Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 stycznia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Bożena Szponar - Jarocka (spr.)

Sędziowie: SA Maria Jolanta Kazberuk

SA Barbara Orechwa-Zawadzka

Protokolant: Agnieszka Charkiewicz

po rozpoznaniu na rozprawie 11 stycznia 2017 r. w B.

sprawy z odwołania (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w B.

przy udziale zainteresowanych W. B. (1), K. B. (1), T. B., P. B., W. B. (2)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o ustalenie podstawy wymiaru składek

na skutek apelacji (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 23 listopada 2015 r. sygn. akt V U 987/15

I.  oddala apelacje,

II.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w B. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. kwotę 675 (sześćset siedemdziesiąt pięć) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

SSA Maria Jolanta Kazberuk SSA Bożena Szponar - Jarocka SSA Barbara Orechwa-Zawadzka

Sygn. akt III AUa 589/16

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzjami z 3 czerwca 2015 r. ustalił podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne z tytułu zatrudnienia w (...) Spółce Akcyjnej w B.:

1) T. B. – w okresie od marca 2012 r. do stycznia 2014 r.,

2) P. B. – w okresie od lipca 2011 r. do kwietnia 2012 r., w czerwcu, lipcu i grudniu 2012 r., i od stycznia 2013 r. do stycznia 2014 r.,

3) W. B. (1) – od lutego do lipca i w grudniu 2011 r., od stycznia do kwietnia, od czerwca do października 2012 r., od lutego do listopada 2013 r. i w styczniu 2014 r.,

4) W. B. (2) – w lutym, marcu i od czerwca do grudnia 2011 r., od stycznia do grudnia 2012 r., od stycznia do maja i od sierpnia do grudnia 2013 r. oraz w styczniu 2014 r.,

5) K. B. (1) – od października do grudnia 2012 r., od stycznia do września i w grudniu 2013 r. i w styczniu 2014 r.

Organ rentowy skontrolował (...) S. A. jako płatnika składek na ubezpieczenia społeczne. W trakcie tej kontroli ustalono, że spółka prowadzi działalność gospodarczą polegającą na produkcji i sprzedaży do Niemiec domów jednorodzinnych. Do prac budowlanych i montażowych deleguje pracowników z Polski. Płatnik w podstawie wymiaru składek nie uwzględnił świadczeń dodatkowych, tj. ryczałtów na zakwaterowanie i wyżywienie. Pracownicy delegowani do pracy w RFN otrzymywali ryczałty pieniężne na zakwaterowanie i wyżywienie. Takie świadczenia nie zostały wymienione w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wśród składników wynagrodzenia, od których nie odprowadza się składek. W tej sytuacji ZUS ustalił nową (wyższą) podstawę wymiaru składek z tytułu zatrudnienia ww. pracowników w (...) S. A.

Odwołania od decyzji wniosła (...) S. A. Zarzuciła w nich naruszenie przepisów k.p.a. oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w powiązaniu z art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, a także przepisy ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Na podstawie takich zarzutów zażądała zmiany zaskarżonych decyzji poprzez orzeczenie, że ryczałt na zakwaterowanie i wyżywienie nie podlega doliczeniu do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.

Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z 23 listopada 2015 r. odwołania oddalił (punkt I) oraz zasądził od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w B. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w B. 300 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (punkt II).

Sąd pierwszej instancji wskazał, że bezsporne w sprawie było, że w okresach wskazanych w decyzjach ubezpieczeni jako pracownicy świadczyli pracę na terenie Niemiec. Byli zatrudnieni przy montażu budynków mieszkalnych i przy ich wykańczaniu. W żadnym przypadku pobyt w RFN nie trwał dłużej niż 24 miesiące. Zgodnie z art. 12 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29.04.2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE z 30.04.2004 r.) osoba, która wykonuje działalność jako pracownik najemny w Państwie Członkowskim w imieniu pracodawcy, który normalnie tam prowadzi swoją działalność, a która jest delegowana przez tego pracodawcę do innego Państwa Członkowskiego do wykonywania pracy w imieniu tego pracodawcy, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego Państwa Członkowskiego, pod warunkiem że przewidziany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesięcy i że osoba ta nie jest wysłana, by zastąpić inną osobę. Określenie „ustawodawstwo” oznacza, w odniesieniu do każdego Państwa Członkowskiego przepisy ustawowe, wykonawcze i inne oraz obowiązujące środki wykonawcze odnoszące się do działów systemu zabezpieczenia społecznego objętych art. 3 ust. 1 rozporządzenia. Na podstawie tego aktu prawnego ZUS miał prawo zastosować w sprawie wymiaru składek na ubezpieczenia prawo polskie.

Sąd Okręgowy wskazał również na uregulowania kwestii podatku dochodowego od osób fizycznych w umowie między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i od majątku podpisanej w B. dnia 14.05.2003 r. (Dz. U. 2005.12.90). Umawiające się państwa ustaliły w art. 15, że uposażenia, płace i podobne wynagrodzenia, które osoba mająca miejsce zamieszkania w umawiającym się państwie otrzymuje z pracy najemnej, podlegają opodatkowaniu tylko w tym państwie, chyba że praca najemna wykonywana jest w drugim państwie. Jeżeli praca jest tak wykonywana, to otrzymywane za nią wynagrodzenie może być opodatkowane w tym drugim państwie. Bez względu na powyższe uregulowania, jeżeli odbiorca przebywa w drugim państwie łącznie ponad 183 dni podczas dwunastomiesięcznego okresu, rozpoczynającego się lub kończącego w danym roku podatkowym, to podlega opodatkowaniu w tym państwie. Ubezpieczeni z powodu swoich długich pobytów na terenie RFN mogli podlegać prawu podatkowemu tylko tego państwa. Tak długie zatrudnienie powodowało powstanie nieograniczonego obowiązku podatkowego. W skład niemieckiego podatku dochodowego wchodzi podatek od wynagrodzeń, podatek kościelny, podatek solidarnościowy (płacony przez mieszkańców landów zachodnich na rzecz wschodnich). W 2013 r. stawka podatku od dochodu do 8130 EURO wynosiła 0%, od dochodu od (...) do (...) 14%, a od wyższego 42% (najwyższa to 45%). Nie ulega wątpliwości, że o wiele korzystniejsze jest płacenie podatku w RFN niż w Polsce.

