Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

POSTANOWIENIE

Dnia 13 listopada 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marek Szymanowski

Protokolant: Krystian Kruszyński

po rozpoznaniu w dniu 13 listopada 2024 r. w Białymstoku na rozprawie

sprawy ze skargi J. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o wznowienie postępowania w sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 29 czerwca 2022 r. sygn. akt III AUa 254/22

postanawia:

I.  skargę odrzucić;

II.  odstąpić od obciążenia skarżącej kosztami zastępstwa prawnego

organu rentowego w postępowaniu wywołanym wniesioną skargą o wznowienie.

UZASADNIENIE

J. S. wniosła do Sądu Okręgowego w Olsztynie o wznowienie postepowania sądowego zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 29 czerwca 2022 r. w sprawie III AUa 254/22 (IV U 1546/21 SO w Olsztynie). W uzasadnieniu skargi podniosła, iż korzysta z emerytury przyznanej z urzędu i w związku z tym nie miała możliwości przejścia na emeryturę w miesiącu innym niż czerwiec 2017 roku. Przeliczenie w miesiącu czerwcu jest bardzo niekorzystne, ponieważ waloryzacja roczna przeprowadzana jest 1 czerwca każdego roku i dotyczy składek, które są zapisane na koncie na dzień 31 stycznia bieżącego roku. Ta metoda nie uwzględnia jednak składek zewidencjonowanych za miesiące po 31 stycznia. Waloryzacja roczna w następnych miesiącach począwszy od lipca jest uzupełniana przez waloryzację kwartalną. Czerwiec jest jedynym miesiącem, w którym składki podlegają jedynie waloryzacji rocznej, a nie kwartalnej. W praktyce oznacza to znaczące obniżenie świadczenia emerytalnego. Jako podstawę wznowienia odwołała się do wyroku z dnia 5 listopada 2023 r. (P 7/22), w którym uznano, że artykuł 17 ustawy z dnia 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1621) w związku z art. 25a ust. 2 pkt 2 i ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251, ze zm.) w zakresie, w jakim pomija emerytury przyznane na wniosek zgłoszony przed 1 czerwca 2021 r., jest niezgodny z art. 32 ust. 1 w związku z art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Wskazując na ten wyrok TK skarżąca wniosła o ponowne rozpatrzenie sprawy zakończonej wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 29 czerwca 2022 r.

Postanowieniem z dnia 16.01.2024 r. Sąd Okręgowy w Olsztynie przekazał na podstawie art. 405 k.p.c. niniejszą skargę do rozpoznania sądowi właściwemu, którym w tym przypadku jest Sąd Apelacyjny w Białymstoku, jako że skarga dotyczy orzeczenia wydanego przez ten Sąd.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje

Wniesiona skarga o wznowienie podlega odrzuceniu bowiem nie opiera się na ustawowej podstawie.

Zgodnie z art. 401 ¹ k.p.c. można żądać wznowienia postępowania również w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie.

Prawdą jest, że dniu 15 listopada 2023 r. (P 7/22) Trybunał Konstytucyjny uznał, że artykuł 17 ustawy z dnia 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1621) w związku z art. 25a ust. 2 pkt 2 i ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251, ze zm.) w zakresie, w jakim pomija emerytury przyznane na wniosek zgłoszony przed 1 czerwca 2021 r., jest niezgodny z art. 32 ust. 1 w związku z art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wyrok ten został opublikowany w Dzienniku Ustaw z dnia 16 listopada 2023 r. pod pozycją 2490.

W ostatnich latach ujawniła się jednak dysfunkcjonalność Trybunału Konstytucyjnego, której skutkiem jest poważny problem istnienia i skuteczności wydawanych przez ten organ orzeczeń. Źródła tej dysfunkcjonalności są zasadniczo dwa.

Po pierwsze zakwestionowano sposób wyboru 3 sędziów Trybunału, co przekłada się na ważność orzeczeń wydawanych z udziałem tych sędziów. W dniu 2 grudnia 2015 r. doszło bowiem do wyboru przez Sejm 3 sędziów Trybunału:

1. H. C. (M.P. z dnia 2.12.2015 r. poz. 1182);

2. M. M. (M.P. z dnia 2.12.2015 r. poz. 1184);

3. L. M. (M.P. z dnia 2.12.2015 r. poz. 1183);

na miejsca sędziów prawidłowo wybranych już przez Sejm poprzedniej kadencji w dniu 8 października 2015 r. :

1. R. H. (M.P. z dnia 23.10.2015 r. poz. 1038);

2. K. Ś. (M.P. z dnia 23.10.2015 r. poz. 1040);

3. A. J. (M.P. z dnia 23.10.2015 r. poz. 1039).

Wybrani wadlwie na sędziów Trybunału Konstytucyjnego L. M. i H. C. zmarli (odpowiednio 12.07.2017 r. i 20.12.2017 r.), a na ich miejsce Sejm RP wybrał:

• w dniu 15.09.2015 J. P. (M.P. z dnia 19.09.2017 r. poz. 873);

• w dniu 26.01.2018 r. J. W. (M.P. z dnia 31.01.2018 r. poz. 134).

Poza sporem jest, że wyrok z dnia 5 listopada 2023 r. wydany został w 5-osobowym składzie, w którym zasiadał J. P. wadlwie wybrany na sędziego Trybunał Konstytucyjnego.

W fundamentalnym w tym zakresie wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w S. z dnia 7 maja 2021 r. (ostateczny od 7 sierpnia 2021 r.) X. F. przeciwko Polsce, skarga (...), ETPCz przesądzono, że prawo do sądu w polskim systemie prawnym obejmuje również postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym, które musi spełniać standardy art. 6 ust. 1 Konwencji, w tym również co do prawidłowości powołania jego sędziów tego Trybunału. W sprawie tej Europejski Trybunał stwierdził, że doszło do naruszenia podstawowej zasady mającej zastosowanie do wyboru sędziów Trybunału Konstytucyjnego, w szczególności przez Sejm VIII kadencji i Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (zob. paragrafy 275 i 277-278 powyżej). Sejm ten dokonał wyboru trzech sędziów Trybunału Konstytucyjnego, w tym M.M., mimo że stanowiska były już obsadzone przez trzech sędziów wybranych przez poprzedni Sejm. Prezydent RP odmówił przyjęcia ślubowania od trzech sędziów wybranych przez poprzedni Sejm, jednocześnie odbierając ślubowanie od trzech sędziów wybranych w dniu 2 grudnia 2015 r. W świetle powyższych rozważań i mając na uwadze trójstopniowy test przedstawiony powyżej ETPCz uznał, że udział tak wybranego sędziego w sprawie wyklucza uznanie, że strona miała dostęp do „sądu ustanowionego ustawą” (por. pkt 289-290). Podobny pogląd dotyczący wadliwej obsady Trybunału Konstytucyjnego ETPCz wyraził również ponownie w wyroku z dnia 14.12.2023 r. w sprawie M.L. przeciwko Polsce (skarga nr (...)) dotyczącego restrykcyjnego ograniczenia prawa do aborcji wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22.10.2020 r., który został wydany z udziałem 3 sędziów wadlwie wybranych (por. wyrok TK z 22.10.2020 r., K 1/20, OTK-A 2021, nr 1.). Ten wyrok ETPCz znalazł swoje potwierdzenie w kolejnym wyroku ETPCz (w wyroku pilotażowym w rozumieniu art. 61 Regulaminu ETPCz) Europejskiego Trybunału Praw Człowieka) z dnia 23 listopada 2023 r. w sprawie Wałęsa przeciwko Polsce (skarga (...)), w którym ETPCz zwracał uwagę na wadliwość wyroku TK z dnia 20.04.2020 r. wydanego z udziałem sędziów wadlwie wybranych (wyrok TK z 20.04.2020 r., U 2/20, OTK-A 2020, nr 61.)

Po drugie niejasne są kryteria i zasady doboru składów oraz kolejność rozpoznawania wpływających do Trybunału spraw (por. zdanie odrębne sędziego TK P. P. do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 października 2021 r., sygn. K 3/21;OTK-A 2022, nr 65), jak i sposób procedowania w niektórych sprawach, który trudno jest osadzić w przepisach (art. 33 i następne) ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 2393). Dobrym przykładem w tym zakresie jest sposób procedowania przez Trybunał w sprawie dotyczącej ustawy sprawie z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, (...) Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, (...)Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1121) tzw. dezubekizacyjnej. Przed Trybunałem Konstytucyjnym toczy się w tym zakresie postępowanie (w sprawie P 4/18) na pytanie prawne Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 24 stycznia 2018 r. (sygn. akt XIII 1 U 326/18). Fakty dotyczące procedowania w tej sprawie Trybunału wskazują, że pierwszą rozprawę w tej sprawie wyznaczono na 17 marca 2020 r. - po ponad 2 latach od wpływu sprawy - przy czym termin ten nie doszedł do skutku. Następny termin zaplanowano na 21 kwietnia 2020 r., ale również nie doszedł on do skutku. Następny termin wyznaczono na dzień 15 lipca 2020 r., na którym zarządzono przerwę w rozprawie do dnia 18 sierpnia 2020 r., na którym z kolei zarządzono przerwę w rozprawie do dnia 11 września 2020 r. godz. 11:00. Termin ten nie doszedł do skutku, a następny termin rozprawy wyznaczono na dzień 6 października 2020 r., na którym odroczono ogłoszenie wyroku do dnia 13 października 2020 r., które przesunięto następnie na 20 października 2020 r., ale termin ten został odwołany. Po ponad 6 latach od wpływu tej sprawy do Trybunału sprawy nadal nie rozstrzygnięto i trudno jest wiarygodnie ustalić przyczyny takiego procedowania i aktualnego stanu tej sprawy. Ten sposób procedowania doprowadził pośrednio do uwzględnienia przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w S. wyrokiem z dnia 21 lipca 2022 r. ETPCz wniesionych przeciwko Polsce skarg (B. przeciwko Polsce skarga nr (...) i 22 innych połączonych sprawach).

Nadto nie jest bez znaczenia – w rozważnym kontekście statusu orzeczeń TK - jest wyrok TK z dnia 5 grudnia 2021 r. K 6/21, (Dz.U.2021/2161), w którym TK orzekł, że: art. 6 ust. 1 zdanie pierwsze Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 z późn. zm.)w zakresie, w jakim pojęciem sądu użytym w tym przepisie obejmuje Trybunał Konstytucyjny, jest niezgodny z art. 173 w związku z art. 10 ust. 2, art. 175 ust. 1 i art. 8 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wyrok ten oznacza, że Trybunał Konstytucyjny sam uznał, że nie jest sądem w rozumieniu Konwencji, a ponieważ polska Konstytucja zakłada zgodność z Konwencją to orzeczenie to stworzyło wątpliwość, czy sam Trybunał jest organem, o którym mowa w Konstytucji RP (art. 188 i n. Konstytucji).

Konkludując, wydanie wyroku z dnia 5 listopada 2023 r. (P 7/22), który miał stanowić podstawę wznowienia w składzie z udziałem sędziego wadlwie wybranego, co potwierdzono już wyrokami wyrakami Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w S. – sprawia, że orzeczenie te nie może być uznane za orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, o którym mowa w art. 401 ¹ k.p.c., stanowiące podstawę do wznowienia postepowania.

Niezależnie od powyższej wykładni, trzeba dostrzec, że powołane orzeczenie TK z dnia 5 listopada 2023 r. (P 7/22) stwierdza niezgodność zakresową z Konstytucją powołanych w nim norm, a zatem nawet gdyby uznać je za podstawę wznowienia, to nie nadawałoby się ono do bezpośredniego zastosowania przez sądy powszechne, bo w tym zakresie jest potrzebna odpowiadania pozytywna regulacja ustawowa.

Z tych przyczyn Sąd Apelacyjny na zasadzie art. 410 § 1 k.p.c. skargę odrzucił.

O kosztach postępowania orzeczono na zasadzie art. 102 k.p.c. uznając, że specyfika okoliczności sprawy uzasadnia odstąpienie od obciążania odwołującej kosztami zastępstwa organu rentowego, zwłaszcza, że organ nie wnosił o odrzucanie skargi.