Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 kwietnia 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Barbara Orechwa-Zawadzka

Sędziowie: Sławomir Bagiński

Bożena Szponar - Jarocka

Protokolant: Magdalena Zabielska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 kwietnia 2021 r. w B.

sprawy z odwołania Ł. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

o rentę rodzinną

na skutek apelacji Ł. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Ostrołęce III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 6 lutego 2019 r. sygn. akt III U 730/18

I.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. z 31 października 2018 r. i przyznaje Ł. K. prawo do renty rodzinnej od 1 grudnia 2018 r. do 30 czerwca 2019 r.;

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

III.  ustala, iż organ rentowy ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

S. B. O. B. S. - J.

Sygn. akt III AUa 122/21

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. decyzją z 31 października 2018 r. przedłużył Ł. K. prawo do renty rodzinnej do 30 listopada 2018 r., tj. do końca miesiąca, w którym ubezpieczony ukończył 25 rok życia.

Ł. K. wniósł odwołanie od tej decyzji. Wskazał, że prawo do renty rodzinnej powinno być mu przyznane do zakończenia studiów podyplomowych, tj. do 30 września 2019 r. Studia podyplomowe, które podjął, są prowadzone przez Uczelnię (...)Handlową im. H. C. w W.. W związku z tym, w myśl art. 68 ust. 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, prawo do renty rodzinnej przysługuje mu do zakończenia tego roku studiów.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania. Wskazał, że studia podyplomowe nie są ostatnim rokiem studiów w szkole wyższej w rozumieniu art. 68 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, dlatego ubezpieczonemu przyznano prawo do renty rodzinnej do 30 listopada 2018 r., tj. do końca miesiąca, w którym ukończył on 25 lat.

Sąd Okręgowy w Ostrołęce wyrokiem z 6 lutego 2019 r. oddalił odwołanie.

Sąd ustalił, że decyzją z 27 lutego 2013 r. Ł. K. (urodzony (...)) uzyskał prawo do renty rodzinnej po zmarłym ojcu, ponieważ kontynuował naukę. 3 lipca 2018 r. Ł. K. ukończył studia wyższe na Uczelni (...)Handlowej im. H. C. w W., uzyskując tytuł magistra. Od 27 października 2018 r. został słuchaczem studiów podyplomowych na tej samej uczelni na kierunku zarządzanie w strukturach bezpieczeństwa, a zakończenie tych studiów jest planowane na 30 września 2019 r. Decyzją z 31 października 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. przedłużył Ł. K. prawo do renty rodzinnej do 30 listopada 2018 r., tj. do końca miesiąca, w którym ubezpieczony ukończy 25 rok życia.

Oceniając zasadność odwołania, Sąd Okręgowy odwołał się do art. 68 ust. 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2018 r., poz. 1270), zgodnie z którym jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów. Sąd stwierdził, że spór w sprawie sprowadzał się do ustalenia, czy ubezpieczony był na ostatnim roku studiów w szkole wyższej 12 listopada 2018 r., gdy ukończył 25 lat. Za bezsporne Sąd ustalił to, że ubezpieczony ukończył 25 lat, gdy był słuchaczem studiów podyplomowych. Sąd uznał jednak, że ostatni rok studiów w szkole wyższej w rozumieniu art. 68 ust. 2 ww. ustawy nie odnosi się do studiów podyplomowych. Sąd wskazał, że należy odróżnić studia wyższe i podyplomowe. Rozróżnienie to wprowadzała już ustawa z 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 65, poz. 385 ze zm.) w art. 4 ust. 2 i 4. Ustawa z 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 572) zawierała jednoznaczne definicje studiów wyższych i studiów podyplomowych (art. 2 ust. 1 pkt 5 i pkt 11). Ustawa ta stwierdzała wyraźnie, że studia podyplomowe stanowią inną niż studia wyższe formę kształcenia przeznaczoną dla osób posiadających kwalifikacje co najmniej pierwszego stopnia, prowadzoną w uczelni, instytucie naukowym Polskiej Akademii Nauk, instytucie badawczym lub Centrum Medycznym (...), kończące się uzyskaniem kwalifikacji podyplomowych (art. 2 ust. 1 pkt 11). Aktualnie obowiązująca ustawa z 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz.U. z 2018 r., poz. 1668) wyraźnie rozróżnia szkolnictwo wyższe, które zostało unormowane w dziale II ustawy, oraz studia podyplomowe, które zostały unormowane w dziale III tej ustawy. Stosownie do treści art. 160 ust. 3 tej ustawy uczestnikiem studiów podyplomowych może być osoba, która posiada kwalifikację pełną co najmniej na poziomie 6 uzyskaną w systemie szkolnictwa wyższego i nauki. Uczestnikiem studiów podyplomowych może być osoba, która ukończyła studia wyższe. Fakt, że ubezpieczony ukończył studia wyższe 3 lipca 2018 r. wynikał jednoznacznie z zaświadczenia wystawionego przez Uczelnię (...)Handlową im. H. C. w W. z 3 października 2018 r., zatytułowanego „zaświadczenie o ukończeniu szkoły wyższej”.

