Serwis Internetowy Portal Orzeczeń używa plików cookies. Jeżeli nie wyrażają Państwo zgody, by pliki cookies były zapisywane na dysku należy zmienić ustawienia przeglądarki internetowej. Korzystając dalej z serwisu wyrażają Państwo zgodę na używanie cookies , zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

III AUa 465/18 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Apelacyjny w Białymstoku z 2018-07-18

Sygn.akt III AUa 465/18

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 lipca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Alicja Sołowińska (spr.)

Sędziowie: SA Barbara Orechwa-Zawadzka

SA Marek Szymanowski

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 lipca 2018 r. w B.

sprawy z odwołania K. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o wysokość świadczenia

na skutek apelacji wnioskodawcy K. D.

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19 marca 2018 r. sygn. akt V U 942/17

oddala apelację.

SSA Marek Szymanowski SSA Alicja Sołowińska SSA Barbara Orechwa-Zawadzka

Sygn. akt III AUa 465/18

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzjami z 29 sierpnia 2017 r. i z 13 września 2017 r. odmówił K. D. przeliczenia wysokości emerytury.

W odwołaniu od decyzji z 29 sierpnia 2017 r. K. D. wniósł o doliczenie okresu ubezpieczenia z tytułu prowadzenia działalności rzemieślniczej od 1 stycznia 1982 r. do 31 października 1982 r. Zaznaczył, że okres ten nie został uwzględniony przez ZUS, pomimo opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne. W odwołaniu od decyzji z 13 września 2017 r. wnioskodawca kwestionował wyliczenie przez ZUS wysokości jego renty i emerytury, w szczególności wyliczenie podstawy wymiaru niezgodnie z wysokością składek na ubezpieczenie społeczne opłacanych w latach 1982-1983.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o oddalenie odwołań. Odnosząc się do odwołania od decyzji z 29 sierpnia 2017 r., organ rentowy wskazał, że odmówił przeliczenia wysokości emerytury przy uwzględnieniu okresu od 1 lipca 1982 r. do 31 października 1982 r. w związku z nadpłaconymi składkami na ubezpieczenie społeczne, ponieważ w okresie od 1 stycznia 1982 r. do 30 czerwca 1982 r. wnioskodawca został objęty ubezpieczeniem społecznym w drodze wyjątku na zasadzie kontynuowania ubezpieczenia zgodnie z art. 3 pkt 2 Ustawy z 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu rzemieślników i niektórych osób prowadzących działalność zarobkową na własny rachunek oraz ich rodzin. Od 1 listopada 1982 r. wnioskodawca został objęty ubezpieczeniem społecznym z tytułu wykonywania działalności rzemieślniczej - tartacznictwo. Po przypisaniu składek ubezpieczeniowych na koncie wnioskodawcy pozostała nadpłata za okres od lipca 1982 r. do października 1982 r., którą wnioskodawca miał potrącić przy wpłacie składek bieżących. Za okres od 1 lipca 1982 r. do 31 października 1982 r. K. D. nie posiadał tytułu do objęcia go ubezpieczeniem społecznym.

Odnosząc się do odwołania od decyzji z 13 września 2017 r. organ rentowy wskazał, że wynagrodzenie za 1982 r. i 1983 r. zostało przyjęte do obliczenia podstawy wymiaru na podstawie formalnego potwierdzenia ZUS Inspektorat w S. z 17 stycznia 1999 r. w zakresie okresów podlegania ubezpieczeniu społecznemu oraz wysokości składek za powyższe lata.

Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z 19 marca 2018 r. oddalił odwołania od obu decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił, że decyzją z 30 czerwca 1998 r. ZUS przyznał K. D. stałą rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy, poczynając od 1 lutego 1998 r. Do ustalenia podstawy wymiaru przyjęto wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru składek z 9 lat kalendarzowych od 1 stycznia 1989 r. do 31 grudnia 1997 r. i wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynoszący 7,90%. Decyzją z 2 lutego 1999 r. o przeliczeniu renty przyjęto do podstawy wymiaru wynagrodzenie z okresu od 1 stycznia 1980 r. do 31 grudnia 1988 r. i wwpw 44,61%. Decyzją z 5 lutego 2009 r. o ponownym ustaleniu wysokości renty do ustalenia podstawy wymiaru przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, tj. z lat 1969-1986, 1995 i 1997 i wwpw wynoszący 58,22%. Jak wynika z pisma ZUS z 5 lutego 2009 r. skierowanego do K. D. do stażu pracy zaliczono okresy prowadzenia działalności gospodarczej od 1 sierpnia 1969 r. do 31 grudnia 1970 r., od 1 marca 1971 r. do 30 czerwca 1982 r., od 1 listopada 1982 r. do 31 maja 1984 r., od 1 maja 1985 r. do 31 grudnia 1986 r., od 1 września 1994 r. do 20 kwietnia 1995 r. oraz od 1 listopada 1996 r. do 30 czerwca 1997 r. na podstawie potwierdzenia Wydziału Ubezpieczeń i Składek Oddziału ZUS w B..

Decyzją z 3 marca 2014 r. (k. 11 akt z 15 stycznia 2014 r.) ZUS przyznał K. D. emeryturę od 21 lutego 2014 r., tj. od osiągnięcia wieku uprawniającego do emerytury, na podstawie art. 27 Ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Emerytura została obliczona na podstawie art. 53 tej ustawy. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 20 lat kalendarzowych, tj. z lat 1969-1997, i wwpw 58,22%. Do ustalenia wysokości świadczenia przyjęto 20 lat i 17 dni okresów składkowych, 1 miesiąc okresów nieskładkowych, 4 łata, 10 miesięcy i 13 dni okresów pracy w gospodarstwie rolnym. Doliczono zwiększenie z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników. Jak wynika z karty przebiegu zatrudnienia, do stażu ubezpieczeniowego zaliczono okres prowadzenia działalności rzemieślniczej w 1982 r. od 1 stycznia 1982 r. do 30 czerwca 1982 r. i od 1 listopada 1982 r. do 31 grudnia 1982 r. W odwołaniu od tych decyzji wnioskodawca kwestionował wysokość podstawy wymiaru emerytury w tym przyjętą podstawę wymiaru składek m.in. za 1982 r. Odwołanie K. D. od decyzji ZUS z 3 marca 2014 r. zostało oddalone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Białymstoku z 15 maja 2014 r. (V U 557/14).

21 lipca 2017 r. K. D. złożył do ZUS wniosek o ponowne przeliczenie podstawy wymiaru emerytury przy uwzględnieniu dowodów opłat składek na ubezpieczenie społeczne za 1982 r., w tym przy uwzględnieniu opłaty składek za okres od 1 stycznia 1982 r. do 31 grudnia 1982 r. Jak wynikało z ustaleń ZUS dokonanych na podstawie akt ubezpieczeniowych, wnioskodawca został objęty ubezpieczeniem w drodze wyjątku na zasadzie kontynuowania ubezpieczenia na podstawie art. 3 ust. 2 Ustawy z 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników i niektórych innych osób prowadzących działalność zarobkową na własny rachunek oraz ich rodzin (Dz.U. z 1976 r., poz. 235) w okresie od 1 stycznia 1982 r. do 30 czerwca 1982 r. Od 1 listopada 1982 r. wnioskodawca został objęty ubezpieczeniem z tytułu wykonywania od 15 listopada 1982 r. działalności rzemieślniczej – tartacznictwo. Po przypisaniu składek powstała nadpłata za okres od lipca 1982 r. do października 1982 r., którą należało potrącić z bieżących wpłat składek.

6 września 2017 r. K. D. złożył do ZUS kolejny wniosek o przeliczenie podstawy wymiaru emerytury przy uwzględnieniu wysokości składek opłaconych za 1982 r., z których dowody złożył przy poprzednim wniosku, oraz za 1983 r., dołączając dowody wpłat za ten rok. ZUS decyzją z 13 września 2017 r. odmówił przeliczenia przy uwzględnieniu art. 111 Ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wskazując, że wynagrodzenie za 1982 r. i 1983 r. zostało przyjęte na podstawie formalnego potwierdzenia ZUS Inspektorat w S. z 27 stycznia 1999 r. o okresach ubezpieczenia i podstawie wymiaru składek za te lata.