Z ustaleń Sądu Okręgowego wynikało ponadto, że do 6 stycznia 2012 r. obowiązywał w spółce (...) regulamin wynagradzania pracowników (...) Sp. z o.o., który w § 19 stanowił, że pracownikowi skierowanemu do pracy za granicą przysługiwało bezpłatne zakwaterowanie, a w przypadku jego niezapewnienia ryczałt na pokrycie kosztów zakwaterowania w wysokości określonej w obowiązujących w kraju zatrudnienia przepisach, porozumieniach międzynarodowych, itp. Od 7 stycznia 2012 r. obowiązywał nowy regulamin wynagradzania. Na mocy § 21 pracodawca mógł przyznać pracownikowi świadczenie dodatkowe związane z podjęciem pracy w kraju oddelegowania w postaci bezpłatnego zakwaterowania albo ryczałtu pieniężnego na zakwaterowanie i wyżywienie co najmniej w wysokości określonej w przepisach obowiązujących w kraju zatrudnienia lub pomocy w organizacji zakwaterowania, a także ewentualnie zaliczkowego opłacania zakwaterowania w imieniu pracownika. Porównanie treści obu uregulowań wskazuje, że pracownik może ponosić koszty zakwaterowania dopiero od stycznia 2012 r. Ustawodawca na podstawie art. 87 k.p. dopuścił możliwość potrącenia z wynagrodzenia za pracę zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi. Zaliczką jest każda wypłata dokonana przez zobowiązanego na poczet przyszłego świadczenia. Potrącenie występuje zaś w sytuacji gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami (art. 498 § 1 k.c.). Potrącenia dokonuje się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Teoretycznie Spółka (...) mogłaby dokonać potrącenia z wynagrodzeń pracowników tylko wówczas, gdyby przekazała im środki pieniężne w euro na pokrycie kosztów zakwaterowania. Przykładem zaliczki są przyszłe koszty podróży krajowej lub zagranicznej ustalone we wstępnej kalkulacji (§ 11 i § 20 rozp. (...) z 29.01.2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej – Dz. U. 2013.167). Jednak nawet w takim przypadku zaliczką podlegającą potrąceniu może być tylko część kosztów przewyższająca faktyczne wydatki.

Ubezpieczony W. B. (1) na rozprawie 9 listopada 2015 r. wyjaśnił, że od 2004 r. jest zatrudniony w spółce (...) i stale pracuje na terenie Niemiec jako malarz. Obowiązkiem kierownika jest znalezienie zakwaterowania w pensjonacie. Pracownicy sami się żywią, a za pobyt płaci kierownik. Pracodawca wypłaca mu wynagrodzenie w formie przelewu. Nigdy nie musiał sam płacić za swoje zakwaterowanie. K. B. (2) pracował w RFN jako kierownik budowy. Do jego obowiązków należało m. in. znalezienie pracownikom zakwaterowania. Rezerwował miejsca w pensjonatach przed rozpoczęciem przez spółkę budowy. Za najem pokoi płacił pieniędzmi otrzymywanymi od pracodawcy. Nie było możliwości, aby pracownicy sami organizowali sobie zakwaterowanie. Świadek nie zna sposobu rozliczenia przez spółkę kosztów noclegów. On rozliczał czas pracy podlegających mu pracowników na danej budowie oraz okres pobytu w danym pensjonacie. Przyznał, że pracownicy podpisywali oświadczenia dotyczące potrącenia kosztów pobytu. Pracownik O/ZUS W. J. przeprowadził kontrolę sposobu rozliczania się przez spółkę (...) ze składek na ubezpieczenia pracowników delegowanych do pracy w RFN. Zakwestionował pominięcie w podstawie wymiaru ryczałtu na zakwaterowanie i wyżywienie. Taki ryczałt jest wolny w RFN od podatku dochodowego. Spółka wykazywała go jako koszt własny. Na polskim pasku wynagrodzenie podane jest w euro i w złotych. Nie zawiera ono ryczałtu. Sąd Okręgowy dał wiarę wyjaśnieniom ubezpieczonego i zeznaniom świadków, gdyż były logiczne i przekonujące.

Płatnik dołączył do odwołań rozliczenie ryczałtów naliczonych i potrąconych z wynagrodzeń za każdy miesiąc zgodnie z paskiem niemieckim oraz paskiem polskim. W przypadku W. B. (1) ryczałt został zaliczony w wysokości 6.507,88 zł i potrącony w kwocie 6.541,66 zł. W ocenie Sądu pierwszej instancji płatnik nie przedstawił żadnego wiarygodnego dowodu na potwierdzenie przyznania ubezpieczonym ryczałtu a następnie jego potrącenia. Ewentualne potrącenie i tak byłoby sprzeczne z art. 87 § 1 k.p., który zawiera zamknięty katalog tytułów do potrącania.

Sąd Okręgowy podzielił pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 23 kwietnia 2013 r. w sprawie I UK 600/12 (OSNIP 2014/2/28), zgodnie z którym przychód z tytułu ponoszenia przez pracodawcę kosztów zakwaterowania pracowników za granicą stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Na podstawie § 2 pkt 16 rozporządzenia MIPS z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe podstawy wymiaru nie stanowi część wynagrodzenia pracowników zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców w wysokości równowartości diety przysługującej z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu. W przypadku pobytu w RFN dieta wynosi 49 euro. Strony zgodnie przyznały, że podstawa wymiaru została obniżona o równowartość takiej diety. Sąd Najwyższy stwierdził, że zakwaterowanie pracownika za granicą na koszt pracodawcy jest świadczeniem w naturze ze stosunku pracy. Z tego powodu podlega ono doliczeniu do podstawy wymiaru składki. W niniejszej sprawie płatnik usiłował wykazać, że to pracownik płacił za swoje noclegi, ale nie uczynił tego w sposób skuteczny.

