Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 czerwca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Piotr Prusinowski

Sędziowie: SO del. Marzanna Rogowska (spr.)

SA Marek Szymanowski

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 czerwca 2014 r. w B.

sprawy z odwołania A. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie niepodlegania ubezpieczeniu chorobowemu i ustalenie podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 21 listopada 2013 r. sygn. akt IV U 3317/13

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. na rzecz A. P. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

UZASADNIENIE

Decyzją dnia 3 czerwca 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. stwierdził, że A. P. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą nie mająca ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, dla której podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60% kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia podlega dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu w okresach: od dnia 1 marca 2011 roku do dnia 30 września 2012 roku, od dnia 1 listopada 2012 roku do dnia 25 stycznia 2013 roku i od dnia 1 lutego 2013 roku.

Kolejną decyzją z dnia 4 czerwca 2013 roku organ rentowy stwierdził, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia A. P. podlegającej ubezpieczeniom jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą nie mająca ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, dla której podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60% kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wynosi w grudniu 2012 roku – na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe: 8.742,05 zł.

Odwołania od powyższych decyzji złożyła A. P. reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika. Decyzję z dnia 3 czerwca 2013 roku zaskarżyła w części kwestionując wyłączenie skarżącej z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w okresie od 26 do 31 stycznia 2013 roku. Natomiast decyzję z dnia 4 czerwca 2013 roku zaskarżyła w całości.

W odpowiedziach na odwołania organ ubezpieczeniowy wniósł o ich oddalenie.

Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 21 listopada 2013r. zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 3 czerwca 2013 r. nr (...)- (...) RWA: (...)450- (...) w ten sposób, że ustalił, iż A. P. podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w okresie od 26 stycznia 2013r. do 31 stycznia 2013r. ( w punkcie I ), zmienił także zaskarżoną decyzję z dnia z dnia 4 czerwca 2013 r. nr (...)- (...) RWA: (...)450- (...) w ten sposób, że ustalił, iż podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia – w tym ubezpieczenie chorobowe A. P., podlegającej ubezpieczeniom jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą nie mająca ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60% kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wynosi 8 742,05 zł (osiem tysięcy siedemset czterdzieści dwa złote pięć groszy) za okres od listopada 2012r. do 25 czerwca 2013r. ( w punkcie II ) oraz zasądził od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. na rzecz wnioskodawczyni A. P. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego ( w punkcie III ).

Sąd pierwszej instancji ustalił, że odwołująca A. P. od dnia 5 lutego 2009 roku prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą w postaci Kancelarii Adwokackiej.

W okresie od stycznia do października 2012 roku wykazała podstawę wymiaru składek w wysokości 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Dnia 6 listopada 2012 roku zgłosiła się do ubezpieczenia chorobowego, a za miesiące listopad i grudzień 2012 roku wykazała podstawę wymiaru składek w wysokości: 8.742,05 zł. Następnie odwołująca wystąpiła z roszczeniem wypłaty zasiłku chorobowego oraz opiekuńczego za okres od dnia 4 grudnia 2012 roku do dnia 25 stycznia 2013 roku oraz otrzymała wypłatę zasiłku za ten okres w wysokości wyliczonej od podstawy wymiaru składek na poziomie: 8.742,05 zł. W dniu 14 lutego 2013 roku skarżąca złożyła korektę podstawy wymiaru składek za grudzień 2012 roku pomniejszając ją z 8.742,05 zł na 846,00 zł (8.742,05 zł : 31 = 282 zł; 282 zł x 3 dni tj. od dnia 1 grudnia do dnia 31 grudnia 2012 roku = 846 zł). Jednocześnie wniosła o zaliczenie nadpłaty wynikającej z deklaracji za grudzień 2012 roku na poczet składki za miesiąc styczeń 2013 roku. Jednakże po rozmowie telefonicznej z pracownikiem organu rentowego odwołująca w dniu 7 marca 2013 roku złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosek o wyrażenie zgody na opłacenie składek na ubezpieczenie dobrowolne po terminie za miesiąc styczeń 2013 roku, na które organ rentowy nie wyraził zgody. Jednocześnie ubezpieczona wniosła o przyznanie zasiłku chorobowego za okres od dnia 1 lutego 2013 roku.

Biorąc powyższe za podstawę Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia 3 czerwca 2013 roku stwierdził, że wnioskodawczyni jako osoba prowadząca działalność gospodarczą […] podlega dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu m.in. od 1 listopada 2012 roku do 25 stycznia 2013 roku i od 1 lutego 2013 roku, a decyzją z dnia 4 czerwca 2013 roku, obie zaskarżone w niniejszej sprawie, ustalił podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia skarżącej w miesiącu grudniu 2012 roku na poziomie: 8.742,05 zł.

