Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 lipca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Maria Jolanta Kazberuk (spr.)

Sędziowie: SA Marek Szymanowski

SA Alicja Sołowińska

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 1 lipca 2015 r. w B.

sprawy z odwołania J. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji wnioskodawczyni J. C.

od wyroku Sądu Okręgowego w Ostrołęce III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 20 grudnia 2013 r. sygn. akt III U 666/12

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie II i poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. z dnia 25.09.2012 roku i przyznaje J. C. prawo do okresowej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od 01.12.2011 roku do 30.09.2016 roku;

II.  zasądza od Skarbu Państwa ( Sądu Apelacyjnego w Białymstoku) na rzecz adwokat U. K. prowadzącej Kancelarię Adwokacką w B. – tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu kwotę 147,60 ( sto czterdzieści siedem i 60/100 ) złotych, w tym kwota 27,60 zł tytułem podatku od towarów i usług.

Sygn. akt III AUa 453/14

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. decyzją z dnia 27 lipca 2012 r. powołując się na przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) odmówił J. C. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy podnosząc, iż nie spełnia ona warunku, o którym mowa w art. 57 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, tj. nie udowodniła 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych w ostatnim dziesięcioleciu licząc od daty zgłoszenia wniosku o rentę lub od daty powstania niezdolności do pracy.

W odwołaniu o tej decyzji J. C. podniosła, że była częściowo niezdolna do pracy przed 5 grudnia 2011 r., zatem musi udowodnić jedynie 3 lata okresów składkowych i nieskładkowych. Wniosła także o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych z zakresu medycyny pracy, psychiatrii, endokrynologii, ortopedii i psychologii, w celu ustalenia czy nie była przynajmniej częściowo niezdolna do pracy w okresie od 18 do 30 roku życia.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości podnosząc, że wnioskodawczyni nie spełnia warunków określonych w art. 57 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. ZUS wskazał, że Komisja Lekarska ZUS w orzeczeniu z dnia 15 lutego 2012 r. uznała J. C. za całkowicie niezdolną do pracy do 30 września 2016 r. bez wskazania daty powstania tej niezdolności, więc za datę powstania niezdolności organ rentowy przyjął datę złożenia wniosku.

Po ponownym przeanalizowaniu uprawnień J. C. do renty, ZUS wydał kolejne decyzje – z dnia 7 sierpnia 2012 r. oraz z dnia 25 września 2012 r., mocą których odmawiał J. C. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy podnosząc, że nie spełnia ona warunku, o którym mowa w art. 57 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Ostatecznie ZUS uchylił decyzje z dnia 27 lipca 2012 r. i z dnia 7 sierpnia 2012 r.

Sąd Okręgowy w Ostrołęce wyrokiem z dnia 20 grudnia 2013 r. umorzył postępowanie w zakresie odwołania od decyzji dnia 27 lipca 2012 r. i 7 sierpnia 2012r. (pkt I) oraz oddalił odwołanie od decyzji z dnia 25 września 2012 r. (pkt II).

