Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 września 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący

:

SSA Grażyna Wołosowicz (spr.)

Protokolant : Izabela Lach

po rozpoznaniu w dniu 16 września 2021 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w O.

przeciwko Bankowi (...) w O.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku

z dnia 29 grudnia 2020 r. sygn. akt VII GC 270/17

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

1)  w punkcie I w ten sposób, że zasądza od pozwanego Banku (...)w O. na rzecz powódki (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w O. kwotę 6 023 500 (sześć milionów dwadzieścia trzy tysiące pięćset) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:



od kwoty 6 008 500 złotych od dnia 29 czerwca 2017r. do dnia zapłaty,



od kwoty 15 000 złotych od dnia 11 listopada 2017 roku do dnia zapłaty;

2)  w punkcie II w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 139 317 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

3)  w punkcie III w ten sposób, że nakazuje pobrać od pozwanego Banku (...)w O. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Białymstoku kwotę 1 126,68 złotych tytułem zwrotu części nieuiszczonych w sprawie kosztów sądowych;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki 218 750 złotych tytułem zwrotu kosztów instancji odwoławczej.

(...)

UZASADNIENIE

Powód (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w O. w pozwie skierowanym przeciwko Bankowi (...)w O. wnosił o zasądzenie od pozwanego na jego rzeczy kwoty 6.023.500 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

— od kwoty 6.008.500 zł od dnia 29 czerwca 2017r. do dnia zapłaty;

— od kwoty 15.000 zł od dnia następnego po dniu doręczenia pozwu do dnia zapłaty. Ponadto powód wnosił o zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód wyjaśnił, że dochodzi od pozwanego Banku wypłaty kwot, na jakie winien dodatkowo opiewać rachunek bankowy powoda, w sytuacji, gdyby Bank nie dokonał rozliczeń gotówkowych na podstawie sfałszowanych czeków bankowych. Powód nie wskazał podstawy żądania jednak podał, że żądanie można oceniać w kategoriach żądania głównego w ramach umowy o prowadzenie rachunku bankowego (żądanie wypłaty zdeponowanych środków, nad jakimi pieczę miał sprawować pozwany Bank) bądź też w kategoriach odszkodowawczych.

Pozwany Bank (...) w O. wnosił o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

Wyrokiem z dnia 29 grudnia 2020 roku Sąd Okręgowy w Białymstoku oddalił powództwo (punkt I.), zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 25.017 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.(punkt II.) oraz nakazał pobrać od powoda (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w O. kwotę 1.426,68 złotych na rzecz Skarbu Państwa tytułem zwrotu części nieuiszczonych w sprawie kosztów sądowych (punkt III.).

Z ustaleń poczynionych przez Sąd Okręgowy wynikało, że strony zawarły umowę rachunku nr (...), na mocy której Bank zobowiązał się otworzyć i prowadzić na rzecz powoda rachunek bankowy - rozliczeniowy bieżący nr (...) w PLN. W powyższej umowie postanowiono, że wyciągi bankowe będą wydawane w Banku wyłącznie osobom wymienionym w Karcie W. Podpisów lub innym upoważnionym na piśmie przez Klienta przy czym wyciągi bankowe nie odebrane w terminie 30 dni kalendarzowych od daty ich sporządzenia przesyłane będą przez Bank listem zwykłym na adres korespondencyjny Klienta (§ 6 ust. 2 umowy). W § 29 ust. 1 Regulaminu stanowiącego załącznik do Umowy wskazano, że Bank odpowiada za wykonanie dyspozycji składanych przez klienta lub jego pełnomocnika, zgodnie z ich treścią. W § 31 Regulaminu podano natomiast, że Bank przeprowadza rozliczenia pieniężne z rachunku rozliczeniowego na podstawie dyspozycji klienta wynikającej z dokumentów rozliczeniowych o nazwach, symbolach i wzorach przewidzianych dla danej formy zapłaty przez powszechnie obowiązujące przepisy prawa oraz przepisy obowiązujące w Banku.

Zgodnie z § 32 ww. Regulaminu dokumenty rozliczeniowe powinny były być wystawione w sposób czytelny i trwały, zgodnie z treścią rubryk formularza. Podpisy na dokumentach musiały być zgodne ze wzorami podpisów złożonymi w Banku.

W § 34 Regulaminu wskazano, że rozliczenia gotówkowe dokonywane są m.in. w drodze realizacji czeku. W § 51 postanowiono, że do rachunku rozliczeniowego prowadzonego w złotych Bank wydaje klientowi blankiety czekowe gotówkowe i rozrachunkowe., Zgodnie z § 52 czek powinien był być wypełniony w sposób staranny, czytelny i trwały oraz podpisany zgodnie z KWP. Kwota wyrażona cyframi powinna być zgodna z kwotą wyrażoną słownie. W przypadku rozbieżności pomiędzy tymi kwotami za ważną przyjmuje się kwotę wyrażoną słownie. Miejsca wolne przed i za kwotą wyrażoną cyframi i słownie powinny być zakreślone. Nazwa miesiąca powinna być napisana słownie. Czeki wystawione niezgodnie z postanowieniami ust. 1-4, jak również czeki, na których dokonano poprawek lub skreśleń, nie będą realizowane.

W § 53 wskazano, że klient może wystawiać czeki gotówkowe. Bank realizuje czeki gotówkowe, które w szczególności nie są zastrzeżone, są właściwie wypełnione, tj, zgodnie z postanowieniami § 44 Regulaminu. W Regulaminie wskazano również, że Bank sprawdza tożsamość osoby, która realizuje czek imienny. Obowiązkowi sprawdzania tożsamości podlega także osoba realizująca czek na okaziciela opiewający na kwotę, której wypłata zgodnie z odrębnymi przepisami Banku podlega rejestracji.

Do umowy dołączono również Kartę Wzorów Podpisów oraz Regulamin Otwierania i Prowadzenia Rachunków Bankowych w Złotych Dla Podmiotów Instytucjonalnych. Zgodnie z § 29 powyższego Regulaminu po pierwszym wpływie środków na rachunek bankowy posiadacz rachunku może wystąpić o wydanie blankietów czekowych, składając wniosek, (wzór wniosku stanowi załącznik nr 9 do niniejszego Regulaminu) podpisany w sposób zgodny z zasadami reprezentowania posiadacza rachunku. Posiadacz rachunku ma obowiązek starannego przechowywania blankietów czekowych. Bank prowadzi ewidencję wydanych blankietów czekowych, której wzór stanowi załącznik nr 10 do niniejszego Regulaminu.

Zgodnie natomiast z § 51 Regulaminu po każdym dniu, w którym zostały zarejestrowane operacje na rachunku bankowym powodujące zmianę salda rachunku Bank sporządza wyciąg bankowy z rachunku i doręcza go posiadaczowi, chyba że zapisy umowy o prowadzenie rachunku stanowią inaczej. Bank jest zobowiązany przesyłać posiadaczowi rachunku co najmniej raz w miesiącu bezpłatnie wyciąg z rachunku bankowego z informacją o zmianach stanu rachunku i ustaleniem salda, chyba że zapisy umowy o prowadzenie rachunku stanowią inaczej. W § 53 Regulaminu podano zaś, że Bank wysyła posiadaczowi rachunku zawiadomienia o stanie jego rachunku (rachunków) na koniec roku kalendarzowego, z podaniem salda na ten dzień, w terminie 8 dni roboczych od zakończenia roku. Na dowód potwierdzenia zgodności sald na koniec roku posiadacz rachunku podpisuje kopię zawiadomienia, o którym mowa w ust. 1, zgodnie ze wzorami podpisów złożonymi w Banku i zwraca ją Bankowi. Brak zwrotu potwierdzonego zawiadomienia Bank uznaje jako potwierdzenie przez posiadacza rachunku zgodności salda.

