Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 listopada 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marek Szymanowski

Protokolant: Aneta Rogowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 listopada 2024 r. w B.

sprawy z odwołania K. A.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do rekompensaty

na skutek apelacji K. A.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 15 lutego 2024 r. sygn. akt IV U 1034/23

I.  oddala apelację;

II.  odstępuje od obciążania odwołującej kosztami zastępstwa

prawnego organu rentowego za drugą instancję.

Sygn. akt III AUa 148/24

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z 21 lipca 2023 r. po rozpoznaniu wniosku K. A. z 19 czerwca 2023 r., odmówił wnioskodawczyni prawa do rekompensaty, ponieważ do dnia 31 grudnia 2008 r. nie został udowodniony wymagany 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Odwołanie od powyższej decyzji wywiodła ubezpieczona K. A., zarzucając jej naruszenie przepisów i wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie odwołującej prawa do rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach za czas od 2 maja 1984 r. do 30 kwietnia 2000 r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z 15 lutego 2024 r. oddalił odwołanie (pkt I) oraz nie obciążał odwołującej zwrotem kosztów zastępstwa procesowego na rzecz pozwanego (pkt II).

Sąd pierwszej instancji ustalił, że odwołująca K. A., ur. (...), złożyła 19 czerwca 2023 r. w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosek o emeryturę wraz z rekompensatą. W oparciu o zgromadzone dowody decyzją z 21 lipca 2023 r. organ rentowy przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury od 15 lipca 2023 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Następnie decyzją z tego samego dnia organ rentowy odmówił ubezpieczonej prawa do rekompensaty. Zakład ocenił, że do dnia 31 grudnia 2008 r. nie został udowodniony 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a jedynie 13 lat, 9 miesięcy i 9 dni.

Sąd Okręgowy wskazał, iż odwołująca w toku postępowania przed organem rentowym przedłożyła następujące dokumenty:

- świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach nr 2/13, z którego wynika, że od 2 maja 1984 r. do 31 grudnia 1998 r., stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonywała prace laboranta w laboratorium (...) w B.;

- świadectwo pracy z 20 grudnia 2011 r., z którego treści wynika, że od 2 maja 1984 r. do 31 grudnia 1998 r. odwołująca zatrudniona była stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w Szpitalu (...) w B. - Przychodnia (...) w S. na stanowisku laboranta. Jednocześnie wskazano, że skarżąca w okresie od 27 listopada 1998 r. do 27 lutego 1999 r. przebywała na urlopie wychowawczym.

Do przedmiotowego świadectwa załączono również zestawienie zwolnień lekarskich, z których korzystała skarżąca oraz okres urlopu macierzyńskiego. Z danych zawartych w tym zestawieniu wynika, że skarżąca nie świadczyła pracy z powodu choroby w okresie:

1.  od 03.12.1991 r. do 06.12.1991 r. - 4 dni;

2.  od 29.05.1992 r. do 04.06.1992 r. - 7 dni;

3.  od 29.10.1992 r. do 30.10.1992 r. - 2 dni;

4.  od 14.12.1992 r. do 18.12.1992 r. - 5 dni;

5.  od 06.12.1993 r. do 11.12.1993 r. - 6 dni;

6.  od 16.02.1994 r. do 19.02.1994 r. - 4 dni;

7.  od 19.04.1994 r. do 29.04.1994 r. - 11 dni;

8.  od 11.07.1994 r. do 16.07.1994 r. - 6 dni;

9.  od 03.10.1994 r. do 07.10.1994 r. - 5 dni;

10.  od 30.12.1994 r. do 18.01.1995 r. - 20 dni;

11.  od 19.01.1995 r. do 02.02.1995 r. - 15 dni;

12.  od 20.06.1995 r. do 23.06.1995 r. - 4 dni;

13.  od 30.10.1995 r. do 03.11.1995 r. - 5 dni;

14.  od 17.11.1995 r. do 01.12.1995 r. - 15 dni;

15.  od 26.08.1996 r. do 30.08.1996 r. - 5 dni;

16.  od 29.10.1996 r. do 31.10.1996 r. - 3 dni;

17.  od 06.05.1997 r. do 10.05.1997 r. - 5 dni;

18.  od 20.10.1997 r. do 25.10.1997 r. - 6 dni;

19.  od 21.01.1998 r. do 23.01.1998 r. - 3 dni;

20.  od 23.02.1998 r. do 07.03.1998 r. - 13 dni;

21.  od 04.05.1998 r. do 15.05,1998 r. - 12 dni;

22.  od 26.05.1998 r. do 03.06.1998 r. - 9 dni;

23.  od 04.06.1998 r. do 04.06.1998 r. - 1 dzień;

24.  od 05.06.1998 r. do 19.06.1998 r. - 15 dni;

25.  od 22.06.1998 r. do 30.06.1998 r. - 9 dni;

26.  od 01.07.1998 r. do 20.10.1998 r. - 112 dni, urlop macierzyński.

- świadectwo pracy z 30 kwietnia 2000 r., z treści którego wynika, że w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 30 kwietnia 2000 r. odwołująca zatrudniona była stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w Zakładzie (...) w S. na stanowisku laboranta. Jednocześnie wskazano, że skarżąca w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 30 kwietnia 2000 r. przebywała na urlopie wychowawczym.

Następnie Sąd Okręgowy wskazał, iż prawo do rekompensaty, której domagała się ubezpieczona, jest uregulowane w art. 21 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (tj. Dz.U.2023.164), zgodnie z którym przysługuje ona ubezpieczonemu, jeżeli legitymuje się okresem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszącym co najmniej 15 lat. Jest to świadczenie stanowiące element nowego systemu emerytalnego adresowane do pracowników urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. Stanowi równowartość kwoty obliczonej według stosownego wzoru i zostaje ustalana na wniosek ubezpieczonego o emeryturę (art. 22 ust. 1 i art. 23 cyt. ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych). Rekompensata nie jest samoistnym świadczeniem pieniężnym – stanowi dodatek do kapitału początkowego i łącznie z tym kapitałem podlega waloryzacjom, a w efekcie wpływa na podstawę obliczenia emerytury. Wysokość rekompensaty jest wykazywana w decyzji ustalającej wysokość emerytury.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, kwestią sporną w niniejszej sprawie było ustalanie, czy wbrew stanowisku organu rentowego ubezpieczona ma prawo do rekompensaty. Przepisy wskazanej ustawy określają ogólne warunki nabycia prawa do rekompensaty, która - zgodnie z definicją legalną zamieszczoną w art. 2 pkt 5 - stanowi rodzaj odszkodowania za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub pracy o szczególnym charakterze przez osoby, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej (z powodu niespełnienia warunków ustawowych do nabycia tego prawa). Rekompensata nie jest bowiem – o czym wspomniano już wyżej - samodzielnym świadczeniem wypłacanym z zasobów systemu ubezpieczeń społecznych (taki charakter ma np. emerytura), ale jest przyznawana (ustalana) w formie dodatku do kapitału początkowego ustalanego na zasadach przewidzianych w art. 173 i 174 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 9 października 2017 r., III AUa 1350/16, Legalis numer 1696369 oraz uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 5 maja 2017 r., III AUa 2047/16, Legalis numer 1657943).

Sąd podkreślił, że aby ustalić prawo do rekompensaty konieczne jest wykazanie, że ubezpieczony posiada 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przy jednoczesnym braku możliwości uzyskania prawa do emerytury pomostowej lub prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na skutek zmiany stanu prawnego wprowadzonego ustawą o emeryturach pomostowych. Celem rekompensaty jest bowiem zapewnienie pracownikom uzyskania odszkodowania za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze jak również emerytury pomostowej (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 6 marca 2019 r., III AUa 273/18, LEX nr 2637945).

W ocenie Sądu Okręgowego, na tle poczynionych ustaleń, zaskarżona decyzja organu rentowego jest prawidłowa. Wnioskodawczyni posiada bowiem staż pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 13 lat, 9 miesięcy i 9 dni zamiast 15 lat pracy, gdyż brak było podstaw aby uwzględnić do tego stażu okres przebywania na urlopach wychowawczych oraz okresy zasiłków chorobowych.

Okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy (§ 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze).

Sąd pierwszej instancji wskazał, że nie ulega wątpliwości, iż przez wiele lat odwołująca w okresie swojej aktywności zawodowej wykonywała pracę w szczególnych warunkach w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Tym niemniej, zgodnie z art. 32 ust. 1a pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U.2023.1251), przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Sąd powołał się na pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy, który w uchwale z dnia 29 października 2020 r., sygn. akt III UZP 3/20 wskazał, że przy ustalaniu okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, warunkującego prawo do rekompensaty na podstawie art. 21 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r. poz. 1924), nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (art. 32 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r. poz. 53 z późn. zm.).

Sąd Okręgowy podzielił stanowisko organu rentowego, iż po odliczeniu okresów przebywania na zwolnieniach lekarskich, a także okresów korzystania z urlopu wychowawczego i macierzyńskiego, odwołująca nie legitymuje się wymaganym 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych, bowiem udowodniony przez nią okres pracy w warunkach szczególnych wynosi 13 lat, 9 miesięcy i 9 dni, co zostało zweryfikowane także w oparciu o akta osobowe odwołującej.

Sąd wskazał, iż nietrafne jest powoływanie się przez odwołującą w odwołaniu na orzeczenia Sądu Najwyższego, w tym w szczególności na uchwałę 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2011 r., sygn. akt I UZP 1/11, bowiem stan faktyczny, na którym opiera się powyższa uchwała się odmienny od niniejszej sprawy. Powoływana uchwała SN dotyczy innego świadczenia – prawa do wcześniejszej emerytury. Do uzyskania tegoż świadczenia dopuszcza się doliczanie okresów bezpłatnego urlopu dla matek pracujących, natomiast odnośnie dodatku do kapitału początkowego wnioskowanego przez odwołującą w niniejszej sprawie, tj. rekompensaty – przepisy ustawy przewidują liczniejsze wyłączenia okresów niewykonywania pracy, zgodnie z przepisami podnoszonymi wyżej.

Biorąc pod uwagę powyższe ustalenia Sąd Okręgowy z mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie ubezpieczonej jako niezasadne i orzekł o kosztach procesu na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd zwrócił uwagę, iż pełnomocnik pozwanego wniósł o zasądzenie od odwołującej zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, które w niniejszej sprawie wyniosłyby zgodnie z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2023.1935) kwotę 180 zł. Odstępując od obciążenia odwołującej zwrotem kosztów zastępstwa procesowego na rzecz pozwanego, zgodnie z art. 102 k.p.c., Sąd miał na uwadze sytuację materialną odwołującej. Otrzymuje ona emeryturę w wysokości ok. 1600 zł netto miesięcznie, co przy aktualnej wysokości minimalnego wynagrodzenia (od 1 stycznia 2024 r. 4 242 zł) jest kwotą bardzo niską. Sąd uznał za niecelowe dodatkowe obciążanie odwołującej kosztami zastępstwa procesowego na rzez pozwanego. Sąd wskazał, że jednocześnie wziął pod uwagę stopień zawiłości sprawy, małą ilość zgromadzonego materiału dowodowego jak i nakład pracy pełnomocnika strony pozwanej, który był niewielki. Pełnomocnik organu rentowego nie sporządził w sprawie żadnego z dwóch pism procesowych ani odpowiedzi na odwołanie, stawił się na jednym z dwóch terminów rozpraw. Biorąc powyższe pod uwagę, w ocenie Sądu pierwszej instancji zasadnym było odstąpienie od zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego na rzecz organu rentowego.

K. A. wniosła apelację od powyższego wyroku, zaskarżając go w części dotyczącej pkt I. Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1.  naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało wpływ na treść zaskarżonej części wyroku, tj.:

a)  art. 233 § 1 k.p.c., polegające na niedostatecznej, dowolnej oraz wybiórczej

ocenie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w postaci świadectwa pracy nr 2/13, świadectwa pracy z 20 grudnia 2011 r., świadectwa pracy z 30 kwietnia 2000 r., co w konsekwencji doprowadziło do przyjęcia przez Sąd I instancji, że skarżąca nie ma prawa do rekompensaty, gdyż nie legitymuje się 15-letnim okresem zatrudnienia w szczególnym charakterze, podczas gdy z ww. dokumentów stanowiących akta niniejszej sprawy wynika, że wymagany 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach został udowodniony;

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego, które miało wpływ na wynika sprawy, tj.:

a)  art. 21 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych poprzez

jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że w niniejszej sprawie nie został udowodniony wymagany 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, podczas gdy z dokumentów złożonych do akt niniejszej sprawy wynika, że praca w szczególnych warunkach była wykonywana przez odwołującą przez okres 16 lat – w wymaganych przez w/w ustawę okresie do dnia 31 grudnia 2008 r., była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a w konsekwencji do oddalenia odwołania od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, podczas gdy ww. odwołanie zasługiwało na uwzględnienie i rekompensata z tytułu pracy w szczególnych warunkach powinna być przyznana;

b)  art. 32 ust. 1a pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z

Funduszu Ubezpieczeń Społecznych („u.e.r.f.u.s.”) poprzez jego zastosowanie i przyjęcie, iż będzie on miał zastosowanie do ubezpieczonej, podczas gdy przewiduje on warunki ustalania innego świadczenia – prawa do emerytury w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1 u.e.r.f.u.s. dla zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i przewidziane w art. 32 ust. 1a pkt 1 u.e.r.f.u.s. wyłączenia okresów niewykonywania pracy nie będą miały zastosowania do ustalania prawa do rekompensaty za pracę w szczególnych warunkach, a nadto przepis art. 32 u.e.r.f.u.s. nie ma zastosowania do ubezpieczonych urodzonych w przedziale czasowym 1.01.1949-3.12.1968, a zatem nie znajdzie zastosowania do ubezpieczonej jako urodzonej w (...) r., a nadto wszedł w życie w dniu 1 lipca 2004 r., tj. po zakończeniu wykonywania przez ubezpieczoną pracy w warunkach szczególnych i również z tego względu nie będzie miał do ubezpieczonej zastosowania;

c)  § 4 ust. 1 pkt 3 w związku z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7

lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez ich błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że do wymaganego 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych nie zalicza się okresów przebywania na zwolnieniach lekarskich, urlopu macierzyńskiego i urlopu wychowawczego do czasu pracy w szczególnych warunkach, podczas gdy z treści pojęcia „wykonywanie pracy” mieszczą się także usprawiedliwione nieobecności w pracy, w tym okresy niezdolności do pracy z powodu choroby, okresy urlopu wypoczynkowego i urlopu macierzyńskiego.

Mając na uwadze powyższe, skarżąca wniosła o zmianę wyroku w zaskarżonej części i orzeczenie co do istoty poprzez przyznanie ubezpieczonej prawa do rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach za czas od 2 maja 1984 r. do dnia 30 kwietnia 2000 r., ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonej kosztów postępowania przed Sądem II instancji.

Organ rentowy w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie w całości oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za II instancję według norm prawem przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono do dnia zapłaty.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna. Sąd Okręgowy dokonał trafnych ustaleń w sprawie, prawidłowej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz zastosował właściwie przepisy prawa materialnego.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie jest prawo odwołującej do rekompensaty, a w szczególności ustalenie czy możliwe jest zaliczenie okresów przebywania na zwolnieniach lekarskich, korzystania z urlopu wychowawczego oraz macierzyńskiego do stażu pracy w warunkach szczególnych.

Zgodnie z art. 2 pkt 5 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych w brzmieniu obowiązującym do 31.12.2023 r. - rekompensatę stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Stosownie do treści art. 21 ust. 1 tej ustawy w brzmieniu obowiązującym do 31.12.2023 r. rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

W myśl art. 23 ww. ustawy, ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę. Rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

A zatem należy wskazać, że prawo do rekompensaty mają osoby urodzone po 1948 r., które przed 1 stycznia 2009 r. wykonywały co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia lub o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom zatrudnionym w szczególnych warunkach przysługuje prawo do emerytury (w niniejszej sprawie – prawo do rekompensaty), ustala się na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.). Rozporządzenie te stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Organ rentowy uwzględnił wnioskodawczyni okres pracy w szczególnych warunkach w wysokości 13 lat, 9 miesięcy i 9 dni.

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko organu rentowego oraz Sądu Okręgowego, zgodnie z którym brak jest możliwości zaliczenia K. A. do okresów pracy w szczególnych warunkach okresów przebywania na urlopie macierzyńskim, urlopach wychowawczych oraz okresów nieświadczenia pracy z powodu choroby.

Wbrew twierdzeniom zawartym w apelacji, Sąd Apelacyjny nie naruszył reguł zawartych w art. 233 § 1 k.p.c., bowiem dokonał oceny wiarygodności i mocy dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, w tym również biorąc pod uwagę świadectwo pracy nr 2/13, świadectwo pracy z 20 grudnia 2011 r. oraz świadectwo pracy z 30 kwietnia 2000 r. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy dokonał swobodnej, a nie dowolnej oceny dowodów kierując się zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia zawodowego.

W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że okresu urlopu wychowawczego nie wlicza się do okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 marca 2022 r., (...) 157/21, LEX nr 3362567; z dnia 6 czerwca 2006 r., I UK 338/05, LEX nr 375608; z dnia 23 kwietnia 2013 r., I UK 561/12, LEX nr 1324260 i z dnia 24 października 2013 r., II UK 127/13, OSNP 2015 Nr 1, poz. 14 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2008 r., I UK 1/08, LEX nr 829086; por. też uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2020 r., III UZP 3/20, OSNP 2021 Nr 3, poz. 29, postanowienie Sądu Najwyższego z 7 lutego 2023 r., (...) 718/21, LEX nr 3522684, wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 4 listopada 2022 r., III AUa 58/21, LEX nr 3439151). Okres niewykonywania pracy nie wpływa zatem na szybszą utratę zdolności pracownika do zarobkowania. Skoro przez pracę w szczególnych warunkach rozumie się wykonywanie takiej pracy, a nie pozostawanie w stosunku pracy, to nie ma podstaw do zaliczenia urlopu wychowawczego do okresu pracy w szczególnych warunkach, skoro pracownik w czasie tego urlopu jest zwolniony z obowiązku świadczenia pracy w takich, to jest szczególnych, warunkach (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2006 r., I UK 338/05, LEX nr 375608 i postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2008 r., I UK 1/08, LEX nr 829086).

Do okresu pracy w szczególnych warunkach wlicza się okresy zasiłku chorobowego w czasie trwania stosunku pracy przypadające po dniu wejścia w życie ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent. W konsekwencji utrwalił się w judykaturze pogląd, że w art. 32 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ustawodawca wprowadził istotną zmianę w stanie prawnym, w którym niemożliwe było w drodze wykładni ustalenie zasady pomijania w okresie ubezpieczenia okresów niezdolności do pracy z powodu choroby, oraz że art. 32 ust. 1a ustawy nie ma zastosowania do oceny nabycia prawa do emerytury przed dniem 1 lipca 2004 r. Problem zaliczania do stażu pracy w szczególnych warunkach okresów wcześniejszych (okresów zatrudnienia), sprzed 15 listopada 1991 r., ustawodawca rozstrzygnął natomiast przez wyłączenie ich z regulacji art. 32 ust. 1a ww. ustawy. (postanowienie Sądu Najwyższego z 23 czerwca 2020 r., III UK 222/19, Legalis nr: 2574197).

Przy ustalaniu okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, warunkującego prawo do rekompensaty na podstawie art. 21 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1924), nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (art. 32 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, uchwała Sądu Najwyższego z 29 października 2020 r., III UZP 3/20, OSNP 2021, Nr 3, poz. 29).

Prawo do rekompensaty po stronie odwołującej mogło najwcześniej powstać z dniem spełniania warunków do przyznania prawa do emerytury w wieku powszechnym, a więc w 2023 r., a jednocześnie uwzględniany do przyznania rekompensaty okres 15 lat pracy w szczególnych warunkach przypadać miał, stosownie do przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, do dnia 31 grudnia 2008 r. W obu więc przypadkach przesłanki przyznania prawa do omawianej rekompensaty wystąpiły i mogły wystąpić po dniu 1 lipca 2004 r., a więc po dniu wejściach w życie art. 32 ust. 1a pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, co tym samym stanowiło dostateczną podstawę do przyjęcia zastosowania tego przepisu przy ustalaniu wymiaru okresu pracy w szczególnych warunkach wnioskodawczyni na potrzeby rekompensaty, a więc wyłączenia okresów urlopu wychowawczego, macierzyńskiego i niezdolności do pracy z powodu choroby.

Ustawodawca promuje prawo do rekompensaty tylko dla tych uprawnionych do emerytury, którzy efektywnie przepracowali 15 lat w szczególnych warunkach, nie zgadza się natomiast na odszkodowanie dla osób, których okres kwalifikowany składa się z okresów niezdolności do pracy. Oznacza to, że wolą ustawodawcy nie było przyznanie prawa do rekompensaty każdemu, kto na dzień wejścia w życie ustawy miał 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach, ale tylko tym którzy na dzień wejścia w życie ustawy o emeryturach pomostowych mieli okresy pracy w tych warunkach wynoszący 15 lat, oceniany jednak według wzorca, który obowiązywał w ustawie emerytalnej w dniu 1 stycznia 2009 r. Uwzględnienie tej różnicy wyjaśni deklarację, że rekompensata adresowana jest tylko do „niektórych” wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (por. uchwała SN z 29 października 2020 r., III UZP 3/20, wyrok SN z dnia 7 czerwca 2022 r., (...) 216/21).

W rozpoznawanej sprawie słusznie zatem organ rentowy oraz Sąd Okręgowy uznali, że odwołująca nie spełnia prawa do przyznania jej prawa do rekompensaty na podstawie art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych albowiem nie wykazała okresu co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Bezspornym było, że K. A. legitymuje się okresem 13 lat, 9 miesięcy i 9 dni pracy w szczególnych warunkach. Z okresu pozostawania przez skarżącą w zatrudnieniu w warunkach szczególnych należało wyłączyć okres:

- od 27 listopada 1998 r. do 27 lutego 1999 r. w Szpitalu (...) w B. - Przychodni (...) w S. – urlop wychowawczy;

- od 3 grudnia 1991 r. do 6 grudnia 1991 r., od 29 maja 1992 r. do 4 czerwca 1992 r., od 29 października 1992 r. do 30 października 1992 r., od 14 grudnia 1992 r. do 18 grudnia 1992 r., od 6 grudnia 1993 r. do 11 grudnia 1993 r., od 16 grudnia 1994 r. do 19 lutego 1994 r., od 19 kwietnia 1994 r. do 29 kwietnia 1994 r., od 11 lipca 1994 r. do 16 lipca 1994 r., od 03 października 1994 r. do 7 października 1994 r., od 30 grudnia 1994 r. do 18 stycznia 1995 r., od 19 stycznia 1995 r. do 2 lutego 1995 r., od 20 czerwca1995 r. do 23 czerwca 1995 r., od 30 października1995 r. do 3 listopada 1995 r., od 17 listopada 1995 r. do 1 grudnia 1995 r., od 26 sierpnia 1996 r. do 30 sierpnia 1996 r., od 29 października1996 r. do 31 października 1996 r., od 6 maja 1997 r. do 10 maja 1997 r., od 20 października 1997 r. do 25 października 1997 r., od 21 stycznia 1998 r. do 23 stycznia 1998 r., od 23 lutego 1998 r. do 7 marca1998 r., od 4 maja 1998 r. do 15 maja 1998 r., od 26 maja 1998 r. do 3 czerwca1998 r., od 4 czerwca 1998 r. do 4 czerwca 1998 r., od 5 czerwca 1998 r. do 19 czerwca 1998 r., od 22 czerwca 1998 r. do 30 czerwca 1998 r. w Szpitalu (...) w B. – Przychodni (...) w S. – niezdolność do pracy z powodu choroby;

- od 1 lipca 1998 r. do 20 października 1998 r. w Szpitalu (...) w B. – Przychodni (...) w S. - urlop macierzyński;

- od 1 stycznia 1999 r. do 30 kwietnia 2000 r. w Zakładzie (...) w S. – urlop wychowawczy.

W tym stanie rzeczy, wobec braku spełniania przez odwołującą wymogu posiadania 15 lat pracy w warunkach szczególnych nie było podstaw do uznania, że przysługuje jej prawo do rekompensaty. Tym samym Sąd Okręgowy nie naruszył przepisów prawa procesowego i materialnego.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie at. 385 k.p.c. oddalił apelację – pkt I sentencji wyroku.

O kosztach procesu, Sąd Apelacyjny orzekł na zasadzie art. 102 k.p.c., odstępując od zasady, w myśl której w procesie cywilnym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (art. 98 § 1 k.p.c.). Tylko w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej część kosztów procesu albo nie obciążać jej w ogóle kosztami (art. 102 k.p.c.). W utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się stosowanie art. 102 k.p.c., gdy strona przegrywająca znajduje się w wyjątkowo ciężkiej sytuacji majątkowej, a wytaczając powództwo była subiektywnie przeświadczona o słuszności dochodzonego roszczenia, natomiast strona przegrywająca korzystała ze stałej obsługi prawnej i nie poniosła dodatkowych nakładów na prowadzenie procesu (wyrok SN z dnia 17 listopada 1972 r., I PR 423/72, OSNCP 1973, nr 7-8, poz. 138), gdy dochodzone roszczenie wynika z niejasno sformułowanych przepisów (wyrok SN z dnia 6 grudnia 1973 r., I PR 456/73, OSNCP 1974, nr 9, poz. 154), gdy sprawa ma wątpliwy i dyskusyjny charakter (postanowienie SN z dnia z 27 kwietnia 1971 r., I PZ 17/71, OSNCP 1971, nr 12, poz. 222). W okolicznościach niniejszej Sąd odstąpił od obciążania K. A. kosztami zastępstwa procesowego za II instancję, biorąc pod uwagę sytuację finansową odwołującej, charakter dochodzonego świadczenia, o które odwołująca się ubiegała, subiektywne przekonanie o możliwości przyznania świadczenia, wobec braku niewielkiego okresu do spełnienia warunków przyznania prawa do rekompensaty oraz fakt, że ostatecznie odwołująca nie nabyła dochodzonego świadczenia – pkt II.