Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 grudnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Maria Jolanta Kazberuk (spr.)

Sędziowie: SA Dorota Elżbieta Zarzecka

SA Bożena Szponar - Jarocka

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 grudnia 2016 r. w B.

sprawy z odwołania D. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o przywrócenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku ze służbą wojskową i dodatek pielęgnacyjny

na skutek apelacji wnioskodawcy D. C.

od wyroku Sądu Okręgowego w Łomży III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 22 marca 2016 r. sygn. akt III U 376/15

oddala apelację.

SSA Bożena Szponar - Jarocka SSA Maria Jolanta Kazberuk SSA Dorota Elżbieta Zarzecka

Sygn. akt III AUa 565/16

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 15 czerwca 2015 r., wydaną na podstawie art. 30 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r., nr 9, poz. 87 ze zm.) oraz art. 75 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, odmówił D. S. (obecnie C.) przywrócenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku ze służbą wojskową oraz prawa do dodatku pielęgnacyjnego , ponieważ Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 8 czerwca 2015 r. stwierdziła, że wnioskodawca jest częściowo niezdolny do pracy do dnia 30 kwietnia 2018 r., ale częściowa niezdolność nie pozostaje w związku ze służbą wojskową i nie powstała w czasie trwania służby. Ustalono również, że wnioskodawca nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji.

W odwołaniu od powyższej decyzji D. C. zarzucił naruszenie art. 365 § 1 k.p.c. przez jego niezastosowanie i ustalenie odmienne od ustaleń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku w sprawie o sygn. akt III AUa 128/11, tj. że choroba nie powstała w czasie służby wojskowej. Podkreślił, że choroba psychiczna, na którą cierpi ujawniła się w trakcie odbywania służby wojskowej w okresie od dnia 4 czerwca 2002 r. do dnia 2 września 2002 r., a organ rentowy tego nie kwestionował, przyznając mu rentę inwalidy wojskowego na mocy decyzji z dnia 20 lipca 2010 r. Z kolei w sprawie sądowej o sygn. akt V U 767/12 dotyczącej prawa do renty inwalidy wojskowego Sąd Okręgowy w Białymstoku nie stwierdził, aby choroba wnioskodawcy powstała w związku ze służbą wojskową. Wnioskodawca podkreślił, że opinie biegłych są niespójne i sprzeczne, ponieważ z jednych wynika, że choruje na schizofrenię, a z innych występują u niego jedynie zaburzenia osobowości. Zdaniem wnioskodawcy, ustalenia organu rentowego w decyzji z dnia 20 lipca 2010 r., Sądu Okręgowego w Białymstoku w sprawie o sygn. akt V U 1074/10 oraz Sądu Apelacyjnego w Białymstoku w sprawie o sygn. akt III AUa 128/11, że jego choroba ma związek ze służbą wojskową, są prawomocne i na podstawie art. 365 § 1 k.p.c. wiążą strony, sądy i inne organy państwowe i administracji publicznej. Wnioskodawca stwierdził, że jest całkowicie niezdolny do pracy w związku ze służbą wojskową, dlatego wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przywrócenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku ze służbą wojskową oraz przyznanie prawa do dodatku pielęgnacyjnego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy w Łomży wyrokiem z dnia 22 marca 2016 r. oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy ustalił, że D. C. (wcześniej Ł.- (...)) urodził się w dniu (...) Ukończył szkołę podstawową, pracował krótkotrwale jako pomocnik w stolarni, akwizytor, monter na linii produkcyjnej w B.. Od 2007 r. nie pracuje. W dniu 4 czerwca 2002 r. rozpoczął odbywanie zasadniczej służby wojskowej w Jednostce Wojskowej (...) w B.. Ze służby został zwolniony w dniu 2 września 2002 r. Od dnia 10 września 2003 r. został przeniesiony do rezerwy. W trakcie odbywania służby wojskowej, opuścił jednostkę i zgłosił się do szpitala w C., gdzie przebywał od dnia 31 lipca 2002 r. do dnia 13 sierpnia 2002 r. Rozpoznano wówczas osobowość chwiejną emocjonalnie, dominowały problemy sytuacyjne, lęk przed powrotem do wojska, urojeń nie wypowiadał, omamom zaprzeczał, negował myśli suicydalne. Pozostawał bez leków. Wypisany z zaleceniem kontroli w poradni zdrowia psychicznego w razie potrzeby.

Terenowa Wojskowa Komisja Lekarska w O. orzeczeniem z dnia 24 sierpnia 2002 r. (prawidłowo: z dnia 29 sierpnia 2002 r.) uznała go za niezdolnego do służby wojskowej na okres 12 miesięcy (kat B-12). Rozpoznano osobowość chwiejną emocjonalnie i reakcje dezadaptacyjno-sytuacyjne. Stwierdzono, że schorzenia nie pozostają w związku ze służbą wojskową. Od października 2002 r. wnioskodawca pozostawał pod kontrolą poradni zdrowia psychicznego w B. z rozpoznaniem osobowości chwiejnej emocjonalnie, podejrzeniem schizofrenii. Po zwolnieniu ze służby wojskowej D. C. rozpoczął zaocznie naukę w liceum ogólnokształcącym, której nie ukończył. Był hospitalizowany w szpitalu psychiatrycznym w C. od dnia 17 czerwca 2003 r. do dnia 18 czerwca 2003 r. z rozpoznaniem osobowości nieprawidłowej. Nie ukończono obserwacji stanu psychicznego, gdyż na jego żądanie wypisano go ze szpitala. Rejonowa Wojskowa Komisja Lekarska w W. orzeczeniem z dnia 3 listopada 2003 r. uznała go za niezdolnego do służby wojskowej w czasie pokoju i ustaliła kategorię (...). Podczas pobytu w szpitalu psychiatrycznym w C. na obserwacji sądowo-psychiatrycznej od dnia 29 października 2004 r. do dnia 6 grudnia 2004 r. rozpoznano schizofrenię paranoidalną.

Na skutek rozpoznania schizofrenii lekarz orzecznik ZUS orzeczeniem z dnia 13 czerwca 2005 r. ustalił, że D. C. od kwietnia 2005 r. jest całkowicie niezdolny do pracy w związku z naruszeniem sprawności organizmu powstałym w dniu 11 marca 2005 r. Orzeczenie zostało podtrzymane przez Komisję Lekarską ZUS w dniu 27 czerwca 2005 r. W sprawie o sygn. akt V U 1741/05 rozpoznawanej przez Sąd Okręgowy w Białymstoku biegli stwierdzili, że wnioskodawca jest całkowicie niezdolny do pracy od dnia 15 października 2002 r. Decyzją organu rentowego i wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 11 stycznia 2006 r. przyznano D. C. prawo do renty socjalnej od dnia 30 kwietnia 2005 r. do dnia 31 lipca 2007 r. Prawo do tego świadczenia przedłużano do września 2010 r. Decyzją z dnia 3 marca 2010 r. organ rentowy przyznał D. C. prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy bez związku ze służbą wojskową na okres od dnia 1 sierpnia 2009 r. do dnia 31 stycznia 2012 r.

Podczas hospitalizacji w Szpitalu (...) w C., na którą sam się zgłaszał w 2007 r., 2008 r., 2009 r. i sam z niej rezygnował, rozpoznawano schizofrenię niezróżnicowaną. Karta informacyjna dotycząca pobytu w szpitalu w okresie od dnia 21 października 2008 r. do dnia 31 października 2008 r. wskazuje na rozpoznanie „schizofrenia rezydualna”.

W postępowaniu przed Sądem Okręgowym w Białymstoku w sprawie o sygn. akt V U 879/09 biegli lekarze w opinii rozpoznali u D. C. schizofrenię paranoidalną i stwierdzili, że od dnia 31 lipca 2002 r. do września 2010 r jest on całkowicie niezdolny do pracy. W opinii sporządzonej w sprawie Sądu Okręgowego w Białymstoku V U 1074/10 biegły psychiatra stwierdził, że D. C. choruje na zaburzenia o typie paranoidalnym w przebiegu zaburzeń schizofrenicznych, co powoduje całkowitą niezdolność do pracy do dnia 31 stycznia 2012 r. powstałą w związku z odbywaniem zasadniczej służby wojskowej w 2002 r. W opinii sporządzonej w sprawie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku sygn. akt III AUa 128/11 biegli rozpoznali u D. C. schizofrenię paranoidalną i nadużywanie substancji psychoaktywnych w wywiadzie. Stwierdzili, że wnioskodawca jest całkowicie niezdolny do pracy do dnia 31 grudnia 2013 r. Niezdolność powstała w związku ze służbą wojskową odbywaną w okresie od dnia 4 czerwca do dnia 2 września 2002 r. Zdaniem biegłych, zaburzenia osobowości istniejące przed 2002 r. mogły sprzyjać i przy odpowiednim bodźcu zewnętrznym ujawnić psychozę. Zaburzenia osobowości stwierdzone w okresie odbywania służby wojskowej były zwiastunami rozwijającego się procesu schizofrenicznego.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia 14 września 2011 r. zmienił decyzję ZUS z dnia 20 lipca 2010 r. i przyznał wnioskodawcy prawo do renty inwalidy wojskowego do dnia 31 grudnia 2013 r., biorąc pod uwagę fakt, że zgodnie z orzeczeniami Terenowej Wojskowej Komisji Lekarskiej z dnia 29 sierpnia 2002 r., a także Rejonowej Wojskowej Komisji Lekarskiej z dnia 3 listopada 2003 r. zaburzenia psychiczne wnioskodawcy nie pozostawały w związku ze służbą wojskową, a to są organy kompetentne do określania związku chorób ze służbą wojskową, gdyż organy orzecznicze ZUS określają jedynie związek niezdolności do pracy ze służbą wojskową. Lekarze ZUS nie są uprawnieni do ustalania związku choroby ze służbą wojskową. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, skoro po wydaniu w 2002 r. i 2003 r. orzeczeń przez wojskowe komisje lekarskie pogorszył się stan zdrowia wnioskodawcy, to konieczne jest ponowne wydanie orzeczenia przez wojskową komisję lekarską na podstawie nowych okoliczności, gdyż nie można wykluczyć, że pobyt wnioskodawcy w wojsku mógł być czynnikiem wyzwalającym i przyspieszającym wystąpienie choroby psychicznej. Z tego względu Sąd Apelacyjny przekazał wniosek o przyznanie prawa do renty w związku ze służbą wojskową Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych.

Orzeczeniem Nr (...) z dnia 9 grudnia 2011 r. Terenowa Wojskowa Komisja Lekarska w E. orzekła, że rozpoznana przez Lekarza Orzecznika ZUS orzeczeniem z dnia 30 listopada 2011 r. schizofrenia paranoidalna nie pozostaje w związku ze służbą wojskową odbywaną w okresie od dnia 4 czerwca 2002 r. do dnia 2 września 2002 r. W uzasadnieniu wskazano, że szczególne warunki i właściwości krótkotrwałej służby wojskowej (około dwumiesięcznej) nie miały wpływu na powstanie schorzenia. Schizofrenia paranoidalna jest chorobą o złożonej i nie do końca wyjaśnionej etiologii. Dominującą rolę grają czynniki osobnicze, a niekorzystne czynniki zewnętrzne mogą przyczynić się do ujawnienia objawów choroby. Objawy emocjonalnych zaburzeń osobowości z reakcją dezadaptacji stwierdzane w 2002 r. i 2003 r. mogły zwiastować późniejsze ujawnienie się pełnoobjawowego schorzenia. Warunki i właściwości służby wojskowej nie powodują powstania schorzeń o typie schizofrenii.

Orzeczeniem Nr (...) z dnia 17 lutego 2012 r. Rejonowa Wojskowa Komisja Lekarska w W. orzekła brak podstaw do orzeczenia rozpoznanej i wymienionej w orzeczeniu ZUS schizofrenii niezróżnicowanej za schorzenie pozostające w związku ze służbą wojskową pełnioną w okresie od dnia 4 czerwca 2002 r. do dnia 2 września 2002 r. Decyzją z dnia 19 marca 2012 r. ZUS odmówił wnioskodawcy prawa do renty w związku ze służbą wojskową oraz dodatku pielęgnacyjnego. W opinii biegłych sporządzonych w sprawie o sygn. akt V U 767/12 prowadzonej przez Sąd Okręgowy w Białymstoku po badaniu z dnia 6 czerwca 2012 r. rozpoznano schizofrenię niezróżnicowaną i stwierdzono całkowitą niezdolność do pracy na okres od dnia 6 grudnia 2004 r. do dnia 6 czerwca 2014 r. bez związku ze służbą wojskową. W opinii biegłego z dnia 4 listopada 2012 r. i z dnia 24 grudnia 2012 r. rozpoznano schizofrenię niezróżnicowaną, nadużywanie substancji psychoaktywnych. Schorzenie powoduje całkowitą niezdolność do pracy do dnia 1 czerwca 2015 r. Niezdolność powstała w związku z odbywaniem służby wojskowej. Nie stwierdzono niezdolności do samodzielnej egzystencji. Podjęcie służby wojskowej i przeżycia związane ze służbą pogorszyły stan psychiczny z syndromem dezadaptacyjnym i koniecznością leczenia w oddziale psychiatrycznym. Pogorszenie stanu zdrowia i wystąpienie choroby psychicznej miało związek z odbywaniem zasadniczej służby wojskowej.