Sąd wskazał, że art. 68 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wprowadza zasadę, że renta rodzinna przysługuje uczącym się dzieciom do ukończenia przez nie 25 roku życia. Prawodawca uznaje tym samym, że proces kształcenia na poziomie szkoły wyższej powinien zakończyć się do tej granicznej daty. Innymi słowy, ucząc się w normalnym trybie, osoba uprawniona do renty rodzinnej zakończy pobieranie nauki z końcem 25 roku życia. Natomiast w art. 68 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wprowadzono wyjątek od tej ogólnej zasady. Dotyczy on wyłącznie osób kontynuujących naukę w szkole wyższej, które przekroczyły granicę 25 roku życia, będąc na ostatnim roku studiów. Pozwala takim osobom na pobieranie renty rodzinnej do zakończenia tego ostatniego roku nauki. W ocenie Sądu Okręgowego ustawodawca wprowadził ten wyjątek niewątpliwie po to, by zapewnić źródło utrzymania studentom, którzy nie z własnej winy, kontynuują naukę w szkole wyższej po ukończeniu 25 roku życia. W przekonaniu Sądu jako wyjątek od ogólnej zasady przepis ten powinien być interpretowany ściśle, a zatem wykluczona jest wykładnia rozszerzająca. W tej sytuacji argument ubezpieczonego, że dyspozycja przepisu art. 68 ust. 2 ustawy dopuszcza również możliwość przedłużenia wypłaty renty rodzinnej na czas, obejmujący studia podyplomowe, po ukończeniu 25 roku życia, nie mógł zostać uwzględniony. W tym zakresie Sąd Okręgowy w całości podzielił stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone m.in. w wyroku z 13 stycznia 2006 r. (I UK 155/05) oraz w wyroku z 3 marca 2011 r. (II UK 303/10), zgodnie z którymi wykładnia celowościowa i funkcjonalna art. 68 ust. 2 ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przemawia za możliwością wyjątkowego przedłużenia prawa do renty rodzinnej tylko tym studentom, którym brakuje już niewiele miesięcy do zdobycia dyplomu wyższych studiów, a pozbawienie ich w tym krótkim okresie prawa do renty rodzinnej mogłoby doprowadzić do zaniechania dalszej nauki i zaprzepaszczenia kilkuletnich starań, zmierzających do uzyskania wyższych kwalifikacji zawodowych i możliwości zatrudnienia zgodnej z ich poziomem.

Sąd Okręgowy wskazał, że ubezpieczony pomija wykładnię celowościową i funkcjonalną, która wskazuje na konieczność interpretacji art. 68 ust. 2 ww. ustawy w aspekcie zdolności do samodzielnego utrzymania się dziecka po śmierci żywiciela oraz zapewnienia temu dziecku kwalifikacji do podjęcia zatrudnienia. W rozpoznawanej sprawie ubezpieczony bezspornie ukończył już studia dające mu wykształcenie wyższe, a ponadto – jak sam przyznał na rozprawie – od lutego 2015 r. prowadzi własną działalność gospodarczą w zakresie produkcji filmowej.

Reasumując, Sąd stwierdził, że Ł. K. osiągnął 25 lat życia, nie będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej. Był wówczas na studiach podyplomowych, co nie dawało mu prawa do skorzystania z dobrodziejstwa art. 68 ust. 2 ww. ustawy. Nauka na studiach podyplomowych uprawnia do wypłaty renty rodzinnej jedynie do ukończenia 25 roku życia na podstawie art. 68 ust. 1 pkt 2 ww. ustawy. Zdaniem Sądu Okręgowego ZUS w zaskarżonej decyzji słusznie przyjął, że ubezpieczonemu przysługiwało prawo do renty rodzinnej jedynie do 30 listopada 2018 r., tj. do końca miesiąca, w którym Ł. K. ukończył 25 lat. Z tego względu Sąd Okręgowy oddalił odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Ł. K. złożył apelację od wyroku Sądu Okręgowego.