Jeśli chodzi o doliczenie spornego okresu ubezpieczenia od 1 lipca 1982 r. do 31 października 1982 r., Sąd pierwszej instancji powołał się na przepis art. 112 ust. 1 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który stanowi, że jeżeli emeryt lub rencista zgłosi wniosek o ponowne ustalenie wysokości świadczenia przez doliczenie nieuwzględnionych dotychczas w wymiarze świadczenia okresów składkowych lub nieskładkowych, kwotę przysługującego świadczenia zwiększa się doliczając do kwoty emerytury, o której mowa w art. 53, lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy: a) po 1,3% podstawy wymiaru, ustalonej w wyniku waloryzacji, za każdy rok okresów składkowych, o których mowa w art. 6; b) po 0,7% podstawy wymiaru, ustalonej w wyniku waloryzacji, za każdy rok okresów nieskładkowych, o których mowa w art. 7. Sąd Okręgowy stwierdził zatem, że we wskazanym okresie wnioskodawca nie podlegał ubezpieczeniu społecznemu jako rzemieślnik, wobec czego okres ten nie może zostać uznany jako składkowy na zasadzie art. 6 ust. 2 pkt 14 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz uwzględniony w zakresie przeliczenia emerytury. W sprawie niewątpliwe było, że K. D. został objęty ubezpieczeniem społecznym rzemieślników jedynie w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy, tj. od 1 stycznia 1982 r. do 30 czerwca 1982 r. na zasadzie kontynuacji ubezpieczenia. W świetle bowiem art. 3 Ustawy z 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników i niektórych innych osób prowadzących działalność zarobkową na własny rachunek oraz ich rodzin (Dz.U. z 1976 r., poz. 235) obowiązek ubezpieczenia powstaje od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, w którym nastąpiło rozpoczęcie działalności rodzącej obowiązek ubezpieczenia; obowiązek ten ustaje z końcem miesiąca kalendarzowego, w którym nastąpiło zaprzestanie działalności. Osoba, która podlegała ubezpieczeniu, może po ustaniu obowiązku ubezpieczenia kontynuować ubezpieczenie przez okres nie przekraczający sześciu miesięcy.

Z wyjaśnień wnioskodawcy, złożonych na rozprawie 7 marca 2018 r., wynika, że otrzymał on pismo (...) Oddział w B. z 30 września 1983 r. dotyczące podlegania ubezpieczeniu, nadpłaty składek, jej wysokości i potrącenia nadpłaty z bieżących wpłat (k. 92 akt z 2014 r.). Fakt, że wnioskodawca nie potrącił wówczas nadpłaty składek, pozostaje bez znaczenia dla kwestii podlegania ubezpieczeniu, bo za sporny okres wnioskodawca nie legitymował się tytułem ubezpieczeniowym uzasadniającym zapłatę składek.

W przedmiocie wniosku o ponowne ustalenie podstawy wymiaru emerytury Sąd wskazał na uregulowanie zawarte w art. 111 ust. 1 Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z tym przepisem wysokość emerytury lub renty oblicza się ponownie, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, od podstawy wymiaru ustalonej w myśl art. 15, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego: 1) z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia; 2) z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie emerytury lub renty albo o ponowne ustalenie emerytury lub renty, z uwzględnieniem art. 176; 3) z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury lub renty – a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego. W ocenie Sądu Okręgowego w kwestii wysokości wynagrodzenia, dochodu wnioskodawcy za lata 1982-1983 ZUS zasadnie oparł się na podstawie formalnego poświadczenia ubezpieczenia i wysokości opłaconych składek. W kwestii wynagrodzenia za 1982 r., to z przyczyn wyżej wskazanych wysokość opłaconych składek, na które powołuje się wnioskodawca, nie jest adekwatna do okresów ubezpieczenia, wobec czego nie podlega w całości uwzględnieniu. Zasadne było zatem uwzględnienie w podstawie wymiaru emerytury wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne na podstawie danych z konta rozliczeniowego (k. 13 akt RI tom VII). Sąd pierwszej instancji zaznaczył też, że prawidłowość ustalenia wysokości renty i emerytury K. D. była kilkakrotnie przedmiotem postępowania sądowego na skutek jego odwołania od kolejnych decyzji ZUS. W sprawie V U 1555/09 Sąd Okręgowy w Białymstoku szczegółowo analizował zasadność ustalenia przez ZUS wysokości renty wnioskodawcy, w tym podstawy wymiaru świadczenia. Prawidłowość ustalenia wysokości świadczenia była przedmiotem opinii biegłego sądowego z zakresu księgowości. Odwołanie K. D. zostało oddalone prawomocnym wyrokiem z 21 stycznia 2010 r. W powyższej sprawie potwierdzona została m.in. prawidłowość ustalenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru renty z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, wynoszącego 58,22%, na podstawie którego ustalono podstawę wymiaru emerytury w decyzji z 3 marca 2014 r.

