Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 maja 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący	:	SSA Jadwiga Chojnowska (spr.)
Sędziowie	:	SSA Grażyna Wołosowicz SSA Magdalena Natalia Pankowiec
Protokolant	:	Justyna Stolarewicz

po rozpoznaniu w dniu 8 kwietnia 2021 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z o.o. w W.

przeciwko A. L. i A. G.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku

z dnia 29 czerwca 2020 r. sygn. akt VII GC 446/19

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  zasądza solidarnie od pozwanych A. L. i A. G. (1) na rzecz powoda (...) Spółki z o.o. w W. kwotę 65.139,14 (sześćdziesiąt pięć tysięcy sto trzydzieści dziewięć 14/100) zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 63.849,50 (sześćdziesiąt trzy tysiące osiemset czterdzieści dziewięć 50/100) zł od dnia 13 marca 2019 r. do dnia zapłaty;

b)  umarza postępowanie co do żądania zasądzenia kwoty 2.278,73 (dwa tysiące dwieście siedemdziesiąt osiem 73/100) zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie po 12 czerwca 2020 r. i kwoty 10.563,46 (dziesięć tysięcy pięćset sześćdziesiąt trzy 46/100) zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie po 1 września 2020 r.;

c)  oddala powództwo w pozostałej części;

d)  zasądza solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 9.252 (dziewięć tysięcy dwieście pięćdziesiąt dwa) zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

III.  zasądza solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 4.050 (cztery tysiące pięćdziesiąt) zł tytułem zwrotu kosztów instancji odwoławczej.

(...)

Sygn. akt I AGa 102/20

UZASADNIENIE

(...) spółka z o. o. w W. wniósł o zasądzenie solidarnie od A. L. i A. G. (1) na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. kwoty 76.691,69 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

A. L. (dalej pozwany ad. 1) i A. G. (2) (dalej pozwany ad. 2) wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz obciążenie powoda kosztami procesu.

Wyrokiem z dnia 29 czerwca 2020 r. Sąd Okręgowy w Białymstoku zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 76.691,69 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 21 września 2018 r. oraz kwotę 9.252 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 5.417 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd ustalił, że pozwany A. G. (2) od dnia 23 września 2008 r. do chwili obecnej pełni funkcję członka zarządu (...) spółki z o. o. z siedzibą w P.. Z kolei pozwany A. L. był członkiem zarządu tej spółki w okresie od 3 stycznia 2007 r. do 8 września 2016 r.

W dniu 3 października 2008 r. zawarta została umowa, na podstawie której powód zobowiązał się do przewozu rzeczy należących do (...) spółki z o. o. w P. i U. U. (1) za kwotę 6.000 zł netto, a także do magazynowania tych rzeczy za kwotę 2.400 zł netto za każdy rozpoczęty miesiąc.

W wykonaniu tejże umowy powód wystawił na rzecz spółki faktury VAT: nr (...) na kwotę 1.464 zł brutto z terminem płatności wyznaczonym na dzień 23 czerwca 2010 r., nr (...) na kwotę 1.464 zł brutto z terminem płatności wyznaczonym na dzień 27 lipca 2010 r., nr (...) na kwotę 1.464 zł brutto z terminem płatności wyznaczonym na dzień 19 sierpnia 2010 r., nr (...) na kwotę 1.464 zł brutto z terminem płatności wyznaczonym na dzień 22 września 2010 r. oraz nr (...) na kwotę 1.464 zł brutto z terminem płatności wyznaczonym na dzień 19 października 2010 r. Następnie pismem z dnia 10 lutego 2014 r. powód wezwał spółkę do zapłaty wynagrodzenia za przechowanie rzeczy w okresie od dnia 1 czerwca 2010 r. do dnia 31 grudnia 2013 r. w wysokości 63.384 zł w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania.

Spółka nie uregulowała w terminie należności, w konsekwencji powód w dniu 1 sierpnia 2014 r. skierował przeciwko niej pozew o zapłatę.

Wyrokiem z dnia 30 czerwca 2015 r. wydanym w sprawie XV GC 3681/14 Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie zasądził od (...) spółki z o. o. w P. na rzecz powoda (...) spółki z o. o. w W. kwotę 50.184 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 21 lutego 2014 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 5.361,73 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Zasądzona należność główna obejmowała wynagrodzenie za przechowanie przez powoda rzeczy w okresie od 1 sierpnia 2011 r. do 31 grudnia 2013 r. (29 miesięcy) w łącznej wysokości 42.804 zł oraz wynagrodzenie za przechowanie rzeczy w okresie od 1 czerwca 2010 r. do 31 października 2011 r. (5 miesięcy) w wysokości 7.320 zł.

Dłużna spółka nie zgodziła się z treścią wyroku, zaskarżając go w całości. Wyrokiem z dnia 9 września 2016 r. Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie XXIII Ga 333/16 oddalił apelację spółki, zasądzając na rzecz powoda (...) spółki z o. o. w W. kwotę 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

W dniu 20 września 2016 r. Sąd Okręgowy w Warszawie nadał orzeczeniu klauzulę wykonalności.

Na podstawie tego tytułu wykonawczego (...) spółka z o. o. w W. zwrócił się do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Otwocku E. R. o wszczęcie przeciwko dłużnej spółce postępowania egzekucyjnego. Postępowanie to skierowane zostało do całego majątku dłużnika, w tym do rachunków bankowych, ruchomości, wierzytelności i innych praw majątkowych oraz wierzytelności z tytułu zwrotu podatku VAT i innych należności we właściwym urzędzie skarbowym. We wniosku egzekucyjnym wierzyciel wskazał, że nie posiada wiedzy na temat wierzytelności i praw przysługujących dłużnikowi oraz posiadanych przez niego nieruchomości. Okoliczności te miały zostać zbadane przez Komornika.

W toku postępowania Komornik w dniu 28 października 2016 r. wezwał spółkę do złożenia wyjaśnień w przedmiocie wskazania przedmiotów i praw, mogących służyć do zaspokojenia wierzyciela, w tym nieruchomości i wierzytelności oraz praw majątkowych. Wezwanie do wyjawienia majątku zostało złożone w placówce pocztowej w dniu 4 listopada 2016 r., a następnie wydane dnia 17 listopada 2016 r. pełnomocnikowi pocztowemu, którego własnoręczny podpis widnieje na zwrotnym poświadczeniu odbioru. Kolejno Komornik dokonał zajęcia wierzytelności spółki, przysługujących jej od Urzędu Skarbowego w H. z tytułu nadpłaty lub zwrotu podatku oraz wierzytelności z rachunku bankowego prowadzonego w(...)w B.. Dokonane zajęcia okazały się bezskuteczne. W toku postępowania dwukrotnie podjęto próbę ustalenia czy dłużnik jest właścicielem jakichś nieruchomości, nie uzyskując jednak żadnych wyników w Centralnej Bazie Danych Ksiąg Wieczystych. Ponadto Komornik złożył wniosek do Centralnej Ewidencji Pojazdów o udostępnienie informacji czy spółka posiada samochody. Pomimo prawidłowego doręczenia wezwania do wyjawienia majątku, dłużnik nie wskazał żadnych wartościowych składników majątkowych, z którym możliwe byłoby skuteczne prowadzenie egzekucji. Dodatkowo Komornik ustalił, że wobec dłużnika prowadzone są liczne postępowania egzekucyjne przez różne organy.

W związku z powyższym, postanowieniem z dnia 30 czerwca 2017 r., Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Otwocku E. R., w oparciu o art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c., umorzył postępowanie egzekucyjne prowadzone w sprawie KM 7382/16.

Jeszcze przed wydaniem tytułu wykonawczego (...) spółka z o. o. w P. posiadała liczne długi m.in. wynikające z zaległości podatkowych, aktów notarialnych zawierających oświadczenie dłużnika o dobrowolnym poddaniu się egzekucji, podpisanych jeszcze w 2011 r. a zaopatrzonych w klauzule wykonalności w 2015 r., nakazu zapłaty uzyskanego przeciwko dłużnej spółce w 2010 r., a przede wszystkim weksla gwarancyjnego z 2010 r., opiewającego na sumę wekslową 2.200.000 USD.

Na datę wszczęcia postępowania egzekucyjnego KM 7382/16, dłużna Spółka posiadała majątek w postaci prawa własności nieruchomości gruntowej położonej w P. gmina N. o pow. 1,98 ha, dla której Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim prowadzi księgę wieczystą nr (...), a o którym powód nie wiedział.

Z zapisów widniejących w dziale IV księgi wieczystej wynika, że nieruchomość obciążona była wieloma hipotekami m.in.: hipoteką przymusową do sumy 3.000.000 USD, na zabezpieczenie wierzytelności wynikających z tytułu wykonawczego w postaci aktu notarialnego Rep. A nr (...) zaopatrzonego w klauzulę wykonalności w dniu 23 kwietnia 2015 r., hipoteką przymusową do sumy 800.000 Euro na zabezpieczenie wierzytelności wynikających z tytułu wykonawczego w postaci aktu notarialnego nr Rep. (...)zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 24 kwietnia 2015 r., hipoteką przymusową do sumy 654.585,15 zł na zabezpieczenie wierzytelności wynikających z nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym Sądu Okręgowego w Warszawie sygn. XVI GNC 814/10, hipoteką przymusową do sumy 471.169,50 zł na zabezpieczenie wierzytelności z tytułu zobowiązań podatkowych za listopad 2012 r., hipoteką umowną kaucyjną do sumy 2.860.000 USD na zabezpieczenie spłaty wierzytelności wynikającej z weksla gwarancyjnego, wystawionego w dniu 1 października 2010 r. na zlecenie (...) z siedzibą L. na (...)opiewającego na sumę wekslową 2.200.000 USD oprocentowaną 15% w skali roku. Wskutek przeniesienia praw z tego weksla na nowego wierzyciela (...) spółkę akcyjną w W. oraz po wszczęciu egzekucji przez tego wierzyciela, uzyskał on ostatecznie prawo własności nieruchomości na podstawie postanowienia Sądu o przysądzeniu prawa własności z dnia 6 marca 2019 r., sygn. akt I Co 1170/18.

Z dalszych zapisów zawartych w księdze wieczystej wynika, że już w 2012 r. do nieruchomości skierowane zostało postępowanie egzekucyjne prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Bielsku Podlaskim R. J. o sygn. JR Km 1228/12. W 2014 r. do tegoż postępowania przyłączył się kolejny wierzyciel, zaś w 2016 r. do księgi wieczystej wpisano ostrzeżenie o następnym postępowaniu egzekucyjnym: JR Km 65/16. Do postępowania tego w 2018 r. przyłączył się wierzyciel hipoteczny (...) spółka akcyjna z siedzibą w W.: (...) który w wyniku skutecznie przeprowadzonej egzekucji stał się właścicielem nieruchomości.

W toku postępowania, w wyniku którego powód uzyskał tytuł wykonawczy przeciwko spółce, dłużna spółka uzyskała zwolnienie od obowiązku uiszczenia opłaty sądowej od apelacji. Załączone do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych dokumenty świadczą o tym, że spółka już w latach 2014-2015 ponosiła stratę na działalności operacyjnej, a wszelkie jej rachunki bankowe oraz środki trwałe i obrotowe były zajęte przez licznych wierzycieli. Jedynym majątkiem spółki były pojazdy, zajęte w wyniku skierowania do nich postępowań egzekucyjnych, budynek rozlewni o pow. 567 m ², wiata magazynowa, elektroniczna waga samochodowa oraz nieruchomość położona w P. o pow. 1,98 ha, obciążona hipotekami ujawnionymi w księdze wieczystej.

Dłużna spółka posiadała jeszcze jeden składnik majątkowy w postaci spornej wierzytelności należnej od U. F. (poprzednie nazwisko U.), opiewającej pierwotnie na kwotę 13.862.062,77 zł wraz z odsetkami i należnościami ubocznymi, wynikającej z wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 23 października 2012 r. wydanego w sprawie VII GC 217/11. Wierzytelność ta była sporna zarówno co do zasady, jak i co do wysokości, a ponadto po uchyleniu wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 14 kwietnia 2016 r. (sygn. IV CSK 485/15) wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku w sprawie I ACa 886/14, wydanego w wyniku rozpoznania apelacji od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku, sprawa pomiędzy spółką a U. F. skierowana została do ponownego rozpoznania przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku pod sygn. I ACa 518/16. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy strony ostatecznie zawarły w dniu 9 listopada 2017 r. ugodę sądową, w wyniku której U. F. uznała roszczenie spółki do kwoty 4.150.000 zł. Wyrokiem z dnia 15 listopada 2017 r. Sąd Apelacyjny w Białymstoku uchylił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Białymstoku wydany w sprawie VII GC 217/11 w części ponad kwotę 4.150.000 zł oraz orzekł o kosztach procesu.

Jeszcze przez zawarciem tej ugody sądowej, dłużna spółka zawarła w dniu 1 sierpnia 2017 r. z (...)w K. umowę zamiany wierzytelności, w wyniku której przelała na rzecz Instytutu wierzytelność przeciwko U. F. określoną na sumę 7.000.000 zł, w zamian za wierzytelności przysługujące Instytutowi przeciwko podmiotom zagranicznym: (...) z siedzibą w S. G. (...) na kwotę 1.956.623 USD oraz SP (...) z siedzibą w M. (...)na kwotę 583.377 USD.

Wierzytelności te były sporne. Wobec powyższego spółka zmuszona była wszcząć przeciwko tym podmiotom postępowanie przed Sądem Okręgowym w Białymstoku pod sygn. akt VII GC 35/18, w wyniku którego w dniu 12 września 2018 r. wydano (prawomocny obecnie) wyrok zaoczny zasądzający na rzecz spółki od SP (...) z siedzibą w M. kwotę 14.270,03 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 13 grudnia 2017 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu (3.617 zł), natomiast od (...) z siedzibą w S. G. kwotę 76.725,21 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 13 grudnia 2017 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu (5.417 zł).

W celu uzyskania zasądzonych kwot spółka wszczęła przeciwko swoim dłużnikom dwa postępowania egzekucyjne prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Białymstoku E. K.: sygn. KM 848/18 i KM 850/18. W toku tychże postępowań egzekucyjnych w dniu 5 grudnia 2019 r. odbyły się licytacje udziałów dłużników. Udzielono przybicia na rzecz (...) spółki akcyjnej w(...)w przypadku (...) z siedzibą w S. G. za cenę 16.130 zł, natomiast w przypadku SP (...) z siedzibą w M. za cenę 3.000 zł.

Po wniesieniu powództwa w niniejszej sprawie powód wszczął przeciwko spółce kolejne postępowanie egzekucyjne, które prowadzi obecnie Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Bielsku Podlaskim R. J. pod sygn. JR GKm 56/19. Postępowanie to skierowane zostało do całego majątku dłużnika, w tym również do nieruchomości położonej w P.. W toku postępowania zajęto rachunek bankowy dłużnika, wierzytelności z tytułu zwrotu lub nadpłaty podatku oraz wierzytelność pieniężną, przypadającą dłużnikowi z tytułu należności przypadających ze spraw KM 848/18 i KM 850/18. Ponadto Komornik uzyskał informację, że spółka już nie jest właścicielem nieruchomości w P.. Z wyjaśnień dłużnika złożonych w wykonaniu zobowiązania Komornika Sądowego wynika, że dłużnik nie posiada żadnych wartościowych składników majątkowych, w tym ruchomości, nieruchomości ani żadnego innego majątku, za wyjątkiem wierzytelności przysługujących przeciwko podmiotom zagranicznym: (...) z siedzibą w S. G. i SP (...) z siedzibą w M.. Dodatkowo dłużnik nie posiada źródła przychodów.

Sąd wskazał, że w niniejszej sprawie spełnione zostały przesłanki odpowiedzialności członków zarządu przewidziane w art. 299 § 1 k.s.h.

Sąd zauważył, że wierzytelność powoda istniała w okresie, gdy pozwani sprawowali funkcję członków zarządu dłużnej spółki, zatem bez znaczenia dla jej oceny pozostawała podnoszona przez pozwanego ad. 1 okoliczność, iż odwołano go z pełnionej funkcji na dzień przed wydaniem wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie w sprawie XXIII Ga 333/16.

Zdaniem Sądu na uwzględnienie nie zasługiwał również podniesiony przez pozwanego ad. 2 zarzut, że nie można mu przypisać winy, skoro nie miał możliwości dowiedzenia się o sytuacji spółki, z uwagi na obowiązujący pomiędzy członkami zarządu podział czynności. Tego rodzaju podział czynności ma bowiem tylko znaczenie wewnątrzorganizacyjne i nie może wyłączyć odpowiedzialności członka zarządu wobec wierzycieli, wynikającej z ustawy.

Sąd uznał, że powód wykazał stosownie do art. 299 k.s.h. bezskuteczność egzekucji. W tym kontekście odwołał się do uzasadnienia postanowienia z dnia 30 czerwca 2017 r., w którym to Komornik Sądowy wskazał wprost, że nie ustalono majątku dłużnika, z którego można prowadzić skuteczną egzekucję. Zdaniem Sądu, wbrew twierdzeniom pozwanych, analiza dokumentów zgromadzonych w aktach komorniczych świadczy o tym, że postępowanie egzekucyjne prowadzone było w sposób kompleksowy, a zakres i charakter tegoż postępowania nie miały charakteru iluzorycznego, ale były ukierunkowane na realne zaspokojenie wierzyciela. W ocenie Sądu, wierzyciel wyczerpał właściwie przysługujące mu środki, w celu ustalenia majątku dłużnej spółki i skierował egzekucję do wszystkich, znanych mu składników jej majątku. Na wniosek wierzyciela Komornik Sądowy podjął próbę ujawnienia składników majątkowych spółki, do których możliwe byłoby skierowanie skutecznej egzekucji. Pomimo tego postępowanie nie doprowadziło do ustalenia majątku, pozwalającego na uzyskanie sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych. Wbrew twierdzeniom pozwanego ad. 2, spółce w sposób skuteczny doręczono zarówno zawiadomienie o wszczęciu postępowania egzekucyjnego, jak i zawiadomienia o dokonanych zajęciach oraz wezwanie do udzielenia wyjaśnień. Dokumenty te zostały doręczone pełnomocnikowi pocztowemu dłużnej spółki, zatem nic nie stało na przeszkodzie, by dłużnik wskazał posiadane składniki majątkowe, na których istnienie pozwany powołuje się obecnie w odpowiedzi na pozew.

Zdaniem Sądu, nawet gdyby powód jednak uzyskał wiedzę o posiadanych przez spółkę wierzytelnościach oraz nieruchomości położonej w P., to majątek ten nie pozwalał na uzyskanie zaspokojenia i obecnie również na to nie pozwala. Sąd zwrócił bowiem uwagę, że należąca do spółki nieruchomość była przedmiotem licznych postępowań egzekucyjnych, z których najwcześniejsze zostały wszczęte już w 2012 r., zaś kolejne w 2015 r. Ponadto, co wynika z działu IV księgi wieczystej, nieruchomość ta była obciążona hipotekami na rzecz wielu różnych wierzycieli. Ostatecznie prawo własności tej nieruchomości nabył w dniu 6 marca 2019 r. wierzyciel hipoteczny (...) S.A. Wobec wysokości ujawnionych w księdze wieczystej hipotek, ilości wierzycieli hipotecznych oraz ujawnionych dokumentów będących podstawą wpisów, Sąd nie zgodził się ze stanowiskiem pozwanego ad. 2, że istniała jakakolwiek możliwość zaspokojenia się z tego składnika majątkowego. W tym zakresie podzielił stanowisko powoda, że dokumenty załączone przez spółkę do wniosku o zwolnienie od opłaty sądowej od apelacji w toku postępowania XV GC 3681/14 świadczą o tym, że już w latach 2014-2015 sytuacja finansowa spółki była bardzo zła i nie uległa poprawie, a wręcz przeciwnie - o czym świadczy zarówno wynik postępowania egzekucyjnego KM 7382/16, jak i dalsze losy nieruchomości należącej niegdyś do spółki. Niewypłacalność spółki w okresie bezpośrednio poprzedzającym wszczęcie egzekucji przez powoda nie potwierdza tezy, jakoby spółka dysponowała środkami pieniężnymi pozwalającymi na spłatę należności.

Z całą pewnością takim środkiem nie mogła być, według Sądu, wierzytelność przysługująca spółce wobec U. F.. Wierzytelność ta była sporna i chociaż jej pierwotna wartość wynosiła aż 13.862.069,77 zł, to wskutek decyzji spółki uległa zmniejszeniu do zaledwie 7.000.000 zł. Ostatecznie wierzytelność w tej wysokości stała się przedmiotem umowy zamiany z dnia 1 sierpnia 2017 r., w wykonaniu której spółka stała się właścicielem pozornie tylko atrakcyjnych wierzytelności, przysługujących wobec podmiotów zagranicznych. Jednocześnie, przed zawarciem umowy zamiany, spółka zrzekła się zabezpieczenia tej wierzytelności. Jak wynika z akt VII GC 35/18 nabyte wierzytelności również były sporne i pomimo uzyskania przeciwko podmiotom zagranicznym tytułów egzekucyjnych, zasądzone na rzecz spółki kwoty były wielokrotnie niższe aniżeli wartość wierzytelności wobec U. F.. Co istotne, środki pieniężne, które weszły do majątku spółki po przeprowadzeniu licytacji udziałów trzeciodłużników wynosiły zaledwie 19.130 zł. Pomimo skierowania do nich przez powoda egzekucji w toku postępowania GKm 56/19, w ocenie Sądu, nie istnieje obecnie realna szansa na uzyskanie zaspokojenia. Mając powyższe na uwadze, Sąd oddalił wnioski dowodowe pozwanego ad. 2, zmierzające do wykazania wypłacalności trzeciodłużników, jako nieistotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Uznając z kolei, że sprawa została dostatecznie wyjaśniona, Sąd postanowił również pominąć wniosek dowodowy pozwanego ad. 1 o dopuszczenie dowodu z przesłuchania obu pozwanych w charakterze strony.

Sąd wskazał, że z wniosku powoda, jak i z urzędu, postanowił dopuścić dowód z dokumentów zgromadzonych w aktach komorniczych GKm 56/19, w celu ustalenia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, mianowicie bezskuteczności egzekucji skierowanej przeciwko spółce, która to przesłanka winna być udowodniona na datę wyrokowania.

Mając na uwadze przebieg postępowania egzekucyjnego GKm 56/19, w tym niewielką wartość uzyskanego od trzeciodłużników składnika majątkowego, Sąd uznał, że wystarczy on co najwyżej na zaspokojenie kosztów tego postępowania.

W tych warunkach, okoliczności uzasadniające roszczenie powoda, w zakresie, w jakim to na nim spoczywał ciężar dowodu (art. 6 k.c.), uznał za udowodnione.

Wobec wykazania przez powoda przesłanek z art. 299 § 1 k.s.h. oraz braku skutecznych zarzutów ze strony pozwanych, roszczenie zgłoszone w pozwie Sąd uwzględnił w całości. Na zasądzoną kwotę składała się należność główna z wyroku (50.184 zł), koszty procesu orzeczone w wyroku (5.361,73 zł), koszty postępowania apelacyjnego (1.800 zł) i egzekucyjnego (214,17 zł) a także skapitalizowane odsetki w wysokości 19.131,79 zł.

O odsetkach ustawowych za opóźnienie Sąd orzekł zgodnie z normą art. 481 k.c. w zw. z art. 455 k.c., mając na uwadze datę wniesienia powództwa w niniejszej sprawie tj. 21 września 2018 r. O kosztach procesu zaś Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

Apelacje od tego wyroku wnieśli obaj pozwani.

Pozwany ad. 1 zaskarżając wyrok w całości wnosił o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa i obciążenie powoda kosztami postępowania. Zarzucał mu:

1) uniemożliwienie mu prawa udziału w postępowaniu i pozbawienie ochrony praw poprzez nieodroczenie rozprawy i przeprowadzenie jej z jego udziałem;

2) wadliwe uznanie, iż bieg terminu przedawnienia liczyć należy od dnia 1 sierpnia 2014 r. jako daty skierowania przeciwko spółce (...) pozwu o zapłatę roszczeń powstałych w 2010 r. i to roszczeń, które zostały wygenerowane bez udziału skarżącego i przy istniejącej świadomości powoda dotyczącej wątpliwej możliwości zaspokojenia jego roszczeń z majątku spółki (...);

3) brak sprawdzenia faktycznego majątku (...) spółki z o.o. przez powoda i komornika sądowego, który nie ustalił faktycznego majątku tej spółki;

4) bezzasadne uznanie, że jest on zobowiązany do zapłaty kwoty 76.791,69 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 września 2018 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 9.252 zł tytułem kosztów postępowania, albowiem roszczenie objęte wyrokiem nie istnieje wobec niego, a gdyby nawet i powstało, to bez jego wiedzy i woli;

5) naruszenie art. 231 k.p.c. poprzez brak udzielenia mu terminu do zajęcia stanowiska w sprawie z uwagi na usprawiedliwioną jego nieobecność spowodowaną chorobą udokumentowaną zaświadczeniem lekarskim i wydrukiem z ZUS;

6) naruszenie art. 232 k.p.c. poprzez przyjęcie, że nie wykazał, że to powód wywiązał się z obowiązku udowodnienia okoliczności, z której wywodzi skutki prawne;

7) naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i wyprowadzenie z materiału dowodowego zebranego w sprawie wniosków niepoprawnych logicznie oraz sprzecznych z doświadczeniem życiowym poprzez przyjęcie, że jego obecność na rozprawie nie była konieczna i zbędna dla dokładnego wyjaśnienia sprawy.

Z kolei pozwany ad. 2, zaskarżając wyrok w całości, zarzucał mu naruszenie następujących przepisów prawa procesowego oraz materialnego:

1) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, w miejsce swobodnej oceny dowodów, co doprowadziło do błędnych ustaleń faktycznych jakoby:

a) (...) sp. z o.o. w P. nie posiadała majątku, z którego możliwa jest egzekucja, a tym samym egzekucja jest i była bezskuteczna, w sytuacji gdy ze znajdujących się w aktach sprawy dokumentów wynika, iż dłużna spółka zarówno w momencie uprawomocnienia się wyroku przeciwko niej, jak i w toku postępowania egzekucyjnego (toczącego się z wniosku powoda) posiadała majątek, w tym wymagalne wielomilionowe wierzytelności przysługujące jej przeciwko osobom trzecim;

b) postępowanie egzekucyjne prowadzone z wniosku powoda przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Otwocku w sprawie egzekucyjnej o sygn. akt Km 7382/16 nie było iluzoryczne w sytuacji, gdy w toku tego postępowania powód nie wystąpił nawet o poszukiwanie majątku dłużnika (...) sp. z o.o. i ograniczył się wyłącznie do wniesienia o zajęcie rachunku bankowego oraz ruchomości;

c) przyjęcie, że w toku tego postępowania egzekucyjnego powód „uczynił (…) wszystko co niezbędne, aby zaspokoić się z majątku spółki”, w sytuacji gdy nie wystąpił o poszukiwanie nieruchomości (...) sp. z o.o. oraz nie wystąpił z wnioskiem o wyjawienie majątku dłużnej spółki;

d) przyjęcie, że posiadana przez (...) sp. z o.o. wierzytelność przeciwko U. F., a następnie przeciwko spółkom zagranicznym, tj. SP (...) w (...) w S. G. w wysokościach przewyższających wartość roszczenia powoda względem (...) sp. z o.o. nie byłaby wystarczająca do zaspokojenia;

2) art. 227 k.p.c. w zw. z art. 235 ² § 1 pkt 1-6 k.p.c. oraz art. 233 § 1 k.p.c. poprzez niezasadne pominięcie zgłoszonych przez pozwanego, a mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia wniosków dowodowych oraz arbitralne uznanie, iż „nie istnieje obecnie realna szansa na uzyskanie zaspokojenia”;

3) art. 233 § 2 k.p.c. poprzez przyjęcie, że wierzytelność będąca przedmiotem egzekucji prowadzonej przeciwko (...) i SP (...) przez Komornik E. K. w sprawach ESzK KM 848/18 i 850/18 to wierzytelności nabyte przez dłużną spółkę w ramach zamiany wierzytelności (to jest wierzytelności o zapłatę ceny sprzedaży udziałów przez U. F.);

4) art. 299 § 1 k.s.h. poprzez pominięcie, że stan bezskuteczności egzekucji nie zachodzi w sytuacji, w której wierzyciel prowadząc egzekucję nie skierował jej do całego majątku spółki wskutek braku złożenia stosownego wniosku choćby wierzyciel ten nie uzyskał pełnego zaspokojenia wskutek późniejszych zmian w majątku spółki, a nadto w sytuacji, w której wierzyciel może dochodzić zaspokojenia w drodze ustawowych środków ochrony.

W oparciu o te zarzuty wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości na koszt powoda. Ponadto wnosił o rozpoznanie postanowienia z 22 czerwca 2020 r. w przedmiocie pominięcia wniosku o dopuszczenie dowodu z dokumentów zgromadzonych w aktach Km 487/13, złożonego w piśmie przygotowawczym z dnia 26 lutego 2020 r. oraz dołączenie do akt niniejszej sprawy akt egzekucji prowadzonej przez komornika R. J. GKm 56/19 w zakresie dokumentacji zgromadzonej po wydaniu zaskarżonego wyroku (ten ostatni wniosek został cofnięty).

Powód z kolei wnioskował o przeprowadzenie dowodu z akt Km 849/18 i Km 850/18 na okoliczność umorzenia postępowania z uwagi na brak składników majątku, z którego możliwa byłaby egzekucja.

Sąd Apelacyjny dopuścił dowód z wnioskowanych akt komorniczych na okoliczność posiadanej przez spółkę (...) wierzytelności w stosunku do osoby trzeciej oraz skuteczności egzekucji prowadzonej w sprawach Km 849/18 i Km 850/18.

Na rozprawie apelacyjnej powód ograniczył powództwo – z uwagi na zaspokojenie w części roszczenia – o kwotę 12.842,19 zł, wskazując sposób zarachowania tej kwoty na poczet długu pozwanych w piśmie procesowym z dnia 8 kwietnia 2021 r. (pozwani o sposobie rozliczenia tej kwoty zostali powiadomieni przez powoda – przyznanie na rozprawie). Wnosił o umorzenie postępowania w tym zakresie. Pozwani nie sprzeciwili się temu wnioskowi.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zmiana zaskarżonego wyroku była skutkiem ograniczenia powództwa oraz w niewielkim zakresie uwzględnienia apelacji.

Rozpoznano ją w oparciu o materiał dowodowy zgromadzony przed Sądami obu instancji.

Wstępnie stwierdzić należy, że podstawa faktyczna sporu została przez Sąd Okręgowy ustalona właściwie i dokumenty zgromadzone w aktach spraw komorniczych, z których przeprowadzono dowód w postępowaniu odwoławczym, tych ustaleń nie mogły zmienić. Została ona zatem przyjęta przez Sąd II instancji jako własna. Na aprobatę zasługiwała również wyrażona przez Sąd Okręgowy - na kanwie tych ustaleń faktycznych - ocena prawna dochodzonego roszczenia.

Przechodząc do zarzutów apelacyjnych w pierwszej kolejności odnieść się należało do najdalej idącego zarzutu, a mianowicie zgłoszonego przez pozwanego ad. 1 zarzutu pozbawienia go możności obrony swych praw. Zarzut ten, jak powszechnie przyjmuje się w orzecznictwie, może znaleźć zastosowanie tylko wtedy, gdy doszło do całkowitego pozbawienia strony możności obrony jej praw, a więc gdy znalazła się ona w takiej sytuacji, która uniemożliwiła, a nie tylko utrudniła lub ograniczyła popieranie przed sądem dochodzonych żądań lub obronę przed zarzutami strony przeciwnej. W niniejszej sprawie natomiast skarżący pozbawienie możności obrony swych praw utożsamiał jedynie z brakiem dopuszczenia go do udziału w postępowaniu poprzez niewyznaczenie nowego terminu rozprawy i odebrania od niego zeznań w charakterze strony. Tak rozumiany zarzut nie może być traktowany jako wyczerpujący podstawę ustawową z art. 379 pkt 5 k.p.c. Tym bardziej, że pozwany ad. 1 posiadał wiedzę o terminie rozprawy i we właściwym czasie nie wnosił o jej odroczenie. Zważyć bowiem należy, że w piśmie nadesłanym w formie elektronicznej podał, że jest od dłuższego czasu na zwolnieniu lekarskim i nie może być na rozprawie, a nadto że podtrzymuje swoje stanowisko opisane w odpowiedzi na pozew. Pismo to nosi datę wpływu 22 czerwca 2020 r. – w tej dacie odbyła się rozprawa w godzinach od 9.02 do 10.16, którą w tym dniu zamknięto i odroczono publikację orzeczenia (wydruk e-maila z 22 czerwca 2020 r. z godz. 14.09 - k. 350 akt sprawy). Pismo to stanowiło w zasadzie informację o przyczynie niemożności stawienia się na rozprawę.

Jeżeli chodzi o kolejny zarzut tego pozwanego, to trzeba mieć na względzie, że przesłuchanie strony na rozprawie jest, w świetle art. 299 k.p.c., fakultatywne. Skoro ustawodawca nie przewidział obowiązku sądu (a jedynie uprawnienie) dopuszczenia w określonych sytuacjach dowodu z przesłuchania stron, zależność między brakiem przeprowadzenia tego dowodu a ewentualną nieprawidłowością orzeczenia, nie występuje. Poza tym pozwany ad. 1 nie wykazał, że w sprawie pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla jej rozstrzygnięcia (pomimo wyczerpania środków dowodowych lub w ich braku). Z tych względów uznać należało, że nieprzeprowadzenie dowodu z przesłuchania pozwanego ad. 1 w żaden sposób nie rzutowało na prawidłowość zaskarżonego wyroku.

Niezasadne były również pozostałe zarzuty sformułowane przez tego pozwanego, są one zbieżne z zarzutami pozwanego ad. 2 i ustosunkowanie się do nich nastąpi łącznie.

Przechodząc do pozostałych zarzutów apelacyjnych wstępnie należy stwierdzić, że w procesie opartym na art. 299 k.s.h. zasadniczy ciężar dowodu spoczywa na stronie pozwanej. Przepis ten zawiera bowiem domniemanie, że pozwany członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ponosi zawinioną odpowiedzialność za szkodę powoda wynikającą z tego, że egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna. Ciężar dowodu w tym zakresie przechodzi na pozwanego z chwilą wykazania przez powoda przesłanki prowadzenia bezskutecznej egzekucji przeciwko spółce, co powód – zdaniem Sądu Apelacyjnego - wykazał, przedstawiając postanowienie właściwego komornika o umorzeniu egzekucji wobec spółki oraz inne dowody przywołane przez Sąd Okręgowy oraz wskazane przez stronę powodową na etapie postępowania apelacyjnego.

Zarzuty pozwanego ad. 2 w zasadniczym zrębie sprowadzały się do zanegowania prawidłowości działań wierzyciela i komornika w toku prowadzonego przeciwko spółce (...) postępowania egzekucyjnego w sprawie KM 7382/16 Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Otwocku E. R.,

W ocenie Sądu Apelacyjnego zarzuty te były niezasadne. Dokonana w tym zakresie przez Sąd I instancji ocena materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie była prawidłowa. W pełni odpowiadała ona regułom logicznego rozumowania, uwzględniała także zasady doświadczenia życiowego. Daje to podstawę do stwierdzenia prawidłowego zastosowania art. 233 § 1 k.p.c. Wyjaśnienia przy tym wymaga, że dla skuteczności podnoszonego zarzutu nie wystarcza stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego nie odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu bowiem wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie, czego w niniejszej sprawie zabrakło.

Tymczasem, poddając analizie poprawność rozumowania Sądu I instancji według wskazanych powyżej kryteriów, Sąd Apelacyjny nie znalazł przesłanek mogących podważyć prawidłowość oceny materiału dowodowego dokonanej przez Sąd Okręgowy. Wbrew zarzutom apelacji, Sąd I instancji prawidłowo ocenił zgromadzone w sprawie dowody, w szczególności z dokumentów, słusznie przyjmując, że powód uczynił wszystko co niezbędne, aby zaspokoić się z majątku spółki. Jak trafnie ustalił Sąd I instancji, i co wynikało też z akt sprawy Km 7382/16, komornik dwukrotnie podejmował próbę ustalenia czy dłużnik jest właścicielem nieruchomości, ale nie uzyskał prawidłowej odpowiedzi. Prawdą jest natomiast, że w dacie wszczęcia postępowania egzekucyjnego w sprawie KM 7382/16 dłużna spółka była właścicielem nieruchomości położonej w P.. Jednakże egzekucja z tej nieruchomości doprowadziła do zaspokojenia spółki (...) jako wierzyciela egzekwującego posiadającego wpisaną hipotekę na pierwszym miejscu. Nie zostali zaspokojeni z tej nieruchomości pozostali wierzyciele hipoteczni (informacja Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Bielsku Podlaskim R. J. z dnia 20 listopada 2020 r. – k. 493 akt). Z treści tej informacji płynie wniosek, że powód przystępując do egzekucji z tej nieruchomości nie uzyskałby zaspokojenia swojej wierzytelności.

Dalej zauważyć należy, że wniosek o wszczęcie egzekucji złożony w sprawie KM 7382/16 zawierał zapis o wszczęcie egzekucji z „wierzytelności i praw przysługujących dłużnikowi do ustalenia przez Komornika” – k. 1 akt KM 7382/16. W dniu 28 października 2016 r. wysłano do spółki (...) wezwanie do złożenia oświadczenia w trybie art. 801 k.p.c. co do posiadanego majątku, w tym wierzytelności i innych praw majątkowych, jak i zawiadomienie o wszczęciu egzekucji m.in. z wierzytelności i innych praw majątkowych. Prawidłowe jest ustalenie Sądu Okręgowego, że przesyłka została doręczona adresatowi w dniu 17 listopada 2016 r. Wezwanie nie spotkało się z żadną reakcją ze strony dłużnika – nie wskazał on żadnych wierzytelności, z których mogła być prowadzona egzekucja przez powoda. W takiej sytuacji trudno zarzucić powodowi nieprawidłowości, czy też zaniechania w prowadzeniu postępowania egzekucyjnego w sprawie KM 7382/16.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zasadnie Sąd Okręgowy stwierdził więc, że nie można postawić powodowi zarzutu, że egzekucja była przez niego prowadzona nieudolnie.

Następnie wskazać należy, że z akt sprawy KM 447/13 Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Bielsku Podlaskim R. J. wynika, że wniosek spółki (...) o wszczęcie egzekucji przeciwko dłużnikowi U. U. (2) został złożony w dniu 28 lutego 2013 r. (tytułem egzekucyjnym był wyrok zaoczny Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 23 października 2012 r., opatrzony w klauzulę 25 stycznia 2013 r.). Spółka (...) nie poinformowała (...) Przyjemne Przeprowadzki o tej sprawie. Z niekwestionowanych ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że spółka (...) zawarła w dniu 1 sierpnia 2017 r. umowę zamiany wierzytelności z (...)w K.. Dalsze ustalenia odnoszące się do egzekwowania wierzytelności spółki wobec podmiotów, które stały się jej dłużnikami wskutek zamiany wierzytelności znajdują oparcie w aktach spraw KM 848/18 i KM 850/18 Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Białymstoku E. K.. W obu tych sprawach Komornik wydał postanowienia o umorzeniu z urzędu postępowań na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c. wobec bezskuteczności egzekucji (k. 239 akt KM 850/18 i k. 283 KM 848/18).

Wbrew zarzutom skarżącego, Sąd Okręgowy dokonał także prawidłowej wykładni art. 299 § 1 k.s.h., w tej mierze trafnie odwołując się do stanowiska Sądu Najwyższego, zgodnie z którym do spełnienia przesłanki bezskuteczności egzekucji prowadzonej przeciwko spółce nie jest konieczne kierowanie egzekucji do tych składników majątku spółki, z których uzyskanie zaspokojenia jest w istniejących okolicznościach faktycznych nierealne (por. wyrok SN z dnia 19 czerwca 2009 roku, sygn. akt V CSK 460/08). Wystarczy bowiem, że bezskuteczność „okaże się” w jakikolwiek sposób (por. wyrok SN z 10 kwietnia 2008 r., IV CSK 15/08). Zarzut naruszenia art. 299 § 1 k.s.h. poprzez brak skierowania egzekucji do całego majątku spółki był więc bezzasadny.

Sąd Okręgowy trafnie stwierdził, że przesłanka bezskuteczności egzekucji skierowanej przeciwko spółce winna być udowodniona na datę wyrokowania. Po dacie wniesienia pozwu i wydania wyroku przez Sąd Okręgowy powód wyegzekwował od spółki (...) kwotę 12.842,19 zł. Stało się to przyczyną ograniczenia powództwa w piśmie procesowym z dnia 8 kwietnia 2021 r. i wnioskowania o umorzenie postępowania w powyższym zakresie. Strona powodowa wskazała w tym piśmie sposób zarachowania wyegzekwowanej kwoty (został on zakomunikowany pozwanym).

Sąd Apelacyjny nie uwzględnił w całości ograniczonego powództwa, bowiem słusznie w toku postępowania odwoływano się do przesłanki wymagalności roszczenia skierowanego przeciwko członkom zarządu dłużnej spółki. Wymagalność roszczenia z art. 299 § 1 k.s.h. należy bowiem określić zgodnie z art. 455 k.c., a zatem niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania i dopiero od dnia wymagalności świadczenia wierzyciel, zgodnie z art. 481 k.c., może żądać odsetek za opóźnienie w jego spełnieniu (por. m.in. wyrok SN z 22 czerwca 2005 r., III CK 678/04, legalis nr 89885). W aktach sprawy brak jest dowodu wezwania skierowanego do pozwanych o spełnienie świadczenia. Strona powodowa wnioskowała o zasądzenie ustawowych odsetek za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu. Zdaniem Sądu Apelacyjnego stan opóźnienia w zapłacie żądanej kwoty wystąpił po upływie 7 dni od daty doręczenia pozwanym odpisu pozwu. Co prawda w aktach sprawy brak dowodu doręczenia pełnomocnikowi pozwanego ad. 2 odpisu pozwu, to wzięcie pod uwagę daty sporządzenia odpowiedzi na pozew (26 marca 2019 r.) i treść zarządzenia przewodniczącego z 6 lutego 2019 r. wysłanego 14 lutego 2019 r. pozwala przyjąć, że doręczenie odpisu pozwu temu pozwanemu miało miejsce 5 marca 2019 r., tak samo jak i pozwanemu ad. 1 (ten ostatni odebrał przesyłkę w dniu 5 marca 2019 r. - k. 111 akt). Ustawowe odsetki za opóźnienie od kwoty 63.849,50 zł zostały zasądzone od 13 marca 2019 r. Do kwoty 63.849,50 zł zostały dodane wyliczone odsetki od kwoty 2.278,73 zł za okres od 13 marca 2019 r. do 12 czerwca 2020 r. – kwota 199,72 zł oraz od kwoty 10.563,46 zł za okres od 13 marca 2019 r. do 1 września 2020 r. – kwota 1089,92 zł.

Z uwagi na fakt, że powód cofnął powództwo w części co do kwot: 2.278,73 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie po 12 czerwca 2020 r. i 10.563,46 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie po 1 września 2020 r. Sąd Apelacyjny umorzył postępowanie w tym zakresie (art. 355 k.p.c.).

Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do korekty rozstrzygnięcia o kosztach procesu. Cofnięcie powództwa spowodowane było uzyskaniem świadczenia od dłużnej spółki w toku procesu i w niewielkim zakresie miało przełożenie na ostateczny wynik sprawy. Dlatego też pozostawiono rozstrzygnięcie zawarte w zaskarżonym wyroku.

Z przedstawionych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. oraz art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

O kosztach procesu za drugą instancję rozstrzygnął na zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz art. 108 § 1 zd. 1 k.p.c. Zasądzoną solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 4.050 zł stanowi wynagrodzenie pełnomocnika powoda, będącego adwokatem, którego wysokość została określona na podstawie § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie. Apelacje pozwanych co do zasady były bezzasadne, w związku z czym winni oni zwrócić powodowi poniesione przez niego w postępowaniu odwoławczym koszty zastępstwa procesowego.

(...)