Zaskarżając wyrok w całości zarzucił mu naruszenie art. 68 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wskazał, że studia podyplomowe, które podjął, są prowadzone przez szkołę wyższą, dlatego Sąd Okręgowy niezasadnie przyjął, że studia podyplomowe nie są studiami w szkole wyższej w rozumieniu art. 68 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Wskazując na powyższe wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przyznanie mu prawa do renty rodzinnej do zakończenia roku studiów, tj. do 30 września 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia 13 czerwca 2019 r. w sprawie III AUa 183/19 oddalił apelację.

Sąd nie zgodził się z wykładnią art. 68 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, którą zaprezentował ubezpieczony. Sąd powołując się na stanowisko Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z 22 stycznia 2008 r. (I UK 207/07) i z 13 stycznia 2006 r. (I UK 155/05) wskazał, że prawo do renty rodzinnej dla dziecka ze względu na wiek ulega przedłużeniu w razie kontynuowania nauki w szkole, nie dłużej niż do osiągnięcia 25 lat życia, z zastrzeżeniem art. 68 ust. 2. W tym stanie rzeczy studia w szkole wyższej mogą być traktowane jako wyjątek od regulacji z art. 68 ust. 1 pkt 2, ale tylko co do zdarzenia, którym jest osiągnięcie 25 lat życia na ostatnim roku studiów w szkole wyższej. Skoro jest to wyjątek, to nie obejmuje on wszystkich rodzajów studiów.

Sąd Apelacyjny zwrócił następnie uwagę, że przepis art. 11 ust. 1 ustawy z 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz.U. z 2018 r., poz. 1668) wyraźnie rozróżnia „studia” oraz „studia podyplomowe lub inne formy kształcenia” jako formy kształcenia prowadzone przez uczelnię należącą do systemu szkolnictwa wyższego. Art. 64 ust. 1 pkt 1-3 tej ustawy wyjaśnia, że studia są prowadzone na poziomie: studiów pierwszego stopnia, studiów drugiego stopnia oraz jednolitych studiów magisterskich, a miano studenta przysługuje jedynie osobie kształcącej się na tego rodzaju studiach, nie przysługuje natomiast osobie pobierającej naukę w ramach studiów podyplomowych, o których mowa w art. 160 ust. 1-4 tej ustawy. Zgodnie z art. 160 ust. 3 ww. ustawy uczestnikiem studiów podyplomowych może być osoba, która posiada kwalifikację pełną co najmniej na poziomie 6 uzyskaną w systemie szkolnictwa wyższego i nauki, przy czym w myśl art. 8 pkt 9 Ustawy z 22 grudnia 2015 r. o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 2153) kwalifikacje na poziomie 6 Polskiej Ramy Kwalifikacji można nabyć poprzez uzyskanie dyplomu ukończenia studiów pierwszego stopnia.

W świetle tych przepisów Sąd apelacyjny uznał, iż studia podyplomowe stanowią inną niż studia („zwykłe”) formę kształcenia przeznaczoną dla osób legitymujących się dyplomem ukończenia studiów co najmniej pierwszego stopnia w systemie szkolnictwa wyższego. Istnieją zatem różnice prawne i faktyczne pomiędzy studiami („zwykłymi”) i studiami podyplomowymi. W ocenie Sądu, umacnia to jedynie trafność stanowiska, że ostatni rok studiów w szkole wyższej w rozumieniu art. 68 ust. 2 ustawy emerytalnej nie odnosi się do studiów na studiach podyplomowych. Do ukończenia nauki na studiach podyplomowych (realizowanych po ukończeniu studiów co najmniej pierwszego stopnia) może mieć zastosowanie art. 68 ust. 1 pkt 2, a nie art. 68 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Oznacza to, że jeżeli dziecko, o którym mowa w art. 68 ust. 1 ustawy emerytalnej, po ukończeniu 16 roku życia kontynuuje naukę na studiach podyplomowych, to jest z tego tytułu uprawnione do renty rodzinnej do ukończenia nauki na tych studiach, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat.

Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko Sądu Okręgowego i organu rentowego, że pobieranie nauki na studiach podyplomowych uprawniało ubezpieczonego jako dziecko kontynuujące naukę w szkole do pobierania renty rodzinnej do osiągnięcia 25 roku życia. Ł. K. ten wiek osiągnął 12 listopada 2018 r., dlatego tylko do końca miesiąca, w którym ukończył 25 lat, było możliwe przedłużenie mu prawa do wypłaty renty rodzinnej po zmarłym ojcu. Wobec braku spełnienia przesłanek określonych w art. 68 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych prawo to nie mogło stanowić podstawy do wypłaty tego świadczenia w okresie późniejszym.

Od powyższego wyroku została wywiedziona skarga kasacyjna zaskarżając orzeczenie w całości i zarzucając naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię przepisu art. 68 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych polegającą na przyjęciu, iż studia podyplomowe nie są studiami, bądź też nie są studiami w szkole wyższej w rozumieniu powołanego przepisu, kierując się w przeważającej mierze wykładnią celowościową przepisu z pominięciem wykładni legalnej wynikającej z ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, a tym samym skutkującą niezastosowaniem dyspozycji art. 68 ust.2 powołanej ustawy w stanie faktycznym niniejszej sprawy.

Po przyjęciu skargi kasacyjnej do rozpoznania postanowieniem z dnia 25 lutego 2020 r., Sąd Najwyższy wyrokiem z 5 listopada 2020 r., II UK 388/19 uchylił zaskarżony wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 13 czerwca 2019 r., sygn. akt III AUa 183/19 i sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu w Białymstoku do ponownego rozpoznania. Sąd Najwyższy uznał, że wykładnia prawa przyjęta w zaskarżonym wyroku jest przede wszystkim sprzeczna z uchwałą Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 25 września 2019 r., III UZP 6/19, w której uznano, że określenie „studia w szkole wyższej" odnoszące się do instytucji znanych prawu ubezpieczeń społecznych ma charakter autonomiczny względem pojęcia „studia" czy „studia wyższe" funkcjonującego na gruncie kolejnych regulacji normatywnych określających ustrój szkolnictwa wyższego. Przepisy prawa ubezpieczeń społecznych (ściślej: przepisy określające zasady ustalania uprawnień do świadczeń emerytalno-rentowych finansowanych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) w sposób wyczerpujący i zarazem odrębny od innych dziedzin prawa definiują pojęcie „studiów w szkole wyższej". Dlatego też, z uwagi na specyfikę towarzyszącą poszczególnym instytucjom prawa ubezpieczeń społecznych należy przyjąć, że forma edukacji szkolnej określana mianem „studiów podyplomowych", która w rozumieniu przepisów o ustroju szkolnictwa wyższego nie jest klasyfikowana normatywnie jako „studia", nie stanowi - z założenia - prawnej przeszkody w dalszym pobieraniu renty rodzinnej na podstawie art. 68 ust. 2 ustawy emerytalno-rentowej, według reguł identycznych z tymi, które obowiązują w przypadku pobierania nauki w szkole wyższej w ramach „zwykłych" studiów. Za przyjęciem poglądu, w myśl którego studia podyplomowe (analogicznie, jak studia doktoranckie) są rodzajem „studiów w szkole wyższej" w rozumieniu przepisów określających zasady pobierania renty rodzinnej przez dzieci, skutkiem czego ostatni rok studiów podyplomowych jest „ostatnim rokiem studiów w szkole wyższej" w znaczeniu wyrażonym w art. 68 ust. 2 ustawy emerytalno-rentowej, przemawiają również względy celowościowe. Wobec powyższego Sąd Najwyższy uznał, iż zarzut kasacyjny naruszenia prawa materialnego był uzasadniony, co przemawiało za uchyleniem wyroku w zaskarżonej części z mocy art. 398 ¹⁵ § 1 k.p.c.

Sąd Apelacyjny, po ponownym rozpoznaniu sprawy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 398 ²⁰ k.p.c. sąd, któremu sprawa została przekazana, związany jest wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Sąd Najwyższy. Nie można oprzeć skargi kasacyjnej od orzeczenia wydanego po ponownym rozpoznaniu sprawy na podstawach sprzecznych z wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Sąd Najwyższy.