Sąd ten ustalił, że od 1 lipca 2011 r. J. C. pobiera rentę socjalną przyznaną na okres do 30 września 2016 r. W dniu 5 grudnia 2011 r. zwróciła się ona do ZUS z wnioskiem o ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w oparciu o przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w związku z czym skierowano ją na badanie lekarskie. Lekarz Orzecznik ZUS orzeczeniem z dnia 15 września 2011 r. stwierdził, że wnioskodawczyni jest całkowicie niezdolna do pracy do 30 września 2016 r., a niezdolność ta powstała 1 lutego 2003r. i ma związek z naruszeniem sprawności organizmu powstałym przed ukończeniem 18 roku życia, lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyżej – przed ukończeniem 25 roku życia lub w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej. J. C. wniosła sprzeciw od powyższego orzeczenia, na skutek którego Komisja Lekarska ZUS w orzeczeniu z dnia 15 lutego 2012 r. zajęła analogiczne jak Lekarz Orzecznik stanowisko, z tym że wskazała, że daty powstania niezdolności nie da się ustalić, więc za datę powstania niezdolności do pracy organ rentowy przyjął datę złożenia wniosku. Na podstawie przedłożonej przez J. C. dokumentacji ZUS ustalił, że zgromadziła ona okres ubezpieczenia wynoszący ogółem 8 lat, 7 miesięcy i 9 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym jako okres uwzględniony przy rozpatrywaniu prawa do renty posiada 3 lata i 22 dni. Wobec powyższego ZUS wydał decyzję z dnia 27 lipca 2012 r. Po ponownym przeanalizowaniu uprawnień J. C. do renty, w tym w szczególności zgromadzonego stażu ubezpieczeniowego ZUS ustalił, że wnioskodawczyni zgromadziła okres ubezpieczenia wynoszący 2 lata i 11 miesięcy, w tym okres składkowy 2 lata, 2 miesiące i 7 dni, a nieskładkowy (ograniczony do 1/3 udowodnionych okresów składkowych) 8 miesięcy i 23 dni. Wobec powyższego ZUS wydał kolejną decyzję z dnia 7 sierpnia 2012 r., jednocześnie uchylając decyzję z 27 lipca 2012 r. Następnie, po ponownym przeanalizowaniu uprawnień J. C. do renty, w związku z nadesłaniem prawidłowego wykazu okresów niezdolności do pracy w okresie zatrudnienia odwołującej w XLVI LO w W., decyzją z dnia 25 września 2012 r. ZUS ponownie odmówił J. C. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy podnosząc, że nie spełnia ona warunku, o którym mowa w art. 57 ust. 1 pkt. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. ZUS ustalił ostatecznie, że wnioskodawczyni zgromadziła okres ubezpieczenia wynoszący 2 lata, 11 miesięcy i 8 dni, w tym okres składkowy w wymiarze 2 lat, 2 miesięcy i 13 dni, a nieskładkowy (ograniczony do 1/3 udowodnionych okresów składkowych) 8 miesięcy i 25 dni.

Sąd Okręgowy wskazał, że przedmiotem rozpoznania Sądu były trzy decyzje odmawiające przyznania J. C. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy tj. decyzja z 27 lipca 2011 r., 7 sierpnia 2011 r. i 25 września 2011 r. Pisemne odwołanie od decyzji z 27 lipca 2012 r. złożone zostało przez J. C. w dniu 2 sierpnia 2012 r. W toku postępowania przed Sądem, na rozprawie w dniu 22 marca 2013 r. pełnomocnik wnioskodawczyni doprecyzowała, że odwołanie dotyczy wszystkich trzech decyzji ZUS. Sąd Okręgowy uznał, że wnioskodawczyni i jej pełnomocnik, nie będąc profesjonalistami w dziedzinie prawa, mogły pozostawać w usprawiedliwionym przekonaniu, że skoro odwołały się od pierwszej odmownej decyzji ZUS i sprawa zawisła przed Sądem, nie muszą już składać formalnych odwołań od kolejnych decyzji, wydanych w następstwie tego samego wniosku. Stąd spóźnione odwołania od decyzji ZUS z 7 sierpnia 2012 r. i 25 września 2012r. złożone do protokołu na rozprawie w dniu 22 marca 2013 r. Sąd Okręgowy potraktował, tak jakby były wniesione w terminie i przystąpił do merytorycznego ich rozpoznania. Sąd ten umorzył postępowanie z odwołania od decyzji z 27 lipca 2012 r. i 7 sierpnia 2012r., gdyż decyzje te zostały przez ZUS uchylone. Odwołanie zaś od decyzji ZUS z 25 września 2012 r. Sąd pierwszej instancji oddalił jako niezasadne.

Przechodząc do oceny prawnej niniejszej sprawy Sąd Okręgowy odwołał się do przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. do art. 57 ust. 1, art. 58 ust. 1 pkt. 5 i ust. 2 oraz art. art. 12 ust. 1-3 tej ustawy.

W celu wyjaśnienia spornych okoliczności dotyczących stanu zdrowia wnioskodawczyni, daty powstania niezdolności do pracy i stopnia tej niezdolności Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłych lekarzy z zakresu neurologii i psychiatrii. Biegli rozpoznali u J. C. zaburzenia psychiczne oraz stan po złamaniu trzonu kręgu L1 kręgosłupa. Biegli stwierdzili, że J. C. była częściowo niezdolna do pracy zarobkowej w okresie od 18 lutego 2003 r. do 1 grudnia 2006 r. oraz całkowicie niezdolna do pracy zarobkowej w okresie od 2 grudnia 2006 r. do 31 grudnia 2014 r. Sąd Okręgowy podzielił wywody i wnioski opinii biegłych lekarzy sądowych powołanych do wydania opinii w przedmiotowej sprawie, tym bardziej, że żadna ze stron nie wniosła do niej zastrzeżeń.

Odnośnie kwestii spełnienia przez wnioskodawczynię przesłanki z art. 57 ust. 1 pkt. 2, tj. legitymowania się wymaganym stażem ubezpieczeniowym, Sąd Okręgowy wskazał, iż biorąc pod uwagę treść opinii biegłych oraz wskazywane tam daty powstania częściowej, a następnie całkowitej niezdolności do pracy należy przyjąć, że na datę powstania częściowej niezdolności do pracy tj. 18 lutego 2003 r., wnioskodawczyni winna wykazać 3 letni okres składkowy i nieskładkowy, a na datę powstania całkowitej niezdolności tj. 2 grudnia 2006 r., winna udowodnić 4-letni okres składkowy i nieskładkowy. Ponadto, w przypadku osoby, która poprzednio była częściowo niezdolna do pracy, a obecnie jest całkowicie niezdolna do pracy, należy zbadać czy spełnia warunki do renty w odpowiedniej dacie, różnej dla każdego przypadku.

Na podstawie dokumentów przedłożonych przez wnioskodawczynię, do stażu jej pracy należało w ocenie Sądu Okręgowego zaliczyć następujące okresy:

- od 1 października 2001 r. do 30 września 2004 r. - studia (3 lata);

- od 1 maja 2005 r. do 30 czerwca 2005 r. - umowa zlecenie (2 mies.);

- od 1 września 2005 r. do 31 sierpnia 2006 r. - umowa o pracę (10 mies. i 1 dzień), w tym zasiłek macierzyński od 14 stycznia 2006 r. do 15 maja 2006 r.;

- od 1 września 2006r. do 23 października 2006 r. - umowa o pracę (1 miesiąc, 12 dni);

- od 24 października 2006 r. do 31 marca 2007 r. - opieka nad dzieckiem (5 mies. i 8 dni);

- od 1 kwietnia 2007r. do 30 listopada 2007 r. - umowa o pracę (8 mies.);

- od 1 grudnia 2007 r. do 30 kwietnia 2008 r. - umowa zlecenie (5 mies.);

- od 1 maja 2008 r. do 23 stycznia 2010 r. - opieka nad dzieckiem (1 rok, 8 mies., 23 dni), w tym zwolnienia lekarskie;

- od 11 października 2011 r. do 5 grudnia 2011r. – pozarolnicza działalność gospodarcza (1 mies. i 26 dni).

Łącznie za udowodnione Sąd Okręgowy uznał okresy składkowe wynoszące 2 lata, 4 miesiące i 9 dni oraz okresy nieskładkowe w wymiarze 5 lat, 4 miesięcy i 13 dni, zatem ogólny staż ubezpieczeniowy J. C. wyniósł 3 lata, 1 miesiąc i 23 dni, w tym 2 lata, 4 miesiące i 9 dni okresów składkowych i 9 miesięcy i 14 dni okresów nieskładkowych. W ocenie Sądu Okręgowego wnioskodawczyni na datę powstania częściowej niezdolności do pracy spełniła więc warunek wymaganego 3 letniego okresu składowego i nieskładkowego, jednak jej niezdolność do pracy nie powstała w okresach wskazanych w ustawie ani w okresie 18 miesięcy od ustania tych okresów, bowiem uwzględniony okres od 1 października 2001 r. – 30 września 2004 r. to okres studiów, nie wymieniony w art. 57 ust. 1 pkt 3. Z kolei na datę powstania całkowitej niezdolności do pracy tj. 2 grudnia 2006 r. wnioskodawczyni nie osiągnęła wymaganego 4-letniego okresu składkowego i nieskładkowego.