W opinii z dnia 20 września 2013 r. sporządzonej przez Klinikę (...) w L. nie stwierdzono jakichkolwiek objawów schizofrenii. Zaznaczono, że w dokumentacji medycznej nie ma opisów objawów wytwórczych, a jedynie stwierdzenia ich występowania. Korzystanie przez wnioskodawcę z poradni zdrowia psychicznego nie polegało na leczeniu, ale na pobieraniu zaświadczeń o stanie zdrowia. Hospitalizacje, oprócz obserwacji sądowo-lekarskiej podyktowane były względami socjalnymi. Pacjent zgłaszał się do szpitala z powodu trudności lokalowych i zazwyczaj wypisywał się na żądanie. W kartach informacyjnych odnotowywano, że nie stwierdzono objawów wytwórczych, dlatego rozpoznawano schizofrenię niezróżnicowaną, czyli taką, gdzie nie dominuje żaden zespół objawów psychopatologicznych. Opiniowany od czasu pierwszej wizyty w zasadzie nie przyjmował leczenia przeciwpsychotycznego. W przypadku schizofrenii dziewięcioletni okres nieleczenia prowadzi do rozwoju objawów choroby zwłaszcza objawów negatywnych oraz ich utrwalania się. W tym samym czasie przez szereg lat rozpoczynał sprawy sądowe, pisał pisma procesowe podania, sprawnie poruszał się w przepisach prawa. Rozpoczynał naukę w kolejnych szkołach, co jest warunkiem pobierania renty rodzinnej. W opinii uzupełniającej z dnia 20 listopada 2013 r. stwierdzono, że opiniowany przejawia cechy osobowości nieprawidłowej z elementami osobowości chwiejnej emocjonalnie oraz paranoicznej, co nie jest procesem chorobowym. Nawet przyjęcie, że opiniowany choruje na schizofrenię, czyli chorobę neurorozwojową, której biegli nie stwierdzili, to i tak nie uznano, że choroba ta pozostaje w związku przyczynowym ze służbą wojskową. Sposób funkcjonowania badanego od wielu lat poprzedzających służbę wojskową był jednakowy i nie ulegał zmianie pod jej wpływem. Nie doszło do rozwoju objawów psychopatologicznych ani zmian funkcjonowania, co można by uznać za symptomy pierwszej fazy schizofrenii zwanej okresem prodromalnym. Biegli stwierdzili, że wnioskodawca jest zdolny do pracy zarobkowej zgodnej z kwalifikacjami.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia 24 marca 2014 r. odmówił wnioskodawcy prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy pozostającej w związku ze służbą wojskową od dnia 1 stycznia 2014 r. Stwierdzono częściową niezdolność do pracy do dnia 31 grudnia 2016 r., która nie pozostaje w związku ze służbą wojskową i nie powstała w czasie trwania tej służby. Decyzja ta uprawomocniła się, gdyż odwołanie od niej zostało skutecznie cofnięte, a postępowanie sądowe umorzone postanowieniem Sądu Okręgowego w Łomży z dnia 31 grudnia 2014 r. w sprawie o sygn. akt III U 296/14. W tej sprawie została sporządzona opinia biegłych z zakresu psychiatrii, psychologii i medycyny pracy. Biegli rozpoznali u badanego zaburzenia osobowości mieszane F61.0, obecnie z przewagą osobowości paranoicznej (pieniaczej) i zaburzenia schizotypowe F21.0. Stwierdzili, że opiniowany jest częściowo niezdolny do pracy od dnia 1 stycznia 2014 r. do dnia 31 grudnia 2016 r., ale niezdolność ta nie powstała w czasie pełnienia służby wojskowej i nie ma z nią związku. Opiniowany już wcześniej miał zaburzenia emocjonalne i osobowości, które ujawniły się i uaktywniły w czasie służby. Zaburzenia takie nie powodują niezdolności do pracy.

W dniu 10 marca 2015 r. D. S. złożył kolejny wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie lub w związku ze służbą wojskową. Orzeczeniem nr (...) z dnia 1 kwietnia 2015 r. Rejonowa Wojskowa Komisja Lekarska w E. stwierdziła, że D. S. choruje na schizofrenię paranoidalną, astmę oskrzelową o podłożu alergicznym, otyłość prostą i trądzik pospolity i jest trwale, całkowicie niezdolny do czynnej służby wojskowej w czasie pokoju oraz w czasie mobilizacji i wojny – kategoria E. Choroby te nie pozostają w związku ze służbą wojskową odbywaną w 2002 r.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 15 czerwca 2015 r. odmówił wnioskodawcy przywrócenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku ze służbą wojskową oraz prawa do dodatku pielęgnacyjnego, powołując się na treść art. 30 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r., nr 9, poz. 87 ze zm.) oraz art. 75 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych . Organ rentowy stwierdził, że Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 8 czerwca 2015 r. uznała wnioskodawcę za osobę częściowo niezdolną do pracy do dnia 30 kwietnia 2018 r., ale częściowa niezdolność nie pozostaje w związku ze służbą wojskową i nie powstała w czasie trwania służby. Ponadto stwierdzono, że wnioskodawca nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji.

Oceniając stan faktyczny sprawy, Sąd Okręgowy odwołał się do art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r., nr 9, poz. 87 z późn. zm., zwanej ustawą wojskową), zgodnie z którym żołnierzowi przysługuje prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. W oparciu o art. 30 ust. 1 Sąd ustalił definicję inwalidy wojskowego, a na podstawie art. 31 tej ustawy stwierdził, że w zależności od przyczyny powstania inwalidztwa niezdolność do pracy może pozostawać w związku ze służbą wojskową albo bez związku z tą służbą. Odwołując się do art. 32 ust. 1 ustawy, Sąd ustalił, kiedy niezdolność do pracy pozostaje w związku ze służbą, a na podstawie art. 33 ustawy – kiedy związek inwalidztwa ze służbą jest wykluczony. Sąd odwołał się również do art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 28 czerwca 1996 r. ustawy o zmianie niektórych ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym i o ubezpieczeniu społecznym (Dz.U z 1996 r., nr 100, poz. 461), zgodnie z którym ilekroć przepisy regulujące sprawy zaopatrzenia emerytalnego pracowników, zaopatrzenia emerytalnego twórców, ubezpieczenia społecznego, zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych oraz zaopatrzenia inwalidów wojskowych objętych przepisami o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych uzależniają określone prawo od warunku inwalidztwa, należy przez to rozumieć całkowitą lub częściową niezdolność do pracy. Na podstawie wszystkich tych przepisów stwierdził, że prawo do renty inwalidy wojskowego przysługuje osobie całkowicie lub częściowo niezdolnej do pracy, u której w czasie odbywania służby powstała całkowita lub częściowa niezdolność do pracy lub niezdolność taka powstała w ciągu 3 lat od zwolnienia z tej służby, ale jest następstwem chorób lub urazów doznanych (powstałych) w czasie odbywania tej służby. Na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z art. 56 ust.4 ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin Sąd Okręgowy ustalił definicję i rodzaje niezdolności do pracy. Z kolei w oparciu o art. 75 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu (...) przywołał przesłanki przyznania prawa do dodatku pielęgnacyjnego osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia. Na podstawie art. 13 ust. 5 tej ustawy Sąd zaznaczył, że niezdolność do samodzielnej egzystencji orzeka się w przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokojeniu podstawowych potrzeb życiowych. Orzeka się ją jako trwałą w sytuacji, gdy według wskazań wiedzy medycznej nie ma rokowań do odzyskania zdolności do samodzielnej egzystencji (ust. 3), albo okresową, gdy takie rokowania istnieją (ust. 2). Pojęcie to obejmuje opiekę, oznaczającą pielęgnację, czyli zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokajania potrzeb fizjologicznych, utrzymywania higieny osobistej itp. oraz pomoc w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat, składanie wizyt u lekarza. Wszystkie te elementy łącznie wyczerpują treść terminu „niezdolność do samodzielnej egzystencji" (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 marca 2003 r., I AUa 651/02).

W celu ustalenia stanu zdrowia wnioskodawcy Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych z zakresu psychiatrii, psychologii i medycyny pracy. Biegli z tych dziedzin medycyny rozpoznali u wnioskodawcy zaburzenia schizofrenopodobne w wywiadzie i zaburzenia osobowości z zaznaczonymi cechami osobowości chwiejnej emocjonalnie i paranoicznej. Zdaniem biegłych, stwierdzone schorzenia nie powodują u badanego naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, czyli niezdolności do samodzielnej egzystencji. Biegli wskazali, że u badanego nie stwierdzono osiowych objawów schizofrenii, które po tylu latach rzekomego procesu schizofrenicznego byłyby wyraźnie widoczne. Wnioskodawca jest w dobrym kontakcie werbalnym, zorientowany w swoich sprawach, zborny, dorzeczny, bez cech zblednięcia afektu, bez zaburzeń funkcjonowania intelektualnego. Podczas badania skarżył się na silny lęk, którego biegłe nie zaobserwowały. Zachowywał się zbornie, logicznie odpowiadał na pytania, nie ujawniał produkcji psychotycznych. Werbalizował objawy słuchowe występujące w przeszłości w sytuacjach stresowych, ale według biegłych nie miały one nic wspólnego z halucynacjami, tylko z silnym lękiem i lękową interpretacją otaczającej go rzeczywistości. Badany sprawnie porusza się w przepisach prawa, konstruuje pisma, wnioski do sądów wraz z uzasadnieniami, odwołania, przywołuje wyroki sądowe. Samodzielnie zgłasza się do poradni zdrowia psychicznego i samodzielnie przyjechał na badanie. Odwołując się do opinii biegłych z Kliniki (...) w L. z dnia 20 września 2013 r., zdaniem biegłych, dotychczasowe funkcjonowanie opiniowanego świadczy o pełnej zdolności do samodzielnej egzystencji. Jego leczenie w przeszłości miało charakter epizodyczny i każdorazowo krótkotrwały, zaś służyło przeważnie celom uzyskiwania różnego rodzaju korzyści, a nie leczeniu. Obecnie badany deklaruje, że od końca 2011 r. systematycznie przyjmuje olanzapinę 20mg/d, po której czuje się lepiej i ma mniejszy lęk. Zdaniem biegłych, jeżeli faktycznie przyjmuje ten lek mający komponentę uspokajającą i przeciwlękową, to może on poprawiać jego funkcjonowanie. Jednak biegli nie stwierdzili żadnych objawów niepożądanych po takim leczeniu np. dużego przyrostu masy ciała, senności, ewentualnie zespołu metabolicznego, dlatego systematyczne leczenia olanzapiną budzi ich wątpliwości.

W opinii z dnia 14 listopada 2015 r. inny zespół biegłych z zakresu psychiatrii i medycyny pracy rozpoznał u wnioskodawcy zaburzenia typu schizofrenii (schizotypowe), bóle stawów do diagnostyki, zespół bólowy kręgosłupa L/S, astmę oskrzelową, trądzik. Zdaniem biegłych, stopień naruszenia sprawności organizmu powoduje częściową niezdolność wnioskodawcy do pracy na okres kolejnych 3 lat, do listopada 2018 r. Niezdolność powstała w dniu 17 sierpnia 2004 r. i nie pozostaje w związku ze służbą wojskową. Biegli wskazali, że badany jeszcze przed wcieleniem do służby wojskowej przejawiał cechy nieprawidłowo kształtującej się osobowości, nie powstały one w wojsku. Nie radził sobie w szkole, miał problemy osobowościowe i emocjonalne, o czym było wskazywane w opiniach z Poradni P.-Pedagogicznej z 1991 r. i 2001 r. Początek zaburzeń psychicznych pozostawał w adolescencji. Przejawiane wcześniej dezadaptacyjne osobowości jedynie uaktywniły się w wojsku w zaostrzonej formie, co skutkowało dezercją, hospitalizacją psychiatryczną, w wyniku której rozpoznano zaburzenia osobowości. Do szpitala wówczas zgłosił się sam, nie z powodu rzeczywistych objawów psychopatologicznych, ale dlatego, że tak mu doradzono. Podczas hospitalizacji nie odnotowywano objawów o charakterze psychotycznym, nie był leczony farmakologicznie. Zdaniem biegłych, przyjęcie, że rozpoznane w wojsku zaburzenia osobowości były zaburzeniami prodromalnymi procesu psychotycznego, to takie same, niespecyficzne objawy występowały również przed poborem do wojska. Dopiero retrospektywnie mogły być ocenione jako objawy późniejszego procesu psychotycznego. Nie powstały one w wojsku i nie wiązały się z narażeniem na specyficzne warunki służby. W trakcie późniejszych wizyt w poradni zdrowia psychicznego wnioskodawca przejawiał mało specyficzne objawy, już z kręgu zwiewnych objawów psychotycznych. Ich nasilenie nie było znaczne i zdaniem biegłych nie powodowały niezdolności do pracy. Na hospitalizację w 2003 r. zgłosił się sam i wypisał drugiego dnia na własne żądanie. Również nie stwierdzono objawów psychotycznych. Dopiero w 2004 r. podczas obserwacji sądowo-psychiatrycznej rozpoznano schizofrenię paranoidalną. Od tego czasu, zdaniem biegłych, wnioskodawca jest częściowo niezdolny do pracy. W toku dalszego leczenia rozpoznanie schizofrenii powielano, ale zdaniem biegłych analiza dokumentacji medycznej wskazuje bardziej na istnienie u opiniowanego zaburzeń typu schizofrenii (schizotypowych), a nie schizofrenii paranoidalnej. Przemawiają za tym dominujące w obrazie klinicznym objawy: niedostosowany i ograniczony afekt, słaby kontakt z innymi, skłonność do wycofywania się, podejrzliwości nastawienie paranoidalne, puste, rozwlekłe, nadmiernie wypracowane myślenie przejawiające się dziwacznymi wypowiedziami bez większego rozkojarzenia. Niekiedy pojawiały się epizody quasi-psychotyczne, z nasilonymi iluzjami, omamami oraz myślami podobnymi do urojeń, zwykle bez udziału czynników zewnętrznych, ale nie miały one charakteru ostrych objawów psychotycznych. Zdaniem biegłych, w okresach największego nasilenia objawów można faktycznie rozważać rozpoznanie u opiniowanego schizofrenii niezróżnicowanej, jednak analiza całokształtu obrazu klinicznego funkcjonowania opiniowanego, wskazuje bardziej na zaburzenia typu schizofrenii (schizotypowe). Ostatnie opinie psychologiczne nie wskazują na schizofreniczny rozpad struktury osobowości czy specyficzne zaburzenia kompetencji językowych i komunikacji. Zaburzenia opiniowanego mają przebieg przewlekły ze zmiennym nasileniem. Trudno ustalić początek, rozwój i przebieg. Przypominają zaburzenia osobowości z początkiem w okresie adolescencji. Rozpoznane schorzenie nie powstało w wojsku ani na skutek chorób powstałych w wojsku w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami służby wojskowej. Biegli stwierdzili również, że nawet gdyby założyć, że wnioskodawca choruje na schizofrenię, to szczególne warunki i właściwości krótkotrwałej służby wojskowej nie miały wpływu na powstanie schizofrenii rozpoznanej w 2004 r. Choroba psychiczna u opiniowanego ma charakter endogenny, wieloczynnikowy, przewlekły z okresami zaostrzeń, które mogły występować z powodu braku leczenia jak też spontanicznie. Wedle aktualnej wiedzy medycznej stresory psychospołeczne nie mają wpływu na powstanie schizofrenii, jest to choroba endogenna. Tak samo w przypadku zaburzeń schizotypowych dominującą role odgrywa predyspozycja, cechy endogenne. Czynniki środowiskowe, zewnętrzne nie mają wpływu na powstanie zaburzenia. Mogą czasem powodować zaostrzenie choroby. Kształtują treść objawów chorobowych, ale nie są przyczyną pojawienia się choroby. U opiniowanego przebieg choroby, poziom nasilenia objawów i ich charakter jest od lat niezmienny. Stosowane leczenie może jednak spowodować poprawę stanu psychicznego.