Sąd Okręgowy uznał odwołania A. P. za zasadne i zasługujące na uwzględnienie. Sąd ten, po dokonaniu interpretacji przepisu art. 18 ust. 9 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 2009, 205, 185 ze zm.) polegającej na ocenie, czy ubezpieczona była uprawniona do dokonania proporcjonalnej korekty podstawy wymiaru składki za grudzień 2012 roku, w sytuacji gdy podstawa ta była przez nią zadeklarowana w kwocie: 8.742,05 zł na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w pkt. I i II wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł organ rentowy. Zaskarżając go w całości, zarzucił mu:

- naruszenie prawa materialnego, tj. art. 83 ust. 1 pkt. 1 i 2, art. 11 ust. 2, art. 14 ust. 1 i 2 pkt 2, w zw. z art. 18 ust. 9 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009, Nr 205, poz. 1585 ze zm.), z uwagi na zmianę zaskarżonej decyzji z dnia 3 czerwca 2013r., znak: (...) i ustalenie, że A. P. podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w okresie od dnia 26 stycznia 2013r. do dnia 31 stycznia 2013r.

- naruszenie prawa procesowego, tj. art. 477 ⁹ k.p.c. oraz art. 477 ¹⁴ kodeksu postępowania cywilnego z dnia 17 listopada 1964r. (tekst jednolity: Dz. U. z 1964r., Nr 43, poz. 296 ze zm.), z uwagi na zmianę decyzji z dnia 4 czerwca 2013r., znak:(...) i ustalenie podstawy wymiaru składek dla A. P. w zakresie wykraczającym poza ramy zaskarżonej decyzji.

Wskazując na powyższe zarzuty organ rentowy wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku w całości, tj. o oddalenie odwołań od obu decyzji lub ewentualnie o uchylenie powyższego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Olsztynie.

W odpowiedzi na apelację organu rentowego pełnomocnik odwołującej wnosił o oddalenie apelacji i zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującej A. P. zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie jest zasadna. Sąd pierwszej instancji wydając wyrok nie naruszył bowiem prawa materialnego, w szczególności art. 83 ust. 1 pkt. 1 i 2, art. 11 ust. 2, art. 14 ust. 1 i 2 pkt 2, w zw. z art. 18 ust. 9 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych zmieniając zaskarżone decyzje. Nie uchybił także zasadzie swobodnej oceny dowodów, o której mowa w art. 233 § 1 k.p.c., gdyż dokonał prawidłowych i zgodnych z treścią materiału dowodowego ustaleń faktycznych. W tym zakresie Sąd Apelacyjny aprobuje stanowisko Sądu Okręgowego wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku i przyjmuje je za własne, a zatem bezzasadny jest także zarzut naruszenia art. 477 ⁹ k.p.c. oraz art. 477 ¹⁴ kodeksu postępowania cywilnego z dnia 17 listopada 1964r.

Słusznie wskazał Sąd pierwszej instancji, że w przedmiotowej sprawie zadanie Sądu sprowadzało się do dokonania interpretacji przepisu art. 18 ust. 9 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 2009, 205, 185 ze zm.) polegającej na ocenie, czy ubezpieczona była uprawniona do dokonania proporcjonalnej korekty podstawy wymiaru składki za grudzień 2012 roku, w sytuacji gdy podstawa ta była przez nią zadeklarowana w kwocie: 8.742,05 zł. Okoliczności faktyczne niniejszej sprawy były między stronami bezsporne.

Trafnie podkreślił Sąd I instancji, że art. 18 ust. 9 i 10 powołanej ustawy stanowią wyjątki od reguły wyrażonej w art. 18 ust. 8 tejże ustawy i pozwalają na proporcjonalne pomniejszenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia osoby prowadzącej pozarolniczą działalność. Wyjątkowość ust. 9 i 10 nie sprowadza się jednak do zawężenia możliwości proporcjonalnego pomniejszenia jedynie najniższej podstawy wymiaru składek, lecz tylko do wskazania, iż nawet najniższa podstawa wymiaru może ulec proporcjonalnemu obniżeniu.

Pogląd wyrażony powyżej nie stanowi interpretacji rozszerzającej art. 18 ust. 9 i ust. 10 ustawy systemowej i podzielony został w wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 9 lipca 2009r., sygn. akt III AUa 908/09, wydanym wskutek apelacji ZUS od wyroku tut. Sądu w sprawie o sygn. akt XU 2175//08. Stanowisko tam wyrażone podziela również Sąd Apelacyjny w składzie orzekającym.

