Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 stycznia 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marek Szymanowski

Protokolant: Anna Niemyjska - Bocian

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 stycznia 2024 r. w B.

sprawy z odwołania M. M.

przeciwko Dyrektorowi Wojskowego Biura Emerytalnego w O.

o prawo do emerytury wojskowej

na skutek apelacji M. M.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 28 kwietnia 2023 r. sygn. akt IV U 310/23

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Olsztynie pozostawiając temu Sądowi orzeczenie o kosztach instancji odwoławczej.

Sygn. akt III AUa 447/23

UZASADNIENIE

Decyzją z 9 lutego 2023 r., Dyrektor Wojskowego Biura Emerytalnego odmówił M. M. prawo do emerytury wojskowej. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż nie spełnia on wymogu posiadania 25 letniego okresu służby wojskowej wraz z okresami równorzędnymi ( posiada jedynie 18 lat, 1 miesiąc i 21 dni).

W odwołaniu od tejże decyzji skarżący wniósł o jej zmianę i przyznanie mu spornego świadczenia. W uzasadnieniu wskazał, iż pominięcie w art. 18a ust. 2 pkt 2 funkcjonariuszy Służby Celnej jest niekonstytucyjne.

Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z 28 kwietnia 2023 r. oddalił odwołanie (pkt I) oraz zasądził od ubezpieczonego na rzecz Dyrektora Wojskowego Biura Emerytalnego w O. kwotę 180 złotych tytułem zwrotu koszów postępowania (pkt II).

Sąd pierwszej instancji wskazał, iż bezsporne było, że skarżący w okresie od 27.12.2004 r. do 28.02.2017 r. pełnił służbę w Izbie Celnej w O.. Od 3.10.2016 r. do 10.12.2017 r. pełnił czynną służbę wojskową w charakterze słuchacza Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych, zaś od 11.12.2017 r. do 31.01.2023 r. pełnił zawodową służbę wojskową. Sąd zwrócił uwagę, iż w związku z powołaniem go do zawodowej służby wojskowej z dniem 11.12.2017 r, zastosowanie do niego mają przepisy Rozdziału la Działu II. ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (j. t. Dz. U. z 2022 r., poz. 2528 )

Następnie Sąd odwołał się do treści art. 18a ust. 1 oraz ust. 2 pkt 2 w.u.e.

Sąd zwrócił uwagę, że skarżący podnosił, iż gdyby okres jego służby w Izbie Celnej został wymieniony w regulacji art. 18 ust. 2 pkt 2 w.u.e. to spełniałby wymagania do przyznania mu spornego świadczenia, gdyż legitymuje się ponad 18 letnim okresem służby w Wojsku Polskim wraz z okresami równorzędnymi. Powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 marca 2015 r. w sprawie K 39/13 wskazujący na podobieństwo służb w formacjach policji i celnych wskazał, iż pominięcie funkcjonariuszy służ celnych w cytowanym art. art. 18 ust. 2 pkt 2 w.u.e narusza art. 32 Konstytucji RP (zasadę równości wobec prawa, zakaz dyskryminacji).

Sąd odnosząc się do powyższej argumentacji wskazał, iż po Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 3 marca 2015 r. wskazał jedynie, iż „art. 1 , art. 18a ust. 1 i art. 18b ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (...) w zakresie, w jakim wśród osób uprawnionych do świadczeń emerytalnych pomijają funkcjonariuszy Służby Celnej, którzy wykonują zadania określone w art. 2 ust. 1 pkt 4-6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej (...) są niezgodne z art. 32 Konstytucji ”.

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, iż skarżący w ogóle nie twierdził, iż pełniąc służbę w Izbie Celnej zajmował się wyłącznie zadaniami wskazanymi w art. 2 ust. 1 pkt 4-6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej.

Sąd Okręgowy podkreślił, iż sporny art. 18 ust. 2 pkt 2 w.u.e zawiera katalog służb, które włączone były do tzw. mundurowego systemu zaopatrzenia emerytalnego, stąd możliwość nabywania przez nich emerytury wojskowej na tzw. starych zasadach (po spełnieniu warunku wykazania 15 letniego okresu służby wojskowej wraz z okresami równorzędnymi ujętego w art. 15a w.u.e ). Tymczasem funkcjonariusze Służby Celnej do 31 grudnia 2017 r. należeli do powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych, stąd m.in. brak ich wymienienia w spornym art. 18 ust. 2 pkt 2 w.u.e.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.

M. M. wniósł apelację od wyroku Sądu Okręgowego, zaskarżając go w całości i zarzucając:

I. naruszenie przepisów prawa materialnego tj:.

a)  art. 18a ust. 1 i ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 10.12.1993 r. o zaopatrzeniu

emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin poprzez błędną jego wykładnię, a w konsekwencji uznanie, iż odwołującemu się przysługuje emerytura wojskowa po 25 latach służby wojskowej lub okresach równorzędnych;

b)  art. 12 ustawy z dnia 10.12.1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy

zawodowych oraz ich rodzin poprzez jego niezastosowanie, a w konsekwencje pominięcie, iż odwołującemu powinna przysługiwać emerytura wojskowa po 15 latach służby wojskowej lub okresach równorzędnych;

c)  art. 32 Konstytucji RP w zw. z art. 18 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 10.12.1993 r. o

zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin poprzez dokonanie wykładni przepisu ustawy emerytalnej z wyłączeniem służby w Izbie Celnej z katalogu służb uprawnionych do emerytury wojskowej po 15 latach służby i okresów z nią równorzędnych.

d)  art. 18 a ust. 1 i ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 10.12.1993 r. o zaopatrzeniu

emerytalnym żołnierzy zawodowych w zw. z art. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, (...) Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, (...)Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, poprzez błędną jego wykładnię wyrażającą się w uznaniu pominięcia w tym przepisie funkcjonariuszy służby celnej w z uwagi na objęcie ich powszechnym obowiązkiem ubezpieczenia , podczas gdy zaopatrzenie emerytalne służb mundurowych, przysługuje również funkcjonariuszom Służby Celnej, którzy zostali mianowani do Służby Celnej po dniu 14 września 1999 r., a więc również w okresie powszechnego ubezpieczenia społecznego, a w momencie uchwalania tego przepisu funkcjonariusze służby celnej byli niekonstytucyjnie wyłączeni z systemu emerytalnego funkcjonariuszy mundurowych;

II.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, tj.: art.

232 k.p.c. i art. 233 k.p.c. poprzez przekroczenie swobodnej oceny dowodów przez dowolne, wybiórcze ich uwzględnienie, niepełną ocenę, brak analizy na tle innych dowodów, czego konsekwencją mającą wpływ na treść zapadłego orzeczenia był błąd w ustaleniach faktycznych dotyczący przyjęcia, iż powód nie wykazał, iż pełniąc służbę w Izbie Celnej zajmował się wyłącznie zadaniami wskazanymi w art. 2 ust. 1 pkt 4-6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej, w sytuacji, gdy okoliczność ta była bezsporna, a okres służby w Izbie Celnej został zaliczony mu do stażu pracy niezbędnego do ustalenia prawa do emerytury wojskowej.

Z uwagi na powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i wyroku poprzez przyznanie mu prawa do emerytury wojskowej oraz zasądzenie od Dyrektora (...) na jego rzecz kosztów postępowania według norma prawem przepisanych, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Olsztynie do ponownego rozpoznania wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania.

Dyrektor (...) w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od odwołującego na rzecz strony pozwanej kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelację należało uznać za zasadną, bowiem wobec rozpoznania sprawy na posiedzeniu niejawnym wyrok trzeba uznać za przedwczesny i wydany bez wystarczającego wyjaśnienia okoliczności niezbędnych do zastosowania prawa materialnego.

Na wstępie przypomnieć trzeba, zgodnie z art. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz.U. z 2022 r. poz. 2528) żołnierzom zwolnionym ze służby przysługuje z budżetu państwa zaopatrzenie emerytalne z tytułu wysługi lat, w razie całkowitej niezdolności do służby lub członkom ich rodzin w razie śmierci żywiciela. W myśl art. 12 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin, emerytura wojskowa przysługuje żołnierzowi zwolnionemu z zawodowej służby wojskowej, który w dniu zwolnienia z tej służby posiada 15 lat służby wojskowej w Wojsku Polskim, z zastrzeżeniem art. 12a, z wyjątkiem żołnierza, który ma ustalone prawo do emerytury określonej w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obliczonej z uwzględnieniem okresów służby wojskowej w Wojsku Polskim i okresów równorzędnych z tą służbą. Regulacja ta nie dotyczy jednak wszystkich żołnierzy, bowiem odrębne zasady nabywania prawa do emerytury ustanowiono dla żołnierzy powołanych do służby po raz pierwszy po dniu 31 grudnia 2012 r. W stosunku do nich zastosowanie mają przepisy rozdziału Ia Działu II ustawy, zgodnie z którymi emerytura przysługuje żołnierzowi powołanemu po raz pierwszy po dniu 31 grudnia 2012 r., a zwolnionemu z zawodowej służby wojskowej, jeżeli w dniu zwolnienia posiada co najmniej 25 lat służby wojskowej w Wojsku Polskim. Istotną różnicę, jest tu podniesienie wymaganego okresu pełnienia służby do 25 lat (art. 18b ust 1 ustawy).

Nawet jednak i w stosunku do żołnierzy rozpoczynjących służbę po dniu 31 grudnia 2012 r. ustawodawca wprowadził pewne ułatwienia w nabyciu emerytury.

Zgodnie bowiem z art. 18a ust. 2. ustawy przepisu ust. 1 art. 18a ustawy nie stosuje się do żołnierza:

1) pełniącego służbę kandydacką w dniu 1 stycznia 2013 r., w przypadku powołania do zawodowej służby wojskowej bezpośrednio po ukończeniu służby kandydackiej;

2) powołanego do zawodowej służby wojskowej po dniu 31 grudnia 2012 r., jeżeli przed tym powołaniem pełnił służbę w Policji, Urzędzie Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, Straży Granicznej, Biurze Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej lub Służbie Więziennej, do której został powołany przed dniem 1 stycznia 2013 r.

W świetle niespornych w tym zakresie ustaleń Sądu pierwszej instancji, skarżący w okresie od 27.12.2004 r. do 28.02.2017 r. pełnił służbę w Izbie Celnej w O.. Od 3.10.2016 r. do 10.12.2017 r. pełnił czynną służbę wojskową w charakterze słuchacza Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych, zaś od 11.12.2017 r. do 31.01.2023 r. pełnił zawodową służbę wojskową.

Zdaniem skarżącego ma do niego zastosowanie wyjątek opisany w 18a ust. 2 pkt 2 ustawy bowiem w jego ocenie, okres zatrudnienia w Izbie Celnej powinno być traktowane podobnie jak służba w instytucjach w tym przepisie literalnie wymienionych. Swoje stanowisko odwołujący wspierał wyrokiem TK z 3.03.2015 r., K 39/13 (OTK-A 2015, nr 3, poz. 27), w którym TK uznał, że art. 1, art. 18a ust. 1 i art. 18b ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin ( Dz. U. z 2013 r. poz. 667, 675, 1623 i 1717 oraz z 2014 r. poz. 502, 696 i 1822) w zakresie, w jakim wśród osób uprawnionych do świadczeń emerytalnych pomijają funkcjonariuszy Służby Celnej, którzy wykonują zadania określone w art. 2 ust. 1 pkt 4-6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej (Dz. U. z 2013 r. poz. 1404 oraz z 2014 r. poz. 486, 1055, 1215, 1395 i 1662) są niezgodne z art. 32 Konstytucji.

Poszerzona analiza uzasadnienia tego wyroku Trybunału Konstytucyjnego nie prowadzi do wniosku, że skarżący ma rację, bowiem ustawodawca uprawniony jest do odmiennej regulacji praw emerytalnych różnych grup zawodowych, jeżeli między tym grupami zachodzą istotne różnice. Dokonując wykładni art. 32 Konstytucji we wspomnianym wyroku Trybunał dokonał porównania w pewnym uproszczeniu pracy (pozycji ) funkcjonariusza policji i celnika dostrzegł istotne różnice między nimi, które co do zasady mogą uzasadniać ich odmienne potraktowanie w zakresie nabywania praw emerytalnych. Trybunał przypomniał, że system zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy służb mundurowych stanowi szczególny rodzaj ustawowego "przywileju" z punktu widzenia osób objętych powszechnym systemem emerytalnym, a korzystniejsze zasady nabywania przez funkcjonariuszy służb mundurowych uprawnień emerytalnych, ustalania podstawy wymiaru emerytury oraz tzw. wysługi emerytalnej są uzasadniane szczególnymi warunkami pełnienia przez nich służby. Nie wynika z tego jednak obowiązek ustawodawcy - po wyważeniu konkurujących ze sobą wartości konstytucyjnych - do zapewnienia takiego samego świadczenia emerytalnego każdemu funkcjonariuszowi i każdej służbie "mundurowej", bez względu na cechy i okoliczności charakteryzujące beneficjentów.

W porównaniu tym Trybunał stwierdził, że funkcjonariusze Służby Celnej nie są "jakościowo tożsami", a nawet nie zachodzi daleko idące podobieństwo pomiędzy nimi a funkcjonariuszami Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej. W ocenie Trybunału również porównanie podstawowych regulacji prawnych dotyczących Służby Celnej i Policji prowadzi do wniosku, że między tymi formacjami występują istotne różnice celów i zadań oraz struktury organizacyjnej a także uprawnień oraz obowiązków i praw ich funkcjonariuszy. Podobieństw takich TK dopatrzył się jedynie w zakresie zadań opisanych zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 4-6 ustawy o Służbie Celnej do zadań funkcjonariuszy Służby Celnej, do których należy rozpoznawanie, wykrywanie, zapobieganie i zwalczanie określonych przestępstw i wykroczeń, a zatem zadań typowych realizowanych przez funkcjonariuszy policji. Właśnie z tego powodu Trybunał uznał pominięcie celników realizujących w istocie zadanie takie same co funkcjonariusze policji za niezgodne z art. 32 Konstytucji.

W niniejszej sprawie odwołujący dochodzi prawa do emerytury wojskowej, a nie policyjnej - stąd wyrok Trybunału na ma tak istotnego, relewantnego znaczenia, a jedynie wskazuje na pewien model dochodzenia do oceny konstytucyjności art.18a ust. 2 pkt 2 ustawy. Dla prawidłowego rozstrzygnięcia w sprawie konieczne jest zatem dokonanie porównania podobnego, jak uczynił to Trybunał Konstytucyjny we wspomnianym wyroku, między zadaniami, regulacjami i pozycją żołnierzy zawodowych z zadaniami, regulacjami i pozycją w systemie celników, pod kątem tego czy pominięcie celników w wyjątku zawartym w art. 18a ust. 2 pkt 2 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin - jest uzasadnione i nie narusza zasady równego traktowania podmiotów będących w takiej samej sytuacji (o takich samych istotnych cechach).

Żeby to uczynić, trzeba przede wszystkim zebrać materiał dowodowy pozwalający precyzyjnie ustalić jakie zadania realizował odwołujący jako celnik, i czy zadania te są na tyle zbliżone do zadań realizowanych w służbie pełnionej przez żołnierza. Pomijając już obowiązek przedłożenia dowodów przez odwołującego na te okoliczności, znaczenie w tym zakresie będą mieć między innymi regulacje opisujące systemową pozycję celnika przyjęte do porównania przez Trybunał we wspomnianym wyroku z adekwatnymi do porównania regulacjami opisującymi pozycję żołnierza zawodowego. Istotne tu mogą być zatem regulacje ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (t.j. Dz. U. poz. 2305 z późn. zm.), w szczególności regulacje odnoszącej się praw i obowiązków żołnierzy zawodowych tj. art. 268 i n. tej ustawy oraz poprzednich regulacji w tym zakresie, w szczególności ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2021 r. poz. 372 i 1728), ustawy z dnia 9 października 2009 r. o dyscyplinie wojskowej ( Dz. U. z 2021 r. poz. 1489).

Gdyby poczynione przez Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne dotyczące realizowanych przez odwołującego zadań jako celnika doprowadziły go do wniosku, że są tożsame lub zbliżone to zadań realizowanych przez żołnierzy zawodowych to wtedy można by mówić o naruszeniu art. 32 Konstytucji poprzez dyskryminacyjne pominięcie w art. 18a ust. 2 pkt 2 ustawy zatrudnienia w S. Celnej. Wypełnienie takiej luki legislacyjnej, jeśli nie nastąpiło w drodze wprowadzenia pozytywnej regulacji może nastąpić z odwołaniem się wprost do regulacji Konstytucji i regulacji antydyskryminacyjnych ( pomocne w tym zakresie mogą być: wyrok SN z 4.01.2008 r., I UK 182/07, OSNP 2009, nr 3-4, poz. 49.; wyrok ETS w sprawie E. J. z dnia 21 czerwca 2007; C-231/06 i C -232/06) .

Z tych przyczyn Sąd Apelacyjny na zasadzie art. 386 § 4 k.p.c. orzekł jak na względzie.

Marek Szymanowski