Z tych względów Sąd Okręgowy uznał odwołanie za niezasadne i dlatego oddalił je na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. O kosztach procesu orzekł na podstawie art. 98 § 3 w zw. z art. 99 k.p.c.

Apelację od wyroku wniósł płatnik składek. Zaskarżył wyrok w całości i zarzucił:

- naruszenie art. 321 §1 w zw. z art. 477 ⁹ i 477 ¹⁴ k.p.c. mające istotny wpływ na wynik sprawy poprzez wyrokowanie co do przedmiotu, który nie był objęty treścią zaskarżonych decyzji (podstawą prawną i stanem faktycznym przyjętymi przez organ), wobec wydania zaskarżonego orzeczenia w oparciu o podstawę faktyczną inną niż przyjęta przez organ na potrzeby wydania zaskarżonych decyzji, tj. poprzez uwzględnienie okoliczności ponoszenia przez płatnika kosztów zapewnienia zakwaterowania zainteresowanym na terenie Niemiec, nie będącej uzasadnieniem faktycznym zaskarżanych decyzji (przedmiotem sporu między płatnikiem, a organem), a tym samym nie mogącej być przedmiotem sporu sądowego i wyrokowania przy jej uwzględnieniu, jak uczynił to Sąd Okręgowy.

Wskazując na powyższe, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego.

Kierując się względami ostrożności procesowej, na okoliczność uznania przez Sąd, że powyższy zarzut nie znajduje uzasadnienia, apelujący zarzucił:

1. naruszenie art. 328 §2 k.p.c. poprzez sporządzenie uzasadnienia zaskarżonego wyroku z pominięciem ustawowego wzorca zapisanego w powołanym przepisie, tj. wobec nie wskazania podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, w tym dowodów, na których oparł się Sąd Okręgowy i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej a także wobec braku pełnego wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa, co uniemożliwia całkowicie dokonania oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania zaskarżanego orzeczenie, a tym samym uniemożliwienie dokonanie skutecznej kontroli instancyjnej;

2. naruszenie art. 233 §1 k.p.c. mające istotny wpływ na wynik sprawy poprzez brak wszechstronnego rozważania zebranego materiału dowodowego, skutkujący dowolną jego oceną, co z kolei spowodowało sprzeczność pomiędzy istotnymi dla rozstrzygnięcia sprawy ustaleniami Sądu, a rzeczywistą treścią zgromadzonego materiału dowodowego, wskutek:

a) pominięcia wyjaśnień złożonych przez świadka W. J., zgodnie z którymi pomiędzy kwotami tzw. ryczałtu na zakwaterowanie i wyżywienie ujmowanymi na niemieckich listach płac, a rzeczywistymi wartościami świadczenia w postaci zapewnienia przez płatnika (na koszt płatnika) zakwaterowania zainteresowanych na terenie Niemiec były różnice, co wynikało z faktu, że kwoty tzw. ryczałtu na zakwaterowanie i wyżywienie ujmowane przez płatnika na niemieckich listach płac zainteresowanych wynikały z wewnętrznych regulacji obowiązujących u płatnika, mających podstawę w obwiązujących u płatnika regulaminach wynagrodzenia, a nie były ustalane w oparciu o rzeczywiste koszty ponoszone przez płatnika tytułem zapewnienia zakwaterowania zainteresowanym w okresie świadczenia przez zainteresowanych pracy na terenie Niemiec, tj. przyjęcie na potrzeby wydanego rozstrzygnięcia stanu faktycznego ustalonego w sposób sprzeczny z treścią zeznań W. J.;

b) przyjęcia przez Sąd Okręgowy, że wartość świadczenia w postaci zapewnienia zakwaterowania poszczególnym zainteresowanym na koszt płatnika była równa kwotom tzw. ryczałtu na zakwaterowanie i wyżywienie ujmowanym przez płatnika na niemieckich listach płac zainteresowanych, w okolicznościach, w jakich w zgromadzonym materiale dowodowym brak jest dowodów, w oparciu o które Sąd Okręgowy mógłby wyprowadzić taki wniosek, tj. w rezultacie przyjęcia przez Sąd Okręgowy stanu faktycznego ustalonego bez dostatecznej podstawy i nie znajdującego potwierdzenia w zgromadzonym materiale dowodowym;

c) przyjęcia przez Sąd Okręgowy, że płatnik usiłował wykazać fakt dokonywania przez poszczególnych zainteresowanych z własnych środków zapłaty kosztów związanych z zakwaterowaniem zainteresowanych w czasie świadczenia pracy na terenie Niemiec, w okolicznościach, w jakich płatnik nie składał w tym zakresie żadnych oświadczeń i wyjaśnień, ani też nie zgłaszał na tę okoliczność żadnych wniosków dowodowych, tj. w rezultacie dokonania przez Sąd Okręgowy dowolnej oceny materiału dowodowego i wyprowadzenia z niej wniosków z przekroczeniem granic logicznego rozumowania;

d) przyjęcia przez Sąd Okręgowy, że postanowienia regulaminu wynagradzania stanowiącego załącznik do Zarządzenia Nr 07/2009r. z dnia 12 października 2009r. Prezesa Zarządu (...) sp. z o.o. obowiązującego u płatnika do 6 stycznia 2012r. przewidywały zakaz ponoszenia przez pracowników płatnika kosztów zakwaterowania w czasie pracy w warunkach oddelegowania na terenie Niemiec, tj. w rezultacie dokonania przez Sąd Okręgowy dowolnej, wykraczającej poza ramy wyznaczone zasadą swobodnej oceny dowodów, oceny treści Regulaminu wynagradzania stanowiącego załącznik do Zarządzenia Nr 07/2009r. z dnia 12 października 2009r. i wyprowadzenia z niej wniosków z przekroczeniem granic logicznego rozumowania;