Do stażu pracy Sąd Okręgowy nie zaliczył J. C. okresów wykonywania pracy na podstawie umowy o dzieło, gdyż takie umowy nie rodzą obowiązku objęcia ubezpieczeniem emerytalno – rentowym oraz okresu zatrudnienia w sklepie odzieżowym jej matki. Kwestia ta została prawomocnie przesądzona w sprawie o sygn. III U 207/11. Brak było podstaw do zaliczenia do stażu ubezpieczeniowego jako okresu nieskładkowego okresu studiów od 1 października 1999 r. do 19 listopada 2011 r. na (...) w T., gdyż wnioskodawczyni nie wykazała, by studia te ukończyła.

Mając na uwadze wszystkie podniesione wyżej argumenty, Sąd Okręgowy uznał, iż decyzja organu rentowego z dnia 25 września 2012 r. odpowiada prawu i na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Apelację od wyroku złożyła J. C., zaskarżając go w całości i zarzucając wydanie orzeczenia w oparciu o niekompletny materiał dowodowy, pominięcie opinii biegłego z zakresu medycyny pracy, jednostronną ocenę dowodów poprzez przyjęcie, że biegli ocenili prawidłowo datę powstania częściowej i całkowitej niezdolności do pracy, mimo że w tych okresach ubezpieczenia wnioskodawczyni ukończyła studia i pracowała do 2008 r. oraz urodziła dziecko w 2006 r.

Skarżąca wniosła o dopuszczenie dowodu uzupełniającego z opinii biegłego z zakresu medycyny pracy na okoliczność powstania jej niezdolności do pracy oraz dopuszczenie dowodu uzupełniającego z dokumentów dołączonych do apelacji: orzeczenia ZUS z 2007 r. zaświadczenia ZUS, świadectwa ukończenia kursu zarządzania, decyzji dziekana o ukończeniu X semestru studiów, skierowania do szkoły w Ł., potwierdzenia opłacania składek w firmie (...).

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd pierwszej instancji poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne dotyczące oceny stanu zdrowia wnioskodawczyni oraz dat powstania u niej niezdolności do pracy. Na aprobatę nie zasługuje jednak ocena dotycząca braku spełnienia przez J. C. wszystkich przesłanek niezbędnych do przyznania jej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Bezsporne w sprawie było, iż J. C. od 1 lipca 2011 r. do 30 września 2016 r. jest uprawniona do renty socjalnej, co oznacza, iż jest ona całkowicie niezdolna do pracy. Zgodnie bowiem z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (t.j.Dz.U. z 2013 r. poz. 982), renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało przed ukończeniem 18 roku życia; w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej - przed ukończeniem 25. roku życia; w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Istota sporu w sprawie niniejszej sprowadzała się natomiast do ustalenia, czy wnioskodawczyni spełnia wszystkie warunki niezbędne do przyznania jej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w rozumieniu ustawy z dnia 1 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (ustawy emerytalnej).

Zgodnie z art. 57 ust. 1 w/w ustawy, renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1) jest niezdolny do pracy;

2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy ;

3) niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

W kwestii zdefiniowania pojęcia niezdolności do pracy należy odnieść się do treści art. 12 ust. 1 ustawy emerytalnej. Zgodnie z tym przepisem, niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (ust.2 ), zaś częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (ust.3).

Odnosząc powyżej wskazane warunki przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy do stanu faktycznego sprawy stwierdzić trzeba, że ich spełnienie należało oceniać na datę złożenia wniosku przez ubezpieczoną. Rozpoznając wniosek J. C. organ rentowy stwierdził, że nie spełnia ona warunków do przyznania spornego świadczenia. W ocenie Sądu Apelacyjnego wszystkie trzy warunki zostały przez J. C. spełnione.

