Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

Przewodniczący

Janusz Sulima (spr.)

Sędziowie

Alina Kamińska

Grzegorz Skrodzki

Protokolant

Marek Bychowski

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 149/24

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

2

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 22 maja 2024 roku, sygn. akt II Ko 210/23

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1.

2.

Apelacja pełnomocnika wnioskodawców:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych, mający wpływ na treść orzeczenia, polegający na niewłaściwymi ustaleniu rozmiaru krzywdy S. P. oraz nie wzięciu w wystarczającym stopniu pod uwagę wszystkich okoliczności mających na nią wpływ takich jak: zatrzymanie, aresztowanie i pozbawienie wolności wyżej wymienionego przez organy bezpieczeństwa PRL i organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości ZSRR w okresie od 7 lutego 1953 r. do 26 stycznia 1954 r. w związku z jego działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, a więc w okresie największych stalinowskich represji i wynikające z tego cierpienia związane z warunkami, w jakich przebywał w areszcie śledczym i więzieniu, w tym zachowania się wobec niego funkcjonariuszy podczas przesłuchań, a także represji, jakim poddany był S. P. i jego rodzina na terytorium Polski po opuszczeniu więzienia, pomimo tego, że ocena zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego winna prowadzić do odmiennych wniosków i zasądzenia zadośćuczynienia w wysokości żądanej we wniosku.

2.  naruszenie prawa procesowego, które miało wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 7 k.p.k. polegające na dowolnej ocenie dowodów i wyciągnięcie z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wniosków sprzecznych z zasadami logicznego rozumowania, doświadczenia życiowego i wskazaniami wiedzy, a w konsekwencji błędne przyjęcie, że zasądzona kwota zadośćuczynienia na podstawie art. 8b ust. 1 ustawy lutowej w wysokości 180.000 zł. jest kwotą odpowiednią.

Apelacja prokuratora:

błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na treść wydanego wyroku poprzez przyjęcie, że stopień krzywd, jakich doznał S. P. w związku z represjonowaniem go w okresie od 7 lutego 1953 r. do 26 stycznia 1954 r. przez radzieckie organa ścigania i wymiaru sprawiedliwości, działające na terytorium Polski w granicach ustalonych w Traktacie Ryskim za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego poprzez doprowadzenie do wydania wymienionego, jako obywatela polskiego, organom ścigania ówczesnego ZSRR po uprzednim zatrzymaniu i aresztowaniu na terenie Polski w dniu 7 lutego 1953 r., a następnie skazaniu i w konsekwencji pozbawieniu wolności do 26 stycznia 1954 r. za udział w walkach z radzieckimi partyzantami w rejonie B. w okresie pomiędzy lipcem 1941 r. a marcem 1942 r. w związku z działalnością w tzw. Komitecie Polskim w m. N. i służbą w niemieckich formacjach porządkowych, co uzasadnia przyznanie zadośćuczynienia wnioskodawcom w kwocie łącznej 180.000 zł, podczas gdy skutki pozbawienia wolności uprawnionego nie odbiegały od cierpień innych osób bezprawnie więzionych przez organy bezpieczeństwa i wymiaru sprawiedliwości byłego ZSRR w związku z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego w czasach stalinowskich zaś ustaloną kwotę zadośćuczynienia tj. 180.000 zł (po 90.000 zł. dla każdego z wnioskodawców) należy uznać za dowolną i określona z pominięciem realiów społecznych, a co za tym idzie wygórowaną w stosunku do odniesionej przez S. P. krzywdy, przy uwzględnieniu innych orzeczeń zapadłych w podobnych sprawach.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Odnośnie apelacji pełnomocnika wnioskodawcy:

Żadną miarą nie można zgodzić się z autorem apelacji, że Sąd pierwszej instancji błędnie ustalił rozmiar krzywdy doznanej przez S. P. na skutek represji, jakie go spotkały w związku z jego działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Z pisemnych motywów zaskarżonego wyroku wynika, sąd ten dokonując oceny doznanej przez represjonowanego krzywdy wziął pod uwagę szereg okoliczności. Przede wszystkim miał na względzie, że S. P. był pozbawiony wolności przez okres prawie dwunastu miesięcy. W chwili zatrzymania był młodym człowiekiem. Ponieważ został wydany obcemu państwu, musiał odczuwać niepewność losu, obawę o zdrowie i życie oraz związane z niewolą poczucie beznadziei. Kiedy był więziony, był pozbawiony kontaktu z rodziną. Z zeznań wnioskodawcy wynika, że przebywał w zimnej celi.

Nie można jednakże zgodzić się z tym, że o rozmiarze jego krzywdy świadczy również fakt, że po powrocie do Polski „szukał ukojenia w wierze”. Nie ma też większego znaczenia to, że z powodu jego przeszłości w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku jego syn nie mógł studiować na Wojskowej Akademii (...) w W..

W gruncie rzeczy zatem represje, jakie spotkały S. P., nie odbiegały znacząco od represji doznanych przez większość osób, które działały na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Brak jest w szczególności dowodów na to, że na skutek więzienia go w Związku (...) doznał on rozstroju zdrowia.

Wbrew zaś twierdzeniom obrońcy nie ma żadnego znaczenia dla ustalenia wysokości należnego represjonowanemu zadośćuczynienia to, czy należał on do (...). Na wysokość zadośćuczynienia nie ma przecież wpływu stopień zaangażowania represjonowanego w działalność niepodległościową. W niniejszej sprawie zostało przesądzone, że S. P. po II Wojnie Światowej został pozbawiony wolności w związku z jego na walką na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Nie można też zgodzić się z autorem apelacji, że Sąd pierwszej instancji naruszył dyspozycję art. 7 k.p.k. nie uwzględniając w całości żądania wnioskodawców. Sąd ten zgodnie z wyrażoną w tym przepisie zasadą ocenił zebrane dowody i wyprowadził z niej właściwe wnioski. Wysokość przyznanego zadośćuczynienia nie jest bynajmniej symboliczna. Wręcz przeciwnie, biorąc pod uwagę ustalony w sprawie rozmiar wyrządzonej represjonowanemu krzywdy, należy uznać, że jest ona rażąco wygórowana. Brak jest bowiem jakichś istotnych okoliczności, aby tę wysokość ustalić na poziomie odbiegającym od poziomu zadośćuczynień przyznawanych w podobnych tego typu sprawach.

Odnośnie apelacji prokuratora:

W pełni zgodzić się należy z oskarżycielem posiłkowym , że choć cierpienia i krzywdy, jakich doznał S. P., były znaczące, to jednakże trudno je porównywać do cierpień tych Polaków, którzy z powodu przynależności do Armii Krajowej skazywani byli na długoletnie pobyty w sowieckich łagrach na dalekiej północy bądź bez jakiegokolwiek wyroku byli więzieni w obozach w K. lub innym podobnym miejscu, gdzie w skrajnie ciężkich warunkach byli zmuszani do niewolniczej pracy przy wyrębie lasu lub w kopalniach.

Jak już wcześniej wskazano, represje, które spotkały S. P. nie odznaczały się jakimiś nadzwyczajnymi okolicznościami. Jego cierpienia były podobne do cierpień wielu innych osób przetrzymywanych w latach pięćdziesiątych w stalinowskich więzieniach.

W tych okolicznościach za zasadne należy uznać określenie zadośćuczynienia na takim poziomie, jak w podobnych sprawach rozstrzyganych ostatnio w obszarze apelacji (...). Tym samym winno ono oscylować w granicach 10.000 złotych za miesiąc pozbawienia wolności. Zaokrąglając okres więzienia S. P. do pełnych dwunastu miesięcy, należało zatem określić należne mu zadośćuczynienie na kwotę 120.000 złotych.

Wniosek

Apelacja pełnomocnika wnioskodawców:

O zmianę zaskarżonego wyroku poprzez ustalenie wysokości zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez S. P. na skutek represjonowania go w okresie od 7 lutego 1953 r. do 26 stycznia 1954 r. przez polskie i radzieckie organy ścigania i wymiary sprawiedliwości działające na terytorium Polski w granicach ustalonych w Traktacie Ryskim z powodu działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego na dalszą kwotę 754.000 zł. (tj. do łącznej kwoty 934.000,00 zł) tj. o zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz:

1.  M. P. dalszej kwoty 377 000,00 tj. do łącznej kwoty 467 000,00 wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia wyroku do dnia zapłaty,

2.  M. W. dalszej kwoty 377 000,00 zł. tj. do łącznej kwoty 467 000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia wyroku do dnia zapłaty.

Apelacja prokuratora:

O zmianę zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie poprzez znaczące zmniejszenie przyznanej wnioskodawcom M. W. i M. P. sumy zadośćuczynienia do poziomu po 50.000 zł.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Bezzasadność zarzutów z apelacji pełnomocnika wnioskodawcy determinowała nieuwzględnienie wniosku zawartego w tejże apelacji.

Ponieważ należało podzielić zarzut z apelacji prokuratora, należało zmniejszyć zasądzone tytułem zadośćuczynienia na rzecz wnioskodawców kwoty do 60.000 złotych. Rację miał prokurator, że wysokość zadośćuczynienia powinna oscylować w granicach 10.000 złotych za jeden miesiąc pozbawienia wolności, przy czym okres uwięzienia S. P. należało zaokrąglić do pełnych dwunastu miesięcy.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Obniżono wysokość zasądzonej na rzecz wnioskodawców kwoty tytułem zadośćuczynienia.

Zwięźle o powodach zmiany

Przyczyny zmiany wyroku zostały wyjaśnione w części odnoszącej się do zarzutu z apelacji prokuratora.

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

III

O kosztach sądowych za postępowanie odwoławcze rozstrzygnięto na podstawie art.13 ustawy z dnia 23.02.1991r. (Dz.U. 2021, poz.1693).

7.  PODPIS