3. naruszenie art. 236 k.p.c. w zw. z art. 217 i art. 227 k.p.c. mające istotny wpływ na wynik sprawy poprzez pominięcie wniosków dowodowych zgłoszonych przez płatnika w odwołaniach i dalszych pismach procesowym z dnia 12 października 2015 r. tj. wniosku o dopuszczenie dowodu z treści opinii prywatnej sporządzonej w dniu 24 czerwca 2015 r. (załączonej do odwołań), wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości i prawa podatkowego, a także wniosku o dopuszczenie dowodu z treści interpretacji indywidualnej z dnia 11 września 2015r. (znak: (...)-710/15-2/IM) wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w W. dotyczącej kwalifikacji prawnopodatkowej tzw. ryczałtów na zakwaterowanie i wyżywienie na gruncie art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (załączonej do pism procesowych z dnia 12 października 2015r.), bez wypowiedzenia się przez Sąd Okręgowy co do zgłoszonych dowodów;

4. naruszenie prawa materialnego:

a) art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych będące następstwem wadliwej wykładni przepisu art. 18 ust. 1 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 4 pkt 9 powołanej ustawy, skutkującej uznaniem, że poniesiony przez płatnika koszt zapewnienia zainteresowanym zakwaterowania na terenie Niemiec jest przychodem, o którym mowa w powołanym art. 18 ust. 1;

b) art. 79 ust. 1 w związku z art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych wobec uznania, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne stanowi przypadający na zainteresowanego koszt zapewnienia przez płatnika zakwaterowania na terenie Niemiec, co było następstwem wadliwej wykładni przepisu art. 18 ust. 1 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 4 pkt 9, skutkującej przyjęciem przez Sąd, że poniesiony przez płatnika koszt zapewnienia zainteresowanym zakwaterowania na terenie Niemiec jest przychodem, o którym mowa w powołanym art. 18 ust. l.

Mając na uwadze te zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez orzeczenie, że poniesiony przez płatnika koszt zapewnienia zainteresowanym zakwaterowania na terenie Niemiec nie podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz zasądzenie od organu na rzecz płatnika zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych. Ewentualnie wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Rozważania w sprawie należy rozpocząć od zarzutów dotyczących naruszenia przepisów prawa procesowego, bowiem właściwe zastosowanie przepisów prawa materialnego możliwe jest jedynie w odniesieniu do poczynionych niewadliwie, a zatem zgodnie z przepisami prawa procesowego ustaleń faktycznych (por. w tym zakresie m. in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 2004 r. IV CK 208/03 LEX nr 182074; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2009 r. IV CSK 407/08 LEX nr 511007). Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie sposób podzielić podniesionego zarzutu obrazy art. 321 § 1 k.p.c. w zw. z art. 477 ⁹ i 477 ¹⁴ k.p.c. poprzez wydanie zaskarżonego orzeczenia w oparciu o podstawę faktyczną inną, niż przyjęta przez organ rentowy na potrzeby wydania zaskarżonych decyzji, tj. poprzez uwzględnienie okoliczności ponoszenia przez płatnika kosztów zapewnienia zakwaterowania zainteresowanym na terenie Niemiec, nie będącej uzasadnieniem faktycznym zaskarżonych decyzji. Zaproponowana w tym zarzucie wykładnia art. 321 §1 k.p.c. nie jest trafna, a jej przyjęcie w zasadzie uniemożliwiałyby sądowi orzekającemu w sprawach z odwołania od decyzji dokonywanie jakichkolwiek własnych ustaleń faktycznych, niezbędnych do rozstrzygnięcia o prawidłowości decyzji. Zdaniem Sądu Apelacyjnego prawidłowe rozumienie art. 321 §1 k.p.c. w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych polega na orzekaniu przez ten Sąd w zakresie, w jakim wyznacza to przede wszystkim przedmiot zaskarżonej decyzji (por. w tym zakresie postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1999 r. II UZ 52/99 OSNP 2000/15/601). Nadto w dominującym orzecznictwie przyjmuje się nawet, iż sąd orzekający w sprawach z zakresu ubezpieczeń jest zobowiązany w przypadku spraw o prawa do świadczeń do kontroli wszystkich przesłanek nabycia tego świadczenia, choćby nawet organ rentowy ich nie kwestionował (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 września 2008 r. II UK 104/08 LEX nr 658183; wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 25 stycznia 2002 r., II UKN 788/00,OSNP 2003 nr 23, poz. 575; 7 lutego 2002 r., II UKN 42/01, OSNP 2003 nr 22, poz. 551; 23 listopada 2004 r., I UK 15/04, OSNP 2005 nr 11, poz. 161; czy 7 marca 2006 r., I UK 195/05, OSNP 2007 nr 3 - 4, poz. 55). Odnosząc powyższe do sprawy niniejszej trzeba stwierdzić, iż przedmiotem zaskarżonych decyzji było ustalenie podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe) oraz ubezpieczenie zdrowotne, co oznacza, iż zakresem orzekania Sądu I instancji w tej sprawie było ustalenie przychodu uzyskanego przez pracowników odwołującego się płatnika w poszczególnych miesiącach – który stanowi podstawę wymiaru tych składek. Bez znaczenia przy tym jest w jakiej formie pracownik przychód ten uzyskał, czy poprzez wypłatę, czy poprzez potrącenie, umorzenie czy nawet poprzez świadczenie niepieniężne, jeżeli może być ono traktowane jako przychód.

Przechodząc do podniesionego w apelacji zarzutu obrazy art. 233 §1 k.p.c. trzeba stwierdzić niezasadność tego zarzutu w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia. Na pytanie co jest istotne dla rozstrzygnięcia w tej sprawie trzeba jednoznacznie wskazać, iż pierwszorzędne znaczenie przesądzające o niezasadności odwołań i tym samym apelacji było trafne przyjęcie przez Sąd, iż koszty zakwaterowania poniósł pracodawca (odwołująca się spółka), co jest przychodem po stronie pracownika. W tym zakresie trudno mówić o naruszeniu przez Sąd Okręgowy art. 233 §1 k.p.c. bowiem ustalenie takie poczyniono z zachowaniem rygorów art. 233 § 1 k.p.c., a zatem z zachowaniem nakazu oceny materiału dowodowego w aspekcie wszechstronnego jego rozważenia zebranego materiału w sprawie oraz uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2002 r. IV CKN 1256/00 lex nr 80267; wyrok SN z dnia 26 stycznia 2000 r. III CKN 562/98 (...); postanowienie SN dnia 23 stycznia 2002 r. II CKN 691/99 LEX nr 54339, Prok.i Pr.-wkł. (...)). Z materiału dowodowego wynika, że spółka poniosła koszty zakwaterowania pracowników na terenie Niemiec, jednak ryczałt przypisany na liście płac pracownikowi nie pokrywał się z kosztami faktycznego zakwaterowania tego pracownika. Uprawnione jest również przyjęcie, iż w świetle twierdzeń i dowodów przedstawionych przez spółkę brak jest możliwości ustalenia kosztów zakwaterowania poszczególnych pracowników w okresach miesięcznych – co jest prostą konsekwencją braku po jej stronie dokumentacji umożliwiającej zindywidualizowanie faktycznych kosztów noclegów poszczególnych pracowników w konkretnych miesiącach. Zdaniem Sądu Apelacyjnego w świetle zaoferowanej w sprawie przez odwołującego dokumentacji nie ma możliwości ustalenia faktycznej wysokości kosztów, skoro nie rozliczano ich w odniesieniu do indywidualnego pracownika i konkretnego miesiąca. Nie sposób wreszcie nie zauważyć, że art. 381 k.p.c., nawet w przypadku złożenia przez stronę dowodów w postępowaniu odwoławczym, uprawnia sąd odwoławczy do ich pominięcia jako spóźnionych, jeżeli można było je złożyć wcześniej. W tym kontekście za niezasadny trzeba również uznać zarzut naruszenia art. 236 k.p.c. w zw. z art. 217 i art. 227 k.p.c. poprzez pominięcie wniosków dowodowych zgłoszonych przez płatnika w odwołaniach i dalszych pismach procesowych, tj. wniosku o dopuszczenie dowodu z treści opinii prywatnej sporządzonej w dniu 24 czerwca 2015 r. (załączonej do odwołań) i wniosku o dopuszczenie dowodu z treści interpretacji indywidualnej z dnia 11 września 2015 r., wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w W., bez wypowiedzenia się przez Sąd Okręgowy co do zgłoszonych dowodów. Ponadto, w świetle braku wiarygodnych dokumentów źródłowych dających szansę dokonania realnego ustalenia kosztów noclegu poszczególnych pracowników w poszczególnych miesiącach przy nie podważeniu procesowo trafności ustaleń organu w tym zakresie nie zachodziły przesłanki z art. 278 k.p.c. do dopuszczenia bardzo kosztownego dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości. Z kolei opinia prywatna złożona w sprawie jest w istocie ekspertyzą prawną autorytetu prawniczego, czego sądy obu instancji nie kwestionują. Nie zachodzi jednak potrzeba dopuszczenia dowodu z tej opinii prezentującej określony pogląd prawny, celowym jest jedynie rozważanie podniesionej w niej argumentacji przez Sąd, co nie pozbawia prawa Sądu do przytoczenia własnej i oparcia rozstrzygnięcia na własnej argumentacji, która przemawiała za innym poglądem.

Podzielając zatem główne ustalenia Sądu Okręgowego, iż koszty zakwaterowania za pracownika poniosła spółka, koniecznym jest jego doprecyzowanie, iż poniesienie przedmiotowego kosztu polegało na tym, iż pracownikowi przyznawany był ryczałt na zakwaterowanie, którego to ryczałtu spółka co do zasady fizycznie (do ręki /na konto) nie wypłacała, bowiem dokonywała jego zaliczenia na poczet wyliczonych przez siebie i w sobie znany sposób kosztów noclegów przypisanych danemu pracownikowi, które w istocie trudno nawet nazwać faktycznymi kosztami, bo spółka nie przedstawiła dokumentów wiarygodnych umożliwiających stanowcze ustalenia w tym zakresie. Możliwość wypłaty przedmiotowego ryczałtu tj. jego części pojawiała się wyłącznie w sytuacji, gdy ryczałt przyznany pracownikowi był wyższy, niż koszty poniesione na jego nocleg (czy raczej przypisane mu z tego tytułu), co nie zdarzało się zawsze. W świetle złożonych do akt opracowanych przez odwołującą spółkę rozliczeń ryczałtów wynika, iż ryczałt naliczony (przysługujący pracownikowi na pokrycie kosztów noclegów) był z reguły niższy lub równy, ryczałtowi potrącanemu (kwocie przypisanej przez spółkę danemu pracownikowi poniesionej zdaniem spółki na jego zakwaterowanie, którą odejmowaną z ryczałtu naliczonego za ten samo okres). W przypadku ubezpieczonych występujących w niniejszej sprawie porównanie tych ryczałtów wygląda następująco:

⚫

w przypadku W. B. (1) (k. 24) ryczałty wynosiły 6.507,38 euro (ryczałt naliczony) i 6.541,66 euro (ryczałt potrącony);

⚫

w przypadku W. B. (2) (k.87) ryczałty wynosiły odpowiednio 7.912,92 euro (ryczałt naliczony) i 7.935,52 euro (ryczałt potrącony);

W pozostałych przypadkach ryczał naliczony był wyższy niż ryczałt potrącony, w znaczeniu tych pojęć nadanym przez spółkę i kształtował się odpowiednio:

⚫

w przypadku K. B. (1) odpowiednio ryczałt naliczony 3.628,14 euro, a ryczałt potrącony 3.511,48 euro (k.166);

⚫

w przypadku T. B. ryczałt naliczony wynosił 5.922,2 euro, a określony jako potrącony 5.782,19 euro (k. 235);

⚫

w przypadku P. B. ryczałty przedstawiały się odpowiednio 5.813,7 euro i 5.617,01 euro (k. 296).

Wskazać należy, iż w przypadku pokrywania się wysokości obu ryczałtów podstawa wymiary w sensie przyjęcia określonej kwoty jest ustalona z pewnością przez organ rentowy prawidłowo, a zatem nawet z wolą skarżącego. Nie ma również problemu z podstawą, gdy pracodawca poniósł wyższy koszt na nocleg niż ryczałt pracownika, bowiem w postępowaniu apelacyjnym obowiązuje art. 384 k.p.c. i nie jest dopuszczalne pogorszenie sytuacji procesowej odwoławczej się spółki poprzez ewentualne ustalenie wyższej podstawy wymiaru za dany miesiąc, niż uczynił to organ rentowy. Teoretycznie problem powstawałby jedynie w przypadku 3 pracowników, którym przyznano większy ryczałt na noclegi, niż koszt jaki pracodawca następnie poniósł (czy raczej faktycznie przypisał im z tego tytułu jako poniesiony) za ich noclegi w danym miesiącu. W tym zakresie jednak, jak przyznał na rozprawie apelacyjnej prezes zarządu spółki G. S., różnice pomiędzy tymi ryczałtami wypłacono pracownikowi (k. 446).

Powyższe prowadzi do wniosku, iż organ rentowy opierając podstawę wymiaru składek na wysokości przedmiotowego ryczałtu postąpił właściwie, ryczałt ten bowiem w istocie był świadczeniem na rzecz pracownika, przypisanym w liście płac i potrąconym w stosunku do niego (bez znaczenia z punktu niniejszego postępowania jest to czy samo potrącenie było zgodne z regulacjami Kodeksu pracy w tym zakresie w szczególności z art. 91 k.p.), a gdy okazał się wyższy niż podniesiony koszt noclegu pracownika – ten otrzymywał jego resztę. Nie bez znaczenia w zakresie przyjęcia wysokości przedmiotowego ryczałtu do podstawy składek na ubezpieczenia są jeszcze 3 okoliczności. Po pierwsze, w toku postępowania organ rentowy wielokrotnie podnosił, iż w zasadzie przyjęcie wysokości przedmiotowego ryczałtu wynikało z informacji w tym zakresie podawanych przez przedstawicieli spółki co do sposobu rozliczenia noclegów za granicą (por. akt kontroli k. 31-34). W konsekwencji tego, po drugie nie bez znaczenia jest, iż sporządzony protokół kontroli odzwierciedlający udzielone przez spółkę informację i przedstawioną dokumentację stanowił stosownie do art. 91 ust. 5 ustawy systemowej podstawę do wydania zaskarżonych decyzji. Jego podważanie - jako dokumentu urzędowego w rozumieniu art. 244 § 1 k.p.c., bowiem pochodzi on od organu państwowego (art. 66 ust. 4 ustawy systemowej) - nie może polegać na samym jego zaprzeczeniu. Zgodnie z treścią art. 244 k.p.c. w zw. z art. 252 k.p.c. dokumenty urzędowe korzystają z dwóch wzruszalnych domniemań prawnych, tj. z domniemania autentyczności (iż dokument pochodzi od osoby lub organu wskazanego jako jego wystawca) oraz z domniemania zgodności z prawdą (iż zaświadcza on prawdziwy stan rzeczy). Domniemanie zgodności z prawdą z natury rzeczy występuje jedynie przy dokumentach typu sprawozdawczego, czyli dokumentach informujących, narratywnych. Jedynie bowiem w dokumentach sprawozdawczych, tj. w dokumentach zawierających oświadczenia wiedzy (np. raporty, sprawozdania, zaświadczenia, poświadczenia, protokoły, pokwitowania, decyzje administracyjne deklaratywne, notatki urzędowe) występuje kwestia, czy dokumenty te przedstawiają stan rzeczy zgodny ze stanem rzeczywistym (prawdziwym). Z tych przyczyn domniemanie zgodności treści dokumentu urzędowego z prawdą wynikające z art. 244 § 1 k.p.c. dotyczy wyłącznie dokumentów urzędowych sprawozdawczych (por. w tym zakresie wyrok SN z dnia 3 grudnia 2013 r. I UK 156/13 OSNP 2015/2/25, nr 2, poz. 25) . Do takich dokumentów z całą pewnością należy protokół kontroli sporządzony przez inspektora kontroli Zakładu. Obalenie tych domniemań przez odwołującą się spółkę musiałoby polegać na wykazaniu, że faktycznie poniesione przez spółkę koszty na noclegi danego pracownika w danym miesiącu były inne niż przyjął organ rentowy. Zdaniem Sądu Apelacyjnego odwołująca spółka takiemu ciężarowi dowodowemu nie sprostała, a jak się zdaje nie było to tylko skutkiem zaniechań spółki w toku niniejszego postępowania, a efektem zaniechań w okresie ponoszenia przedmiotowych wydatków i braku ich właściwego dokumentowania w powiazaniu z kosztami noclegów konkretnego pracownika.

Po trzecie, wypada przypomnieć, iż umieszczanie przedmiotowego ryczałtu na zakwaterowanie na listach płac powodowało, że ryczał ten stawał się częścią wynagrodzenia i co najmniej był pozostawiony do dyspozycji pracownika (jeżeli nie dochodziło do wypłaty), skoro odbierano od pracowników oświadczenia o wyrażeniu zgody na jego potrącenie. W takiej sytuacji nie ulega wątpliwości, że powinien wchodzić do podstawy wymiaru składek (por. w tym zakresie szerzej uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów z dnia 10 września 2009 r. I UZP 5/09 OSNP 2010/5-6/71).

Reasumując ten wątek przyjęcie wysokości ryczałtu jako podstawy do ustalania wysokości należnych składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne było uzasadnione.

Nie zasługuje na uwzględnienie również zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem judykatury obraza cytowanego przepisu może mieć miejsce jedynie wówczas, gdy uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie posiadając wszystkich koniecznych elementów wskazanych w tym unormowaniu lub zawierając oczywiste braki w tym zakresie, uniemożliwia dokonanie kontroli apelacyjnej (por. wyroki SN z 09.03.2006 r., I CSK 147/05, LEX nr 190753, z dnia 17.03.2006 r., I CSK 63/05, LEX nr 179971, z dnia 22.05.2003 r., II CKN 121/01, LEX nr 137611). Zdaniem Sądu Apelacyjnego uzasadnienie Sądu pierwszej instancji pozwalało na kontrolę zasadności tego orzeczenia.

Przechodząc do zarzutów naruszenia prawa materialnego trzeba zauważyć, iż skarżąca spółka generalnie neguje zasadność traktowania świadczenia w postaci zakwaterowania zapewnionego przez pracodawcę jako przychodu uwzględnianego przy podstawie wymiaru składek na szeroko rozumiane ubezpieczenia społeczne. Analizując zarzuty obrazy prawa materialnego należy przede wszystkim stwierdzić, że pracownik delegowany do pracy za granicą w innym Państwie członkowskim Unii Europejskiej na podstawie przepisów Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego i rozporządzenia wykonawczego do tegoż (Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji zabezpieczenia społecznego) nadal podlegający ustawodawstwu polskiemu w zakresie ubezpieczeń społecznych nie znajduje się w podróży służbowej. Wielokrotnie wyjaśniano w orzecznictwie, iż podróż służbową wyróżnia sporadyczność i przemijający czas trwania wysłania oraz wykonywanie konkretnie określonego zadania, a przy tym istotne jest to, że pracownik ma wykonać czynności pracownicze wyznaczone do zrealizowania w poleceniu pracodawcy, które nie powinny należeć do zwykłych, umówionych czynności pracowniczych (por. w tym zakresie wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 3 grudnia 2009 r., II PK 138/09, Monitor Prawa Pracy 2010 nr 6, s. 312, z dnia 9 lutego 2010 r., I PK 57/09, OSNP 2011 nr 15-16, poz. 200, z dnia 3 kwietnia 2001 r., I PKN 765/00, OSNP 2003 Nr 1, poz. 17 i z dnia 22 lutego 2008 r., I PK 208/07, OSNP 2009 nr 11-12, poz. 134, uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2008 r., II PZP 11/08, OSNP 2009 nr 13-14, poz. 166, uchwały Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 1998 r., III ZP 20/97, OSNAPiUS 1998 Nr 21, poz. 619, z dnia 15 sierpnia 1980 r., I PZP 23/80, OSNCP 1981 nr 2-3, poz. 26 oraz wyroki z dnia 4 marca 2009 r., II PK 210/08, OSNP 2010 nr 19-20, poz. 233, z dnia 4 lipca 1978 r., I PR 45/78, OSNCP 1979 Nr 1, poz. 16 z glosą A. Kijowskiego, Nowe Prawo 1979 nr 11, s. 162, z dnia z 16 września 2009 r., I UK 105/09, OSNP 2011 nr 9-10, poz. 131 oraz z dnia 20 lutego 2007 r., II PK 165/06, OSNP 2008 nr 7-8, poz. 97). Powyższy szeroki i jednolity dorobek orzecznictwa w zakresie tego czym jest podróż służbowa zwalnia Sąd Apelacyjny z dalszych wywodów, dlaczego pracy ubezpieczonych delegowanych do Niemiec nie można było uznać za podróż służbową.