Z dalszych ustaleń Sądu Okręgowego wynikało, że K. R. (będący wówczas głównym księgowym powodowej Spółki) wielokrotnie wnioskował do Banku o wydanie blankietów czekowych. Wypłaty dokumentowane były potwierdzeniami wypłat kasjerskich.

Sąd I instancji ustalił nadto, że strony zawarły także umowę nr (...) o świadczenie usług systemu bankowości internetowej (...) na mocy której Bank będzie świadczył na rzecz Klienta usługi systemu bankowości internetowej (...) zwane dalej usługami (...), umożliwiające składanie dyspozycji oraz dostęp do informacji oferowanych przez Bank. We wniosku o udostępnienie kanału elektronicznego (...)jako użytkownicy bez prawa akceptacji dyspozycji zostali wskazani K. R. oraz M. S.. K. R. został także wskazany w wykazie osób upoważnionych do korzystania z systemu (...)

D., Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 24.11.2017 r. pozwany Bank złożył do Prokuratury Rejonowej w (...)wniosek o uznanie za pokrzywdzonego w sprawie fałszerstwa dokonanego przez K. R..

Pismem z dnia 24.01.2018 r. Prokuratura Okręgowa w Ostrołęce wskazała, że z dokonywanych w toku postępowania ustaleń wynika, że przedstawione K. R. zarzuty będą uzupełnione o nowe czyny.

Na zlecenie powoda sporządzona została opinia pozaprocesowa z kryminalistycznych badań porównawczych podpisów, której celem było ustalenie czy podpisy M. J. oraz K. N. jako materiał kwestionowany zostały nakreślone przez osoby, od której pochodził materiał porównawczy. Przeprowadzone badania wskazały, że na 317 dokumentach przedstawionych w formie kopii kserograficznych, szczegółowo wymienionych w treści opinii, w tym na 292 czekach oraz 25 dokumentach zatytułowanych „Wniosek o wydanie blankietów czekowych”, ujawniono nieautentyczne podpisy skrócone i nieczytelne przypisywane M. J. oraz podpisy czytelne o brzmieniu K. przypisywane K. N.. W opinii podano, że nie można wykluczyć, iż wykonawcą tych podpisów może być K. R.. Wskazano również, że w przypadku niektórych badanych podpisów, w szczególności nieczytelnych i skróconych, stopień niespontanicznego ich nakreślenia jest tak znaczący, że powinien był być przesłanką do podejrzenia o ich nieautentyczności u osób (np. pracowników banku), które w zakresie obowiązków pracowniczych mają weryfikację autentyczności podpisów.

Następnie, Sąd Okręgowy wywiódł, że umowa o prowadzenie rachunku bankowego uregulowana jest w art. 725 - 733 k.c. Przez umowę rachunku bankowego bank zobowiązuje się względem posiadacza rachunku, na czas oznaczony lub nieoznaczony, do przechowywania jego środków pieniężnych oraz jeżeli umowa tak stanowi, do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. Stosownie do treści art. 726 k.c. bank może obracać czasowo wolnymi środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku bankowym z obowiązkiem ich zwrotu w całości lub w części na każde żądanie, chyba że umowa uzależnia obowiązek zwrotu od wypowiedzenia. Sąd I instancji wskazywał, że umowa rachunku bankowego jest oparta na konstrukcji depozytu nieprawidłowego (art. 845 k.c.). Konsekwencją takiego charakteru umowy jest to, że posiadacz rachunku z chwilą wpłaty pieniędzy do banku traci ich własność na rzecz banku. Nabywa on natomiast wierzytelność o zwrot takiej samej ich ilości […] (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 6 marca 2015 r., I ACa 40/15, LEX nr 1770856). Tym samym w takim przypadku następuje nabycie własności zdeponowanych środków pieniężnych przez bank oraz nabycie przez posiadacza rachunku roszczenia o zwrot wpłaconych środków. Z chwilą realizacji wierzytelności, przez zwrot środków pieniężnych, posiadacz rachunku odzyskuje ich posiadanie i także własność.

Sad Okręgowy wskazywał, że godnie z zawartą pomiędzy stronami umową, a konkretniej treścią Regulaminu Bank przeprowadza rozliczenia pieniężne z rachunku rozliczeniowego na podstawie dyspozycji klienta wynikającej z dokumentów rozliczeniowych o nazwach, symbolach i wzorach przewidzianych dla danej formy zapłaty przez powszechnie obowiązujące przepisy prawa oraz przepisy obowiązujące w Banku. Zgodnie z § 32 Regulaminu dokumenty rozliczeniowe powinny być wystawione w sposób czytelny i trwały, zgodnie z treścią rubryk formularza. W § 34 regulaminu wskazano, że rozliczenia gotówkowe dokonywane są m.in. w drodze realizacji czeku. Podpis wystawcy czeku powinien być złożony własnoręcznie przez osoby upoważnione do dysponowania środkami na rachunku bankowym, zgodnie z kartą wzorów podpisów.

Do przedmiotowej umowy dołączono Kartę W. Podpisów. Jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego upoważnionymi osobami do realizacji czeków na tle przedmiotowej sprawy byli M. J. - wiceprezes powodowej spółki oraz K. N. – prokurent tej spółki.

Spór w niniejszej sprawie ogniskował się wokół okoliczności sfałszowania ok. 282 czeków i wyprowadzeniu w ten sposób z majątku powodowej spółki znacznych środków pieniężnych. Powód stał na stanowisku, iż to zaniedbania Banku umożliwiły nieuprawnionej osobie realizację czeków, opatrzonych sfałszowanymi podpisami.

Następnie, Sąd I Instancji zaznaczy, że zgodnie z art. 50 ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. - Prawo bankowe bank dokłada szczególnej staranności w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa przechowywanych środków pieniężnych stwierdzając przy tym, że nie ulegało wątpliwościom Sądu, że bezpieczeństwo, o jakim mowa w tym przepisie, odnosi się zasadniczo do zapewnienia, że środki konkretnego posiadacza znajdujące się na rachunku bankowym nie zostaną wypłacone osobie nieuprawnionej. Konkretyzację tego obowiązku banku stanowi art. 65 ustawy – Prawo bankowe, nakładający obowiązek sprawdzenia autentyczności i prawidłowości formalnej dokumentu stanowiącego podstawę wypłaty oraz tożsamości dającego zlecenie. Powyższy przepis dodatkowo z art. 355 § 2 k.c., ustanawia obowiązek szczególnej, na odpowiednim profesjonalnym poziomie, staranności banku w realizacji umowy rachunku bankowego. Wywodził, że zawodowy charakter prowadzonej działalności, jak i jej specyfika związana z przechowywaniem i dysponowaniem środkami pieniężnymi kontrahenta, wymaga stosowania podwyższonego miernika staranności Bank obowiązany jest więc do zachowania podwyższonej, szczególnej staranności co oznacza, że wszelkie operacje dokonywane na rachunku bankowym wbrew woli posiadacza rachunku nie obciążają tego posiadacza, a jedynie bank. Każdy więc nieautoryzowany przelew czy nieautoryzowana wypłata gotówki m.in. w bankomacie powoduje ekonomiczną stratę banku, nie wpływając na uprawnienia posiadacza rachunku do żądania zwrotu wniesionej sumy pieniężnej. Bank za wypłaty z rachunku bankowego osobie nieuprawnionej odpowiada bowiem na zasadzie ryzyka, a z klientem wiąże go umowa rezultatu, którym jest właśnie stan bezpieczeństwa depozytów. Dlatego też, po wykazaniu, że doszło do wypłaty osobie nieuprawnionej i skorygowaniu stanu rachunku, bank będzie zobligowany do realizacji żądania wypłaty według zaktualizowanego salda, i to z odsetkami za opóźnienie, które należy postrzegać równorzędnie z nienależytym wykonaniem zobowiązania. Bank doprowadzając do wypłaty środków z rachunku bankowego klienta osobie nieuprawnionej, staje się dłużnikiem tego klienta. Nie następuje to jednak w sposób automatyczny. Do takiego ustalenia niezbędne jest rozważenie czy bank dopuścił się uchybień i działał w sposób pozbawiony należytej staranności. Zobowiązany jest bowiem do autoryzacji każdej transakcji oraz dokonywania wszelkich czynności z podwyższonym miernikiem dbania o interesy swoich klientów.

W przedmiotowej sprawie niezbędnym zatem było ustalenie czy rzeczywiście przedmiotowe czeki zostały opatrzone podpisem osoby nieuprawnionej oraz czy pozwany Bank w sposób prawidłowy dokonał autoryzacji tych środków płatniczych.

W tym celu, Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii Laboratorium Kryminalistycznego Komendy Wojewódzkiej Policji w R. – Wydział Badania Dokumentów nr (...). W opinii wskazano, że trzysta siedemnaście częściowo czytelnych podpisów złożonych na dane (...) nie zostały nakreślone przez K. N., powstały w drodze naśladownictwa, na wzór autentycznego (-ych) podpisu (-ów) osoby, na dane której je złożono. Tak wykonane podpisy nie zawierają cech dystynktywnych wykonawcy, a stanowią jedynie próby naśladownictwa cech grafizmu osoby naśladowanej, dlatego też nie można poddać ich badaniom identyfikacyjnym w zakresie ustalenia wykonawcy. Z kolei trzysta siedemnaście nieczytelnych podpisów nie zostały zakwalifikowane do przeprowadzenia badań graficzno – porównawczych (k. 620 – 672).

W sprawie opinię – ekspertyzę kryminalistyczną dokumentów, sporządziło również (...)Na podstawie wyników przeprowadzonych badań biegły R. I. stwierdził, że parafa, która została oznaczona numerem 1, widniejąca na Czeku (...) Banku (...) Bank (...) nr (...), datowanym na dzień 31.10.2014 r., (...) została nakreślona przez M. J., którego wzory pisma i podpisów zostały przekazane do badań w charakterze materiału porównawczego. Biegły podał, że przy założeniu, że kopia parafy, która została oznaczona numerem 1, widniejąca na kopii Czeku (...) Banku (...) Bank (...)nr (...), datowanym na dzień 22.10.2015 r., stanowiącym kolejną kartę nr 196 akt sprawy, nie została przerobiona graficznie (tzn. jest identyczna w stosunku do oryginału), to oryginał dowodowej parafy nie został nakreślony przez M. J., którego wzory pisma i podpisów zostały przekazane do badań w charakterze materiału porównawczego. Biegły wskazał także, że przy założeniu, że kopia częściowo czytelnego podpisu, która została oznaczona numerem 2, widniejąca na kopii Czeku (...) Banku (...) Bank (...) nr (...), datowanym na dzień 22.10.2015 r., stanowiącym kolejną kartę nr (...) nie została przerobiona graficznie (tzn. jest identyczna w stosunku do oryginału), to oryginał dowodowego podpisu nie został nakreślony przez K. N., której wzory pisma i podpisów zostały przekazane do badań w charakterze materiału porównawczego (k. 1357). Ponadto biegły w opinii wskazał szereg enumeratywnie wymienionych podpisów, które nie zostały nakreślone przez M. J. (k. 1357 – 1376) oraz K. N. (k. 1357 – 1395).

Sąd Okręgowy wskazał następnie, że zasadniczo strony nie kwestionowały wniosków przedstawionych w opinii, a jedynie wnosili o ich uzupełnienie. W konsekwencji opiniujący sporządził opinię uzupełniającą, w której podkreślił, że nie można wyodrębnić grupy podpisów czy paraf, w których rozbieżności cech pisma są bardziej widoczne - prezentują one podobny poziom rozbieżności cech pisma. W opinii wskazano także, że nie można określić czy w danym, konkretnym przypadku osoba nieposiadająca wiedzy specjalistycznej oraz sprzętu musiała zauważyć cechy rozbieżne pisma. Podkreślone zostało, że są to predyspozycje indywidualne. Z tego też powodu nie każda osoba może zostać ekspertem z zakresu badań porównawczych pisma. Jednocześnie zaznaczono, że istnieje możliwość, że cechy rozbieżne pisma materiału dowodowego i materiału porównawczego mogły być dostrzegalne dla pracowników banków dokonujących weryfikacji. Niemniej, jak wskazał ekspert jest to jedynie jedna z możliwości i nie można w tym zakresie przyjąć jednoznacznego stanowiska (k. 1884 – 1885).

Sąd Okręgowy uznał, że przeprowadzone w sprawie dowody z opinii biegłych sądowych były w przeważającej mierze spójne i tożsame w treści. Co prawda z opinii Laboratorium Kryminalistycznego Komendy Wojewódzkiej Policji w R. – Wydział Badania Dokumentów wynikało, iż w sposób jednoznaczny da się jedynie określić nieautentyczność podpisów złożonych przez K. N., niemniej drugi z ekspertów R. I. z (...) nie miał wątpliwości, iż także podpisy M. J. zostały podrobione. Tym samym Sąd uznał, że stanowią one miarodajny dowód do wydania rozstrzygnięcia w tej sprawie.

Na podstawie powyższych opinii Sąd Okręgowy przyjął za udowodniony fakt sfałszowania analizowanych czeków. Niemniej stwierdził, że aby móc obciążyć pozwany Bank odpowiedzialnością za wypłatę środków na podstawie zastosowania tych środków płatniczych, należało ustalić czy Bank dokonał autoryzacji czeków i czy dołożył należytej staranności w ocenie ich autentyczności. W tym kontekście przywołał opinię biegłego R. I. i wskazał, że nie można było w niniejszej sprawie w sposób kategoryczny przyjąć, iż pracownicy Banku mogli rozpoznać nieautentyczność złożonych na czekach podpisów. Następnie, Sąd I instancji wskazał, że w tej sytuacji należało jedynie zbadać, czy pracownicy w ogóle dokonywali oceny tych podpisów pod kątem ich wiarygodności. Wskazał, że na tę okoliczność zeznania złożyli pracownicy Banku (...), W. K., A. Z., B. P., L. Ś.. Ich zeznania były spójne i jednolite w swej treści. Wszyscy pracownicy wskazali na tą samą procedurę weryfikowania czeków będących przedmiotem niniejszego postępowania. Z ich relacji wynikało, że klient K. R. podchodził do kasy, przedstawiał dokument i kasjer weryfikował wszystkie dane, które były na czeku. Sprawdzano czy wszystkie pozycje na czeku są wypełnione prawidłowo, weryfikowano podpis. Z uwagi na dużą liczbę rachunków, kasjerzy nie mieli odrębnych kart wzorów podpisów, karty były skanowane i kasjerzy pracowali na obrazie graficznym. Kiedy kasjer wchodził na rachunek klienta w celu dokonania wypłaty, wyświetlał się pogląd i wchodził w kartę wzorów podpisów. Na tej podstawie weryfikowane były czeki nieprzekraczające kwoty 10.000 zł. Z kolei czeki powyżej tej kwoty były dodatkowo akceptowane przez osoby upoważnione. Wszyscy świadkowie zeznali, że podpisy na przedmiotowych czekach nie budziły ich zastrzeżeń, nie nasuwały żadnych wątpliwości.

Sąd Okręgowy wskazane zeznania uznał za wiarygodne. Wskazał, że na powyższą ocenę nie wpływały twierdzenia powoda, oraz zeznania świadka K. N., że pracownicy Banku znali K. R., który realizował sfałszowane czeki, co uśpiło ich czujność. Większość świadków podała, że nie zna osobiście osoby podejrzanej o fałszowanie czeków, był jedynie dla nich klientem Banku. Nadto jak wynika z zeznań świadków każdy czek był weryfikowany według ustalonej procedury, dlatego nie było podstaw by uznać, iż ewentualna znajomość K. R. wpłynęła na nierzetelność pracowników. Mając na uwadze wskazane okoliczności, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, iż nie można pracownikom Banku, a zatem i pozwanemu zarzucić działania bez należytej staranności. Z postępowania dowodowego wynikało bowiem, iż Bank uczynił wszystko z należytą, podwyższoną starannością, w kontekście oceny wiarygodności czeków realizowanych przez K. R.. Autoryzacji podlegały wszystkie czeki, żaden nie pozostał bez nadzoru wyznaczonych do tego osób.

Następnie, Sąd I instancji odniósł się do stanowiska powoda, zgodnie z którym Bank wykazał się nierzetelnością podczas przeprowadzanego w spółce audytu. Podkreślił, że podnoszona przez powoda okoliczność nierzetelności Banku w odniesieniu do udzielenia informacji o stanie salda rachunku K. R., a nie audytorowi, który przeprowadzał kontrolę w powodowej spółce, została udowodniona. Sąd Okręgowy stwierdził, że podziela stanowisko powoda, iż w sposób nieuprawniony i niczym nieuzasadniony Bank dane spółki przekazał księgowemu spółki - (...), a nie audytorowi. Takie działanie jest sprzeczne z logiką, a przede wszystkim celem dla którego przeprowadzany jest audyt. Wskazał też, że bez znaczenia dla powyższej oceny jest twierdzenie pozwanego, iż skoro Bank upoważnił księgowego do niektórych czynności związanych z bankowością spółki, jak i wyznaczył go do kontaktu z Bankiem, to wydawało się być uprawnionym przekazanie mu także analizowanych informacji. Takie rozumowanie było błędne i pozbawione podstaw w złożonych K. R. upoważnieniach. Nadto w tym zakresie świadek E. S. (1) w swoich zeznaniach wskazała, że list bankowy sporządzany był dla K. Polska, i było w nim wskazane by informacje wysłać do audytora (...). Jednak wydano dokumenty K. R.. Świadek przyznała, że nie wie dlaczego się tak działo. Z kolei świadek K. G. – główna księgowa w K. Polska, potwierdziła, że praktyką w odniesieniu do spółki, w której jest zatrudniona jest przekazywanie przez Bank informacji dotyczących finansów tej spółki bezpośrednio audytorowi. Powyższe zdaniem Sądu Okręgowego w oczywisty sposób wskazuje na nierzetelność Banku, niemniej w tym konkretnym przypadku uznał, że nie miało to znaczenia, bowiem brak było związku przyczynowego pomiędzy opisaną okolicznością, a fałszowaniem czeków. Stwierdził, że o ile można było Bankowi zarzucić nieprawidłowe działanie w związku z prowadzoną kontrolą spółki, o tyle ciężko było uznać, iż powyższe determinowało także stwierdzenie, iż Bank nierzetelnie weryfikował czeki.

Sąd Okręgowy wskazał także, że bez znaczenia dla przedmiotowego rozstrzygnięcia było posiadanie przez powoda bankowości internetowej.

Reasumując, Sąd Okręgowy uznał, iż powód nie wykazał, aby z uwagi na zaniedbania i nienależytą staranność Banku, wypłacił on znaczne sumy pieniężne nieuprawnionej osobie. Stwierdził, że o ile bezsprzecznie czeki, które stanowiły podstawę wypłaty środków zostały sfałszowane, o tyle w niniejszym postępowaniu dowiedziono, iż pracownicy Banku mogli nie stwierdzić nieautentyczności podpisu. Jednocześnie Bank przeprowadził skuteczne dowody osobowe, potwierdzające jego stanowisko, iż pracownicy Banku dotrzymali wszelkich procedur związanych z autoryzacją transakcji. Wobec tego brak było podstaw, aby uznać odpowiedzialność Banku w wypłacie gotówki nieuprawnionej osobie. Z tego względu powództwo zostało oddalone. O kosztach procesu, Sąd Okręgowy orzekł na mocy art. 98 k.p.c.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 29 grudnia 2020 r. złożył powód (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w O., który zaskarżył powyższy wyrok w całości zarzucając mu:

w pierwszej kolejności, przyjęcie błędnego zasadniczego założenia, iż w sprawie niniejszej ciężar dowodu, iż Bank nie dochował należytej staranności przy wypłatach na podstawie czeków, spoczywa na stronie powodowej (s. 30 uzasadnienia: „ ...powód nie wykazał, aby z uwagi na zaniedbania i nienależytą staranność Banku, wypłacił on znaczne sumy pieniężne nieuprawnionej osobie.") przy ustaleniu, iż czeki, na podstawie których Bank wypłacił sporne kwoty, były sfałszowane (tym samym - Sąd Okręgowy obciążył powoda ryzykiem wypłaty z rachunku do rąk osoby nieuprawnionej), co oznacza:

1.1  naruszenie art. 6 k.c. w zw. z art. 725 k.c. i 726 k.c. w zw. z art. 50 ust. 2 Prawa bankowego i art. 65 Prawa bankowego poprzez wadliwe postrzeganie, że ciężar wykazania w sposób pewny, że pracownicy Banku mogli wykryć fałszerstwo czeków obciąża powódkę, w sytuacji, kiedy ciężar wykazania dochowania należytej staranności, tak przy weryfikacji czeków, jak i ogólnie przy sprawowaniu pieczy nad zdeponowanymi na rachunku środkami, powinien obciążać Bank, jako, że okoliczności:



te należą do kategorii niweczących prawo posiadacza rachunku o wypłatę środków,



ciężar dowodu po stronie posiadacza rachunku sprowadza się do wykazania, że posiadał rachunek zasilony uprzednio kwotami, które stanowią odpowiednio przedmiot żądania (wierzytelność o wypłatę środków z rachunku wobec banku)

w powyższym kontekście - jako zagadnienie o zasadniczym znaczeniu dla rozstrzygnięcia sprawy - jawi się także

1.2  naruszenie art. 471 i nast. k.c., poprzez całkowite zaniechanie przez Sąd I instancji rozpoznania roszczenia Powoda przez pryzmat zasad odpowiedzialności kontraktowej Banku, co nabierało szczególnego znaczenia w odniesieniu do domniemania winy kontraktowej - albowiem Bank nie wykazał, aby nie istniała możliwość wykrycia fałszerstwa (zasadniczy wniosek opinii jest przeciwny, wskazuje na możliwość, że pracownicy powinni byli wykryć fałszerstwo)



w dalszej zaś kolejności - poza powyższymi, błędnymi, założeniami co do zasadniczych aspektów prawnych sprawy - Sąd Instancji nie ustalił stanu faktycznego sprawy w sposób pełny, pomijając fakty przemawiające za brakiem dochowania przez Bank należytej staranności, co oznacza

1.3  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak ustalenia faktów wynikających z zaoferowanego Sądowi I instancji:

a.  faktu, iż Bank wydawał blankiety czekowe K. R. - mimo iż przekroczona została maksymalna liczba blankietów, które Bank mógł wydać zgodnie z Instrukcją otwierania i prowadzenia rachunków bankowych dla klientów zinstytucjonalizowanych i wynikającego z niej faktu obowiązywania wewnętrznej zasady, wedle której Bank zobligowany był odmówić wydania dalszych blankietów czekowych w sytuacji, kiedy klient pozostawał w dyspozycji - nie rozliczył uprzednio wydanych - pięciu blankietów, przy braku wyjaśnienia motywów takiego zaniechania w uzasadnieniu wyroku (mimo iż fakt ten samoistnie dowodzi niskiego poziomu standardu należytej staranności, jaki przyjął Bank, jak również braku z Banku mechanizmu nakierowanego na nadzór nad przestrzeganiem zasad nakreślonych w cyt. Instrukcji),

b.  faktu, iż Bank nie przeprowadził żadnych szkoleń dla pracowników realizujących czeki, jak również zaniechał wdrożenia jakichkolwiek zabezpieczeń technicznych zapobiegających realizacji sfałszowanych czeków (np.: wdrożenia oprogramowania) - co, w powiązaniu z liczbą wydanych i nieprzedstawionych do Banku blankietów czekowych, dowodzi niedochowania przez Bank należytej staranności w odniesieniu do obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa zdeponowanych na rachunku powódki środków pieniężnych,

c.  faktu, iż Bank zaniechał wymagania od swoich klientów dokonywania podpisów, na karcie wzorów podpisów (w tym na potrzeby czeków), składających się co najmniej z nazwiska osoby uprawnionej do reprezentowania klienta - dopuszczając podpisy skrócone lub wręcz zbliżone do parafy,

d.  a - przede wszystkim zaś - brak dokonania przez Sąd I instancji samodzielnych ustaleń faktycznych i brak samodzielnej analizy przedmiotowych wniosków o wydanie blankietów czekowych oraz samych czeków - w kierunku ustalenia, czy różnice pomiędzy podpisami autentycznymi a spornymi podpisami nieautentycznymi nie są na tyle istotne, że obiektywnie oceniając (zgodnie z zasadami doświadczeniami życiowego) powinny zostać dostrzeżone przez pracowników Banku (fakt przeprowadzenia opinii biegłych nie zwalniał Sądu Okręgowego z samodzielnej analizy materiału dowodowego - tym bardziej, iż w zakresie oceny, czy pracownicy Banku mogli dostrzec nieautentyczność podpisów pod czekami, biegli nie poczynili kategorycznych ustaleń)

1.4  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 65 Prawa bankowego i art. 50 ust. 2 Prawa bankowego poprzez wadliwą ocenę opinii biegłych i pominięcie zasadniczych przesłanek wniosku biegłego R. I. (pominięcie w tym zakresie pozyskanej opinii, jako dowodu) odnośnie tego, że:

a.  pracownicy Banku - pomimo istotnych rozbieżności podrobionych podpisów względem oryginałów - mogli nie wykryć fałszerstwa, to jest m.in. pominięcie wskazywanych przez biegłego takich okoliczności, jak: możliwości obserwacji, postrzeganie cech pisma, świadomość obecności cech pisma, ocena ważności danej cechy pisma, analiza cech pisma, ilość dostępnego czasu na analizę cech, predyspozycje psychofizyczne w danym momencie , które to okoliczności są zależne od Banku,

b.  gdy tymczasem opinia biegłego czytana w sposób kompletny, prowadzi do jednoznacznych wniosków, że Bank niejako „na przedpolu" nie dochował należytej staranności celem zapewnienia odpowiedniego poziomu weryfikacji przedkładanych mu do realizacji czeków, w tym co najmniej nie przeprowadzając szkoleń w przedmiocie badania autentyczności dokumentów;

1.5  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 65 Prawa bankowego i art. 50 ust. 2 Prawa bankowego poprzez pominięcie dowodów z zeznań świadków E. S. (1) (protokół rozprawy z 28 maja 2018r., nagranie 00.56.17) oraz reprezentantów stron (przesłuchanie reprezentanta pozwanego B. K., protokół rozprawy z 18 grudnia 2020r., nagranie: 00,59.45) i wykazanego tymi dowodami faktu wiedzy Banku o założonym przez powódkę przeznaczeniu rachunku, co w powiązaniu z bezspornymi: częstotliwością realizacji czeków, liczbą czeków i wypłacanymi kwotami wskazywało brak jakiegokolwiek zainteresowania Banku realizacją czeków, co potwierdził również świadek oraz podejrzany w sprawie karnej K. R., a co samoistnie dowodzi braku należytej staranności Banku, jako profesjonalisty; nadto poprzez pominięcie zeznań świadków i reprezentanta pozwanej wskazujących na (niezakwestionowany zresztą) brak jakichkolwiek szkoleń wszystkich pracowników Banku odpowiedzialnych za weryfikację czeków w kierunku badania autentyczności dokumentów i podpisów, to jest zeznań E. S. (2) (protokół rozprawy z 28 maja 2018r., nagranie 01.26.22), zeznań W. K. (protokół rozprawy z 28 maja 2018r., nagranie 02.13.30, 02.15.19) zeznań A. Z. (protokół rozprawy z 28 maja 2018r., nagranie 02.36.08), zeznań L. Ś. (protokół rozprawy z 28 maja 2018r., nagranie 03.00.00), zeznań B. P. (protokół rozprawy z 28 maja 2018r., nagranie 03.11.59), zeznania w charakterze strony (przesłuchanie reprezentanta pozwanego B. K., protokół rozprawy z 18 grudnia 2020r., nagranie: 01.04.28) oraz na brak dyrektyw co do weryfikacji autentyczności (zeznania B. P. j.w.) podpisów w sytuacji, kiedy w świetle opinii biegłego była to okoliczność rzutująca na ocenę należytej staranności Banku realizującego sfałszowane czeki;

1.6  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 65 Prawa bankowego i art. 50 ust. 2 Prawa bankowego poprzez pominięcie/ nierozpoznanie wniosków dowodowych powódki nakierowanych na wykazanie fałszu podpisów na potwierdzeniu wydania tzw. bezpiecznych kopert i przedstawienie tych twierdzeń powódki, jako gołosłownych z punktu widzenia materiału dowodowego; w sytuacji, kiedy okoliczność będąca przedmiotem wniosku dowodowego, tj. przekazanie bezpiecznych kopert jeden dzień po podpisaniu umowy i wydanie ich osobie nieuprawnionej, która pokwitowała odbiór fałszując podpisy na protokole odbioru z 21 lipca 2016r. rzutowała również na należytą staranność Banku;

1.7  naruszenie art. 231 k.p.c. poprzez zanegowanie wniosku o pozorności czynności weryfikacyjnych podejmowanych przez pracowników Banku względem podpisów na przedkładanych im czekach - w sytuacji, kiedy potwierdzona dowodowo w sprawie, liczba sfałszowanych podpisów w powiązaniu z zasadą dwukrotnej weryfikacji wskazywała, że pracownicy Banku ponad 1000 razy „przeoczyli" fałszerstwo, co z kolei w powiązaniu z potwierdzonymi opiniami obu biegłych „istotnymi rozbieżnościami" w obrębie sfałszowanych podpisów względem karty wzorów podpisów dowodziło właśnie pozorności czynności weryfikacji autentyczności podpisów na czekach; wydaje się niemożliwym, również z uwzględnieniem tez trzech opinii biegłych aby rzeczywista weryfikacja podpisów zawiodła ponad 1000 razy;

1.8  naruszenie art. 50 ust. 2 Prawa bankowego i art. 65 Prawa bankowego poprzez nieuprawnione zawężenie płaszczyzny faktycznej dla oceny o należytej staranności bądź jej braku po stronie Banku i pominięcie w ramach wniosku o braku podstaw zarzutu wobec Banku o niedochowaniu należytej staranności szeregu okoliczności sprawy, w tym m.in. wadliwego kierowania informacji audytorskiej, nieprzestrzegania własnej Instrukcji otwierania i prowadzenia rachunków bankowych dla klientów zinstytucjonalizowanych mającej na celu zapewnienie bezpieczeństwa depozytów;

1.9  naruszenie art. art. 50 ust. 2 Prawa bankowego i art. 65 Prawa bankowego poprzez pominięcie napiętnowanej przez Sąd, błędnej praktyki przekazywania informacji audytowej księgowemu powodowej spółki w miejsce jej przekazania bezpośrednio audytorowi w ramach oceny należytej staranności Banku przy wykonywaniu obowiązków wynikających z zawartej z powódkę umowy rachunku bankowego, w tym kardynalnego obowiązku zapewniania bezpieczeństwa środków na rachunku bankowym, w sytuacji, kiedy wadliwe działanie Banku umożliwiło kontynuowanie przestępczego procederu sprawcy fałszerstw czeków - uniemożliwiło wykrycie fałszerstwa w ramach audytu, tym samym pozostaje w związku z realizacją sfałszowanych czeków;

1.10  naruszenie art. 361 § 1 k.c. poprzez przyjęcie, że napiętnowana przez Sąd, błędna praktyka przekazywania informacji audytowej księgowemu powodowej spółki w miejsce jej przekazania bezpośrednio audytorowi nie pozostaje w związku przyczynowym z realizacją sfałszowanych czeków;



przy czym - nawet, gdyby przejść do porządku dziennego nad błędnymi założeniami Sądu I instancji co do ciężaru dowodu w sprawie oraz nad wadliwymi ustaleniami faktyczni i oceną dowodów, to nawet na gruncie ustaleń Sądu I instancji należałoby przyjąć, iż Bank nie dochował należytej staranności, co oznacza

1.11  naruszenie art. art. 50 ust. 2 Prawa bankowego i art. 65 Prawa bankowego przez błędne ustalenia, iż w tym przypadku Bank dochował należytej staranności pomimo istnienia szeregu (w większości bezspornych) faktów przemawiających za tym, iż takiej staranności nie dochowano, w tym następujących przykładowych faktów (które w analogicznych stanach faktycznych były uznawane przez Sądy za wystarczające do stwierdzenia braku należytej staranności banku - vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 25.06.2008 r., I ACa 440/08):

a.  proceder fałszowania czeków trwał prawie 6 lat,

b.  Bank wydał 419 blankietów czekowych (mimo iż po wydaniu 5 (niezrealizowanych uprzednio) blankietów - Bank powinien był wstrzymać się z wydawaniem kolejnych blankietów), z czego do dzisiaj nie wykorzystano 89 blankietów,

c.  wnioski o wydanie blankietów czekowych (poza pierwszymi wnioskami) były sfałszowane,

d.  zrealizowano 292 sfałszowanych czeków - na łączną kwotę 6.023.500 zł,

e.  większość czeków była weryfikowana przez tego samego pracownika Banku - panią B. P.,

f.  biegli wskazali, iż przynajmniej część sfałszowanych podpisów istotnie odbiegała od podpisów autentycznych,

g.  Bank, pomimo prośby powodowej spółki, zaniechał przekazania informacji dla audytora bezpośrednio, ale przekazał ją do rąk własnych pana K. R.,

h.  mimo wielomilionowych, powtarzających się wypłat (przebiegających według tego samego schematu i następujących zawsze do rąk tej samej osoby) - Bank nie podjął przez prawie 6 lat próby jakiejkolwiek weryfikacji w powodowej spółce, czy rzeczywiście takie niestandardowe wypłaty w oparciu o czeki na pewno są zgodne z wiedzą i wolą powodowej spółki;

1.12  naruszenie art. 50 ust. 2 Prawa bankowego i art. 65 Prawa bankowego - przez błędne przyjęcie, iż wierzytelność posiadacza rachunku bankowego wobec banku o wypłatę kwoty odpowiadającej uprzednio uznanym wpływom na ten rachunek bankowy wygasa w sytuacji, kiedy bank pomimo dochowania należytej staranności, wypłacił środki w ciężar tego rachunku osobie nieuprawnionej (w oparciu o sfałszowany czek).

W oparciu o powyższe zarzuty, wnosił o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku w całości - przez uwzględnienie powództwa w całości oraz

a.  zasądzenie od Pozwanego na rzecz Powoda kwoty 6 023 500 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

- od kwoty 6.008.500 zł od dnia 29 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 15.000 zł od dnia następnego po dniu doręczenia pozwu

do dnia zapłaty, oraz

b.  zasądzenie od Pozwanego na rzecz powodowej spółki kosztów procesu za postępowanie przed Sądem I instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej;

2.  zasądzenie od Pozwanego na rzecz powodowej spółki kosztów procesu za postępowanie odwoławcze, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej.

SĄD APELACYJNY USTALIŁ I ZWAŻYŁ, (...):

Apelacja powoda była uzasadniona.

Sąd Okręgowy poczynił w niniejszej sprawie zasadniczo wystarczające dla rozstrzygnięcia sprawy ustalenia faktyczne, które Sąd Apelacyjny popiera i uznaje za własne, jednakże z analizy zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wyprowadził błędne wnioski.

W niniejszej sprawie bezspornym było, że strony łączyła umowa rachunku bankowego, w czasie obowiązywania której pozwany Bank dokonał wypłaty środków z rachunku powódki bez jej zgody, gdyż doszło do tego w wyniku realizowania zleceń wypłaty na podstawie sfałszowanych czeków i wypłaty środków pieniężnych bez wiedzy powódki i wbrew określonej w łączącej strony umowie akceptacji wypłat.

Z istoty umowy rachunku bankowego, zdefiniowanej w art. 725 k.c., jak prawidłowo ustalił Sąd Okręgowy wynika zobowiązanie banku względem posiadacza rachunku do przechowywania jego środków pieniężnych przez czas oznaczony lub nieoznaczony oraz, jeśli umowa tak stanowi, do przeprowadzenia na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. Oznacza to, że podstawowym elementem umowy rachunku bankowego – kwalifikującym tę umowę pod względem prawnym – jest zobowiązanie banku do przechowywania środków pieniężnych posiadacza rachunku, która może zawierać także o ile strony tak postanowią elementy umowy zlecenia i świadczenia usług. Natomiast przepisy Ustawy prawo bankowe formułujące pod adresem banków obowiązek dokładania wszelkich starań w zakresie bezpieczeństwa powierzonych im środków pieniężnych (at. 50 ust. 2 pr. bank.) zawierają normy publicznoprawne o charakterze ostrożnościowym i nie wyznaczają cywilnoprawnych elementów stosunku rachunku bankowego (vide: L. Ogiegło. Kodeks Cywilny, t. II, red. K. Pietrzykowski, str. 626).

.Jak również trafnie wskazał Sąd I instancji, środki pieniężne po tym jak zostaną zaksięgowane na rachunku bankowym stają się własnością banku, a posiadaczowi rachunku przysługuje jedynie wierzytelność o ich wypłatę.

Podkreślenia jednak wymaga, że dla oceny niewykonania lub nienależytego wykonanie obowiązków wynikających z umowy rachunku bankowego, odpowiedzialności odszkodowawczej stron umowy (odpowiedzialności kontraktowej), o ile następstwem zaniechania udzielenia informacji lub niezgłoszenia niezgodności salda jest powstanie konkretnej szkody czy też przyczynienie się do jej powstania lub zwiększenia rozmiarów – są także kolejne przepisy Kodeksu Cywilnego określające obowiązki posiadacza rachunku I tak z art. 728 § 2 k.c. wynika obowiązek banku informowania posiadacza rachunku o każdej zmianie stanu rachunku bankowego w przypadku umów zawartych na czas nieoznaczony. Przepis nie wskazuje też sposobu informowania posiadacza o zmianach stanu rachunku, odsyłając w tym zakresie do postanowień rachunku bankowego. Powyższy obowiązek pełni dwie funkcje, a mianowicie funkcję informacyjną i funkcje kontrolną. Posiadacz rachunku na skutek informacji banku uzyskuje bowiem informację o stanie środków znajdujących się na rachunku bankowym. Uzyskane informacje pozwalają posiadaczowi na kontrolę i ocenę prawidłowości postepowania banku (dłużnika) przy prowadzeniu rachunku (wykonaniu umowy). W świetle art. 728 § 2 k.c. bank jest obowiązany natomiast przesyłać posiadaczowi, co najmniej raz w miesiącu, bezpłatnie wyciąg z rachunku z informacją o zmianach stanu rachunku z ustaleniem salda, chyba, że posiadacz wyraził pisemną zgodę na inny sposób informowania o zmianach stanu rachunku i ustaleniu salda. Z obowiązkiem banku informowania posiadacza rachunku o każdej zmianie stanu rachunku (art. 728 § 1 k.c.) skorelowany jest obowiązek posiadacza zgłoszenia bankowi niezgodności stanu lub salda rachunku (art. 728 § 3 k.c.).

Nie należy też zapominać, że umowa rachunku bankowego zaliczana jest do umów handlowych podmiotowo kwalifikowanych z uwagi na podmiot prowadzący rachunek. Podmiotem tym jest bowiem bank, tj. podmiot zdefiniowany w art. 2 pr. bank., który – jako dłużnik – ma obowiązek zachowania należytej staranności, przy czym miara tej staranności jest podwyższona, bowiem należytą staranność banku w zakresie prowadzonej działalności określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności ( art. 355 § 2 k.c.). Powszechnie uznaje się i podkreśla w orzecznictwie, że zawodowy charakter prowadzonej przez bank działalności, jak i specyfika związana z przechowywaniem i dysponowaniem środkami pieniężnymi kontrahenta wymagają stosowania podwyższonego miernika staranności (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 25 czerwca 2008r., IA Ca 440/08, LEX nr 499205). W przypadku wypadku wypłat z rachunku bankowego na bank zostały nałożone szczególne obowiązki sformułowane w art. 65 pr. bank. polegające na obowiązku banku sprawdzenia autentyczności i prawidłowości formalnej dokumentów stanowiących podstawy do wypłat oraz tożsamości osoby dającej zlecenie, co stanowi konkretyzację obowiązku zapewnienia powierzonych bankowi środków pieniężnych. Przepisy Prawa bankowego nie precyzują w jaki sposób dochodzi do weryfikowania tożsamości osoby dającej zlecenie (pozostawione to zostało uregulowaniom wewnętrznym banków), należy jednak podkreślić, że ma to nastąpić w sposób chrakteryzujący podwyższoną staranność. Zaznaczyć również wypada w kontekście zarzutów apelacyjnych (ilość wydanych blankietów czekowych, powtarzające się wypłaty do rąk tej samej osoby), że bank ma obowiązek zbadania jedynie od strony formalnej, czy dokument może stanowić podstawę wypłaty środków pieniężnych, natomiast nie bada podstaw i przyczyn zlecanej wypłaty środków pieniężnych (zobowiązany jest wypłacić na każde żądanie, chyba że umowa stron stanowi inaczej).

Podsumowując powyższe rozważania należy stwierdzić, że umowa rachunku bankowego zawiera elementy umowy depozytu nieprawidłowego (art. 845 k.c.), które zazwyczaj łączy z elementami umowy zlecenia (art. 734 k.c.) oraz umowy świadczenia usług (art. 750 k.c.). Wskazuje się także, że poprzez art. 845 k.c. do umowy tej będą miały zastosowanie przepisy o pożyczce (art. 720 k.c.), z tym zastrzeżeniem, że dług banku ma charakter oddawczy, przez co posiadacz rachunku bankowego z chwilą wpłaty pieniędzy do banku traci ich własność na rzecz banku, a nabywa roszczenie o zwrot takiej samej ich ilości (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2004r., IV CK 40/03, LEX nr 151636, wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27 października 2010r., I A Ca 733/10, LEX nr 756715; wyrok Sadu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16 grudnia 2020r, VII Ga 421/19, Legalis nr 2562143). Konsekwencją takiej konstrukcji jest w każdym przypadku nabycie własności środków pieniężnych przez bank oraz nabycie przez posiadacza rachunku roszczenia o zwrot wpłaconych środków. Nie ulega również wątpliwości, że bank ponosi pełną odpowiedzialność za własne działania i zaniechania, jak też za działania i zaniechania osób, z których pomocą zobowiązanie wykonuje, jak też osób, którym wykonanie zobowiązania powierza (art. 474 k.c.).

Szczególny przypadek odpowiedzialności banku ma niewątpliwie miejsce w razie wypłacenia środków z rachunku bankowego osobie nieuprawnionej. W tym kontekście należy podkreślić, że Sąd I instancji wydając zaskarżony wyrok powołał właściwe i mające zastosowanie w niniejszej sprawie regulacje prawne oraz w dużej mierze stanowisko prezentowane w tej kwestii w judykaturze, lecz mimo to dokonał błędnej oceny prawnej roszczenia powoda i niewłaściwie przyjął, iż ciężar dowodu wykazania nienależytej staranności w wykonaniu zobowiązania w tym zakresie w niniejszej sprawie obciążało powoda, czemu zdaniem Sądu Okręgowego nie sprostał i czego konsekwencją było oddalenie powództwa.

Tymczasem nawet przyjęcie przez Sąd I instancji, że pracownicy pozwanego Banku mogli nie rozpoznać fałszerstwa było wystarczające do oddalenia powództwa w sprawie. Z unormowania zawartego w art. 845 k.c., jeżeli z przepisów szczególnych albo z umowy wynika, że przechowawca może rozporządzać oddanymi na przechowanie pieniędzmi lub innymi rzeczami oznaczonymi tylko co do gatunku, stosuje się odpowiednio przepisy o pożyczce (depozyt nieprawidłowy). Art. 50 ust. 1 i 2 pr. bank, zezwala bankowi na swobodne dysponowanie powierzonymi mu środkami pieniężnymi, nakładając równocześnie obowiązek dołożenia wszelkich starań w zakresie bezpieczeństwa. Nie wyłącza zatem rozwiązania z art. 845 k.c. Należy również przyjąć, że stosownie do art. 720 k.c. bank, któremu posiadacz rachunku powierzył swoje środki pieniężne, stał się ich właścicielem, zobowiązanym do zwrotu posiadaczowi rachunku równowartości kwoty, na którą opiewa. W konsekwencji w razie dokonania wypłaty osobie nieuprawnionej poszkodowanym tą czynnością jest bank, a nie osoba, która zdeponowała środki na rachunku. Zachowuje ona zatem nadal roszczenie o ich zwrot.

W razie, gdy świadczenie nastąpi na rzecz osoby nieuprawnionej, bank ponosi zatem ryzyko polegające na tym, że będzie musiał spełnić świadczenie "po raz drugi" (na rzecz osoby uprawnionej). Bank dokonujący wypłaty do rak osoby nieuprawnionej nie narusza bowiem obowiązków względem posiadacza rachunku, gdyż ten zachowuje swoje uprawnienia do zwrotu środków oddanych na przechowanie banku (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2001 roku, II CKN 344/00, LEX nr 52688). Wypłacając pieniądze na rzecz osoby nieuprawnionej, to bank zatem wbrew ustaleniom Sądu I instancji, a nie posiadacz rachunku, ponosi szkodę i nie zwalnia się z zobowiązania z tytułu realizacji umowy rachunku bankowego.

Z powyższego wynika zatem, że środki pieniężne zgromadzone na rachunku bankowym są wierzytelnością posiadacza rachunku wobec banku o wypłatę określonej sumy w pieniądzu. Bank przyjmuje bowiem obowiązki depozytariusza, z którym związana jest powinność zwrotu zgromadzonych na rachunku środków na każde żądanie posiadacza rachunku i odpowiedzialność banku z tego tytułu trwa aż do chwili, gdy nastąpi rzeczywiste spełnienie świadczenia (vide: uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 1992 r., III CZP 138/92, OSP 1993, nr 5, poz. 97), przy czym zobowiązanie banku ma charakter zobowiązania rezultatu, a nie starannego działania. To z kolei powoduje, że w przypadku dokonania wypłaty pieniędzy na rzecz osoby nieuprawnionej, bank nie może uwolnić się od obowiązku wykonania zobowiązania względem posiadacza rachunku, na tej podstawie, że spełnił wymagania co do zachowania należytej staranności (art. 355 k.c.). W takiej sytuacji uprawniony z umowy rachunku bankowego posiadacz rachunku zachowuje bowiem nadal prawo do żądania zwrotu przechowywanych środków, a ewentualna odpowiedzialność odszkodowawcza banku może tylko uzupełniać obowiązek wypłaty wkładu (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 1999 r. III CKN 196/98, OSP z 2000 r. Nr 7-8, poz. 115; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2020 roku, I CSK 216/20, LEX nr 3068528).

W sprawie niniejszej skoro powódka oddała pozwanemu na przechowanie środki w kwocie wskazanej w pozwie, a pozwany odmówił ich zwrotu - to pozwany nie wykonał swojego zobowiązania z umowy rachunku bankowego zgodnie z jego treścią, a zatem wywiedzione przez powódkę żądanie winno być uwzględnione.

Z powyższych względów na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzeczono jak w sentencji.

O kosztach procesu za obie instancje orzeczono w myśl art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., 109 § 2 k.p.c. zd. drugie oraz § 2 pkt. 9) oraz §10 ust. 1 pkt. 2) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. poz. 1800 ze zm.) zgodnie z zasadą odpowiedzialności a wynik postepowania w sprawie.

Zgodnie z art. 109 § 2 k.p.c. zd. drugie przy ustalaniu wysokości kosztów poniesionych przez stronę reprezentowaną przez pełnomocnika będącego adwokatem, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy pełnomocnika oraz czynności podjęte przez niego w sprawie, a także charakter sprawy i wkład pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia. Stosownie natomiast do § 15 ust.1 cytowanego wyżej rozporzadzenia opłaty stanowiące podstawę zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego i kosztów adwokackich ustala się z uwzględnieniem stawek minimalnych określonych w rozdziałach 2-4, natomiast zgodnie z ust. 3 ww. paragrafu rozporządzenia zasądza się opłatę za czynności profesjonalnego pełnomocnika z tytułu zastępstwa prawnego w wysokości przewyższającej stawkę minimalną, jeżeli uzasadnia to niezbędny nakład pracy pełnomocnika, a także charakter sprawy, wartość jej przedmiotu i wkład pracy pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia istotnych zagadnień prawnych budzących wątpliwości w doktrynie i orzecznictwie.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, iż za przyznaniem pełnomocnikowi strony zwrotu kosztów procesu w wysokości wyższej niż stawka minimalna, przemawiać powinien nakład pracy, oceniany w okolicznościach danego przypadku, większy niż przeciętny, a sama sprawa powinna odznaczać się szczególnym stopniem skomplikowania tak pod względem prawnym jak i faktycznym (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2011 roku, sygn. akt II CZ 126/11,. LEX nr 1147753). W ocenie Sądu Apelacyjnego, mając na względzie okoliczności przedmiotowej sprawy, brak było podstaw do przyznania powódce kosztów zastępstwa procesowego w zwielokrotnionej wysokości.

(...)