pkt 1 w/w Zarządzenia. Świadectwa pracy w szczególnych warunkach z prawidłowo wskazanymi pozycjami z w/w Zarządzenia odwołujący złożył do Sądu wraz z odwołaniem (k. 21-22). Zostały one wystawione przez (...)Sp. z o.o. w W., który jest następcą prawnym (...) Fabryce (...). Z pisma (...) Sp. z o.o. w W. z ( k. 23) wynika bowiem, że z dniem 30.11.2006 r. nastąpiło połączenie spółek przez przeniesienie całego majątku Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Handlowego (...) S.A. na Spółkę (...)Sp. z o.o., a z dniem 01.12.2006 r. nastąpiła zmiana nazwy na (...)Sp. z o.o. w W.. Zgodnie z § 16 Umowy Spółki Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe (...) S.A. stanowi w strukturze organizacyjnej (...) Polska Sp. z o.o. wewnętrzną jednostkę organizacyjną o nazwie :. (...)+ H (...) Sp. z o.o. Zakład (...). W związku z połączeniem w/w Spółek, (...) Sp. z o.o. przejęła na siebie wszelkie zobowiązania i obowiązki Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Handlowego S.A., w tym również obowiązki wydawania byłym pracownikom (...) Fabryki (...) wszelkich zaświadczeń dotyczących ich pracy.

W ocenie Sądu do pracy w szczególnych warunkach należy odwołującemu zaliczyć okres zatrudnienia w (...) Fabryce (...) w W.: od 28.08.1972 r. do 02.02.1974 r., od 12.04.1976 r. do 07.04.1980 r., od 13.07.1982 r. do 19.03.1986 r., od 12.12.1986 r. do 24.07.1990 r. i od 06.03.1991 r. do 31.05.1993 r.

J. Ś. przesłuchiwany na okoliczność pracy w w/w zakładzie zeznał, że Zakład (...) zajmował się produkcją elementów do budowy bloków z betonu, była to tzw. wielka płyta, która służyła do budowy bloków mieszkalnych. Na początku był tam zatrudniony jako ślusarz, następnie miał angaż ślusarz-spawacz, gdyż zdobył uprawnienia spawacza. Do jego obowiązków należało: zabezpieczenie ciągłości produkcji, tj. naprawianie maszyn, które uległy awarii, a które służyły do produkcji elementów budowlanych: naprawianie mieszadeł do betonu, betoniarek, przenośników, które podawały kruszywo do betonu, pojemników do cementu, suwnic, po których były przesuwane poszczególne wyprodukowane elementy, wózków, które transportowały wyprodukowane elementy, form, na które był wylany beton, żeby powstała wielka płyta. Odwołujący zeznał, że naprawiał wszystkie urządzenia służące do produkcji betonowych elementów, tzw. wielkiej płyty. Naprawy te wykonywał i na hali i na warsztacie – mniejsze naprawy wykonywał na hali produkcyjnej, a większe na warsztacie. Na hali produkcyjnej naprawiał np. suwnice i spawał urwane części w urządzeniu. Dodał, że gdy na hali naprawiał urządzenie, to ono nie pracowało, ale wszystkie inne pracowały. Na warsztacie wykonywał zaś większe spawanie czy większą naprawę, ściągano wówczas zepsutą maszynę czy część na warsztat. Z zeznań odwołującego wynika, że w hali, w której znajdowały się naprawiane przez niego urządzenia odbywała się produkcja betonowych elementów. W hali tej w specjalnych komorach był płynny beton, który był wlewany do wózka samojezdnego, wózek ten wylewał beton do formy, następnie formy były wstawiane do stendy, gdzie były suszone w formach, nazajutrz formy były rozbierane, a element odkładany na magazyn.

Zdaniem Sądu Okręgowego zeznania przez niego złożone pozostają zgodne z dokumentacją z jego akt osobowych, z których wynika bowiem, że w dniu 14.04.1976 r. odwołujący zawarł umowę o pracę z(...) (...) w W. na okres próbny od 12.04.1976 r. do 25.04.1976 r. na stanowisku ślusarza, a z dniem 26.04.1976 r. umowę o pracę na czas nieokreślony. W kolejnych jego angażach widnieje stanowisko – ślusarz. Od dnia 01.09.1987 r. odwołującemu powierzono stanowisko ślusarza-spawacza, które zajmował do 31.05.1993 r.