Nie można podzielić stanowiska spółki, iż wydatki na zakwaterowanie pracownika za granicą są świadczeniem (przychodem), które nie wchodzi do podstawy wymiaru składek. Argumentem w tym zakresie przytaczanym, jest nurt orzecznictwa sądów administracyjnych, tyle tylko, iż Sądy te nie orzekają w sprawach o wysokość podstawy wymiary składek na ubezpieczenie społeczne a w sprawach podatkowych, co nie jest bez znaczenia. Oczywiście byłoby dobrze gdyby orzecznictwo sądów powszechnych i Sądu Najwyższego konweniowało z orzecznictwem sądów administracyjnych, ale nie jest to cel sam w sobie. Inne są wreszcie cele regulacji podatkowych chroniących przede wszystkim interes Państwa, a inne są cele regulacji w zakresie prawa ubezpieczeń społecznych stanowiących odrębną i specyficzną gałąź prawa, której celem jest przede wszystkim ochrona osób ubezpieczonych z punktu widzenia ich późniejszego prawa do świadczeń - niekiedy wbrew ich woli. Ujmując rzecz nieco lapidarnie ,,każdy’’ pracujący (a jego pracodawca tym bardziej) nie chce płacić składek na ubezpieczenia społeczne, a walor płaconych składek nabiera znaczenia w chwili ziszczenia się ryzyka ubezpieczeniowego i powstania potrzeby korzystania z świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Kończąc wywód w tym zakresie trzeba stwierdzić, iż gdyby Sąd Apelacyjny miał problem ze wspomnianą wyżej rozbieżnością orzecznictwa to skorzystałby z drogi pytania prawnego (art. 390 k.p.c.). Sąd Apelacyjny w pełni podziela dominujące orzecznictwo Sądu Najwyższego, które przyjmuje, że wartość nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo nieodpłatnych uzyskiwanych przez pracownika, w tym koszt pracodawcy zakwaterowania pracownika za granicą stanowiący świadczenie w naturze, który ma określoną wartość pieniężną jest przychodem danego pracownika ze stosunku pracy uwzględnianym w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (por. wyroki SN: z dnia 12 września 2012 r., II UK 45/12, OSNP 2013 nr 15-16, poz. 189, z dnia 18 kwietnia 2013 r., II UK 258/12, LEX nr 1315628; wyrok z dnia 3 grudnia 2013r. I UK 156/13; wyrok z dnia 23 kwietnia 2012 r., sygn. akt I UK 600/12, OSNP 2014 nr 2, poz. 28; z dnia 19 listopada 2012 r., sygn. akt II UK 96/12, LEX nr 1258357; oraz uchwała SN III UZP 14/15 z 10 grudnia 2015 r.). Powyższy pogląd ma swoje uzasadnienie w literalnej wykładni przepisów ustawy systemowej w powiązaniu z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie bowiem art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 tj. także stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12. Wedle tegoż art. 4 pkt 9 powyżej ustawy, „przychód” - to przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia między innymi w ramach stosunku pracy. Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przychodem ze stosunku pracy są wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężna świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Stosownie do treści art. 11 ust. 1 tej ustawy warunkiem uznania tych świadczeń za przychód pracownika jest ich otrzymanie od pracodawcy. W świetle art. 21 ust. 1 ustawy natomiast zawierającego zwolnienia od podatku dochodowego o charakterze przedmiotowym, ustawodawca nie wyłączył wymienionych w nim świadczeń z zakresu pojęciowego „przychód”, a jedynie „zwalnia” je od podatku dochodowego. Są one zatem nadal przychodem podlegającym oskładkowaniu, nie stanowią jedynie podstawy opodatkowania (nie wchodzą w skład kwoty podlegającej opodatkowaniu).

Przypomnieć należy, iż podstawy wymiaru składek nie stanowią przychody, które – na podstawie upoważnienia z art. 21 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – określone zostały w wydanym rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 2004 r. Nr 14, poz. 124) . W § 2 ust. 1 pkt 15 tegoż rozporządzenia wyłączono z podstawy wymiaru składek przychody w postaci diet i innych należności z tytułu podróży służbowej pracownika - do wysokości określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju. W § 2 ust. 1 pkt 16 zwolniono z kolei z podstawy wymiaru składek część wynagrodzenia pracowników zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców w wysokości równowartości diety przysługującej z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu, określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, z tym zastrzeżeniem, że tak ustalony miesięczny przychód tych osób stanowiący podstawę wymiaru składek nie może być niższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W świetle powyższych regulacji uprawnionym jest pominięcie przy ustaleniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne równowartości diet, ale nie da się już wyprowadzić takiego zwolnienia co do ryczałtów za noclegi (por. wyrok SN z 30 października 2013 r. II UK 112/13) . W przypadku ubezpieczonych nie było wątpliwości, iż spółka skorzystała ze zwolnienia przewidzianego w § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Reasumując powyższe rozważania zdaniem Sądu Apelacyjnego powyższy wywód prowadzi do wniosku, iż odwołująca się spółka z tytułu przedmiotowych ryczałtów na zakwaterowanie zobowiązana jest do odprowadzenia składek od podstaw wymiaru ustalonych przez organ rentowy:

- na ubezpieczenie społeczne emerytalno-rentowe zgodnie z art. 18 ust.1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r., Nr 205, poz. 1585 z zm.) w zw. z art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U z 2010 r., Nr 51, poz. 307 z zm.);

-składek na ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe pracowników, zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych;

-składek na ubezpieczenie zdrowotne pracowników, bowiem w świetle art. 81 ust. 1 w zw. z art. 66 ust. 1 pkt 1 a) ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowane ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164 poz. 1027 z zm.) do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne stosuje się przepisy dotyczące pracowników określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

Orzekając o kosztach postępowania za II instancję, Sąd Apelacyjny miał na uwadze treść uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20.07.2016 r. w sprawie III UZP 2/16, obowiązującej od dnia jej podjęcia i mającej moc zasady prawnej. Sąd Najwyższy przyjął, że od dnia podjęcia tej uchwały wysokość wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika w sprawach o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego lub o podleganie ubezpieczeniom społecznym jest zatem uzależniona od wartości przedmiotu sprawy. Tym niemniej Sąd Apelacyjny zważył, że w dacie wniesienia apelacji (25 stycznia 2016 r. – data prezentaty) zgodnie z obowiązującą wówczas wykładnią przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2015 r., poz. 1804), apelująca spółka mogła liczyć się z tym, iż w przypadku przegrania procesu poniesione przez niego koszty zastępstwa procesowego będą ustalone w oparciu o § 9 ust. 2 tego rozporządzenia. Uchwała wprowadziła inny sposób ustalania wynagrodzenia radcy prawnego, uznając, że podstawę zasądzenia opłaty za jego czynności stanowią stawki minimalne określone w § 2 rozporządzenia. Mając na uwadze długotrwałość procesu i znaczące podniesienie wysokości ustalanych w ten sposób opłat, Sąd Apelacyjny uznał, iż zachodzi szczególny uzasadniony przypadek, o którym mowa w art. 102 k.p.c. i zasądził od strony przegrywającej proces tylko część kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 675 zł. Kwota zasądzona tytułem kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję stanowi pięciokrotność minimalnej stawki wynagrodzenia radcy prawnego (odpowiednio do ilości zainteresowanych w sprawie) obliczonej zgodnie z § 9 ust. 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

SSA Maria Jolanta Kazberuk SSA Bożena Szponar - Jarocka SSA Barbara Orechwa-Zawadzka