Wobec zastrzeżeń do opinii biegłych, wydano opinię uzupełniającą przez tych biegłych. W tej opinii biegli podkreślili, że niezdolność do pracy wnioskodawcy nie powstała w okresie służby wojskowej w 2002 r., a czym innym jest niezdolność do pracy i niezdolność do służby wojskowej. Niezdolność do pracy powstała później w związku z chorobą psychiczną. Nawet przyjęcie, że przejawiane w czasie służby wojskowej objawy zaburzeń osobowości były objawami prodromalnymi (wysoce jednak niespecyficznymi) późniejszej choroby psychicznej (na co jednak brak dowodów), to zaburzenia te nie powstały w czasie służby, ale znacznie wcześniej. W czasie służby nie ujawniła się też pełnoobjawowa choroba psychiczna. Służba wojskowa nie zaostrzyła przebiegu stanów chorobowych z powodu których wnioskodawca jest obecnie niezdolny do pracy. Biegli podtrzymali swoje stanowisko zawarte w opinii podstawowej. Zwrócili jednak uwagę, że niekiedy właściwą diagnozę można postawić po latach obserwacji dynamiki przebiegu choroby, dlatego rozpoznania psychiatryczne mogą ulegać zmianie na przestrzeni lat, co wynika z ewolucji objawów, jak też możliwości oparcia się na szerszym materiale (badaniach, dokumentacji medycznej). Biegli wskazali, że ich doświadczenie zawodowe i aktualna wiedza medyczna prowadzi do wniosku, że badany choruje na zaburzenia schizotypowe. Zarówno to schorzenie jak i schizofrenia są schorzeniami o charakterze endogennym i nie pozostają w związku ze służbą wojskową.

Wnioskodawca złożył zarzuty do powyższej opinii, ale Sąd odniósł się do pojęcia inwalidy i pojęcia niezdolności do pracy pozostającej w związku ze służbą wojskową lub bez związku ze służbą. Stwierdził, że Sąd Apelacyjny w Białymstoku orzekając o apelacji w zakresie wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 15 grudnia 2010 r. dotyczącego odwołania od decyzji organu rentowego z dnia 20 lipca 2010 r. nie stwierdził, aby inwalidztwo wnioskodawcy pozostawało w związku ze służbą wojskową. Wniosek w tym zakresie Sąd przekazał do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. celem rozpoznania po uprzednim przeprowadzeniu postępowania orzeczniczego przez komisje wojskową zgodnie z art. 57 ust. 1 ustawy wojskowej, a następnie przez lekarza orzecznika ZUS. W tym postępowaniu natomiast rozstrzygnięto prawomocnie, że wnioskodawca spełniał warunki do przyznania mu renty inwalidy wojskowego na okres od dnia 1 sierpnia 2009 r. do dnia 31 grudnia 2012 r. Decyzją organu rentowego przyznano mu rentę z tego tytułu do dnia 31 stycznia 2012 r. po uprzednim ustaleniu przez Lekarza orzecznika ZUS, że całkowita niezdolność wnioskodawcy do pracy powstała w okresie odbywania służby wojskowej od dnia 4 czerwca 2002 r. do dnia 1 września 2002 r. Żadna decyzja organu rentowego czy odwoławczego nie rozstrzyga o przyznaniu wnioskodawcy renty inwalidy wojskowego w związku ze służbą wojskową. Związek taki został wykluczony również orzeczeniem Nr (...) z dnia 17 lutego 2012 r. Rejonowej Wojskowej Komisji Lekarskiej w W., która orzekła brak podstaw do orzeczenia rozpoznanej i wymienionej w orzeczeniu ZUS schizofrenii niezróżnicowanej za schorzenie pozostające w związku ze służbą wojskową pełnioną w okresie od dnia 4 czerwca 2002 r. do dnia 2 września 2002 r., oraz orzeczeniem nr (...) z dnia 1 kwietnia 2015 r. Rejonowej Wojskowej Komisji Lekarskiej w E., która stwierdziła, że D. S. choruje na schizofrenię paranoidalną, astmę oskrzelową o podłożu alergicznym, otyłość prostą i trądzik pospolity i jest trwale, całkowicie niezdolny do czynnej służby wojskowej w czasie pokoju oraz w czasie mobilizacji i wojny (kategoria E), ale choroby te nie pozostają w związku ze służbą wojskową odbywaną w 2002 r.

Sąd Okręgowy podkreślił, że schorzenia rozpoznawane u wnioskodawcy nie mieszczą się w wykazie chorób wynikającym z rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 31 marca 2003 r. w sprawie ustalenia wykazu chorób powstałych w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami służby wojskowej oraz wykazu chorób będących istotnym pogorszeniem stanów chorobowych w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami służby wojskowej (Dz.U. Nr 62, poz. 566). Spośród chorób psychicznych czy podobnych rozporządzenie wymienia zaburzenia reaktywne oporne na leczenie, zaburzenia stresowe pourazowe - (...), psychozy reaktywne, trwałe potraumatyczne zmiany osobowości wywołane przeżyciem wydarzeń lub sytuacji traumatycznej, w której wystąpiło bezpośrednie zagrożenie utraty życia lub zdrowia, a także organiczne zaburzenia psychiczne wywołane mikrourazami i zatruciami nadprogowymi wywołujące ujawnienie się lub zaostrzenie kompensowanych dotąd wad psychicznych czy zaburzenia nerwicowe utrwalone spowodowane długotrwałą służbą w warunkach szczególnego narażenia na stres. Takich schorzeń nie zdiagnozowano u wnioskodawcy. Z tego względu Sąd wykluczył istnienie związku stwierdzonej w postępowaniu orzeczniczym w ZUS czy w postępowaniu sądowym niezdolności do pracy ze służba wojskową. Sąd podkreślił, że opinie biegłych nie budzą żadnych wątpliwości. Biegli jednoznacznie wskazali, że niezależnie od rozpoznania czy to schizofrenii czy to zaburzeń typu schizofrenii są to schorzenia endogenne, na których powstanie stresory psychospołeczne nie mają wpływu. Mogą jedynie powodować zaostrzenie, kształtować treść objawów. W przypadku wnioskodawcy dokumentacja medyczna jednoznacznie wskazuje, że objawy ujawniały się z różnych powodów, również w okresie przed służbą wojskową, a jej przyczynami były sytuacja domowa, środowiskowa, w miejscu pracy, a nawet pobyt w szpitalu psychiatrycznym. Ponadto, Sąd stwierdził, że związek inwalidztwa ze służbą wojskową ma jedynie wpływ na wysokość renty (art. 36 ustawy), natomiast prawo do renty inwalidy wojskowego uzależnione jest od związku czasowego inwalidztwa ze służbą wojskową. Taki związek określono w decyzji ZUS z dnia 20 lipca 2010 r., w której przyjęto, że całkowita niezdolność do pracy wnioskodawcy powstała w okresie służby wojskowej pełnionej od dnia 4 czerwca 2002 r. do dnia 1 września 2002 r. (art. 30 ust. 1 pkt 1 ustawy wojskowej) i na tej podstawie otrzymywał on rentę inwalidy wojskowego do dnia 31 grudnia 2013 r. Obecnie z opinii biegłych wynika, że częściowa niezdolność do pracy wnioskodawcy powstała dopiero w dniu 17 sierpnia 2004 r., gdy podczas hospitalizacji celem obserwacji sądowo-psychiatrycznej w Szpitalu (...) w C. rozpoznano u niego schizofrenię paranoidalną. Wcześniej, wnioskodawca nie był niezdolny do pracy. Objawy stwierdzane w 2002 r., mało specyficzne, powodujące rozpoznanie zaburzeń osobowości występowały jeszcze przed służbą wojskową, ich nasilenie nie powodowało niezdolności do pracy. Podczas hospitalizacji w 2002 r. nie odnotowano objawów o charakterze psychotycznym. Wnioskodawca nie był leczony farmakologicznie. Podczas wizyty w poradni zdrowia psychicznego w październiku 2002 r. również nie stosowano farmakologii, gdyż wnioskodawca przejawiał mało specyficzne objawy z kręgu zwiewnych objawów psychotycznych. W 2003 r. sam zgłosił się na hospitalizację z powodów socjalnych, ale wypisał się drugiego dnia. Nie stwierdzano wówczas objawów psychotycznych, dlatego okres przed obserwacją sądowo-psychiatryczną (oceniony retrospektywnie) biegli uznali za czas, w którym wnioskodawca był zdolny do pracy. Schizofrenię paranoidalną rozpoznano dopiero w 2004 r., dlatego zdaniem biegłych wnioskodawca od tego czasu (tj. od dnia 17 sierpnia 2004 r.) jest częściowo niezdolny do pracy, przy czym niezdolność ta nie jest następstwem chorób powstałych lub urazów doznanych w czasie odbywania służby wojskowej. Obecnie, zdaniem biegłych, zaburzenia psychiczne wnioskodawcy mają charakter zaburzeń typu schizofrenii (schizotypowych), również nie będących następstwem chorób powstałych lub urazów doznanych w czasie odbywania służby wojskowej. Zarówno schizofrenia jak i zaburzenia typu schizofrenii (schizotypowe) są chorobami endogennymi.

Sąd Okręgowy uznał, że sporządzona przez biegłych opinia jest wiarygodna, wnikliwa, rzetelna, wyczerpująca i stanowi podstawę ustaleń, że D. C. jest częściowo niezdolny do pracy od dnia 17 sierpnia 2004 r. do listopada 2018 r., przy czym niezdolność ta nie jest następstwem chorób powstałych lub urazów doznanych w czasie odbywania służby wojskowej (art. 30 ust. 1 pkt 2 ustawy wojskowej).

Odwołując się do art. 52 ustawy wojskowej, Sąd podkreślił, że w razie ustania prawa do renty inwalidzkiej z powodu braku inwalidztwa prawo do tej renty powstaje ponownie, jeżeli ponowne inwalidztwo powstało wskutek pogorszenia się stanu zdrowia w związku z kalectwem lub chorobą, które uzasadniały poprzednio prawo do renty. Natomiast przepis art. 51 ust 1 i 2 ustawy stanowi, że prawo do świadczeń powstaje z dniem spełnienia się wszystkich warunków wymaganych przez ustawę do uzyskania tego prawa, a ustaje m.in., gdy odpadnie którykolwiek z warunków wymaganych do uzyskania świadczeń. Sąd stwierdził, że prawo wnioskodawcy do świadczenia ustało w dniu 31 grudnia 2013 r., dlatego przywrócenie prawa do renty inwalidy wojskowego może nastąpić albo w przypadku pogorszenia się stanu zdrowia w związku z kalectwem lub chorobą, które uzasadniały poprzednio prawo do renty, albo ponownego spełnienia się wszystkich warunków wymaganych przez ustawę do uzyskana tego prawa. Sąd podkreślił, że wnioskodawca nie spełnia warunków do przyznania mu renty inwalidy wojskowego, ponieważ taka renta jest świadczeniem przysługującym jedynie w okresie spełniania warunków do jej przyznania, czyli w okresie rzeczywistej niezdolności do pracy, która powstała albo w okresie służby wojskowej, a jeśli powstała w okresie 3 lat od zwolnienia z tej służby, to tylko wówczas. jeżeli jest następstwem chorób powstałych lub urazów doznanych w czasie odbywania służby wojskowej. Obecnie stwierdzona częściowa niezdolność wnioskodawcy do pracy z powodu schorzeń natury psychicznej niezależnie od tego, czy są diagnozowane jako schizofrenia paranoidalna czy jako zaburzenia typu schizofrenii (schizotypowe), nie powstała w okresie służby wojskowej i nie jest następstwem chorób powstałych lub urazów doznanych w czasie odbywania służby wojskowej. Rozpoznania psychiatryczne na przestrzeni lat mogą ulegać zmianie na podstawie obserwowanych i dokumentowanych objawów, nowych badań klinicznych i innych.

