Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 czerwca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Alicja Sołowińska (spr.)

Sędziowie: SA Barbara Orechwa-Zawadzka

SA Dorota Elżbieta Zarzecka

Protokolant: Edyta Katarzyna Radziwońska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 czerwca 2018 r. w B.

sprawy z odwołania L. Z.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o świadczenie przedemerytalne

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 lutego 2018 r. sygn. akt V U 739/17

I. oddala apelację,

II. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. na rzecz L. Z. 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

SSA Dorota Elżbieta Zarzecka SSA Alicja Sołowińska SSA Barbara Orechwa-Zawadzka

Sygn. akt III AUa 353/18

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z 3 sierpnia 2017 r., wydaną na podstawie przepisów Ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (Dz.U. z 2013 r., poz. 170 ze zm.), odmówił L. Z. prawa do świadczenia przedemerytalnego, ponieważ umowa o pracę wygasła z upływem okresu, na który została zawarta.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł L. Z., wskazując, że jego ostatnie zatrudnienie (trwające od 5 września 2016 r. do 31 grudnia 2016 r.) ustało z upływem terminu, na jaki została zawarta. Świadczy to jego zdaniem o aktywnej postawie w poszukiwaniu pracy i nie powinno mieć wpływu na przyznanie świadczenia przedemerytalnego. Wnioskodawca powołał się na uchwałę Sądu Najwyższego z 2 lipca 2013 r. (III UZP 2/13), zgodnie z którą okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych, określonego w art. 2 ust. 3 Ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 170), nie musi przypadać bezpośrednio po rozwiązaniu stosunku pracy z przyczyn wymienionych w art. 2 ust. 1 tej ustawy.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z 27 lutego 2018 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał L. Z. świadczenie przedemerytalne od 8 lipca 2017 r.

Sąd Okręgowy odwołał się do art. 2 ust. 1 pkt 2 i art. 2 ust. 3 Ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych, które określają przesłanki przyznania prawa do świadczenia przedemerytalnego. Sąd ustalił, że L. Z. (urodzony (...)) ukończył 60 lat oraz legitymuje się okresem uprawniającym do emerytury wynoszącym 39 lat, 4 miesiące i 13 dni. Od 4 stycznia 2017 r. jest zarejestrowany w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna z prawem do zasiłku dla bezrobotnych. W okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych bez uzasadnionej przyczyny nie odmówił przyjęcia propozycji zatrudnienia, co potwierdza zaświadczenie z 6 lipca 2017 r. Wniosek o świadczenie przedemerytalne ubezpieczony złożył 7 lipca 2017 r.

Od 1 lutego 1997 r. do 31 sierpnia 2017 r. (prawidłowo: 31 sierpnia 2016 r.) wnioskodawca był zatrudniony w PPHU (...) sp. z o.o. w B. na stanowisku informatyka, a stosunek pracy ustał w związku z likwidacją stanowiska pracy, czyli z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie analizował tej umowy. Skupił się na umowie o pracę, którą wnioskodawca zawarł 5 września 2017 r. (prawidłowo: 5 września 2016 r.) z syndykiem, przy czym cały czas posiadał status bezrobotnego. W ocenie Sądu umowa ta pozostaje bez wpływu na możliwość przyznania świadczenia. Sąd przesłuchał jednak świadka M. W., byłego pracodawcę wnioskodawcy. Zeznał on, że umowa o pracę, która rozwiązała się 31 sierpnia 2017 r., nastąpiła z przyczyn leżących po stronie zakładu pracy, tj. z przyczyn ekonomicznych. Sąd dał wiarę tym zeznaniom, uznając je za spójne, logiczne i niezawierające wewnętrznych sprzeczności. Sąd stwierdził, że L. Z. spełnia wszystkie warunki niezbędne do nabycia prawa do świadczenia przedemerytalnego, dlatego Sąd przyznał mu prawo do tego świadczenia od 8 lipca 2017 r. (tj. od następnego dnia po złożeniu wniosku). O tym Sąd orzekł zgodnie z art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. złożył apelację od wyroku Sądu Okręgowego, zaskarżając wyrok w całości i zarzucając naruszenie:

1.  przepisu prawa materialnego, tj. art. 2 ust. 1 pkt 2 oraz art. 2 ust. 3 Ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (Dz.U. z 2013 r., poz. 170 z późn. zm.) wskutek jego błędnej wykładni przez przyznanie wnioskodawcy prawa do świadczenia przedemerytalnego, mimo niespełnienia łącznie wszystkich przesłanek do nabycia prawa do tego świadczenia,

2.  przepisu prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, polegającym na błędnej ocenie materiału dowodowego i uznanie, że wnioskodawca spełnia warunki do uzyskania prawa do świadczenia przedemerytalnego.

Organ rentowego wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego i oddalenie odwołania.

L. Z. wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania sądowego.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Niezasadny jest zarzut naruszenia art. 233 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (zwany dalej „k.p.c.”), który z istoty rzeczy dotyczy kwestionowania podstawy faktycznej rozstrzygnięcia. W tej sprawie uzasadnienie zarzutu wskazuje na to, że zamiarem organu rentowego nie było podważenie ustaleń faktycznych sprawy, ale zastosowanie i wykładnia określonych norm materialnoprawnych, odnoszących się do przesłanek warunkujących prawo wnioskodawcy do świadczenia przedemerytalnego. Kwestii tej art. 233 k.p.c. nie dotyka, dlatego podważenie podstawy prawnej rozstrzygnięcia powinno nastąpić w oparciu o przywołanie właściwych przepisów prawa materialnego, nie zaś norm proceduralnych.

Z ustaleń stanu faktycznego sprawy bezspornie wynika, że od 1 października 1995 r. do 31 sierpnia 2016 r. L. Z. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Handlowo-Usługowym (...) sp. z o.o. w upadłości na stanowisku informatyka. Umowa o pracę została rozwiązana z powodu ogłoszenia upadłości spółki, czyli z przyczyn dotyczących pracodawcy. Od 5 września 2016 r. do 31 grudnia 2016 r. wnioskodawca był zatrudniony w tym samym przedsiębiorstwie i na tym samym stanowisku, ale umowa została rozwiązana z upływem okresu, na który została zawarta. Od 4 stycznia 2017 r. wnioskodawca jest zarejestrowany w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna z prawem do zasiłku dla bezrobotnych. Na dzień 6 lipca 2017 r. wnioskodawca nieprzerwanie pobierał ten zasiłek od 4 stycznia 2017 r. W okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych nie odmówił przyjęcia propozycji zatrudnienia bez uzasadnionej przyczyny.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym sprawy spór sprowadzał się do tego, czy L. Z. spełnił przesłanki warunkujące prawo do świadczenia przedemerytalnego, o jakich mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 i ust. 3 Ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r., poz. 2148, zwanej dalej „u.ś.p.”). Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 2 u.ś.p. prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje osobie, która do dnia rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu przepisów Ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2017 r. poz. 1065, 1292, 1321, 1428 i 1543), w którym była zatrudniona przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, ukończyła co najmniej 55 lat - kobieta oraz 60 lat - mężczyzna oraz posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 30 lat dla kobiet i 35 lat dla mężczyzn. W myśl art. 2 ust. 3 u.ś.p. świadczenie przedemerytalne przysługuje osobie określonej w ust. 1 po upływie co najmniej 180 dni pobierania zasiłku dla bezrobotnych, o którym mowa w Ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, jeżeli osoba ta spełnia łącznie następujące warunki: 1) nadal jest zarejestrowana jako bezrobotna; 2) w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych nie odmówiła bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, w rozumieniu Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach runku pracy, albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych; 3) złoży wniosek o przyznanie świadczenia przedemerytalnego w terminie nieprzekraczającym 30 dni od dnia wydania przez powiatowy urząd pracy dokumentu poświadczającego 180-dniowy okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych.

W sprawie bezsporne było, że rozwiązanie z wnioskodawcą 31 sierpnia 2016 r. stosunku pracy nastąpiło z przyczyn dotyczących zakładu pracy w rozumieniu przepisów Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucji rynku pracy, a także to, że do rozwiązania stosunku pracy z przyczyn pracodawcy wnioskodawca ukończył 60 lat i legitymował się wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym w wymiarze co najmniej 35 lat. Bezsporne jest również to, że wnioskodawca nadal jest zarejestrowany jako bezrobotny, w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych nie odmówił bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w rozumieniu Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych oraz złożył wniosek o przyznanie świadczenia przedemerytalnego w terminie nieprzekraczającym 30 dni od dnia wydania przez powiatowy urząd pracy dokumentu poświadczającego 180 dniowy okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych. Wątpliwości organu rentowego budzi to, że pomiędzy rozwiązaniem z dniem 31 sierpnia 2016 r. stosunku pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy a pobieraniem zasiłku dla bezrobotnych wnioskodawca był zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas określony, która została rozwiązana z upływem okresu, na jaki została zawarta.

W tej sytuacji sporne było wyłącznie ustalenie, czy wymóg pobierania przez osobę określoną w art. 2 ust. 1 pkt 2 u.ś.p. zasiłku dla bezrobotnych przez co najmniej 180 dni można uznać za spełniony tylko w przypadku, kiedy świadczenie takie na rzecz ubezpieczonego następuje bezpośrednio po rozwiązaniu stosunku pracy z przyczyn wymienionych w art. 2 ust. 1 u.ś.p. W rezultacie sporne jest to, czy okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych, o którym mowa w art. 2 ust. 3 Ustawy o świadczeniach przedemerytalnych musi przypadać bezpośrednio po rozwiązaniu stosunku pracy z przyczyn wymienionych w art. 2 ust. 1 tej ustawy. Organ rentowy stoi na stanowisku, że okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych musi przypadać bezpośrednio po rozwiązaniu stosunku pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy, a ponieważ rozwiązanie stosunku pracy 31 grudnia 2016 r. z Przedsiębiorstwem Produkcyjno-Handlowo-Usługowym (...) sp. z o.o. nie nastąpiło z przyczyn dotyczących pracodawcy, to w ocenie organu rentowego wnioskodawca nie spełnił warunków do przyznania prawa do świadczenia przedemerytalnego.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego stanowisko organu rentowego jest błędne. Sąd Okręgowy prawidłowo przyjął, że brak bezpośredniego związku czasowego między ustaniem stosunku pracy ubezpieczonego z przyczyn pracodawcy (dnia 31 sierpnia 2016 r.) a pobieraniem zasiłku dla bezrobotnych (od dnia 4 stycznia 2017 r.) nie stanowi negatywnej przesłanki przyznania mu prawa do świadczenia przedemerytalnego. Ustawodawca w art. 2 ust. 3 u.ś.p. nie posłużył się żadnym zwrotem wskazującym na konieczność bezpośredniego następstwa ustania stosunku pracy z przyczyn pracodawcy i pobierania zasiłku dla bezrobotnych.

Sąd Apelacyjny w niniejszym składzie podziela pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z 2 lipca 2013 r., wydanej w sprawie o sygnaturze akt III UZP 2/13. W tej uchwale została usunięta występująca w orzecznictwie rozbieżność dotycząca wykładni art. 2 ust. 3 u.ś.p. Przyjęto ostatecznie, że podjęcie aktywności zawodowej między rozwiązaniem stosunku pracy z przyczyn wymienionych w art. 2 ust. 1 Ustawy o świadczeniach przedemerytalnych a nabyciem prawa do zasiłku dla bezrobotnych nie stanowi przeszkody do nabycia prawa do świadczenia przedemerytalnego. Celem unormowań ustawy jest bowiem zapewnienie wsparcia socjalnego osobom, które utraciły źródło utrzymania z przyczyn od siebie niezależnych przed nabyciem uprawnień emerytalnych, a ze względu na wiek nie są w stanie skutecznie konkurować na rynku pracy.

Sąd Najwyższy wyprowadził tezę, że wspieranie aktywności takich osób, a nie propagowanie biernej postawy, uzasadnia przyznanie świadczenia przedemerytalnego, gdy po aktywnym poszukiwaniu osoba w wieku przedemerytalnym, nie ma rzeczywistej możliwości znalezienia zatrudnienia. W wyroku z 5 kwietnia 2016 r. (II UK 165/15) Sąd Najwyższy wskazał ponadto, że należy doceniać inicjatywę osoby, która po utracie zatrudnienia w okolicznościach, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 Ustawy o świadczeniach przedemerytalnych, próbuje samodzielnie poszukiwać pracy i tylko w ostateczności korzysta z instrumentów aktywizacyjnych, o których mowa w Ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Z tych względów niewskazanie w ustawie bezpośredniego związku czasowego między rozwiązaniem stosunku pracy a okresem bezrobocia powinno być interpretowane jako celowo zastosowane rozwiązanie, umożliwiające rzeczywiste osiąganie zakładanych w efektów. Ustawodawca nie przewidział warunku bezpośredniego następstwa okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych po rozwiązaniu stosunku pracy, a skoro tak, to zdaniem Sądu Najwyższego można uznać, że racjonalnie zmierzał do wyłączenia odmiennego potraktowania osób, które utraciły pracę z przyczyn leżących po stronie pracodawcy ze względu na chwilę zarejestrowania się jako bezrobotny lub podjęcia krótkoterminowego zatrudnienia przed zarejestrowaniem.

Ponadto Sąd Najwyższy w wyroku z 7 marca 2013 r. (I UK 559/12) wskazał, że z literalnej wykładni przepisu art. 2 ust. 3 Ustawy o świadczeniach przedemerytalnych nie wynika wcale, by sześciomiesięczny okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych był okresem ciągłym (tak A. Kopeć, W. Maciejko, M. Wojewódka, Komentarz do Ustawy o świadczeniach przedemerytalnych, baza Legalis pkt 79). Ustawodawca nigdzie też nie sprecyzował, że sześciomiesięczny okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych ma być nieprzerwany i przypadać po rozwiązaniu ostatniego stosunku pracy (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 23 maja 2012 r., I BU 15/11). Należy przyjąć, że świadczenie przedemerytalne (po spełnieniu innych warunków ustawowych) przysługuje ubezpieczonemu, który (poza spełnieniem innych warunków ustawowych) pobierał zasiłek dla bezrobotnych przez okres co najmniej sześć miesięcy, bez potrzeby wykazywania ciągłego pobierania tego świadczenia po rozwiązaniu ostatniego stosunku pracy z przyczyn wymienionych w art. 2 ust. 1 Ustawy o świadczeniach przedemerytalnych (art. 2 ust. 3 Ustawy o świadczeniach przedemerytalnych).

Sąd Najwyższy w uchwale z 2 lipca 2013 r. (III UZP 2/13) wskazał, że wykładnia semantyczna, systemowa, teleologiczna i funkcjonalna prowadzą do konkluzji, że nabycie prawa do świadczenia przedemerytalnego nie jest uzależnione od pobierania zasiłku dla bezrobotnych, określonego w art. 2 ust. 3 Ustawy o świadczeniach przedemerytalnych bezpośrednio po zakończeniu okresów, wymienionych w art. 2 ust. 1 tej ustawy. Taki podgląd został również wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z 29 marca 2017 r. (I UK 125/16) i przez Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z 3 lutego 2015 r. (III AUa 411/14).

W świetle obecnie ugruntowanego stanowiska judykatury Sąd Apelacyjny nie podziela stanowiska organu rentowego o tym, że okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych musi przypadać bezpośrednio po rozwiązaniu stosunku pracy z przyczyn wymienionych w art. 2 ust. 1 pkt 2 Ustawy o świadczeniach przedemerytalnych. Z tego względu apelacja organu rentowego podlega oddaleniu na podstawie art. 385 Kodeksu postępowania cywilnego.

O kosztach zastępstwa procesowego wnioskodawcy w postępowaniu apelacyjnym orzeczono zgodnie z art. 98 Kodeksu postępowania cywilnego w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 9 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokacie, w brzmieniu obowiązującym od 13 października 2017 r. (Dz.U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.).

SSA Dorota Elżbieta Zarzecka SSA Alicja Sołowińska SSA Barbara Orechwa-Zawadzka