W postanowieniu z dnia 10 grudnia 2020 r. Sąd Najwyższy wskazał, że zakres związania sądów powszechnych orzeczeniem Sądu Najwyższego jest węższy niż zakres związania sądu pierwszej instancji wyrokiem sądu apelacyjnego. Pojęcie oceny prawnej użyte w art. 386 § 6 jest bowiem szersze niż pojęcie wykładni prawa. Przez wykładnię prawa należy rozumieć wyjaśnienie treści przepisów prawa. Pojęcie to powinno być rozumiane ściśle jako wyjaśnienie, objaśnienie, ustalenie znaczenia, sensu interpretowanej przez Sąd Najwyższy normy prawa i nie należy go utożsamiać z dokonaną przez ten sąd oceną prawną lub stanowiskiem Sądu Najwyższego w konkretnej sprawie. Sąd Najwyższy podkreślił również konieczność ścisłej wykładni przepisu art. 398 ²⁰ k.p.c., z którego wynika związanie sądu drugiej instancji jedynie wykładnią prawa, a nie jakimikolwiek wytycznymi Sądu Najwyższego co do dalszego postępowania. W odniesieniu do sądu drugiej instancji po uchyleniu jego wyroku i przekazaniu sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania nie ma bowiem zastosowanie zasada przewidziana w art. 386 § 6 k.p.c., że sąd pierwszej instancji, którego wyrok został uchylony przez sąd wyższej instancji, jest związany nie tylko oceną prawną, ale również wskazaniami co do dalszego postępowania sądu drugiej instancji. Wykładnia prawa obejmuje więc ustalenie znaczenia przepisów prawa (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 grudnia 2020 r., sygn. III CSK 121/18).

Na obecnym etapie postępowania apelacyjnego poza sporem pozostaje fakt spełnienia przez ubezpieczonego wszystkich wynikających z art. 68 ust.1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przesłanek nabycia prawa do renty rodzinnej.

Spór sprowadza się natomiast wyłącznie do ustalenia, czy studia podyplomowe są studiami w szkole wyższej w rozumieniu art. 68 ust. 2 ustawy emerytalnej i czy prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia studiów podyplomowych, jeżeli dziecko osiągnęło 25 rok życia na ostatnim roku studiów w szkole wyższej.

Odnosząc powyższe rozważania do niniejszej sprawy należy zauważyć, że Ł. K. miał przyznane prawo do renty rodzinnej po zmarłym ojcu, na podstawie decyzji ZUS z dnia 27 lutego 2013 r., ponieważ kontynuował naukę. Po ukończeniu przez odwołującego dnia 3 lipca 2018 r. studiów wyższych na Uczelni (...)Handlowej im. H. C. w W. i uzyskaniu tytułu magistra, począwszy od 27 października 2018 r. został słuchaczem studiów podyplomowych na tej samej uczelni na kierunku zarządzanie w strukturach bezpieczeństwa.

Odwołujący ukończył 25 rok życia w dniu 12 listopada 2018 r., będąc na ostatnim roku studiów podyplomowych, co wynika z regulaminu studiów rozdział 6 § 12 pkt 2 stanowiącego, że studia podyplomowe mogą być prowadzone w formie niestacjonarnej, stacjonarnej lub nauczania na odległość i trwają nie krócej niż dwa semestry.

Powyższe znajduje potwierdzenie w odpisie świadectwa ukończenia studiów podyplomowych, które zostały zakończone przez odwołującego w dniu 30 czerwca 2019 r. Ł. K. spełnił tym samym przesłanki do otrzymania renty rodzinnej na podstawie art. 68 ust. 2 ustawy emerytalnej.

W związku z powyższym, zaskarżony wyrok Sądu pierwszej instancji oraz poprzedzająca go decyzja ZUS z 31 października 2018 r. podlegała zmianie poprzez przyznanie Ł. K. prawa do renty rodzinnej od 1 grudnia 2018 r. do 30 czerwca 2019 r. , o czym Sąd orzekł na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. – punkt I sentencji wyroku.

W pozostałym zaś zakresie apelacja podlegała oddaleniu, o czym Sąd orzekł w oparciu o art. 385 k.p.c. – punkt II sentencji wyroku.

Sąd odwoławczy na podstawie art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stwierdził odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji – punkt III sentencji wyroku.

Sławomir Bagiński Barbara Orechwa-Zawadzka Bożena Szponar-Jarocka