Chybiony jest pogląd organu rentowego, że proporcjonalne obniżenie podstawy wymiaru zostało przez ustawodawcę dopuszczone niemniej dotyczy tylko przypadków w przepisie określonych i - zgodnie z brzmieniem ustawy - jedynie kwoty najniższej podstawy wymiaru składek. Organ rentowy w apelacji ponawia jedynie swoją nieprawidłową wykładnię art. 18 ust. 9 i 10 w zw. z ust. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Także w ocenie Sądu Apelacyjnego normy te nie odbierają ubezpieczonym, którzy zadeklarowali składkę na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w rozmiarze przekraczającym ustawowe minimum, prawa do proporcjonalnego zmniejszenia podstawy wymiaru składki w miesiącu w którym nastąpiło objęcie ubezpieczeniami, bądź w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca. Skoro prawo takie zachowują osoby deklarujące minimalną podstawę wymiaru składek, to tym bardziej winni z niego korzystać ubezpieczeni wnoszący składki wyższe od minimalnych. Jak trafnie stwierdził Sąd Okręgowy, celem norm ust. 9 i 10 art.18 cytowanej ustawy, jest wyraźne wskazanie, iż zmniejszenie podstawy wymiaru składki jest możliwe także wówczas, gdy została ona zadeklarowana w wysokości minimalnej (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 29 sierpnia 2013r. III AUa 2257/12, LEX nr 1372271).

Analizując treść powyższych przepisów Sąd Apelacyjny w całości podziela stanowisko Sądu I instancji co do poprawności wykładni tych przepisów, że wskazane normy nie odbierają ubezpieczonym, którzy zadeklarowali składkę na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w rozmiarze przekraczającym ustawowe minimum, prawa do proporcjonalnego zmniejszenia podstawy wymiaru składki w miesiącu, w którym nastąpiło objęcie lub ustanie ubezpieczenia, lub w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca. Skoro prawo takie zachowują osoby deklarujące minimalną podstawę wymiaru składek, to tym bardziej winni z niego korzystać ubezpieczeni wnoszący składki wyższe od minimalnych. Sąd Okręgowy słusznie podkreślił, iż w tym stanie rzeczy prawidłowo skarżąca będąc osobą niezdolną do pracy od 4 grudnia 2012 roku dokonała proporcjonalnej korekty podstawy wymiaru składki za ten miesiąc do 3 dni zadeklarowanej uprzednio w rozmiarze przekraczającym ustawowe minimum. Prawidłowo również domagała się zaliczenia nadpłaty za ten miesiąc na poczet składki za styczeń 2013 roku. Powyższe oznacza, że obejmujące skarżącą ubezpieczenie chorobowe nie ustało z dniem 25 stycznia 2013 roku, a podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne skarżącej, w tym ubezpieczenie chorobowe, za okres od listopada 2012 roku do 25 czerwca 2013 roku wynosi: 8.742,05 zł, co jednocześnie umożliwia, zgodnie z przytoczonym orzecznictwem, proporcjonalne zmniejszenie podstawy wymiaru składki w miesiącu grudniu 2012 roku.

Odnosząc się natomiast do zarzutu naruszenia art. 477 ⁹ k.p.c. oraz art. 477 ¹⁴ k.p.c., to wskazać należy, iż przeniesienie sprawy na drogę sądową przez wniesienie odwołania od decyzji ZUS ogranicza się do okoliczności uwzględnionych w decyzji, a między stronami spornych; poza tymi okolicznościami spór sądowy nie może zaistnieć. Przed sądem wnioskodawca może żądać jedynie korekty stanowiska zajętego przez organ rentowy i wykazywać swoją rację, odnosząc się do przedmiotu sporu objętego zaskarżoną decyzją, natomiast nie może żądać czegoś, o czym organ rentowy nie decydował. Zakres rozpoznania i orzeczenia (przedmiot sporu) w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyznaczony jest w pierwszej kolejności przedmiotem decyzji organu rentowego zaskarżonej do sądu ubezpieczeń społecznych, a w drugim rzędzie przedmiotem postępowania sądowego determinowanego zakresem odwołania od tejże decyzji. Zgodnie z systemem orzekania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, w postępowaniu wywołanym odwołaniem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji (art. 477 ¹⁴ § 2 i art. 477 ^14a k.p.c.) w granicach jej treści i przedmiotu ( por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 1 października 2013 r.III AUa 369/13, LEX nr 1378596).

Konkludując, Sąd Okręgowy prawidłowo orzekł w przedmiotowej sprawie w oparciu o zaskarżone decyzje oraz żądania z odwołań od nich, nie pomijając przy tym przedmiotu zaskarżonych decyzji jak zakładał skarżący. Sąd pierwszej instancji dokonując rozważań w uzasadnieniu wydanego przezeń orzeczenia nie wybiegał poza ramy przedmiotu sporu, gdyż skoncentrował się na wyjaśnieniu tych okoliczności, które pozostawały pomiędzy stronami sporne, co nie budzi również wątpliwości Sądu Apelacyjnego. Mając na uwadze powyższe, zarzut ten należy uznać za chybiony i niezasadny.

Dlatego też na mocy art. 385 k.p.c. apelację oddalono, orzekając jak w sentencji.

Z kolei w punkcie drugim o kosztach zastępstwa procesowego za drugą instancję Sąd Apelacyjny orzekł, w myśl art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z §13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2002 r. Nr 163, poz. 1348 ze zm.).