Uznając zatem, że D. C. nie jest obecnie inwalidą wojskowym w rozumieniu art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, Sąd stwierdził, że nie przysługuje mu renta inwalidy wojskowego na podstawie art. 35 tej ustawy ani prawo do dodatku pielęgnacyjnego. Z tego względu oddalił odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

D. C. złożył apelację od wyroku Sądu Okręgowego, zaskarżając wyrok w całości i zarzucając:

1.  sprzeczność istnych ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym w szczególności opiniami biegłych J. P. i A. P. sporządzonymi na użytek sprawy o sygn. akt III AUa 128/11 prowadzonej przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku, z których wynika, że schorzenie rozpoznane u wnioskodawcy pozostaje w związku ze służbą wojskową odbytą w okresie od dnia 4 czerwca 2002 r. do dnia 2 września 2002 r., podnosząc, że całkowita niezdolność do pracy powstała w czasie odbywania tej służby, a zaburzenia osobowości istniejące przed 2002 r. mogły sprzyjać ujawnieniu choroby, która to opinia stoi w sprzeczności z opiniami biegłych wydanych w oparciu praktycznie o tę samą dokumentację medyczną, sporządzonymi na użytek niniejszego postępowania, tym bardziej, że z tej opinii wynika, że przejawiane wcześniej dezadaptacyjne osobowości uaktywniły się w zaostrzonej formie, co skutkowało dezercją i hospitalizacją psychiatryczną, co w połączeniu ze zdiagnozowaną w 2004 r. schizofrenią powinno powodować uznanie związku tego schorzenia ze służbą wojskową,

2.  naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść wyroku, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c., poprzez dowolną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności opinii biegłych, które w zakresie kwestionowania schizofrenii u ubezpieczonego nie są jednoznaczne, a nadto nie wzięcie pod uwagę wcześniejszych wielokrotnych rozpoznań u ubezpieczonego tej choroby, powziętych nie po jednorazowym, krótkim badaniu, a po obserwacji psychiatrycznej podczas pobytów szpitalnych.

Wskazując na powyższe zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie odwołania D. C. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w całości. Na rozprawie w dniu 20 grudnia 2016 r. pełnomocnik apelującego wniósł o dopuszczenie dowodu z zaświadczenia lekarskiego z dnia 8 września 2016 r. wydanego przez specjalistę z zakresu psychiatrii o rozpoznaniu u D. C. schizofrenii paranoidalnej (przebieg ciągły) oraz opinię sądowo-psychiatryczną sporządzoną w sprawie o sygn. akt XIII Ko 2719/16 prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Białymstoku.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny w pełni aprobuje stanowisko Sądu Okręgowego wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy dokonał właściwych ustaleń faktycznych w sprawie i przeprowadził właściwą ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Sąd Okręgowy dysponował szerokim materiałem dowodowym i właściwie ustalił okoliczności związane z przebiegiem służby wojskowej D. C. oraz przebiegiem ubiegania się o prawo do renty inwalidy wojskowego i prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy pozostającej w związku ze służbą wojskową. Sąd Okręgowy właściwe ocenił związanie sądów orzekających w niniejszej sprawie orzeczeniami sądowymi wydanymi w poprzednich sprawach o rentę inwalidy wojennego. Ustalenia te są szczegółowe, dotyczą istotnych dla sprawy okoliczności i zostały dokonane na podstawie prawidłowo ocenionych dowodów. Ocena tych dowodów jest wszechstronna, uwzględnia zasady doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania oraz nie przekracza granic swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.). Dlatego Sąd Apelacyjny w pełni aprobuje stanowisko Sądu Okręgowego wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku i przyjmuje je za własne.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy prawidłowo oparł swoją ocenę na opiniach siedmiorga biegłych lekarzy z biegłych z zakresu psychiatrii, psychologii i medycyny pracy, którzy jednoznacznie orzekli, że stwierdzone u D. C. schorzenia nie mają związku ze służbą wojskową odbywaną w okresie do dnia 4 czerwca 2002 r. do dnia 1 września 2002 r. W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd pierwszej instancji - podzielając konkluzję opinii tych biegłych - miał na względzie wszystkie wypracowane w orzecznictwie sądowym kryteria oceny tego dowodu, które przemawiają za przyjęciem ich miarodajności. Powołani w sprawie biegli dysponowali bowiem wiadomościami specjalistycznymi, niezbędnymi do stwierdzenia okoliczności mających istotne znaczenie dla sprawy. Wydane opinie zostały poprzedzone analizą dokumentacji medycznej wnioskodawcy oraz przeprowadzonym z nim wywiadem i badaniem przedmiotowym. W treści opinii biegli w sposób wyczerpujący ustosunkowali się do rozpoznanych u wnioskodawcy schorzeń oraz ocenili ich związek z działaniem wojennym. Wnioski wyprowadzone z tych opinii są jasne, logiczne i należycie umotywowane.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, wydane w sprawie opinie biegłych z zakresu psychiatrii, psychologii i medycyny pracy były na tyle wyczerpujące, że dostarczały niezbędnych wiadomości specjalnych z odpowiednich gałęzi medycyny, mogących stanowić podstawę rozstrzygnięcia. W szczególności, biegłe z zakresu psychiatrii (A. K.) oraz z zakresu medycyny pracy (D. M.) w sposób fachowy i wnikliwy opisały schorzenia występujące u D. C. oraz - w ocenie Sądu Apelacyjnego - wyczerpująco i logicznie wyjaśniły, z jakich względów uznały, że stopień nasilenia rozpoznanych schorzeń psychiatrycznych powodował częściową niezdolność do pracy od dnia 17 sierpnia 2004 r. do dnia 30 listopada 2018 r., która nie była jednak następstwem chorób powstałych lub urazów doznanych w czasie odbywania służby wojskowej. Zdaniem Sądu drugiej instancji, wszystkie opinie biegłych z zakresu psychiatrii, psychologii i medycyny pracy są kompleksowe, rzetelne w pełni uzasadnione i wnikliwie odnoszą się do stanu zdrowia wnioskodawcy i okoliczności wynikających z całokształtu dokumentacji medycznej. Złożone na rozprawie w dniu 20 grudnia 2016 r. zaświadczenie lekarskie z dnia 8 września 2016 r. wydane przez specjalistę z zakresu psychiatrii o rozpoznaniu u wnioskodawcy schizofrenii paranoidalnej (przebieg ciągły) oraz opinia sądowo-psychiatryczna sporządzona w sprawie o sygn. akt XIII Ko 2719/16 prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Białymstoku nie podważą oceny biegłych z zakresu psychiatrii, psychologii i medycyny pracy, którzy sporządzili opinie w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji. Wprawdzie z opinii sądowo-psychiatrycznej sporządzonej w sprawie o sygn. akt XIII Ko 2719/16 wynika, że biegły wydający opinię nie stwierdził u D. C. upośledzenia umysłowego, ale chorobę psychiczną w postaci schizofrenii, a także uznał, że w czasie przypisanego wnioskodawcy w dniu 2 stycznia 2015 r. w mandacie karnym wykroczenia (niekorzystanie z elementów odblaskowych po zmierzchu poza obszarem zabudowanym) występowały zaburzenia psychotyczne, które powodowały zniekształcony odbiór rzeczywistości. Jednakże w tym miejscu podkreślić należy, że z opinii biegłych z zakresu psychiatrii, psychologii i medycyny pracy sporządzonych przed Sądem Okręgowym w niniejszej sprawie wynika, że nawet przyjęcie, że wnioskodawca choruje na schizofrenię, nie zmienia ich oceny, gdyż to szczególne warunki i właściwości krótkotrwałej służby wojskowej nie miały wpływu na powstanie schorzenia – schizofrenii, rozpoznanego w 2004 r., a więc ujawnionego w czasie krótszym niż 3 lata od zakończenia czynnej służby wojskowej. Biegli podkreślili, że choroba psychiczna opiniowanego ma charakter endogenny, wieloczynnikowy, przewlekły, z okresami zaostrzeń, które mogły występować z powodu braku leczenia, jak też spontanicznie. Z tych powodów złożona dokumentacja w postępowaniu apelacyjnym nie ma wpływu na rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie.

Uznanie przez biegłych z zakresu psychiatrii i medycyny pracy, że D. C. jest częściowo niezdolny do pracy w okresie od dnia 17 sierpnia 2004 r. do dnia 30 listopada 2018 r., przy czym niezdolność ta nie jest następstwem chorób powstałych lub urazów doznanych w czasie odbywania służby wojskowej, powoduje, że wnioskodawca nie spełnił warunków przyznania prawa do renty inwalidy wojskowego określonych w ustawie z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (Dz.U. z 2002 r., nr 9, poz. 87 z późn. zm., zwanej dalej ustawą wojskową). Zgodnie z art. 30 ust. 1 tej ustawy, inwalidą wojskowym jest żołnierz niezawodowy Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, który został zaliczony do jednej z grup inwalidów wskutek inwalidztwa powstałego: 1) w czasie odbywania czynnej służby wojskowej w okresie pokoju; 2) w ciągu 3 lat od zwolnienia z tej służby, jeżeli inwalidztwo to jest następstwem chorób powstałych lub urazów doznanych w czasie odbywania służby wojskowej. Nie uważa się za inwalidę wojskowego żołnierza zwolnionego z czynnej służby wojskowej podczas pierwszych 6 tygodni jej odbywania z powodu choroby, która powstała niewątpliwie przed stawieniem się żołnierza do służby wojskowej i nie uległa pogorszeniu wskutek tej służby (ust. 2). Artykuł 31 ustawy wojskowej stanowi, że w zależności od przyczyny powstania inwalidztwo może pozostawać w związku ze służbą wojskową albo bez związku z tą służbą. Stosownie do art. 32 ust. 1 ustawy wojskowej, za inwalidztwo pozostające w związku ze służbą wojskową uważa się inwalidztwo, które powstało na skutek: 1) wypadku pozostającego w związku z pełnieniem czynnej służby wojskowej w rozumieniu przepisów o świadczeniach odszkodowawczych przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą wojskową; 2) chorób zakaźnych panujących w miejscu służbowego pobytu żołnierza; 3) chorób powstałych w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami służby wojskowej; 4) istotnego pogorszenia stanów chorobowych w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami służby wojskowej. Zgodnie zaś z art. 33 tej ustawy, inwalidztwo nie pozostaje w związku ze służbą wojskową, jeżeli: 1) powstało z innych przyczyn niż określone w art. 32; 2) jest następstwem wypadku lub choroby, których wyłączną przyczyną było udowodnione przez jednostkę wojskową umyślne lub rażąco niedbałe działanie albo zaniedbanie żołnierza naruszające obowiązujące przepisy lub rozkazy, jeżeli jego przełożeni zapewnili warunki odpowiadające tym przepisom i sprawowali we właściwy sposób nadzór nad ich przestrzeganiem, a żołnierz posiadał potrzebne umiejętności do wykonywania określonych czynności i był należycie przeszkolony w zakresie znajomości tych przepisów; 3) jest następstwem wypadku, do którego w znacznym stopniu przyczynił się sam żołnierz będąc w stanie nietrzeźwym; 4) zranienie, kontuzja i inne obrażenie lub choroba zostały spowodowane przez żołnierza rozmyślnie. Renta inwalidzka przysługuje żołnierzowi, o którym mowa w art. 30 ust. 1. (art. 35 ust. 1 ustawy wojskowej). Obecnie, w zakresie dotyczącym inwalidów wojskowych renta inwalidzka jest to renta z tytułu niezdolności do pracy na podstawie art. 10 ust. 3 ustawy z dnia 28 czerwca 1996 r. o zmianie niektórych ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym i o ubezpieczeniu społecznym (Dz.U. Nr 100, poz. 461), która weszła w życie z dniem 1 września 1997 r. Zgodnie z art. 56 ust. 4 ustawy wojskowej, do postępowania w sprawie ustalania prawa do świadczeń i wypłaty świadczeń stosuje się przepisy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Stosownie do art. 12 ust. 1-3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 1440 z późn. zm., zwanej dalej ustawą emerytalną), niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, przy czym całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, zaś częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Z kolei w myśl art. 13 ust. 5 ustawy emerytalnej, niezdolność do samodzielnej egzystencji orzeka się w przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokojeniu podstawowych potrzeb życiowych.

Należy zwrócić uwagę, że zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 1999 r. (II UKN 227/99), prawo do renty z tytułu inwalidztwa (niezdolności do pracy) pozostającego w związku ze służbą wojskową przysługuje tylko w przypadku stwierdzenia, że niezdolność do pracy została spowodowana schorzeniami nabytymi podczas służby lub takimi, które istniały przed powołaniem do służby, ale wskutek szczególnych jej warunków lub właściwości uległy w tym czasie pogłębieniu (art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin). Mając zatem na uwadze stanowisko Sądu Najwyższego zaprezentowane w tym wyroku, treść przytoczonych wyżej przepisów oraz opinie biegłych z zakresu psychiatrii, psychologii i medycyny pracy, należy stwierdzić, że wnioskodawca nie spełnił podstawowej przesłanki do przyznania renty w związku ze służbą wojskową. Jak słusznie zwrócił uwagę Sąd Okręgowy, prawo do tego świadczenia jest świadczeniem przysługującym jedynie w okresie spełniania warunków do jej przyznania, czyli w okresie rzeczywistej niezdolności do pracy, która powstała albo w okresie odbywania służby wojskowej, a jeśli powstała w okresie 3 lat od zwolnienia z tej służby, to tylko wówczas, gdy jest następstwem chorób powstałych lub urazów doznanych w czasie odbywania służby wojskowej. Obecnie stwierdzona częściowa niezdolność wnioskodawcy do pracy z powodu schorzeń natury psychicznej niezależnie od tego, czy są diagnozowane jako schizofrenia paranoidalna czy jako zaburzenia typu schizofrenii (schizotypowe), nie powstała w okresie służby wojskowej i nie jest następstwem chorób powstałych lub urazów doznanych w czasie odbywania służby wojskowej. Z tych względów nie jest możliwe przyznanie wnioskodawcy prawa do renty w związku ze służbą wojskową.

Wnioskodawca nie spełnił również przesłanek przyznania prawa do dodatku pielęgnacyjnego, który reguluje art. 75 ust. 1 ustawy emerytalnej. Zgodnie z tym przepisem, dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia. Tych warunków wnioskodawca nie spełnił, bowiem nie ukończył on 75 roku życia, ani nie jest jednocześnie całkowicie niezdolny do pracy i niezdolny do samodzielnej egzystencji. Wyłącznie subiektywne przekonanie ubezpieczonego, że jest całkowicie niezdolny do pracy i niezdolny do samodzielnej egzystencji, nie może natomiast skutkować przyznaniem mu prawa do dodatku pielęgnacyjnego.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c.

SSA Bożena Szponar-Jarocka SSA Maria Jolanta Kazberuk SSA Dorota Elżbieta Zarzecka