Odnośnie spełnienia pierwszej z wskazywanych w art. 57 ust. 1 przesłanek niezbędnych do przyznania prawa do renty, tj. istnienia u J. C. niezdolności do pracy wskazać należy, iż okoliczność ta jest bezsporna, bowiem z przeprowadzonego w postepowaniu przed Sądem Okręgowym dowodu w postaci opinii biegłych lekarzy sądowych neurologa i psychiatry jednoznacznie wynikało, iż wnioskodawczyni jest osobą niezdolną do pracy (od dnia 18 lutego 2003 r. częściowo, zaś od 2 grudnia 2006 r. całkowicie) i organ rentowy okoliczności tej nie kwestionował. Mając jednak na uwadze argumenty wnioskodawczyni i wniosek dowodowy zawarty w apelacji, Sąd Apelacyjny dopuścił dowód z uzupełniającej opinii biegłych lekarzy specjalistów z zakresu psychiatrii i neurologii oraz opinii biegłego z zakresu medycyny pracy, w szczególności w celu uzasadnienia przyjętych przez biegłych dat powstania u J. C. częściowej i całkowitej niezdolności do pracy. W opinii sporządzonej w dniu 20 listopada 2014 r. biegli neurolog i psychiatra wyjaśnili, iż za datę powstania częściowej niezdolności do pracy uznać należało datę podjęcia przez J. C. leczenia w (...), zaś za datę powstania całkowitej niezdolności do pracy – datę rozpoczęcia hospitalizacji w Oddziale Psychiatrycznym. Biegli podnieśli również, iż fakt podejmowania przez wnioskodawczynię po dniu 2 grudnia 2006 r. pracy w niepełnych wymiarach godzin przemawia za możliwą krótkotrwałą poprawą jej stanu psychicznego, jednakże nie świadczy to o jej dobrym stanie psychicznym (k. 244). Z kolei biegła z zakresu medycy pracy uznała, iż rozpoznane u J. C. i szczegółowo opisane w treści opinii schorzenia powodują u niej okresową niezdolność do pracy, której początku nie da się ustalić. Biegła uznała wnioskodawczynię za całkowicie niezdolną do pracy do 30 września 2016 r. podnosząc jednocześnie, iż z uwagi na trudność w ustaleniu daty powstania u wnioskodawczyni niezdolności do pracy, biegłą mogłaby się przychylić do okresów początkowych ustalonych przez biegłych sądowych z dziedziny psychiatrii i neurologii (k. 278-283). Organ rentowy wniósł o przeprowadzenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego lekarza z zakresu medycyny pracy na okoliczność związku niezdolności wnioskodawczyni do pracy z naruszeniem sprawności organizmu powstałym przed 18 rokiem życia lub w trakcie nauki. W ocenie Sądu Apelacyjnego stan zdrowia wnioskodawczyni został jednak już dostatecznie wyjaśniony na podstawie opinii biegłych lekarzy sądowych, z której dowód przeprowadzono w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji, jak też opinii uzupełniających dopuszczonych na etapie postępowania apelacyjnego. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 października 1999 r., II UKN 158/99 stwierdził, że rozbieżność między twierdzeniem strony zainteresowanej wynikiem sprawy, a opiniami biegłych lekarzy sądowych, których logiczność i udokumentowanie nie budzi zastrzeżeń, nie uzasadnia ani wzywania tych biegłych na rozprawę w celu ich przesłuchania, ani dopuszczania innych dowodów nie wskazanych przez stronę, ani też powtarzania lub uzupełniania postępowania dowodowego. Z powyżej wskazanych powodów brak było podstaw do uwzględnienia zgłoszonego przez organ rentowy wniosku dowodowego o dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego z zakresu medycyny pracy i wniosek ten podlegał oddaleniu na podstawie art. 217 § 3 k.p.c.

Mając na uwadze powyższe w ocenie Sądu Apelacyjnego jednoznacznie udowodnione zostało, iż od 18 lutego 2003 r. do 1 grudnia 2006 r. J. C. była częściowo niezdolna do pracy, zaś od 2 grudnia 2006 r. nastąpiło pogorszenie stanu jej zdrowia, powodujące niezdolność do pracy w stopniu całkowitym. Stwierdzić zatem należy, że wnioskodawczyni spełnia podstawowy warunek przyznania prawa do spornego świadczenia, jest bowiem aktualnie całkowicie niezdolna do pracy.

Kolejnym warunkiem, jaki musi być spełniony przez osobę ubiegającą się o przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy jest okoliczność, aby niezdolność ta powstała w okresach wskazanych w cytowanym art. 57 ust. 1 pkt 3, tj. w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. Przenosząc to na grunt niniejszej sprawy należało uznać, że ustalenie daty powstania u J. C. częściowej niezdolności do pracy na 18 lutego 2003 r. powoduje, iż niezdolność ta nie powstała u niej w wymaganych okresach, bowiem uwzględniony do stażu ubezpieczeniowego okres od 1 października 2001 r. do 30 września 2004 r. to okres studiów (okres nieskładkowy wymieniony w at. 7 pkt 9), który nie został wymieniony w art. 57 ust. 1 pkt 3 jako okres uwzględniany przy ocenie spełnienia przesłanki czasu powstania niezdolności do pracy.

Należy jednak wskazać, iż zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, dla spełnienia warunku określonego w art. 57 ust. 1 pkt 3 przez osobę częściowo niezdolną do pracy przed podjęciem zatrudnienia i wykonującą pracę odpowiednią do jej możliwości zdrowotnych wymagane jest pogorszenie stanu zdrowia w stopniu uniemożliwiającym wykonywanie pracy w dotychczasowym ograniczonym zakresie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 2002 r., sygn. II UKN 115/01). Taka też sytuacja miała miejsce w przypadku wnioskodawczyni, która stała się częściowo niezdolna do pracy w dniu 18 lutego 2003 r., zatem jeszcze przed podjęciem zatrudnienia, następnie zaś 2 grudnia 2006 r. nastąpiło pogorszenie stanu jej zdrowia powodujące powstanie u niej całkowitej niezdolności do pracy. Uznać zatem należało, iż w dacie powstania całkowitej niezdolności do pracy, tj. 2 grudnia 2006 r. został spełniony przez wnioskodawczynię warunek z art. 57 ust. 1 pkt 3, bowiem całkowita niezdolność do pracy (będąca w tym przypadku sutkiem pogorszeniem się stanu zdrowia, który uprzednio powodował niezdolność do pracy w stopniu częściowym) powstała już w wymaganym okresie ubezpieczenia, po podjęciu przez wnioskodawczynię zatrudnienia w XLVI Liceum Ogólnokształcącym w W. (gdzie pracowała w okresie od 1 września 2005 r. do 31 sierpnia 2006 r.). Od 24 października 2006 r. do 31 marca 2007 r. wnioskodawczyni sprawowała natomiast opiekę nad dzieckiem i okres ten na mocy art. 7 pkt 5 lit a ustawy emerytalnej zaliczany jest do okresów nieskładkowych (przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie przepisów w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się małymi dziećmi, innych udzielonych w tym celu urlopów bezpłatnych oraz okresy niewykonywania pracy - z powodu opieki nad dzieckiem). Okres ten wymieniony został w dyspozycji przepisu art. 57 ust. 1 pkt 3, jako okres w ciągu którego powstanie niezdolności do pracy uzasadnia przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Powyższe świadczy o spełnieniu przez J. C. drugiego z warunków niezbędnych do przyznania spornego świadczenia.

Dla oceny zasadności przyznania wnioskodawczyni prawa do renty pozostało zatem ustalenie, czy J. C. spełnia warunek zawarty w art. 57 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej, tj., czy legitymuje się wymaganymi okresami składkowymi i nieskładkowymi. Warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący łącznie co najmniej: 1 rok – jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat; 2 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 – 22 lat; 3 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat; 4 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat oraz 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat (art.58 ust.1 ustawy). W razie niezdolności powstałej po przekroczeniu 30 roku życia pięcioletni okres składkowy lub nieskładkowy powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy (art. 58 ust.1 i 2 ustawy). Powyższy przepis wskazuje zatem na wymóg legitymowania się określoną ilością okresów składkowych i nieskładkowych w zależności od tego, kiedy ubezpieczony stał się niezdolny do pracy. Z cytowanego przepisu wynika, że decydujące znaczenie dla ustalenia wymaganych okresów składkowych i nieskładkowych, koniecznych do przyznania prawa do renty, ma data powstania niezdolności do pracy. Zauważyć należy, iż przepis ten mówi o powstaniu niezdolności do pracy nie precyzując jednocześnie, czy ma to być niezdolność częściowa, czy też całkowita. Oznacza to, że stopień niezdolności do pracy ubezpieczonego pozostaje bez wpływu na spełnienie tej przesłanki, wystarczające jest ustalenie jakiejkolwiek niezdolności do pracy.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy należy stwierdzić, że niezdolność do pracy powstała u J. C. w dniu 18 lutego 2003 r., tj. w dacie, którą biegli wskazali jako datę powstania niezdolności do pracy w stopniu częściowym. Na tę właśnie datę należy zatem oceniać spełnienie wymogu posiadania przez wnioskodawczynię określonej ilości okresów składkowych i nieskładkowych. J. C. (urodzona w dniu (...)) w dniu 18 lutego 2003 r. miała ukończone 22 lata, zatem zgodnie z art. 58 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej, aby nabyć prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, powinna osiągnąć okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej 3 lata, przy czym należy brać pod uwagę cały okres jej ubezpieczenia. Jak wynika z ustaleń ZUS, jak też ustaleń z Sądu pierwszej instancji, warunek ten został przez J. C. spełniony, bowiem na dzień złożenia wniosku o rentę legitymuje się ona okresami ubezpieczenia wynoszącymi łącznie 3 lata, 1 miesiąc i 23 dni.

Dodać należy, iż dla oceny posiadania wymaganych okresów składkowych i nieskładkowych nie ma znaczenia fakt pogorszenia się stanu zdrowia wnioskodawczyni, aż do powstania u niej całkowitej niezdolności do pracy. Przesłanek niezbędnych do przyznania świadczenia rentowego nie ocenia się bowiem odrębnie w stosunku do momentu powstania niezdolności częściowej i niezdolności całkowitej. W myśl art. 100 ust. 1 ustawy emerytalnej, prawo do świadczeń określonych w ustawie (w tym prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy) powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, że łączne spełnienie wszystkich przesłanek wynikających z art. 57 ust. 1 nie musi nastąpić w tej samej dacie. Dla przyznania prawa do renty istotne natomiast jest, aby wszystkie warunki spełnione były w dacie złożenia wniosku o świadczenie rentowe.

Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że J. C. spełniła wszystkie warunki niezbędne do przyznania jej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Jest ona bowiem osobą niezdolną do pracy (od 18 lutego 2003 r. była niezdolna w stopniu częściowym, zaś od 2 grudnia 2006 r. w stopniu całkowitym), pogorszenie stanu zdrowia powodujące niezdolność całkowitą powstało w okresach wskazanych w ustawie emerytalnej, a także legitymuje się ona wymaganymi okresami składkowymi i nieskładkowymi w łącznym wymiarze powyżej lat 3. O przyznaniu wnioskodawczyni prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy zadecydowała okoliczność, iż w dacie złożenia wniosku o rentę (5 grudnia 2011 r.) jak też w dacie wydania decyzji ZUS (25 września 2012 r.) była ona całkowicie niezdolna do pracy.

Zgodnie z przepisem art. 129 ustawy emerytalnej, świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Mając to na uwadze Sąd Apelacyjny przyznał wnioskodawczyni sporne świadczenie od początku miesiąca, w którym złożyła ona wniosek o przyznanie prawa do renty, tj. od grudnia 2011 r. Za datę końcową przysługiwania J. C. prawa do renty Sąd przyjął natomiast datę istnienia u niej całkowitej niezdolności do pracy wskazywaną w opinii biegłych, tj. 30 września 2016 r.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1orzekł jak w pkt I sentencji wyroku.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu orzeczono na podstawie § 19 w zw. z § 20 i § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu
(tj. Dz.U. z 2013 r. poz. 461) – pkt II sentencji wyroku.