W konsekwencji Sąd Okręgowy stwierdził, że obecnie K. D. nie składa żadnych nowych dowodów ani nie wskazuje żadnych nowych okoliczności, mających wpływ na ustalenie okresów ubezpieczenia, jak również na ponowne ustalenie podstawy wymiaru jego emerytury oraz uzasadniających ponowne ustalenie wysokości świadczenia, i dlatego na mocy art. 477 14 § 1 k.p.c. odwołania podlegały oddaleniu.

Apelację od powyższego wyroku złożył K. D.. Nie precyzując zarzutów, skarżący kwestionował sposób wyliczenia renty przyznanej mu 1 lutego 1998 r., a także emerytury przyznanej od marca 2014 r. Podkreślił, że wysokość świadczeń została ustalona bez uwzględnienia opłaconych składek na ubezpieczenie społeczne. Wniósł o uznanie lat 1982-1983 za okresy całorocznej pracy w rzemiośle. Podkreślił, że bezprawnie został pozbawiony ubezpieczenia za okres od stycznia 1982 r. do października 1982 r., pomimo opłacania w tym okresie składek.

Sąd Apelacyjny zaważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń koniecznych do oceny zaskarżonych w sprawie decyzji oraz prawidłowo zastosował prawo.

Przedmiotem odwołania K. D. były dwie decyzje, z których pierwsza z 29 sierpnia 2017 r. dotyczyła odmowy przeliczenia wysokości emerytury przy uwzględnieniu okresu od 1 lipca 1982 r. do 31 października 1982 r., a druga z 13 kwietnia 2017 r. - przeliczenia wysokości emerytury przy uwzględnieniu w podstawie wymiaru tego świadczenia wskazywanych przez skarżącego wysokości składek na ubezpieczenie społeczne za 1982 r. i 1983 r. W sprawie bezsporne jest, że od 1 lutego 1998 r. wnioskodawca był uprawniony do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy i ostatecznie decyzją z 5 lutego 2009 r. po ponownym ustaleniu wysokości tego świadczenia do ustalenia podstawy wymiaru przyjęto podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie z 20 lat kalendarzowych z całego okresu ubezpieczenia. Tak ustalony wskaźnik podstawy wyniósł 58,22%. Do okresu ubezpieczenia mającego wpływ na wysokość świadczenia organ rentowy zaliczył okres prowadzenia działalności gospodarczej od 1 sierpnia 1969 r. do 31 grudnia 1970 r., od 1 marca 1971 r. do 30 czerwca 1982 r., od 1 listopada 1982 r. do 31 maja 1984 r., od 1 sierpnia 1985 r. do 31 grudnia 1986 r., od 1 września 1994 r. do 20 kwietnia 1995 r. i od 1 listopada 1996 r. do 30 czerwca 1997 r.

Z powyższego wynika, że kwestionowany prze K. D. okres od 1 stycznia 1982 r. do 30 czerwca 1982 r. został uwzględniony przez organ rentowy do ustalenia wysokości renty i następnie do emerytury przyznanej od 21 lutego 2014 r. Spór dotyczył jedynie okresu od 1 lipca 1982 r. do 31 października 1982 r. Fakt, że w tym okresie wnioskodawca opłacał składki na ubezpieczenie społeczne jako rzemieślnik nie może stanowić podstawy do uwzględnienia tego okresu do stażu ubezpieczeniowego. Z prawidłowych ustaleń Sądu pierwszej instancji wynika bowiem, że od 1 lipca 1982 r. do 31 października 1982 r. K. D. nie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym jako rzemieślnik, a zatem nie było podstawy do opłacania składek na to ubezpieczenie. Podkreślić przy tym należy, iż o objęciu ubezpieczeniem społecznym rzemieślników w okresie od 1 stycznia 1982 r. do 30 czerwca 1982 r. wnioskodawca był informowany przez organ rentowy. Podobnie, wiadomym było też, że składki uiszczone za okres od 1 lipca 1982 r. do 31 października 1982 r. należy zaliczyć na bieżące wpłaty. Okoliczność, że wnioskodawca składek nie potrącił, nie może stanowić podstawy do zaliczenia tego okresu do stażu ubezpieczeniowego, bowiem w okresie od 1 lipca 1982 r. do 31 października 1982 r. nie istniał tytuł ubezpieczenia. K. D., co jest poza sporem w sprawie, podlegał ubezpieczeniu społecznemu rzemieślników od 1 listopada 1982 r.

W świetle powyższych okoliczności Sąd pierwszej instancji zasadnie stwierdził, powołując się na przepis art. 112 ust. 1 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, że brak jest podstaw do uwzględnienia w stażu ubezpieczeniowym okresu od 1 lipca 1982 r. do 31 października 1982 r.

Odnośnie drugiej z zaskarżonych decyzji, dotyczącej odmowy przeliczenia podstawy wymiaru emerytury przy uwzględnieniu wskazanych przez wnioskodawcę opłaconych kwot składek za 1982 r. i 1983 r., to stwierdzić należy, iż kwestia ta była, w szczególności co do ustalonego wskaźnika podstawy wymiaru wynoszącego 58,22%, przedmiotem oceny organu rentowego, a także sądu (sygn. akt V U 1555/09 i V U 557/14). Wyrokiem z 21 stycznia 2010 r. Sąd Okręgowy w Białymstoku, po przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego księgowego, ustalił najkorzystniejszy dla wnioskodawcy wskaźnik podstawy wymiaru renty przy uwzględnieniu podstawy wymiaru składek z 20 lat z całego okresu podlegania ubezpieczeniu. Do tego 20-letniego okresu ubezpieczenia przyjęto także lata 1982 i 1983 według danych zaewidencjonowanych na koncie rozliczeniowym wnioskodawcy (k. 13 akt rentowych t. VII).

Ponowne ustalenie podstawy wymiaru emerytury w świetle art. 111 ust. 1 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych może nastąpić wówczas, gdy do jej ustalenia wskazano podstawę wymiaru składki z okresów wskazanych w tym przepisie, o ile wskaźnik wysokości podstawy wymiaru okaże się wyższy od poprzednio ustalonego. Podstawa wymiaru składki za 1982 r. i 1983 r. była w sposób prawidłowy, bo wynikający z formalnej ewidencji konta rozliczeniowego wnioskodawcy, przyjęta do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia wynoszącej 58,22%. Jeżeli zatem, jak słusznie podniósł Sąd Okręgowy, K. D. nie wskazał na nowe okoliczności, które miałyby wpływ na ustaloną podstawę wymiaru świadczenia, to brak jest uzasadnienia do uwzględnienia żądania.

Podzielając zatem w całości ustalenia Sądu pierwszej instancji, apelacja jako bezzasadna na mocy art. 385 k.p.c. podlegała oddaleniu.

SSA Marek Szymanowski SSA Alicja Sołowińska SSA Barbara Orechwa-Zawadzka

Dodano:  ,  Opublikował(a):  Romualda Stroczkowska
Podmiot udostępniający informację: Sąd Apelacyjny w Białymstoku
Osoba, która wytworzyła informację:  Alicja Sołowińska,  Barbara Orechwa-Zawadzka ,  Marek Szymanowski
Data wytworzenia informacji: