Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Alicja Sołowińska (spr.)

Sędziowie: SA Dorota Elżbieta Zarzecka

SA Barbara Orechwa-Zawadzka

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 listopada 2017 r. w B.

sprawy z odwołania J. F.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W.

o emeryturę

na skutek apelacji wnioskodawcy J. F.

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 30 marca 2017 r. sygn. akt V U 14/17

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Białymstoku do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania instancji odwoławczej.

SSA Dorota Elżbieta Zarzecka SSA Alicja Sołowińska SSA Barbara Orechwa-Zawadzka

III AUa 414/17

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. Wydział realizacji Umów Międzynarodowych w W. decyzją z dnia
20 października 2016 roku wydaną w oparciu o przepisy ustawy z dnia
17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 887) oraz rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
(Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.) odmówił J. F. prawa
do emerytury, ponieważ ubezpieczony nie udowodnił 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy uwzględnił wnioskodawcy 9lat 10 miesięcy i 12 dni okresów pracy w szczególnych warunkach. W tym zakresie zakład nie zaliczył zatrudnienia ubezpieczonego od 4 września 1976 r. do 31 marca1984 r .W Spółdzielni Kółek Rolniczych w S..

W odwołaniu od powyższej decyzji J. F. wniósł o jej zmianę poprzez przyznanie mu prawa do emerytury. W uzasadnieniu wskazał,
że od 19 roku życia pracował ciężko jako traktorzysta a następnie kierowca samochodu ciężarowego, co potwierdzają przedłożone przez niego świadectwa pracy. Podkreślił, że ciążka praca fizyczna i narażenie na utratę zdrowia sprawiły, iż mając 60 lat nie ma siły dalej pracować.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 30.03.2017 r. oddalił odwołanie.

Sąd I instancji powołał się na przepis art.184 ustawy z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS oraz§3 i §4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze i stwierdził, że wnioskodawca osiągnął wiek uprawniający do emerytury bowiem w dniu (...) ukończył 60 lat. Nadto wykazał wymagany okres składkowy i nieskładkowy wynoszący na dzień 1 stycznia 1999 r. 25 lat oraz złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzanych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem zakładu na dochody budżetu państwa. Spór w niniejszej sprawie dotyczył natomiast stażu pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych. Organ rentowy nie uwzględnił zatrudnienia wnioskodawcy w Spółdzielni Kółek Rolniczych w okresie od 4 września 1976r. do31 marca 1984r. na stanowisku traktorzysty.

Powyższy okres zatrudnienia wynika ze świadectwa pracy z dnia 31 marca 1984 r. oraz ze świadectwa z dnia 18 marca 1996 r., z którego wynikło, że w w/w okresie ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę kierowcy ciągnika kołowego na stanowisku traktorzysty(k.9-10 akt sprawy).

Sąd Okręgowy podkreślił, że wyodrębnienie pracy w wykazie a stanowiący załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ma charakter stanowiskowo-branżowy ( pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono bowiem konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego) i nie można dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami ,do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym. Jak wskazał bowiem Sąd Najwyższym w wyroku z 1 czerwca 2010r. II UK 21/10 (LEX NR. (...)),specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Usystematyzowanie prac o znacznej szkodliwości i uciążliwości do oddzielnych działów oraz poszczególnych stanowisk w ramach gałęzi gospodarki nie jest przypadkowe, gdyż należy przyjąć, że konkretne stanowisko narażone jest na ekspozycję na czynniki szkodliwe w stopniu mniejszym lub większym w zależności od tego, w którym dziale przemysłu jest umiejscowione. Konieczny jest bezpośredni związek wykonywanej pracy z procesem technologicznym właściwym dla danego działu gospodarki.

W związku z powyższym Sąd zauważył ,że praca kierowcy ciągnika (traktorzysty),wymieniona jest w poz. 3, działu VIII , wykazu A, który to dział istotnie obejmuje transport i łączność. Transport jest działem gospodarki, związanym z przemieszczaniem ludzi i ładunków w przestrzeni przy wykorzystaniu odpowiednich środków transportu. Transport, w szczególności transport towarowy, jest przy tym ściśle powiązany z pozostałymi działami gospodarki, przy czym niejednokrotnie jest on wykonywany nie tylko przez podmioty gospodarcze (przedsiębiorstwa, firmy), których przedmiotem działalności są wyłączenie usługi transportowe i które z tego powodu nie są przyporządkowane do tego właśnie działu gospodarki.

Na okoliczność charakteru pracy wnioskodawcy-Sąd przesłuchał ubezpieczonego w charakterze strony, a także zawnioskowanego przez niego świadka R. K. (1). Z zeznań tych osób wynikło, że odwołujący jako traktorzysta wykonywał wszystkie prace polowe(m.in. przy zbożu czy opryskach), przy konserwacji maszyn, a zimą dodatkowa odśnieżały i woził żwir. Generalnie wykonywał wszystkie czynności zlecone mu przez (...). Czasami pracował po 12 godzin dziennie (k.30-31 akt sprawy).

W ocenie Sądu Okręgowego, brak jest podstaw do zakwalifikowania okresu, w którym wnioskodawca wykonywał prace polowe, czyli praktycznie całego okresu zatrudnienia, jako okres zatrudnienia w warunkach szczególnych, gdyż kierowca ciągnika przy pracach w polu nie jest narażony na te same czynności szkodliwe w tym samym stopniu nasilenia, jak w transporcie. Stanowisko takie zajął Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 3 grudnia 2013,I UK 172/13, stwierdzając że wymienienie w wykazie A, działu VIII pod pozycją 3 pracy kierowców ciągników i kombajnów nie oznacza, że należy uznać za pracę w szczególnych warunkach kierowanie tymi pojazdami przy jakichkolwiek zadaniach, a nie tylko transportowych. Prace uznane za wykonywane w warunkach szczególnych , bez względu na miejsce i rodzaj , zostały bowiem wymienione tylko w dziale XIV wykazu A zatytułowanym „Prace różne”. Inne działy wykazu obejmują wskazane w nich prace w powiązaniu z rodzajami zakładów pracy lub ich częściami. Nie można uznać, że praca kierującego ciągnikiem jest zawsze pracą „ w transporcie „nawet jeżeli kierujący niczego nie transportuje, lecz wykonuje przy pomocy ciągnika typowe prace polowe(LEX 1467147).

Oznacza to bezsprzecznie, że wnioskodawca, wykonując w spornym okresie pracę kierowcy ciągnika kołowego (traktorzysty), nie spełnił wynikającego z treści §2 ust. 1 powołanego wyżej rozporządzenia wymogu wykonywania pracy w transporcie w sposób stały, tj. codziennie. Taka okoliczność wyklucza możliwość uznania pracy świadczonej przez odwołującego się w spornych okresach za pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy , na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie orzekając jak w sentencji.

Apelacja od powyższego wyroku złożył wnioskodawca.

Skarżący zarzucał naruszenie art. 233§ 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego w szczególności zeznań J. F. oraz świadka R. K. (2) w wyniku czego Sąd w sposób nazbyt powierzchowny dokonał ustaleń faktycznych dotyczących czasu pracy i okresu pracy faktycznie wykonywanej przez ubezpieczonego w tym w nadgodzinach skutkującego błędnym przyjęciem, iż ubezpieczony nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach na stanowisku kierowcy ciągnika-traktorzysty stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w Spółdzielni Kółek Rolniczych w S. a ponadto błędne przyjęcie ,że praca kierowcy ciągnika w rolnictwie nie mogą być zaliczone do pracy w szczególnych warunkach w transporcie w sytuacji, gdy zarówno praca kierowcy ciągnika w transporcie jak rolnictwie wykazują wysokość podobieństwa. Przez to Sąd naruszył przepis §2 ust. 1 oraz ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Skarżący zauważył ponadto zaniechanie wszechstronnego wyjaśnienia okoliczności dotyczących charakteru i czasookresu wykonywania poszczególnych czynności w ramach dobowego czasu pracy i przeprowadzenia postępowania dowodowego w zakresie tych okoliczności w sposób ogólnikowy , przede wszystkim w zakresie przeprowadzenia dowodów osobowych i przesłuchanie świadków w sposób umożliwiający w szczególności dokładne ustalenie wymiaru czasu pracy obowiązującego wnioskodawcę i wymiaru czasu pracy faktycznie wykonywanych obowiązków, dokładne ustalenie jakie czynności były wykonywane przez ubezpieczonego jako kierowcy ciągnika pracującego w transporcie zewnętrznych i wewnętrznych zakładu pracy oraz wykonywanie np. prac polowych jako kierowcy ciągnika.

Powołujący się na powyższe zarzuty skarżący wniósł z zmianę wyroku i przyznanie wnioskodawcy emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Wniósł także o ponowne przesłuchanie świadka R. K. (1).

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja jest uzasadniona.

Przedmiotem sporu w rozpoznawanej sprawie było prawo J. F. do emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Prawidłowo zatem, Sąd I instancji , jako podstawę prawną żądanie wskazał przepis art. 184 ust.1 oraz art. 32 ustawy z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych a także §3 i §4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

Wymienione przepisy szczegółowo określają warunki jakie musi spełnić ubezpieczony aby nabyć prawo do emerytury w przypadku mężczyzny w wieku 60 lat. Sąd Apelacyjny w całości podziela wywód Sądu Okręgowego co do charakteru stanowiskowo- branżowego wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983r. co oznacza ,że nie można wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami do których nie zostały one przepisane w załączniku do rozporządzenia. Skutkiem tego praca kierowcy ciągnika ( traktorzysty) jako wymieniona w dziale transportu i łączności jest pracą wykonywaną w szczególnych warunkach jeżeli była związana z pracami w transporcie. Natomiast kierowca ciągnika, który przy jego pomocy wykonuje inne prace niż transportowe nie jest zatrudniony w szczególnych warunkach.

Z akt sprawy wynika ,iż spór dotyczył okresu pracy wnioskodawcy w szczególnych warunkach. Organ rentowy w zaskarżonej decyzji uwzględnił okres takiej pracy wynoszący 9 lat 10 miesięcy i 12 dni. Kwestionował natomiast jako pracę wykonywaną w szczególnych warunkach zatrudnienia w Spółdzielni Kółek Rolniczych w S. od 4 września 1976 r. do 31 marca 1984 r. na stanowisku traktorzysty- kierowcy ciągnika kołowego. (łącznie 7 lat 6 miesięcy 27 dni). Mając na względzie, iż bezsporne pozostawały przesłanki przyznania emerytury tj. wiek oraz ogólny staż pracy wnioskodawcy spór w sprawie ograniczał się w istocie do przesłanki wykazania co najmniej 15 lat pracy wykonywanej w szczególnych warunkach a ściślej mówiąc do ustalenia czy i jeżeli tak to w jakim zakresie J. F. był zatrudniony w takich warunkach w okresie od 4 września 1976 r. do 31 marca 1984 r.

W ocenie Sądu Apelacyjnego ustalenie tej spornej przesłanki i w dalszej kolejności prawa skarżącego do emerytury wymagają przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. Wprawdzie Sąd I instancji na okoliczność charakteru pracy J. F. w Spółdzielni Kółek Rolniczych w S. przesłuchał jednego świadka oraz wnioskodawcę to jednakże dowody te były przeprowadzone pobieżnie i niedokładnie. Z protokołu rozprawy (k.30) wynika, że przesłuchanie świadka R. K. (1) trwało w istocie 2 minuty i niewiele dłużej zeznania w charakterze strony wnioskodawcy. Wyniki tak przeprowadzonego postępowania dowodowego nie uprawniały Sąd Okręgowy do przyjęcia, że cały okres zatrudnienia wnioskodawcy w (...) nie jest okresem pracy w szczególnych warunkach, tym bardziej że zarówno z zeznań świadków jak i wnioskodawcy (w tym złożonych przed Sądem Apelacyjnym) wynika, że J. F. w spornym okresie pracował jako kierowca ciągnika przy pracach transportowych.

Okres pracy skarżącego w szczególnych warunkach nie został przez Sąd I instancji ogóle wyjaśniony i dlatego w tym zakresie konieczne jest przeprowadzenie postepowania dowodowego w całości.

Przy ponownym rozpatrzeniu sprawy Sąd I instancji ponownie dopuścił dowód z zeznań świadka R. K. (2) oraz świadków zawnioskowanych na rozprawie przed Sądem Apelacyjnym celem ustalenia charakteru pracy wnioskodawcy w okresie zatrudnienia w (...) w S. i rodzaju wykonywanych przez niego pracy a w szczególności czy były to prace w transporcie, czy też prace polowe iw jakim zakresie. W toku postepowania skarżąc konsekwentnie twierdził, że pracował jako kierowca ciągnika w transporcie przy budowie drogi, był też wynajmowany do prac transportowych w H.. Okoliczności powyższe wymagają gruntownego wyjaśnienia i w konsekwencji ustalenia , czy w okresie pracy skarżącego od 4 września 1976-do 31marca1984r. występują okresy pracy jako traktorzysta w transporcie uzasadniające przyjęcie ich jako praca w szczególnych warunkach i w jakim rozmiarze. Zrozumiałe jest przy tym, że w okresie zimowym prace polowe nawet przy użyciu ciągnika nie są wykonywane. Istotne jest zatem jakie czynności wykonywał wnioskodawca w tym okresie. Do tych kwestii Sąd I instancji nie odniósł się w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku stwierdzając jedynie ,że skarżący wykonywał czynności zlecone przez (...) i że okres w którym wykonywał prace czyli praktycznie cały okres zatrudnienia nie może być potraktowany jako praca w szczególnych warunkach.

Sąd II instancji kontroluje zaskarżony apelacją wyrok i kontynuuje postępowanie rozpoczęte przed Sądem I instancji. W związku z tym nawet potrzeba znacznego uzupełnienia postępowania dowodowego nie stanowi podstawy wydania orzeczenia kasacyjnego. Jednakże w niniejszej sprawie minimalne postępowanie dowodowe przeprowadzone przez Sąd I instancji a nadto jego bardzo ogólnikowy charakter uzasadnia twierdzenie o konieczności jego ponownego przeprowadzenia i poszerzenia o dodatkowe dowody. Dopiero szczegółowe postępowanie dowodowe pozwoli Sądowi I instancji na ustalenie czy w spornym okresie wnioskodawca pracował w szczególnych warunkach i w jakim wymiarze i czy uwzględniając bezsporny okres takiej pracy skarżący będzie legitymował się co najmniej 15 letnim okresem pracy w szczególnych warunkach.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny na mocy art.386§ 4 kpc. orzekł jak w wyroku.

SSA Dorota Elżbieta Zarzecka SSA Alicja Sołowińska SSA Barbara Orechwa-Zawadzka