Z w/w materiału dowodowego wynika więc, że J. Ś. w (...) Fabryce (...) w W. w okresach: od 28.08.1972 r. do 02.02.1974 r., od 12.04.1976 r. do 07.04.1980 r., od 13.07.1982 r. do 19.03.1986 r., od 12.12.1986 r. do 24.07.1990 r. i od 06.03.1991 r. do 31.05.1993 r. wykonywał czynności polegające na bieżącej konserwacji maszyn i urządzeń używanych do prowadzenia podstawowej produkcji u jego pracodawcy, przy czym wykonywał swe czynności na oddziałach będących „w ruchu”, tj. usuwał awarię danej maszyny, podczas gdy pozostałe maszyny pracowały normalnym trybem. Wprawdzie niektóre części maszyn w celu ich naprawy należało zawieźć na warsztat, lecz zdaniem Sądu nie zmienia to oceny charakteru jego pracy, gdyż demontaż tej części i następnie zamontowanie już naprawionej odbywały się na hali produkcyjnej.

Zdaniem Sądu w/w okresy należy więc zaliczyć odwołującemu do pracy w szczególnych warunkach. Stanowią one łącznie 14 lat 5 miesięcy i 26 dni.

Z wykazu A działu XIV poz. 25 pkt 1 stanowiącego załącznik nr 1 do Zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty wynika, że bieżąca konserwacja agregatów i urządzeń na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, są pracami w rozumieniu w/w Zarządzenia. Także z treści wykazu A Działu XIV poz. 25 stanowiącego załącznik Nr 1 do Rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wynika, że prace polegające na bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie są pracami w szczególnych warunkach rozumieniu tego Rozporządzenia. Z zeznań J. Ś. wynika zaś, że na hali, w której wykonywał czynności naprawcze i konserwacyjne, pracowały osoby przy produkcji elementów betonowych dla budownictwa.

Zdaniem Sądu do pracy w szczególnych warunkach należy zaliczyć także okres pracy J. Ś. na budowie eksportowej w RFN od 15.04.1980 r. do 12.07.1982 r.

Z akt osobowych odwołującego z (...) Fabryki (...) w W. wynika, iż w w/w okresie miał on udzielony urlop bezpłatny, gdyż pracował na budowie eksportowej w RFN. Z w/w akt oraz świadectwa pracy z (k. 19 akt rentowych ) odwołującego wynika natomiast, że w w/w okresie miał zawartą umowę o pracę z innym polskim przedsiębiorstwem - Przedsiębiorstwem Produkcji i (...) w N. i na podstawie tej umowy świadczył pracę w RFN na stanowisku montera.

Na okoliczność pracy w powyższym okresie Sąd przesłuchał odwołującego oraz świadków B. S. (1) i W. Z.. Sam wnioskodawca J. Ś. zeznał w tym zakresie , że w RFN pracował jako monter konstrukcji stalowych w zakładach (...). Montowali konstrukcję stalową hali produkcyjnej i kładli dach. Dźwigiem podawano im belki metalowe, które łączyli ze sobą za pomocą śrub i kładli blachę falistą na dach.

Jego zeznania potwierdził świadek B. S. (2), który zeznał, że pracował z odwołującym w RFN od 15.04.1980 r. do 15.04.1981 r. jako monter na wysokości. Obaj stawiali konstrukcje stalowe i kładli dach z blachy - budowali ogromną halę produkcyjną dla producenta O.. Konstrukcja hali była stalowa a poszczególne elementy łączyli śrubami.

Podobnie zeznał świadek W. Z. zeznał, że na kontrakcie w RFN pracował od stycznia 1980 r. do grudnia 1981 r., razem z odwołującym wykonywali konstrukcje stalowe pod dach i zakrywali je dachem. Najpierw łączyli słupy jeden z drugim, a następnie kładli blachę, była to praca na wysokości i dlatego przechodzili specjalne badania, które stwierdzały, że mogą pracować na wysokości. Z akt osobowych dotyczących zatrudnienia odwołującego w Przedsiębiorstwie Produkcji i (...) w N. wynika, że odwołujący odbył badania wysokościowe i został skierowany do pracy na budowie w RFN w charakterze montera. Sąd Okręgowy dał wiarę zeznaniom świadków, gdyż są one zgodne ze zgromadzoną w sprawie dokumentacją i zeznaniami odwołującego. Ich zeznania są spójne i logicznie powiązane. Świadkowie są osobami obcymi dla odwołującego i nie mają interesu prawnego w konkretnym rozstrzygnięciu a podczas swojej mieli bezpośrednią styczność z odwołującym i wiedzieli, jakie były jego obowiązki i czym faktycznie się zajmował. Zeznania świadków są też zgodne ze zgromadzoną w sprawie dokumentacją z akt osobowych. Przesłuchani w sprawie świadkowie zgodnie zeznali, że odwołujący pracował na wysokości, montował metalową konstrukcję dachu i pokrywał go blachą.

Z wykazu A działu V poz. 5 pkt 1 stanowiącego załącznik nr 1 do Zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty wynika, że do prac w szczególnych warunkach zaliczana jest praca przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości – na stanowisku: monter urządzeń i konstrukcji metalowych na wysokości. Także z treści wykazu A Działu V poz. 5 stanowiącego załącznik Nr 1 do Rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wynika, że prace przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości są pracami w szczególnych warunkach rozumieniu tego rozporządzenia.

Uwzględniając wskazane wyżej okresy pracy w (...) Fabryce (...) w W. oraz okres pracy w RFN ( Przedsiębiorstwie Produkcji i (...) w N.) Sąd Okręgowy uznał, że wnioskodawca legitymuje się okres pracy w szczególnych warunkach wynoszącym 16 lat 8 miesięcy i 8 dni pracy w szczególnych warunkach. Sąd Okręgowy stwierdził ,że wnioskodawca spełnia też pozostałe warunki nabycia prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach: na dzień 01.01.1999 r. udowodnił wymagany okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat dla mężczyzn, w dniu 11.10.2011 r. osiągnął wiek 60 lat, nie przystąpił do OFE oraz rozwiązał stosunek pracy. Z zaświadczenia o zatrudnieniu wystawionego w dniu 13.03.2012r. przez Ochrona (...) Sp. z o.o. w W. wynika bowiem, że odwołujący wykonuje tam czynności na podstawie umowy zlecenia.

Z tych przyczyn w oparciu o art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 25.10.2011 r. i przyznał J. Ś. prawo do emerytury począwszy od dnia 11.10.2011 r., tj. stosownie do treści art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - od dnia ukończenia 60 lat. Na podstawie art. 118 ust. 1a tejże ustawy orzekł, iż organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności, za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji bowiem nie miał możliwości ustalić we własnym zakresie, czy J. Ś. w w/w okresach pracował szczególnych warunkach.

Organ rentowy wywiódł od tego wyroku apelację zaskarżając rozstrzygnięcie w przedmiocie przyznania prawa do emerytury , zarzucając Sądowi pierwszej instancji:

1. błędną wykładnię przepisów prawa materialnego, a w szczególności art.184 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1a pkt 1 i ust. 2 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych; § 2 ust. 2, §4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,

2. niewyjaśnienie wszystkich okoliczności mających wpływ na treść orzeczenia: w tym, czy faktycznie była to praca w warunkach szczególnych i czy miała charakter ciągły i w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres ponad 15 lat zważywszy na zajmowane stanowiska pracy: ślusarza, ślusarza-spawacza, montera urządzeń i konstrukcji metalowych, nie są wymienione w wykazie oraz nie przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego ds. BHP.

3. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego materiału, nie wyłączenie okresów nie podlegających zaliczeniu do pracy w warunkach szczególnych,

4. przekroczenie granicy swobodnej oceny materiału dowodowego (art. 233 § 1 k.p.c.)

Wskazując na powyższe zarzuty apelacja wnosi o zmianę wyroku w zaskarżonej części i oddalenie w całości odwołania, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Apelacja w pierwszej kolejności zarzuca naruszenie prawa materialnego tj. art. 184 ust. 1 w zw. art. 32 ust. 1a pkt 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r., o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) w związku z przepisami § 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Z 1983 r. Nr 8 , poz. 43 ze zm.).

Analiza podnoszonych w apelacji zarzutów nakazuje rozważyć najpierw zarzuty natury procesowej, mają one bowiem bezpośredni wpływ na prawidłowość dokonanych przez Sąd pierwszej instancji ustaleń faktycznych. Sąd Apelacyjny stoi przy tym na stanowisku, iż zarzut naruszenia prawa materialnego w zasadzie można podnosić jedynie wówczas, gdy nie kwestionuje się dokonanych przez Sąd I. instancji ustaleń faktycznych. Zarzut naruszenia prawa materialnego winien być bowiem odnoszony do określonego stanu faktycznego - który skarżący akceptuje – a do którego to stanu faktycznego wadliwie zastosowano prawo materialne. Naruszenie prawa materialnego jak wiadomo może nastąpić bądź poprzez jego błędną wykładnię – czyli poprzez mylne rozumienie treści określonej normy prawnej, albo poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, czyli poprzez błędne uznanie, iż do danego ustalonego stanu faktycznego ma zastosowanie dany przepis prawa materialnego, albo też odwrotnie, tzn. przepis, który winien mieć zastosowanie w danym stanie faktycznym – nie został zastosowany (szerzej w tym zakresie por. postanowienie SN z 15.10.2001r. I CKN 102/99; wyrok SN z 05.10.2000r. II CKN 300/00; postanowienie z 28.05.1999r. I CKN 267/99 Prok. i Pr. 1999/11-12/34 ; wyrok SN z 19.01.1998r. I CKN 424/97OSNC 1998/9/136 i inne ). W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy przytacza właściwe przepisy prawa materialnego tj. art. 184 w zw. z art. 32 powołanej ustawy i przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - jednakże poczynił uprzednio wadliwe ustalenia faktyczne, co do charakteru i okresu pracy wnioskodawcy w szczególnych warunkach.

Zgodzić się należy z apelacją w części zarzucającej Sądowi pierwszej instancji obrazę przepisów postępowania w szczególności art. 233 § 1 k.p.c., co skutkowało wadliwym ustaleniem, iż wnioskodawca legitymuje się 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach przed dniem 01.01.1999 r. Jak wiadomo art. 233 § 1 k.p.c. statuuje zasadę swobodnej oceny dowodów, w myśl której sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Naruszenie tego przepisu może polegać na ocenie określonego dowodu wbrew regułom logicznego rozumowania lub zwykłego doświadczenia życiowego. Prawidłowość dokonania tej oceny wymaga nadto "wszechstronnego rozważenia zebranego materiału", co oznacza konieczność odniesienia się do innych dowodów przeprowadzonych w sprawie, a także twierdzeń stron i innych okoliczności ujawnionych w sprawie i znanych sądowi. Istotą w tym zakresie jest ocena takich dowodów, które pozostają ze sobą w istotnej sprzeczności. Pogłębiona ocena materiału dowodowego zebranego w sprawie zdaniem Sądu Apelacyjnego nie prowadzi do ustaleń, iż wnioskodawca legitymował się na dzień 1.01.1999 r. co najmniej 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach.

Zdaniem Sądu Okręgowego te wadliwe ustalenia dotyczą charakteru pracy wnioskodawcy w okresów jego zatrudnienia od 28.08.1972 r. do 02.02.1974r., od 12.04.1976 r. do 07.04.1980 r., od 13.07.1982 r. do 19.03.1986 r., od 12.12.1986 r. do 24.07.1990 r. i od 06.03.1991 r. do 31.05.1993 r. w (...) Fabryce (...) w W., które to okresy Sąd Okręgowy, zaliczył do okresów pracy w warunkach szczególnych. Czyniąc tak Sąd Okręgowy opierał się w zasadzie na zeznaniu wnioskodawcy w charakterze strony , nawiązując do posiadanych przez wnioskodawcę świadectw wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawionych na te same okresy 9 lutego 2000 r. przez (...) S.A. w W. ( następcę prawnego (...) Fabryki (...) ) oraz dniu 8 listopada 2011 r. przez następcę prawnego (...) S.A. tj.(...) w W.. Wartość dowodową tych świadectw organ rentowy kwestionował. Godzi się tu przypomnieć, iż zgodnie z utrwalonym orzecznictwem treść świadectwa pracy oraz świadectwa pracy w szczególnych warunkach może podlegać weryfikacji sądu. Dokonana przez pracodawcę w świadectwie pracy w szczególnych warunkach ocena charakteru zatrudnienia pracownika nie jest dla sądu wiążąca, dokument ten podlega co do swojej wiarygodności i mocy dowodowej takiej samej ocenie, jak każdy inny dowód. Świadectwo pracy jako dowód z dokumentu prywatnego nie ma też silniejszej mocy dowodowej niż dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron ( por. w tym zakresie wyrok SN z dnia 5 października 2011 r. II UK 43/11 LEX nr 1108484 np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 marca 2005 r., II UK 15/05, LEX nr 603168 oraz wyroki tego Sądu z dnia 3 października 2000 r., I CKN 804/98, LEX nr 50890; z dnia 30 czerwca 2004 r., IV CK 474/03, OSNC 2005 nr 6, poz. 113; z dnia 9 kwietnia 2009 r., I UK 316/08, LEX nr 707858; z dnia 6 stycznia 2009 r., II UK 117/08, OSNP 2010 nr 13-14, poz. 167; z dnia 27 lipca 2010 r., II CSK 119/10, LEX nr 603161).

Czyniąc swoje ustalenia Sąd Okręgowy marginalnie potraktował dokumenty zgromadzone w aktach osobowych. W świetle zaś tych dokumentów wnioskodawca w dniu 14 sierpnia 1972 r. (k. 99) zwrócił się z podaniem o przyjęcie do pracy do z K.B.M. W-wa Wschód Z.P. (...) na stanowisko ślusarza–konserwatora (k. 99 jego akt osobowych) i został do pracy tej przyjęty. Pierwszy okres pracy w tej firmie zakończył na stanowisku ślusarza w dniu w dniu 2 lutego 1974 r. (k.90 – świadectwo pracy z dnia 2 lutego 1974 r.) . Następnie wnioskodawca w dniu 12 kwietnia 1976 r. zawarł z (...)em ponownie umowę o pracę na okres próbny ( 2 tygodnie) (...) , na mocy której powierzono mu obowiązki ślusarza. 26 kwietnia 1976 umowę o pracę na tym stanowisku ( ślusarza) zawarto z nim już na czas nieokreślony (k. 8 akt osobowych). Z pisma o ustalenie- zmianę zaszeregowania z dnia 15 grudnia 1978 r. (k.23 akt osobowych ) wynika, iż w tym czasie faktycznie pracował na stanowisku ślusarza. Istotnym dokumentem jest znajdujący się w aktach osobowych odpis książki sprawcza nr (...), z której wynika, iż wnioskodawca uzyskał ją 9 lutego 1980 r. po odbyciu kursu , który zakończył się 3 stycznia 1980 r. Oryginał tejże książki wnioskodawca złożył na rozprawie w dniu 12 marca 2012 r. (k 40). Skoro zatem uprawnienia spawalnicze wnioskodawca uzyskał dopiero w 1980 r. to trudno jest przyjąć, iż przed tą datą w ogóle pracował przy spawaniu, na co powoływał się w swoim zeznaniu. Sam bowiem fakt złożenia odpisu książki sprawcza do akt osobowych świadczy, że dopuszczenie do wykonywania tych prac spawalniczych w zakładzie wiązało się z wykazaniem posiadania kwalifikacji. Już zatem fakt braku uprawnień przed ukończeniem kursu spawalniczego wyklucza możliwość uznania, że wnioskodawca pracował przy spawaniu przed dniem 9 lutego 1980 r. Także i po tej dacie wnioskodawca nie wykazał w stopniu uzasadniającym ustalenie, iż rzeczywiście wykonywał prace w szczególnych warunkach. Nawet bowiem po uzyskaniu uprawnień spawacza, w aktach osobowych wnioskodawcy szereg dokumentów wskazuje na to, iż pracował nadal na stanowisko ślusarza ( angaż z dnia 17.07.1982 r. i 1 .03.1984 r., z 28. 02.1985 r. , 1.07.1985 r. k. 35-36, 38, 44 tych akt ) . Co więcej w piśmie do działu kadr dotyczącym zmiany zaszeregowania wnioskodawcy jego przełożony (k.37 akt osobowych) wnosząc o zmianę jego dotychczasowej kategorii wskazuje między innymi na to, że wnioskodawca posiada staż pracy na stanowisku ślusarza – 14 lat, innego stanowiska przy tym nie wskazuje. Podobnej treści jest wniosek późniejszy, gdzie wskazano staż na stanowisko ślusarza wynoszący 16 lat. Także opinia z dnia 8 maja 1985 r. dotycząca wnioskodawcy (k.41 akt osobowych ) wskazuje wysokie kwalifikację w zawodzie ślusarza i zatrudnienie w takim charakterze od września 1976 r. do momentu wystawiania opinii przez Kierownika (...) Różnych Z. D.. 2 dni później 10 maja 1985 r. , podobnej treści opinię wydał Główny Ekonomista W. G. , który podkreślił pracę wnioskodawcy od 1972 r. na stanowisku ślusarza i jego wysokie kwalifikację oraz wydajność w tym zawodzie (k. 43 akt osobowych) .

W świetle akt osobowych dopiero w angażu z dnia 2 września 1987 r. powierzono wnioskodawcy obowiązki ślusarza -spawacza (k. 58 ) i stanowisko to wymienione jest w następnych angażach (k 59.61,62, 69). Stanowisko ślusarza i ślusarza-spawacza zostały też wymienione w świadectwie pracy wystawionym wnioskodawcy w dniu 31 maja 1993 r. (k.71) w związku z rozwiązaniem stosunku pracy przez Ż. Fabrykę (...) w likwidacji. W chwili zatem rozwiązania stosunku pracy wnioskodawca nie uzyskał świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach, co nie jest bez znaczenia , bo przecież ten pracodawca byłby najbardziej uprawniony do oceny charakteru pracy wnioskodawcy. Takowe świadectwo pracy wnioskodawca uzyskał dopiero 9 lutego 2000 r. wystawione już przez (...) S.A. w W.: jedno na okres zatrudnienia od 28.08.1972 r. do 2.02.1974 r. i drugie od 12.04.1976 r. z przerwami do 31.05.1993 r., w których wskazano pracę na stanowisku ślusarza – przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń na oddziałach będących w ruchu - wymieniono w wykazie A dział XIV pkt 25 stanowiącym załącznik Nr 1 do Zarządzenia Nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty (Dz.Urz.MB.1983.3.6) .

W dniu 8 listopada 2011 r. następca prawny (...) S.A. (...)w W. wystawiła również 2 świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach przez wnioskodawcę , w których wskazano pracę wnioskodawcy - na stanowisku ślusarz – przy bieżącej konserwacji agregatów , urządzeń oraz prace budowlano - montażowe i budowlano – remontowe na wydziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie ) - tj. prace wymienione w wykazie A Dział XIV poz. 25 pkt1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Niżej w świadectwach tych odwołano się wykazu A działu XIV poz. 25 pkt 1 stanowiącego załącznik Nr 1 do Zarządzenia Nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie. Analiza przedmiotowych świadectw w konfrontacji z powyżej przedstawionymi istotnymi dokumentem zawartymi w aktach osobowych oraz zeznaniami wnioskodawcy nie prowadzi do wniosku, iż prowadzi do wniosku , że wnioskodawca faktycznie wykonywał prace wymienione w pkt 25 działu XIV wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników (…) . Taka interpretacja charakteru jego pracy dokonana została dopiero przez następców prawnych jego pracodawcy w wystawionych świadectwach po 7 i 18 latach od ustania stosunku pracy wnioskodawcy – w sytuacji gdy akta osobowe wnioskodawcy nie dają podstaw do takich ustaleń, bowiem ich analiza prowadzi do wniosku, iż w istocie wnioskodawca pracował jako ślusarz, ślusarz remontowy lub ślusarz -spawacz.

Wprawdzie fakt pobierania dodatku za tytułu pracy w szkodliwych warunkach nie jest równoznaczny z wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach, to godzi się zauważyć, iż dodatek taki wnioskodawca pobierał w świetle kart wynagrodzeń tylko w latach 1990-1993 (akta osobowe).

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego praca na stanowisku ślusarza nie jest pracą wykonywaną w szczególnych warunkach. Przyjmuje się bowiem, że zawarte w wykazie A, dziale XIV, poz. 12 rozporządzenia określenie "prace przy spawaniu" obejmuje wyłącznie prace wykonywane w przebiegu procesu spawania, a więc czynności związane ze spawaniem. Prace ślusarskie polegające na przygotowaniu materiałów do spawania nie mogą być uznane za pracę "przy spawaniu", jeśli w toku tych czynności przygotowawczych nie były wykonywane prace spawalnicze. To bowiem praca przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym uznana została za pracę o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości, a nie jakakolwiek inna praca składająca się - obok pracy spawalniczej - na ostateczny rezultat całego procesu produkcyjnego. Prace ślusarskie nie należą do czynności związanych ze spawaniem , gdyż nie są one objęte procesem spawania, a co najwyżej stanowią etap przygotowania do tego procesu lub obejmują czynności wykończeniowe po jego zakończeniu (por. wyrok z dnia 29 stycznia 2008 r., I UK 192/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 79 wyrok z dnia 8 czerwca 2011 r., I UK 393/10 , LEX nr 950426; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2011 r. II UK 106/11 LEX nr 1130389.)

Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał, że prawo do emerytury w wieku niższym od powszechnego z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. Praca taka, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca ją osoba ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Prawo to stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo (por. między innymi wyroki z dnia 22 lutego 2007 r., I UK 258/06, OSNP 2008 Nr 5-6, poz. 81; z dnia 17 września 2007 r., III UK 51/07, OSNP 2008 Nr 21-22, poz. 328; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 62/07, Lex Nr 375653; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, Lex Nr 483283; z dnia 13 listopada 2008 r., II UK 88/08, niepublikowany; z dnia 5 maja 2009 r., I UK 4/09, Lex Nr 509022).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego odwoływanie się przez Sąd Okręgowy do pkt 25 działu XIV wykazu A nie jest trafne, jeżeli zauważymy, iż w swoich zeznaniach sam wnioskodawca podawał, iż pracował w zakładzie (...) produkującym elementy betonowe, gdzie dokonywał między innymi napraw mieszadeł do betonu, betoniarek i przenośników. Jednakże jak podał na hali produkcyjnej dokonywał tylko mniejszych napraw, większe natomiast naprawy, a zatem te bardziej czasochłonne, były przeprowadzane w warsztacie (k.41). Nie mógł przy tym spawać na hali przed 9 lutego 1980 r. , bo dopiero wtedy uzyskał książkę spawacza po odbyciu kursu.

Jak wiadomo przepisy dotychczasowe, w oparciu o które ustala się uprawnienia do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach o których mowa w art. 32 ust. 4 ustawy , to przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie weku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, określające wiek emerytalny i okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach przez osoby wymienione w wykazach A i B załącznika do tego rozporządzenia. Odesłanie do przepisów dotychczasowych nie odnosi się jednakże do tych przepisów rozporządzenia, które zobowiązywały ministrów, kierowników urzędów centralnych i centralne związki spółdzielcze do ustalenia wykazu stanowisk w podległych im zakładach pracy , a więc nie dotyczy kompetencji do tworzenia takich wykazów. A zatem wykaz stanowisk wskazany w załączniku Nr1 do zarządzenia Nr 9 Ministra Budownictwa do którego odwołują się świadectwa pracy i Sąd Okręgowy nie może stanowić samodzielnej podstawy określania pracy wnioskodawcy jako pracy wykonywane w szczególnych warunkach. Treść tego wykazu podobnie jak i innych aktów resortowych określających takie stanowiska może mieć zatem jedynie znaczenie pomocnicze dookreślające rodzaje pracy i stanowisk wskazanych w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., stosowanego z mocy odesłania zawartego w ustawie o emeryturach i rentach. (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2002 r., III ZP 30/01 - OSNP 2002 nr 10, poz. 243 ; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 sierpnia 2007 r. II UK 12/07 LEX nr 896057) .

Nawiązując zatem jedynie posiłkowo załącznika Nr 1 do wspomnianego zarządzenia ministra budownictwa wypada zauważyć, iż prace ślusarza wymienione w tym załączniku, które uznawane były w nim za prace wykonywane w szczególnych warunkach to prace wykonywane w górnictwie pod ziemią ( dział I pkt 29-30 ), w hutnictwie i przemyśle metalowym prace przy remoncie cystern i lutowaniu płyt i blach ( dział III pkt 82 i 83) , w chemii ( dział IV pkt 39 .4 – ślusarz remontowy przy oczyszczaniu albo naprawie aparatów lub pojemników po produktach toksycznych, żrących itp.) , w budownictwie ślusarz pracujący na wysokości przy budowie lub remoncie chłodni kominowych lub kominów ( dział V pkt 2.5. ) , ślusarz remontowy pracujący przy oczyszczaczach przemysłowych kotłów parowych lub wodnych (dział XIV pkt 2. 3) , przy naprawie pomp wtryskowych i wtryskiwaczy ( dział XIV pkt 14.1). We wspomnianym dziale V w punkcie 15. przy pracach przy produkcji betonu kruszywowego nie wymieniono stanowiska . ślusarza .

Sąd Apelacyjny rozpoznając apelację organu rentowego dążył do poszerzenia materiału dowodowego zobowiązując wnioskodawcę do złożenia w terminie 14 dni wszystkich środków dowodowych na okoliczność charakteru pracy wnioskodawcy w okresie jego zatrudnienia w (...) w latach 1972-1993 r. (k.83v, 84).

Wnioskodawca nie złożył żadnego wniosku dowodowego, a treść pisma procesowego przez niego złożonego (k.88-91) wskazuje na to, iż wnioskodawca w ogóle kwestionuje prawo sądu odwoławczego do merytorycznego rozpoznania sprawy, i kwestionuje uprawnienie sądu odwoławczego do prowadzenia postępowania dowodowego. W jego ocenie nie było potrzeby przedstawianie przez niego żadnych dowodów poza tymi , które przedłożył sądowi pierwszej instancji , a jak wiadomo w zakresie charakteru pracy w F. wyłącznym dowodem osobowym było zeznanie samego wnioskodawcy, czyli osoby osobiście zainteresowanej wynikiem procesu. Stanowczo trzeba stwierdzić, iż Sąd Apelacyjny w granicach zaskarżenia apelacją ( a wyrok zaskarżono w całości) zobowiązany był do rozpoznania sprawy merytorycznie i zbadania spełnienia przez wnioskodawcę wszystkich przesłanek koniecznych do nabycia prawa do świadczenia. Jeżeli zatem Sąd Apelacyjny zwrócił się do wnioskodawcy o przedstawienie dowodów, co do charakteru pracy w F., to winno być poza sporem, że uznał dotychczas zgromadzony materiał dowodowy za niewystarczający. Nie bez znaczenia w tym zakresie jest też i to, iż zakwestionowanie posiadanych przez wnioskodawcę świadectw pracy przez organ rentowy, które są dokumentami prywatnymi w rozumieniu Kodeksu postępowania cywilnego - nakładało obowiązki dowodowe na wnioskodawcę stosownie do art. 253 k.p.c., a nie na organ rentowy zaprzeczający tym dokumentom.

Reasumując powyższe rozważania w sprawie zdaniem Sądu Apelacyjnego zgromadzony w sprawie materiał dowodowy oceniony zgodnie z regułami art. 233 § 1 k.p.c. nie prowadzi do wniosku, aby wnioskodawca w okresie pracy w (...) Fabryce (...) w W. pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach.

Nie budzi zastrzeżeń zaliczenie wnioskodawcy przez Sąd Okręgowy do okresu pracy w szczególnych warunkach na budowie eksportowej w RFN od 15.04.1980 r. do 12.07.1982 r. Jednakże długość tego okresu nie ma znaczenia do nabycia prawa do emerytury po eliminacji okresu pracy w F..

Czyniąc odmienne ustalenia faktyczne Sąd Apelacyjny doszedł do wniosku, iż wnioskodawca nie legitymuje się 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach, a zatem nie spełnia koniecznej przesłanki nabycia prawa do emerytury w obniżonym wymiarze wieku emerytalnego, o której mowa § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Jak prawidłowo wskazał Sąd Okręgowy do przepisów właśnie tego rozporządzenia odsyłają przepisy ustawy art. 32 ust. 4 w zw. z 184 ust. 1 i 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r., o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c. i odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił.