Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 czerwca 2021 r.,

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący : SSA Krzysztof Adamiak

Sędziowie : SA Beata Wojtasiak

SO / del./Andrzej Kordowski / spr./

po rozpoznaniu w dniu 16 czerwca 2021 r. w Białymstoku

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa A. K. i M. K.

przeciwko (...)Bankowi (...) w W.

o ustalenie nieważności umowy,ewentualnie o zapłatę

na skutek apelacji powodów A. K. i M. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku

z dnia 9 października 2020 r. sygn. akt I C 792/19

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że :

1.  ustala, że umowa kredytu mieszkalnego (...) nr (...)z dnia 28 marca 2007r. zawarta pomiędzy A. K., M. K. i E. K. a (...) Bankiem (...) S.A. w W., jest nieważna;

2.  zasądza od pozwanego (...) Banku (...) S.A. w W. solidarnie na rzecz powodów A. K. i M. K. kwotę 1.000 / jeden tysiąc/ złotych tytułem zwrotu kosztów sądowych

3.  zasądza od pozwanego (...) Banku (...) S.A. w W. na rzecz powodów A. K. i M. K. kwotę po 5.417 /pięć tysięcy czterysta siedemnaście/ złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego

II.  zasądza od pozwanego (...) Banku (...) S.A. w W. solidarnie na rzecz powodów A. K. i M. K. kwotę 1.000 / jeden tysiąc/ złotych tytułem zwrotu kosztów sądowych za instancję odwoławczą;

III.  zasądza od pozwanego (...) Banku (...) S.A. w W. na rzecz powodów A. K. i M. K. kwotę po 4.050 / cztery tysiące pięćdziesiąt/ złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego za instancję odwoławczą.

(...)

UZASADNIENIE

Powodowie A. K. i M. K., po ostatecznym sprecyzowaniu powództwa wnieśli o ustalenie, że łącząca ich z pozwanym (...) Bankiem (...) S.A. w W. umowa kredytu mieszkaniowego z dnia 28.03.2007r. jest nieważna, ewentualnie wnosili o zasądzenie od pozwanego kwoty 34.531,97 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 29.621,66 CHF od dnia 17.04.2019r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 4.910,31 CHF od dnia 16.09.2020r. do dnia zapłaty, wraz z kosztami postępowania, w tym kosztami zastępstwa adwokackiego, według wpisu przedłożonego do akt sprawy, zaś w przypadku jego nieprzedłożenia, według norm przepisanych

Uzasadniając swoje stanowisko podnieśli, iż zawarta pomiędzy stronami umowa:

- pozostawała w sprzeczności z treścią art. 69 prawa bankowego, albowiem nie określała kwoty kredytu (środkami oddanymi do dyspozycji powodów były PLN, zaś w umowie została wskazana suma (...)),

- kurs waluty, po którym miało nastąpić przeliczenie do wypłaty nie był znany w chwili zawierania umowy,

- data wypłaty nie została jednoznacznie określona, co skutkowało brakiem jednoznacznego określenia wysokości zobowiązania, a przy tym bank jednostronnie ustalał zasady i wysokość kursu walut – umowa nie stanowiła więc umowy kredytu, jest nieważna na podstawie art. 58 § 1 k.c. w całości.

- jest niezgodna z zasadami dobrej praktyki bankowej i rażąco narusza interesy kredytobiorców jako konsumentów;

- jest sprzeczna z dobrymi obyczajami poprzez fakt, iż bank stworzył sobie możliwość uzyskiwania dodatkowych korzyści finansowych wobec powodów;

- zawiera niedozwolone wzorce umowne, m.in. w zakresie walutowości umowy, braku sposobu określania zasad dotyczących ustalania kursów walut obcych.

Ponadto wskazali, że umowa została zawarta na podstawie wzorca opracowanego i stosowanego przez pozwanego, a jej zapisy nie były uzgodnione indywidualnie z powodami w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 i 3 k.p.c. Ponieważ wypłata miała nastąpić nie później niż do 02.04.2007r. ostatecznie nie była znana daty wypłaty i jej wysokość w PLN w danym dniu, tym samym nie znali oni ostatecznej kwoty udzielonego kredytu.

W ocenie powodów kwota kredytu nie została w umowie ściśle oznaczona, nie były również wskazane jakiekolwiek szczegółowe, obiektywne zasady jej określania;

W przypadku oddalenia powództwa o ustalenie nieważności umowy strona powodowa domagała się zapłaty łącznie 34.531,97 CHF, tj. sumy rat kapitałowo – odsetkowych uiszczonych w okresie od 24.04.2007r. do dnia 27.12.2019r. Wskazali, że skoro mechanizm indeksacji nie wiąże stron, oznaczało to że bank wykorzystując ten mechanizm pobrał częściowo kwoty od powoda bez podstawy prawnej – przysługuje mu zatem prawo żądania ich zwrotu w oparciu o treść art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 i 2 k.c. Nienależne świadczenie polega na tym, że bank pobierał od powoda wyższe kwoty tytułem spłaty kredytu niż pobierałby, gdyby nie stosował niedozwolonych klauzul.

Pozwany (...) Bank (...) S.A. w W. wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powodów solidarnie na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Zakwestionował roszczenia powoda co do zasady, zaś z ostrożności procesowej także co do wysokości, podnosząc zarzut nieudowodnienia roszczenia. Wskazał, że bezzasadne jest stanowisko w części dotyczącej niewiążącego charakteru zakwestionowanych postanowień umownych i możliwości przypisania świadczeniu uzyskanemu przez stronę pozwaną na ich podstawie jako nienależnego, tym samym podlegającemu zwrotowi. Powodom wyjaśniono mechanizm kredytu denominowanego w walucie obcej, różnice między kredytem złotówkowym a walutowym; poinformowano o ryzyku wynikającym ze zmiany kursu waluty (ryzyko walutowe), ryzyku zmiany stóp procentowych i ich konsekwencjach.

Umowa zawierałała wynegocjowane przez powodów warunki udzielania kredytu, spłaty i zabezpieczenia jego spłaty, którym nie sposób nadać cech abuzywnych - waluta kredytu oraz wysokość marży banku zostały indywidualnie uzgodnione. Możliwość zaś spłaty bezpośrednio w (...) z rachunku walutowego bez konieczności przewalutowania było okolicznością istotną, niweczy bowiem w całości wywody pełnomocnika powodów w zakresie abuzywności, spreadów oraz rzekomego złotowego charakteru. Udzielony powodom kredyt jest kredytem walutowym udzielonym w (...); dokonanie zaś faktycznej wypłaty kwoty w PLN podyktowane było wyłącznie przeznaczeniem środków – gdyby bowiem powodowie zamierzali przeznaczyć je na spłatę zobowiązań wyrażonych w (...), kwota kredytu w tej walucie zostałaby wypłacona wierzycielowi powoda. Zatem to nie rzekomo złotowy charakter umowy, lecz cel jego zaciągnięcia determinował tę jedynie techniczną okoliczność, od swobodnej decyzji klienta zależało czy i jaki zaciągnie kredyt denominowany w walucie obcej. Brak było więc podstaw do uznania, że kwestionowane postanowienia kształtują prawa i obowiązki powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszały jego interesy. W dokumentacji umownej przekazanej powodom szczegółowo wskazano kurs walutowy, według którego następować będzie przeliczenie oraz rodzaj tabeli walutowej obowiązującej w dacie przeliczenia, w przypadku gdy Kredytobiorcy zdecydują się na spłatę kredytu w PLN, co nie było jednak jedyną opcją; możliwą była spłata w (...) i takiego właśnie wyboru powodowie dokonali, zaś wyznaczane przez pozwanego kursy walut w ogóle nie były i nie są stosowane w relacji z kredytobiorcami.

Sad Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 9 października 2020r. oddalił powództwo i zasądził od powodów na rzecz pozwanego kwotę 5.417 zł. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy ustalił, że dniu 28.03.2007r. w Oddziale 1 w (...) Banku (...) S.A. z siedzibą w W. powodowie A. K., M. K. oraz nieżyjąca już E. K., działając jako osoby fizyczne, związali się z pozwanym umową kredytu mieszkaniowego (...) (spłacanego w ratach annuitetowych, udzielonego w walucie wymienialnej), treścią której Bank zobowiązał się – na warunkach określonych jej postanowieniami – postawić do dyspozycji kredytobiorców środki pieniężne w wysokości 71.206,14 (...)z przeznaczeniem na nabycie lokalu mieszkalnego położonego w B. przy ul. (...), koszty ubezpieczenia z tytułu grupowego ubezpieczenia na wypadek utraty stałego źródła dochodu oraz hospitalizacji w (...) S.A., z przeznaczeniem na zaspokojenie własnych potrzeb - po spełnieniu warunków usankcjonowanych treścią § 4 umowy, tj. po dokonaniu ubezpieczenia grupowego, ubezpieczenia kredytu w (...) S.A. do czasu uprawomocnienia się wpisu do hipoteki oraz dokonania ubezpieczenia kredytowanego wkładu finansowego w (...) S.A. Datę wypłaty środków ustalono na dzień 02.04.2008r.; kredyt mógł być wypłacony w walucie wymienialnej – na finansowanie zobowiązań za granicą i w przypadku zaciągnięcia kredytu na spłatę kredytu walutowego, albo w walucie polskiej – na finansowanie zobowiązań w kraju (§5 ust.3). W przypadku wypłaty kredytu lub transzy w walucie polskiej stosowany miał być kurs dla kupna dewiz (aktualna Tabela kursów), obowiązujących w (...) S.A. w dniu zlecenia płatniczego (§5 ust.4). W przypadku wypłaty kredytu albo transzy w walucie wymienialnej miał być zastosowany kurs kupna / sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów), obowiązującego w (...) S.A. w dniu zlecenia płatniczego (§5 ust.5). Odsetki od kredytu pozwany pobiera w walucie kredytu (§6 ust.1); także w (...) określono prowizję od udzielonego kredytu w wysokości 1.068,09 CHF (§10 ust. 1). Szacunkową wartość kredytu ustalono na kwotę 115.107,38 zł (§10 ust.4), przy czym do obliczenia tej kwoty zastosowano kurs sprzedaży dla dewiz, według tabeli kursów obowiązujących w chwili rejestracji umowy w systemie informatycznym (§10 ust.5).

Zabezpieczenie kredytu stanowiły hipoteka zwykła w kwocie 71.206,14 CHF, hipoteka kaucyjna do kwoty 15.665,35 CHF, ubezpieczenie kredytowanego wkładu finansowego w wysokości 8.087,04 CHF, tzw. ubezpieczenie niskiego wkładu własnego w wysokości 574,25 zł oraz weksel in blanco z deklaracją wekslową (§11 ust.1). Do czasu ustanowienia zabezpieczenia kredytu powodowie byli dodatkowo zobowiązani do ponoszenia kosztów ubezpieczenia w wysokości 94,52 zł (tzw. ubezpieczenie pomostowe) (§11 ust.2).

Spłata zadłużenia miała następować poprzez potrącenie środków z rachunku walutowego w wysokości określanej w treści zawiadomienia kredytobiorców przez bank raz na 3 miesiące (§13 ust.4), natomiast zadłużenie przeterminowane mogło być przeliczane na walutę polską według kursu sprzedaży dewiz (§18 ust.1), którego spłata – w innej walucie – była przeliczana według kursu kupna dewiz z aktualnej tabeli kursów banku (­§19).

Związanie się stron węzłem obligacyjnym poprzedzone zostało złożeniem przez powodów w dniu 20.03.2007r. stosownego wniosku o udzielenie kredytu. W toku negocjacji i rozmów przedstawiciel pozwanego (pracownik Oddziału banku) wyjaśnił im istotę i mechanizm kredytu denominowanego w walucie obcej, różnice pomiędzy kredytem złotówkowych a denominowanym w walucie obcej – zasady i zakres przedsiębranych w tym celu czynności uregulowane zostały w wewnętrznej procedurze produktowej, wprowadzonej pismem okólnym nr (...) Dyrektora zarządzającego kierującego Pionem Finansowania Nieruchomości z dnia 19.06.2006r., obowiązującej w dacie związywania się stron postępowania węzłem obligacyjnym. Pozwany oferował wówczas zarówno kredyty w PLN, jak i w innych walutach wymienialnych, również w (...). Wzorce umów dostępne są do wglądu potencjalnym kontrahentom wcześniej w postaci stosownych szablonów. W trakcie wstępnych rozmów, w pierwszej kolejności powodom przedstawiono kredyt w złotówkach (spełniali oni bowiem wymogi do związania się umową w tak określonej walucie), z której to propozycji nie skorzystali, decydując się na kredyt denominowany w (...). Fakt przekazania im niezbędnych informacji, także dokonania opisywanego wyżej wyboru, powodowie potwierdzili we wniosku kredytowym ora złożonym oświadczeniu, dokonali wyboru oferty kredytu w walucie wymienialnej mając pełną świadomość ryzyka z tym związanego (ryzyko zmiany kursu waluty polegającym na wzroście wysokości zadłużenia z tytułu kredytu oraz wysokości rat kredytu, wyrażonych w walucie polskiej, przy wzroście kursów waluty kredytu, także stopy procentowej polegającym na wzroście raty spłaty przy wzroście stawki referencyjnej). Zaakceptowali zasady funkcjonowania kredytu denominowanego (waloryzowanego) w walucie wymienialnej, w szczególności dotyczące określenia kwoty kredytu w walucie wskazane w umowie, sposobu jego uruchomienia i wykorzystania, także warunków spłaty. Zgodnie z § 13 ust. 1-3 umowy, powodowie zobowiązali się do spłaty kredytu i odsetek poprzez potrącenie przez pozwanego wierzytelności z tytułu udzielonego kredytu z rachunku walutowego - każdemu kredytobiorcy umożliwiano wybór pomiędzy trzema rodzajami rachunków, z których dokonywana mogła być spłata: rachunek oszczędnościowo – rozliczeniowy, rachunek walutowy oraz rachunek prowadzony w walucie kredytu, na który kredytobiorca sam będzie dokonywał wpłat z tytułu udzielanego kredytu w walucie kredytu lub innej walucie niż waluta kredytu. W ramach indywidualnych uzgodnień w zakresie wyboru , powodowie zgodzili się na wersję „walutową”, decydując się tym samym na spłatę w (...) do przeliczenia wysokości rat kredytu (wyrażonych w walucie obcej) nie znajdował wówczas zastosowania kurs sprzedaży dewiz z Tabeli kursów Banku. Powodowie mieli też możliwość samodzielnego, niezależnie od pozwanego, nabywania waluty (...) od dowolnego podmiotu zewnętrznego, następnie wpłacania jej na rachunek walutowy, z którego pozwany dokonywał potrąceń na poczet wymagalnych rat.

Poszczególne postanowienia umowy, w tym m.in. dotyczące spłaty podlegały wzajemnym uzgodnieniom i wyjaśnieniom, uwzględniały autonomiczne i nieprzymuszone decyzje kredytobiorców; waluta kredytu oraz wysokość marży pozwanego została indywidualnie uzgodniona.

W wykonaniu umowy, istotnie w dniu 02.04.2007r. na konto A. K. wpłynęła kwota 163.881,13 zł, stanowiąca równowartość kwoty 70.368,47 CHF. Powodowie sukcesywnie dokonywali spłat w walucie obcej.

Raty spłaty opiewały na równą wysokość 256 CHF. Powodowie, w obawie przed zawyżaniem przez bank kursu zakupu waluty obcej, dokonywali samodzielnego zakupu (...) w kantorach, następnie regulowali należności. Harmonogram spłaty otrzymali w (...). Do dnia 25.02.2019r. uiścili łącznie kwotę 29.621,66 CHF; w międzyczasie doszukując się po stronie Banku nadużyć jeszcze na tle związywania się węzłem obligacyjnym, w dniu 09.04.2019r. pozwany otrzymał od powodów pismo z propozycją polubownego załatwienia sporu, treścią którego wezwano bank do zapłaty kwoty 48.912,03 CHF; termin upłynął bezskutecznie w dniu 16.04.2019r.

Aktualnie, w dalszym ciągu dokonują wpłat – na datę 27.12.2019r. uregulowali należności do sumy 34.531,97 CHF.

Oboje powodowie złożył oświadczenia, iż mają świadomość konsekwencji, które niesie za sobą żądanie unieważnienia umowy; kategorycznie zakwestionowali też, aby domagali się tzw. „odfrankowienia” umowy.

Sąd I instancji przyjął , że treść dokumentów nie była kwestionowana, Bezspornymi pozostawały również okoliczności związania się stron umową kredytu, wypłata środków, sukcesywne regulowanie należności kredytowych w walucie (...) z rachunku walutowego założonego w realizacji tego celu, dokonywanie sukcesywnych wpłat na poczet zobowiązania, aż do lutego 2019r.

Sąd Okręgowy nie uwzględnił zeznań A. K., w zakresie, że nie został poinformowany przez pozwanego o ryzykach kursowych, także niespełnianiu wymagań do zaciągnięcia zobowiązania w PLN oraz braku możliwości negocjowania określonych zapisów, albowiem zgoła odmienne treści dają się wywieść tak ze złożonego wniosku kredytowego, jak i stanowiących załączniki oświadczeń o treści opisywanej wyżej, jak również przesłuchiwanych w sprawie świadków, pracowników Oddziału 1 pozwanego banku w G., którzy jakkolwiek nie uczestniczyli bezpośrednio w rozmowach z powodami, powoływali się określoną praktykę postępowania w ramach zawierania umów kredytowych, informowania o ryzyku kursowym

Sąd I instancji wydając orzeczenie kierował się wyrokiem z dnia 03.10.2019r. , który zapadł przed (...) w sprawie C-260/18 (XXV C 1255/17), w którym orzeczono, że

1.  Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy, po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru niektórych warunków umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i oprocentowanego według stopy procentowej bezpośrednio powiązanej ze stopą międzybankową danej waluty, przyjął, zgodnie z prawem krajowym, że ta umowa nie może nadal obowiązywać bez takich warunków z tego powodu, że ich usunięcie spowodowałoby zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy;

2.  Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że z jednej strony skutki dla sytuacji konsumenta wynikające z unieważnienia całości umowy, takie jak te, o których mowa w wyroku z dnia 30 kwietnia 2014 r., K. i K. R. (C‑26/13, EU:C:2014:282), należy oceniać w świetle okoliczności istniejących lub możliwych do przewidzenia w chwili zaistnienia sporu, a z drugiej strony, do celów tej oceny decydująca jest wola wyrażona przez konsumenta w tym względzie;

3.  Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie wypełnieniu luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę;

4.  Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie utrzymywaniu w umowie nieuczciwych warunków, jeżeli ich usunięcie prowadziłoby do unieważnienia tej umowy, a sąd stoi na stanowisku, że takie unieważnienie wywołałoby niekorzystne skutki dla konsumenta, gdyby ten ostatni nie wyraził zgody na takie utrzymanie w mocy.

Zdaniem sądu I instancji powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie

Sąd Okręgowy dokonał analizy w zakresie zarówno sporu co do ważności stosunku podstawowego, a w przypadku jego ustalenia, co do skuteczności części klauzul .

Wskazał, że umowa kredytu bankowego jest umową nazwaną, a elementów konstrukcyjnych należy poszukiwać w treści art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tj. Dz. U. 2017 r. poz. 1976), zgodnie z którym bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, zaś kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Ust. 2 przywoływanego przepisu wskazuje wymogi, jakim winna odpowiadać umowa kredytu: zawarcie na piśmie oraz określenie jej treścią, w szczególności, stron umowy, kwoty i waluty kredytu, celu, na który kredyt został udzielony, zasad i terminu spłaty kredytu, wysokości oprocentowania kredytu i warunków jego zmiany, sposobu zabezpieczenia spłaty kredytu, zakresu uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminów i sposobu postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokości prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunków dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Sąd I instancji przyjął, iż z treści łączącego strony węzła obligacyjnego wynika, że pozwany udzielił powodom kredytu w określonej wysokości, wyrażonej w walucie obcej, tj. (...), przy czym kwota ta miała zostać wypłacona w PLN. W takiej sytuacji Kredytodawca dokonał przewalutowania według kursu obowiązującego w banku na podstawie tabeli kursów, właściwego dla danego rodzaju transakcji. Podkreślił , że za zgodą banku powodowie mogli złożyć dyspozycje wypłaty środków w innej walucie niż złoty, z którego to uprawnienia nie skorzystali. Równowartość 71.206,14 CHF została więc w dniu 02.04.2008r. przekazana na wskazany rachunek. Rozkład opisywanych wyżej wzajemnych obowiązków stron zastrzeżony w umowie jest bezsprzecznie typowy dla umowy kredytowej i odpowiada wprost przywoływanej wyżej jej definicji –Zdaniem Sądu Okręgowego nie sposób było przyjąć, aby stosunek zobowiązaniowy łączący strony przekraczał granice swobody umów - stanowi umowę kredytu zawartą w walucie obcej i denominowaną do waluty obcej – w tym przypadku, do (...). Bank oddał powodom do dyspozycji kwotę wyrażoną w tej walucie, przy czym jej wysokość w dniu uruchomienia kredytu przeliczono i wypłacono według obowiązującego w banku kursu, właściwego dla danego rodzaju transakcji. Powyższy rozkład obowiązków wzajemnych stron jest typowym rozwiązaniem opisywanych wyżej stosunków zobowiązaniowych. Okoliczność, iż kredyt jest denominowany w walucie obcej nie zmienia powyższego. Ułożenie bowiem – jak wskazano treścią uzasadnienia – stosunku prawnego w ten sposób, że strony wskazują inną walutę zobowiązania i inną walutę jego następczego wykonania, pozostaje w zgodzie z przywoływaną zasadą swobody kontraktowania.

Nieważności umowy Sąd I instancji nie dopatrzył się również z uwagi na rzekome naruszenie treści art. 358 § 1 k.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 23.01.2009r., który stanowił, że "z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, zobowiązania pieniężne na terenie Rzeczypospolitej Polskiej mogą być wyrażane tylko w pieniądzu polskim" oraz wyrażonej w nim zasadzie walutowości. W judykaturze przyjmowano bowiem, że od wyrażenia świadczenia w walucie obcej należy odróżnić tzw. klauzule waloryzacyjne, które wyłączają jedynie walutę polską jako jedyny miernik wartości i odnoszą cenę również do waluty obcej (zob. np. wyrok SN z dnia 7 lipca 2005 r. V CK 859/04). Wyjątki od powyższej zasady wyrażono również w ustawie z dnia 27.07.2002r. Prawo dewizowe, gdzie wskazano, że wymogu uzyskania zezwolenia dewizowego nie stosuje się do obrotu dewizowego dokonywanego z udziałem banków. W konsekwencji przyjmuje się, że w odniesieniu do banków zachodzi wyjątek od zasady walutowości określonej w przywoływanym wyżej przepisie k.c., tym samym prawnie dopuszczalnym było związanie się stron umową jak w okolicznościach niniejszej sprawy, bez konieczności uzyskania zezwolenia dewizowego.

Ryzyko związane z zaciągnięciem kredytu denominowanego do (...) (z obowiązkiem spłaty również w tej walucie) zostało powodom ujawnione w umowie, następnie złożyli oni szereg stosownych oświadczeń o zapoznaniu się z nim. Twierdzenia powodów o braku wiedzy na temat funkcjonowania kredytu denominowanego w walucie obcej i ryzyku kursowym były – zdaniem Sądu I instancji – niewiarygodne, chociażby już z tego względu, iż decydując się na spłatę w walucie obcej zaakceptowali bądź fakt dokonywania przez Bank samodzielnych przeliczeń, bądź też we własnym zakresie zaopatrywali się w określoną ilość (odpowiadającą wysokości comiesięcznej raty) franków szwajcarskich i regulowali należności..

Opisywany tak treścią umowy stron, jak i w licznych odwołaniach do orzecznictwa i judykatury sposób określenia wysokości zobowiązania powodów nie uzasadniało przyjęcia, iż zostało ono niewystarczająco precyzyjnie określony bądź by doszło w ten sposób do naruszenia art. 358 ¹ k.c. lub przekroczono granice dopuszczalnej swobody umów z art. 353 ¹ k.c. Powodowie, po przedstawieniu im przez pozwanego ofert kredytowych, zaakceptowaniu ryzyka zmiany kursu (...), świadomie zgodzili się na zaciągnięcie zobowiązania w określonej wysokości, z obowiązkiem spłaty poszczególnych rat w walucie kredytu. Nie byli w żaden sposób przymuszani do związania się takową, już treścią wniosku domagali się jego rozpoznania w walucie obcej. Wprawdzie wskazywali, że nie spełniali wymagań niezbędnych dla udzielenia im środków pieniężnych w ramach kredytu złotowego, nie przedstawili na tą okoliczność natomiast żadnych dowodów.

Sąd nie podzielił również twierdzenia dotyczących istnienia w umowie klauzul niedozwolonych w zakresie dotyczącym waloryzacji kwoty udzielonego kredytu, w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., nieuzgadnianych indywidualnie z powodami warunków związania się węzłem obligacyjnym, jakoby umowa nie wskazywała kryteriów kształtowania kursu „wyjściowego”, na który wpływ mogły mieć bieżące notowania waluty, podaż i popyt na waluty na rynku krajowym, płynność rynku walutowego, stan bilansu płatniczego i handlowego. Sąd I instancji dokonał szerokiej wykładni art. 385 ¹ § 4 k.c.). powołując się również na treść art. 3 ust. 1 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz.UE.L z 1993 r., Nr 95, s. 29) , że w świetle zgromadzonych dowodów spełniony został warunek związania konsumenta ze wzorcami umownymi. Treści w nich zawarte były na tyle jednoznaczne, że brak jest – zdaniem Sądu I instancji- podstaw do przyjęcia, aby zapisy umowy łączącej strony nie licowały z zasadą transparentności, wyrażoną w art. 385 § 2 k.c., czyli nakazem formułowania postanowień w sposób zrozumiały i jednoznaczny.

Sąd zaznaczył również, że zamiarem powodów było zaciągnięcie kredytu w kwocie umożliwiającej im sfinansowanie i realizację określonych przedsięwzięć. Powodowie wprawdzie nie wywierali wpływu na konkretne brzmienie postanowień końcowych umowy, jednak kształt zaproponowanych warunków determinowało zapotrzebowanie na określone rozwiązanie. Powodowie brali udział w rozmowach z doradcą kredytowym dokonali wnikliwego zapoznania się z kompletem dokumentów,

W ocenie Sądu, nie doszło także do zaistnienia – w okolicznościach niniejszej sprawy – przesłanki stypizowanej jako „kształtowanie praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy”. Nie ulega wątpliwości, że przedmiotowa umowa niosła za sobą ryzyko dla obu stron stosunku obligacyjnego, które to ryzyko zarówno powodowie jak i pozwany winni należycie ocenić w dacie jej zawierania.

Zdaniem sądu I instancji nieuprawnionym było powoływanie się przez powodow na brak wiedzy w zakresie zmiany cen waluty obcego państwa, a co za tym idzie wpływu na zakres zobowiązania. Kurs (...) w okresie od daty zawarcia umowy ulegał zmianom także na korzyść kredytobiorców. Nawet gdyby przyjąć, że faktycznie nie mieli wiedzy o konsekwencjach wzrostu ceny waluty, to brak było uzasadnienia dla takiego zachowania, noszącego cechy „niedbalstwa” w zakresie pozyskania informacji na temat działania mechanizmów walutowych, przynajmniej w podstawowym zakresie.

Decydując się na spłatę rat kredytu w walucie obcej powodowie uniknęli również uciążliwości, z którymi mogli się mierzyć na płaszczyźnie ustalania kursów walut (spread) – uwolnili się od wpływu tego czynnika na wysokość ich zobowiązania. Skoro więc spłata kredytu w (...) była tylko pewną opcją, z której mogli oni korzystać według własnego uznania, m.in. decydując się na rachunek walutowy, nieuprawnionym byłoby podnoszenie, iż z tej przyczyny umowa była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Sąd podkreślił, że kwota wypłaty pozostawała w ścisłym związku z ceną (...) wyrażoną w relacji złotówki do tej waluty. Stanowisko odmienne byłoby trafne, gdyby kurs złotego do franka szwajcarskiego był ustalony przez Bank w Tabeli kursowej dowolnie, bez odniesienia się do parametrów rynkowych. Kurs jednak ustalają czynniki ekonomiczne oraz polityki walutowe rzędów, na które pozwany nie miał najmniejszego wpływu. Pozwany miał jedynie wpływ, na ustalenie różnicy pomiędzy cenę kupna i sprzedaży (tzw. spread walutowy). Okoliczność natomiast, że umowa nie określała, w jaki sposób pozwany powinien kształtować tabele kursów walut określające kursy walut stosowane w rozliczeniach z klientami, w tym z powodami, nie oznaczała, że mógł to czynić w sposób dowolny. Zmiana kursu (...) wynika bowiem z mechanizmów makroekonomicznych, na które powodowy bank nie ma jakiegokolwiek wpływu, czego potwierdzeniem są chociażby kursy średnie (...) publikowane przez NBP.

Sąd wskazał, że można było dostrzec brak równowagi kontraktowej stron – powodowie nie mieli wpływu na sposób ustalania kursu waluty obcej w dacie wypłaty środków, co uzasadnia przypisanie pozwanemu działania o cechach „dowolności w zakresie określenia sytuacji prawnej i faktycznej kredytobiorców, konstatacja ta nie skutkowała jednak możliwością uwzględnienia zgłoszonych w sprawie roszczeń. Wobec faktu, że kwota kredytu wyrażona została w (...), pozwany wykonał swoje zobowiązanie do oddania do dyspozycji kredytobiorców wskazanej w umowie kwoty, nawet po usunięciu klauzuli przeliczeniowej powodowie w dalszym ciągu zobowiązani są do zwrotu bankowi tej kwoty, wraz z prowizją oraz uzgodnionym oprocentowaniem.

Kwota świadczeń obu stron była od początku znana, zaś wykonanie umowy – bez klauzul przeliczeniowych –następowało w walucie kredytu, tj. (...), co strony przewidziały już treścią stosunku zobowiązaniowego.

Żądanie powodów zmierzało do uchylenia się od ryzyka zmiany kursu złotego do franka szwajcarskiego, Zawierając umowę kredytu i zapoznając się z należytą starannością z konstrukcją tego typu produktu powinni zdawać sobie sprawę z tego, że wysokość rat w poszczególnych miesiącach będzie zmienna i uzależniona od wahań kursów walut i stóp procentowych. Treść umowy nie odbiegała od innych umów kredytowych tego rodzaju funkcjonujących w obrocie, nie zawierała postanowień, które kształtowałyby sytuację kredytobiorców w sposób niezgodny z zasadami uczciwości – jest dopuszczalna w ramach swobody umów zawieranych przez konsumentów z bankami w krajach o gospodarce wolnorynkowej.

Nie było również zasadne żądanie zgłoszone jako ewentualne. Dochodzona kwota 34.531,97 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 29.621,66 CHF od dnia 17.04.2019r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 4.910,31 CHF od dnia 16.09.2020r. do dnia zapłaty nie mogła być uznana za pobraną nienależnie i podlegającą zwrotowi na podstawie art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Zgodnie z art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Powodowie sukcesywnie uiszczali należności z ważnej umowy kredytowej łączącej ich z pozwanym; żadna z przesłanek z art. 410 § 2 k.c. nie zachodzi w sprawie niniejszej. Wobec ustalenia ponad wszelką wątpliwość, iż kwota otrzymana przez powodów wraz z zawarciem umowy nie została w dacie orzekania przez nich wpłacona na rzecz pozwanego w analogicznej wysokości, zwrotowi podlegałyby wyłącznie wpłaty kredytobiorcy, których suma przekroczyła wysokość udzielonego kredytu; taka sytuacja - w niniejszej sprawie - nie zachodzi, co determinowało oddalenie powództwa w tym zakresie.

Konsekwencją oddalenia powództwa było rozstrzygnięcie o kosztach procesu na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Powodowie, jako przegrywający sprawę, zostali zobowiązani do zapłaty solidarnie na rzecz pozwanego poniesionych przezeń kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 5.417 zł, ustalonych zgodnie z treścią § 2 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015r., w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. poz. 1804 z późn. zm.), powiększone o 17 zł tytułem opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa.

Apelację od wyroku złożył pełnomocnik powodów i zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

1. sprzeczność istotnych ustaleń Sąd I instancji z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegającą na przyjęciu, że za zgodą banku powodowie mogli złożyć dyspozycję wypłaty środków pieniężnych w innej walucie niż złoty, z którego to uprawnienia nie skorzystali, w sytuacji gdy z § 5 ust. 4 umowy jednoznacznie wynika, że kredyt mógł zostać wypłacony powodom wyłącznie w polskiej walucie, co skutkowało błędnym uznaniem, że kwota kredytu opiewała na (...);

2. naruszenie prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez:

a) przyznanie waloru wiarygodności zeznaniom świadka A. B. w zakresie w jakim wskazała ona, że kredyt mógł zostać wypłacony we frankach szwajcarskich w sytuacji, gdy świadek nie zajmowała się procedurą zawierania umów kredytowych, a jej rola w procesie zawierania umowy ze stroną powodową ograniczyła się do obecności przy podpisywaniu umowy, a nadto jej zeznania pozostają w sprzeczności z § 5 ust. 4 umowy, który w sytuacji powodów przewidywał możliwość wypłaty kredytu jedynie w złotych,

b) dokonanie sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, dowolnej oceny dowodów zebranych w sprawie i wyciągnięcie wniosków z nich nie wynikających, a mianowicie przyjęcie, że zasady współżycia społecznego i ustalone zwyczaje istniejące na rynku walutowym wskazują, że zobowiązania wyrażone w różnych walutach, przeliczane są według kursów rynkowych, w sytuacji, gdy z przeprowadzonych przez Sąd I instancji dowodów z dokumentów, zeznań świadków M. A. (1) i A. B. oraz wyjaśnień powodów A. K. i M. K. nie wynika, że na rynku walutowym doszło do ukształtowania zwyczaju w postaci stosowania kursów rynkowych do przeliczania walut, co więcej zasady doświadczenia życiowego i rosnąca liczba spraw, w których kredytobiorcy kwestionują klauzule denominacyjne i indeksacyjne przyznające bankowi uprawnienie do ustalania kursów walut w sporządzanych przez nich tabelach wykorzystywanych do przeliczeń kwot i rat kredytu świadczą o braku wykształcenia na rynku walutowym zwyczaju stosowania kursów rynkowych, co skutkowało błędnym przyjęciem, że zakwestionowane przez stronę powodową postanowienie umowne nie jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i nie narusza rażąco interesów konsumentów;

c) przyznanie waloru wiarygodność informacji o ryzyku walutowym i ryzyku stopy procentowej oraz zeznaniom M. A. (1) i A. B. w zakresie w jaki dowody te miały wskazywać na to, że kredytobiorcy zostali pouczeni o ryzyku kredytowym i byli świadomi konsekwencji finansowych związanych z wahaniem kursu franka szwajcarskiego w sytuacji, gdy informacja ta ma charakter blankietowy, nie określa skutków jakie wiążą się z zawarciem tej konkretnej umowy, zaś świadkowie M. A. (1) i A. B. nie były obecne w czasie przedstawiania przez pracownika banku powodom oferty kredytu denominowanego, a w związku z tym nie posiadają wiedzy o zakresie informacji przekazanych przez pracownika banku powodom, co więcej świadek M. A. (2) zeznał, że nie wie czy powodowie zostali pouczeni o ryzku walutowym, co skutkowało błędnym ustaleniem, że strona powodowa był świadoma skutków ekonomicznych zawartej umowy, jeżeli dojdzie do znacznych wahania kursu franka szwajcarskiego;

3. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego polegającą na przyjęciu, że postanowienia umowne podlegały wzajemnym uzgodnieniom i wyjaśnieniom w sytuacji, gdy dołączone do odpowiedzi na pozew dokumenty dotyczące procedury zawierania umowy kredytu oraz wyjaśnienia powoda A. P., złożone na rozprawie w dniu 10 lutego 2020 r. wskazują że bŁink posługiwał się przygotowanymi przez siebie wzorcami umownymi, a także że powodowie jako zwykli klienci banku nie mieli żadnego wpływu na treść postanowień zawartych w tych wzorcach poza jednoznaczną i prostą aprobatą równą zawarciu umowy lub też negacją wyrażającą się odmową nawiązania stosunku obligacyjnego, co skutkował błędnym uznaniem, że kwestionowane przez stronę powodową postanowienia umowne nie mają niedozwolonego charakteru;

4. naruszenie prawa materialnego, tj.:

a) art. 65 § 1 i 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie i zaniechanie przeprowadzenia wykładni oświadczeń woli stron umowy, co skutkowało arbitralnym przyjęciem przez Sąd I instancji, że zawarta umowa kredytu opiewała na kwotę wyrażoną we frankach szwajcarskich, w sytuacji gdy łączna analiza umowy o kredyt, wniosku o udzielenie kredytu oraz wyjaśnień powodów: A. K. i M. K. prowadzi do wniosku, że strony zawarły umowę kredytu, której kwotą miały być środki pieniężne wypłacone w złotych polskich;

b) art. 69 ust. 1 w zw. z ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe w zw. z art. 58 § 1 k.c. poprzez ich niezastosowanie i uznanie, że zawarta przez strony umowa kredytu hipotecznego denominowanego do (...) jest ważna w sytuacji, gdy wskutek wadliwej skonstruowanej klauzuli waloryzacyjnej (denominacyjnej), niezawierającej odwołania do obiektywnych mierników kwota udzielonego kredytu nie została precyzyjnie określona w dacie zawarcia umowy;

c) art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 58 § 1 k.c. poprzez ich niezastosowanie i uznanie, że zawarta przez strony umowa kredytu hipotecznego denominowanego do (...) jest ważna w sytuacji, gdy wskutek przyznania w § 5 ust. 4 umowy bankowi uprawnienia do jednostronnego i arbitralnego określenia wysokości środków pieniężnych wypłacanych kredytobiorcom w polskiej walucie poprzez dowolne ustalenie kursu kupna franka szwajcarskiego doszło do naruszenia właściwości stosunku umownego, przewidującego równowagę prawną stron umowy i przewidywalności ich wzajemnych świadczeń;

d) art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że § 5 ust. 4 w zw. z ust. 3 pkt 2 tegoż paragrafu umowy nie narusza w sposób rażący interesów konsumentów i jest zgodny z dobrymi obyczajami, podczas gdy kwestionowane postanowienia umowne:

- jest nietransparente, nie przedstawia bowiem przejrzystych i konkretnych mechanizmów wymiany waluty obcej, tak by powodowie - konsumenci byli w stanie samodzielnie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, jaka kwota środków pieniężnych w polskiej walucie zostanie im wypłacona na podstawie umowy kredytu,

- nie odwołuje się do ustalonego w sposób obiektywny kursu (...) lub innych wskaźników, na które żadna ze stron nie ma wpływu, przyznaje pozwanemu prawa do jednostronnego ustalania wysokości środków pieniężnych wypłacanych kredytobiorcom w walucie polskiej poprzez wyznaczanie w tabelach kursowych kursu kupna (...) przy jednoczesnym pozbawieniu kredytobiorców - konsumentów jakiegokolwiek wpływu na tą czynności (kredytobiorcy - konsumenci nie dysponowali żadnym instrumentem pozwalającym się bronić się przed decyzjami banku w zakresie wyznaczonego kursu (...) czy też ich weryfikacji),

- zakłóca równowagę pomiędzy stronami umowy - umożliwia pozwanemu jednostronne kształtowanie sytuacji konsumentów wobec banku w ten sposób, że pozwany, ustalając odpowiednio wysoki bądź niski kurs franka szwajcarskiego mógł dowolnie zwiększać bądź zmniejszać rozmiar środków pieniężnych, które zostaną wypłacone kredytobiorcom na podstawie umowy kredytu,

- pozwala uzyskać pozwanemu dodatkowy dochód kosztem kredytobiorców - konsumentów, albowiem bank, przeliczając kwotę wypłaconego konsumentom kredytu według ustalonego przez siebie kursu kupna (...) uzyskuje dodatkowy dochód w postaci pewnego rodzaju prowizji, której nie odpowiada żadne dodatkowe świadczenie banku; kursy wykorzystywane przez bank nie są kursami średnimi, lecz kursami kupna, a więc z zasady zawierają wynagrodzenie - marżę banku za dokonanie transakcji kupna, której wysokość jest zależna tylko i wyłącznie od woli pozwanego,

- nierównomiernie rozkłada ryzyko związane z zaciągnięciem kredytu denominowanego, bank wypłacając kwotę w złotych polskich, poza ryzykiem wynikającym z samego zawarcia umowy i potencjalnej możliwości niespłacenia kredytu, ryzykuje jedynie stratę kwoty, która została wypłacona konsumentom przy czym jest to ryzyko czysto teoretyczne, gdyż utrata całej wyrażonej w złotych wartości udzielonego kredytu nastąpiłaby tylko w przypadku spadku niemalże do zera wartości waluty obcej niezwłocznie po wypłaceniu kredytu, tymczasem sytuacja konsumentów przedstawia się zupełnie inaczej, nie tylko wysokość ich zobowiązania po przeliczeniu na złote polskie może osiągnąć niczym nieograniczoną wysokość (wraz ze spadkiem wartości waluty krajowej w stosunku do waluty kredytu), ale też może to nastąpić na każdym etapie długoletniego wykonywania umowy;

e) art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że:

- wiedza kredytobiorców o ryzyku walutowym wyklucza możliwość uznania, że § 5 ust. 4 w zw. z ust. 3 pkt 2 tegoż paragrafu umowy za postanowienie niedozwolone w sytuacji, gdy ryzyko walutowe nie ma nic wspólnego z ryzykiem całkowicie dowolnego kształtowania kursu wymiany przez kredytodawcę i narażenia konsumentów na niekorzystne kształtowa ich sytuacji, czy innym jest bowiem ryzyko zmienności kursu walutowego, a czym innym ustalanie kursów walut przez pozwanego;

f) art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że § 5 ust. 4 w zw. z ust. 3 pkt 2 tegoż paragrafu umowy nie może być uznany za niedozwolone postanowienie, albowiem kredytobiorcy otrzymali produkt kredytowy odpowiadających ich potrzebom oraz nie zażądali od pozwanego szczegółowych informacji i wyjaśnień, podczas gdy zgody na zawarcie umowy nie można utożsamiać ze zgodą na zawiązanie abuzywnymi zapisami umownymi, a także wobec tego, że okoliczności, że to na banku spoczywają obowiązki informacyjne, konsument jako nieprofesjonalista nie musi znać się na kursach walut;

g) art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 w zw. z ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe w zw. z art. 58 § 1 k.c. poprzez ich niezastosowanie i uznanie, że umowa jest ważna w sytuacji, gdy wskutek wyeliminowania z umowy niedozwolonego postanowienia umownego, zawartego w § 5 ust. 4 w zw. z ust. 3 pkt 2 tegoż paragrafu umowy :

- nie sposób określić w sposób precyzyjny w jakiej kwocie udzielono kredytu powodom skoro umowa kredytowa wskazuje jedynie kwotę kredytu w walucie obcej, zaś wypłata kredytu miała nastąpić w walucie krajowej, a brak jest określenia sposobu przeliczenia waluty obcej na walutę krajową,

- umowa nie może być dalej wykonywana albowiem spłacone we frankach kwoty nie mogą być zaliczone na poczet sumy wyrażonej w polskiej walucie, którą kredytobiorcy mają obowiązek zwrócić pozwanemu, ponieważ ani umowa, ani ustawa nie określają właściwego kursu po jakim należałoby przeliczyć kwoty uiszczone we frankach szwajcarskich na poczet wypłaconego przez bank świadczenia w polskiej walucie;

i) art. 189 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy strony wykazały podstawy ustalenie nieważności umowy oraz interes prawny w ustaleniu nieważności umowy, polegający na usunięciu wątpliwości co do dalszego funkcjonowania runowy i obowiązku dalszego regulowania rat kapitałowo-odsetkowych przez kredytobiorców;

III. Mając na uwadze powyższe zarzuty, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku:

1. w pkt. I w ten sposób, że ustalić, że umowa kredytu mieszkaniowego (...)z dnia 28 marca 2007 r. zawarta pomiędzy A. K., M. K. i E. K. (obecnie nieżyjącą) a (...) Bankiem (...) S.A. jest nieważna; ewentualnie w przypadku uznania, że brak jest podstaw do uwzględnienia powództwa głównego, wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia w ten sposób, że zasądzić od pozwanego (...) Bank (...) S.A. na rzecz A. K. i M. K. kwoty 34.5319,97 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 29.621,66 CHF od dnia 17 kwietnia 2019 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 4.910,31 CHF od dnia 16 września 2020 r. do dnia zapłaty;

2. w pkt. II w ten sposób, że zasądzić od pozwanego (...) Banku (...) S.A. na rzecz każdego z powodów A. K. i M. K. kwotę po 5.417 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

3. dodać pkt. III o brzmieniu; „zasądza solidarnie od pozwanego (...) Banku (...) S.A. na rzecz powodów A. K. i M. K. kwotę 1.000 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu".

IV. Wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz każdego z powodów kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja w zakresie uznania umowy łączącej strony za nieważną, zasługuje na uwzględnienie w całości.

Na wstępie odnotowania wymaga, że Sąd Apelacyjny skorzystał z możliwości jaką przyznaje mu art. 374 k.p.c. i rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym. Po myśli bowiem tego przepisu, sąd drugiej instancji może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, jeżeli przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym jest niedopuszczalne, jeżeli strona w apelacji lub odpowiedzi na apelację złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy, chyba że cofnięto pozew lub apelację albo zachodzi nieważność postępowania. W analizowanej sprawie żadna z tych przesłanek nie zachodzi. Mając natomiast na uwadze zarzuty sformułowane w apelacji powoda, stanowisko strony pozwanej, zaprezentowane w odpowiedzi na tę apelację, jak też ujawniony w sprawie materiał dowodowy, Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, że przeprowadzenie rozprawy przed wydaniem wyroku nie było konieczne.

Ustalenia faktyczne poczynione przez sąd I instancji , sąd odwoławczy przyjmuje za własne, bez konieczności uzupełniania postępowania dowodowego – art. 387 § 2 ¹ pkt 1 kpc.

Sąd Apelacyjny natomiast nie podzielił stanowiska Sądu Okręgowego w zakresie uznania za ważną umowę kredytu mieszkaniowego (...)z dnia 28 marca 2007r.

Analizę przedmiotowej sprawy należy zacząć od sposobu, w jaki zostały sformułowane żądania pozwu. Mianowicie, powodowie wnieśli ostatecznie o ustalenie, że przedmiotowa umowa zawarta pomiędzy stronami jest nieważna; ewentualnie domagali się zasądzenia od pozwanego 34.531,97 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 29.621,66 CHF od dnia 17.04.2019r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 4.910,31 CHF od dnia 16.09.2020r. do dnia zapłaty, z tytułu zwrotu nienależnych świadczeń.

Bezspornym, w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego jest możliwość zgłoszenia obok żądania głównego żądania ewentualnego (por. wyroki z dnia 26 stycznia 1979 r., IV CR 403/78, OSNCP 1979, nr 10, poz. 193, z dnia 14 października 1999 r., I PKN 325/99, OSNAPUS 2001, nr 5, poz. 164, z dnia 8 czerwca 2001 r., I PKN 490/00, OSNP 2003, nr 8, poz. 200 i z dnia 24 czerwca 2009 r., I CSK 510/08, niepubl. oraz postanowienia z dnia 20 kwietnia 1966 r., I CZ 29/66, OSPiKA 1967, nr 2, poz. 36, z dnia 20 maja 1987 r., I CZ 55/87, OSNCP 1988, nr 11, poz. 160, z dnia 6 grudnia 2006 r., IV CZ 96/06, niepubl. i z dnia 28 października 2008 r., I PZ 25/08, OSNP 2010, nr 5-6, poz. 70). Powód może zgłosić w pozwie obok żądania głównego, na wypadek jego nieuwzględnienia, żądanie ewentualne. Możliwość zgłoszenia takiego żądania istnieje w sprawach o świadczenie, ustalenie istnienia albo nieistnienia stosunku prawnego bądź prawa oraz w sprawach o ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa. Byt żądania ewentualnego uzależniony jest od żądania głównego; w razie uwzględnienia przez sąd żądania przedstawionego jako pierwsze, rozpoznanie żądania ewentualnego staje się bezprzedmiotowe i nie jest wydawane w stosunku do niego żadne orzeczenie. / uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku w sprawie I ACa 661/18/

Zgodnie z treścią art.189 kpc strona powodowa była legitymowana do ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy wykaże, że ma w tym interes prawny.

O występowaniu interesu prawnego w żądaniu ustalenia świadczy możliwość stanowczego zakończenia w tym postępowaniu sporu między stronami, natomiast przeciwko jego istnieniu – możliwość uzyskania przez powoda pełniejszej ochrony w drodze innego powództwa. Pojęcie to powinno być interpretowane z uwzględnieniem szeroko pojmowanego dostępu do sądu w celu zapewnienia należytej ochrony prawnej, której nie można się domagać w drodze innego powództwa (wyrok SN z dnia 15 maja 2014 r., III CSK 254/12, LEX nr 1353202, wyrok SN z dnia 31 stycznia 2008 r., II CSK 378/07, LEX nr 863958). Podkreśla się też, że ocena istnienia interesu musi uwzględniać, czy wynik postępowania doprowadzi do usunięcia niejasności i wątpliwości co do danego stosunku prawnego i czy definitywnie zakończy spór na wszystkich płaszczyznach tego stosunku lub mu zapobiegnie, a zatem czy sytuacja powoda zostanie jednoznacznie określona. Wskazuje się też, że interes prawny w świetle art. 189 k.p.c. rozumieć należy jako obiektywną potrzebę uzyskania wyroku określonej treści, wywołaną rzeczywistym naruszeniem, albo zagrożeniem sfery prawnej podmiotu występującego z powództwem ustalającym.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 marca 2019 r., I CSK 80/18, LEX nr 2630603, wskazał na możliwość żądania ustalenia faktu prawotwórczego, lub też ustalenia bezskuteczności takiego faktu i wyjaśnił, że nie należy zbyt rygorystycznie pojmować zasady, że powództwo o ustalenie nie jest dopuszczalne, jeżeli możliwe jest do pomyślenia w danym przypadku jakiekolwiek świadczenie. Należy bowiem kierować się względami celowości i ekonomii procesowej, zwłaszcza gdy spór dotyczy samej tylko zasady.

Powodowie w przedmiotowej sprawie mogliby wystąpić z powództwem zawierającym żądanie zapłaty określonej kwoty jako świadczenie nienależne uiszczone na rzecz Banku. Takie żądanie zostało zresztą sformułowane w pozwie, jako ewentualne. Nie można jednak uznać tego typu roszczenia jako „dalej idącego” w stosunku do roszczenia z art. 189 k.p.c. , albowiem wydany w takiej sprawie wyrok mógłby dotyczyć tylko konkretnej kwoty, a sentencja nie mogłaby unieważniać całej umowy, czy też jej poszczególnych zapisów i nie dałoby się przyjąć, że orzeczenie odnośnie takiego roszczenia rozstrzygałoby definitywnie i ostatecznie stan niepewności,

W konsekwencji, Sąd Apelacyjny nie miał wątpliwości, że powodom przysługiwał interes prawny, o jakim mowa w art. 189 k.p.c.

Fundamentalne znaczenie dla rozstrzygnięcia przedmiotowego sporu ma ustalenie charakteru umowy łączącej strony, w szczególnosci czy udzielony kredyt ma charakter walutowy czy złotowy, jedynie swoiście regulowanym w walucie obcej.

Zgodnie z treścią § 2 umowy kredytowej z dnia 28 marca 2007r. pozwany Bank zobowiązał się postawić do dyspozycji kredytobiorcy kredyt w kwocie 71.206, 14 CHF na nabycie lokalu mieszkalnego oraz koszty ubezpieczenia z tytułu grupowego ubezpieczenia na wypadek utraty stałego źródła dochodu lub hospitalizacji z przeznaczeniem na zaspokojenie własnych potrzeb.

Z § 5.3 pkt 2 ww. umowy wynika, że kredyt mógł być wypłacony jedynie w walucie polskiej , jeżeli celem było finansowanie zobowiązań w kraju. Celem umowy, dla której zawarty został był kredyt było nabycie lokalu mieszkalnego położonego w B.. Przekazanie środków pieniężnych na rzecz kredytobiorców nastąpić więc mogło jedynie w walucie polskiej.

Zgodnie z § 5.4 umowy w przypadku , o którym mowa § 5.3 pkt 2 umowy stosuje się kurs kupna dla dewiz obowiązujący w (...) SA w dniu realizacji zlecenia płatniczego.

Sąd Apelacyjny analizując zapisy umowy łączącej strony uznał, że brak jest podstaw do uznania walutowego charakteru kredytu, nosił bowiem cechy kredytu denominowanego wprowadzonego w okresie późniejszym do prawa bankowego , a w istocie udzielony został w walucie polskiej stanowiącej równowartość wyrażoną we frankach szwajcarskich.

Powyższa konstatacja powoduje, że należało uznać za zasadne zarzuty, zawarte w apelacji, naruszenia prawa materialnego tj. art. 65§ 1i 2 kc, art. 69 ust. 1 w zw. z art. i art. 58 § 1kc. Podzielić należy twierdzenia skarżącego zawarte w uzasadnieniu apelacji, że o tym, w jakiej walucie jest kredyt decyduje waluta w jakiej ,na podstawie umowy, bank wypłacił środki pieniężne. Umowa o kredyt w złotych, indeksowany lub denominowany do kursu waluty obcej charakteryzuje się właśnie tym, że bank zobowiązuje się oddać do swobodnej dyspozycji kredytobiorcy kwotę w złotych stanowiącą równowartość wskazanej w umowie ilości waluty obcej, przedmiotem świadczenia jest kwota w złotych i tylko taką może otrzymać kredytobiorca. Wierzyciel może bowiem żądać od dłużnika spełnienia jedynie takiego świadczenia, do którego dłużnik się zobowiązał zgodnie z treścią łączącego go z danym wierzycielem stosunku prawnego. Jeżeli więc dłużnicy zobowiązali się do świadczenia pieniężnego wyrażonego w złotych polskich to wierzyciel nie może domagać się od nich zapłaty w innej walucie niż ta, która wynikała z łączącego strony zobowiązania (podobnie wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku, sygn. akt V ACa 503/18, LEX nr 2679567).

Zgodnie z treścią art. 65 § 1kc Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje.

W piśmiennictwie np. w Komentarzu do art. 65 kodeksu cywilnego pod redakcją K. O. z 2021r.- spotykane jest stanowisko, że w przypadku niejasności lub nieprecyzyjności oświadczenia woli w postaci pisemnej (dokumentu), wątpliwości rozstrzygać należy na korzyść osoby, która nie redagowała jego treści. Pogląd ten jest zbieżny z orzecznictwem Sądu Najwyższego zaprezentowanego np. w wyrokach z dnia 18.03.2003 r. w sprawie IV CKN 1858/20, z dnia 15.12.2006 r. III CSK 349/06, z dnia 5.10.2005 r., II CK 122/05, S. to podtrzymane zostało w wyroku z 21 grudnia 2010 r. III CSK 47/10, w którym SN uznał, że jeśli strony sprzecznie rozumiały treść umowy, wątpliwości tłumaczyć należy na korzyść strony, która umowy nie zredagowała

Celem wykładni jest zatem ustalenie treści oświadczenia woli. Ustalona w drodze wykładni treść oświadczenia rozstrzyga o skutkach czynności prawnej, które nie mogą naruszać przepisów prawnych i zasad współżycia społecznego art. 58 kc. Prima facie wydawać może się, że sensownym zabiegiem jest wykładnia oświadczenia woli w sposób nadający temu oświadczeniu znaczenie zgodne z przepisami prawa i zasadami współżycia społecznego, aby uniknąć nieważności czynności prawnej. Trzeba jednak brać pod uwagę, że wolą osoby składającej oświadczenie mogło być wywołanie skutków sprzecznych z prawem lub zasadami współżycia społecznego (działanie takie nie musi być podyktowane wolą złamania prawa, ale wynikać może z chęci osiągnięcia niedozwolonego przez prawo skutku). Wykładnia oświadczenia zmierzająca do nadania mu sensu zgodnego z prawem może doprowadzić do wywołania skutków niezgodnych z zamierzeniami osoby składającej oświadczenie. Postulat interpretacji oświadczenia w sposób pozwalający na utrzymanie skutków czynności prawnej jest uzasadniony, o ile nie prowadzi do nadania oświadczeniu sensu sprzecznego z wolą składającego oświadczenie (zob. wyr. SN z 5.12.2003 r., IV CK 253/02 – / teza 35 Komentarza pod red. Konrada Osajdy do art. 65 kc/.

Słusznie zauważa skarżacy, że powodowie nie zostali pouczeni o ryzyku kredytowym i nie byli świadomi konsekwencji finansowych związanych z wahaniem kursu franka szwajcarskiego. Informacja o ryzyku kredytowym miała charakter blankietowy. Z treści tego dokumentu kredytobiorcy nie byli w stanie ustalić konsekwencji ekonomicznych zawartej przez nich umowy. Dokument ten nie obrazował skutków wzrostu kursu waluty przy uwzględnieniu parametrów (wysokości kredytu, stopy oprocentowania) konkretnej umowy zawieranej przez strony. Za dowód wskazujący na to, że kredytobiorcy zostali pouczeni o ryzyku kredytowym nie mogły zostać uznane zeznania świadków M. A. (1) i A. B.. Nie były one obecne w czasie przedstawiania przez pracownika banku powodom oferty kredytu denominowanego. Nie posiadały wiedzy o tym jakie informacje zostały przekazane kredytobiorcom w czasie zawierania umowy. Co więcej świadek M. A. (1) składając zeznania podała, że nie wiedziała czy powodom została przedstawiona informacja o ryzyku walutowym. Kredytobiorcy chcąc uzyskać kredyt nie mogli odmówić podpisania informacji o ryzyku kredytowym niezależnie od tego jakie dane zostały im przekazane.

Analiza zeznań świadków zawnioskowanych przez stronę pozwaną w świetle wyjaśnień powoda A. K. który stwierdził, że nie miał możliwości negocjacji postanowień zawartych w sporządzonym przez bank wzorcu umowy / na rozprawie w dniu 10 lutego 2020 r. powód A. K. zeznał: „Nie mogłem negocjować z bankiem, że będzie w innej walucie, bo chciałem w złotówkach. Nie było żadnych zapisów umowy, które mogłem negocjować. Bank powiedział mi, że wszyscy mają standardową umowę i nie mam możliwości zrobienia np. aneksu. Nie byłem informowany o ryzyku walutowym - nie przypominam sobie, abym był informowany./ powoduje, odmienną od przedstawionej w uzasadnieniu wyroku, oceny zebranego materiału dowodowego przez sąd odwoławczy, w szczególności w zakresie wiedzy powodów o faktycznych warunkach wysokości i zasadach spłat otrzymanego kredytu.

Dokonując analizy treści przedmiotowej umowy w świetle materialnoprawnej podstawy stwierdzić należy, że Sąd Okręgowy błędnie uznał umowę kredytową zawartą pomiędzy stronami za ważną z uwagi na wskazane odstępstwa od definicji legalnej umowy kredytowej zawartej w art. 69 ust.1 i 2 pkt.2 prawa bankowego .

Zgodnie z treścią art.69 ust. 1 prawa bankowego , bank przez umowę kredytu zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy kwotę środków pieniężnych, a kredytobiorca zobowiązuje się do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu. Z kolei z ust. 2 pkt 2 wynika, że umowa kredytu powinna określać kwotę i walutę kredytu. W ocenie Sądu Apelacyjnego treść przywołanych przepisów wskazuje jednoznacznie, że musi występować tożsamość pomiędzy kwotą i walutą kredytu, kwotą środków pieniężnych oddanych do dyspozycji kredytobiorcy oraz kwotą jaką kredytobiorca zobowiązany jest zwrócić bankowi wraz z odsetkami, aby można było mówić o ważnej umowie kredytu, a taka sytuacja w przedmiotowym stanie faktycznym nie występuje. Podobne stanowisko zawarł w uzasadnieniu wyroku w sprawie I ACa 225/20 Sąd Apelacyjny w Białymstoku.

Brak jasności i transparentności występuje , zdaniem Sądu Apelacyjnego, również w ustaleniach wyliczenia zasad oprocentowania kredytu. Zgodnie z § 6 „ (...) pobiera odsetki od kredytu w walucie kredytu według zmiennej stopy procentowej w stosunku rocznym, ktorej wysokość jest ustalana w dniu rozpoczynającym pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej, jako suma stawki referencyjnej i pierwszej marży. Pierwszy obowiązek stawki referencyjnej może być krótszy i rozpoczyna się w dniu wypłaty kredytu albo pierwszej transzy. Koniec pierwszego okresu obowiązywania stawki referncyjnej przypada w dniu poprzedzającym ostatni dzień wymagalności kredytu i odsetek przed upływem pierwszego trzymiesięcznego okresu obowiązywania stawki referencyjnej. Kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej kończą się w dniu poprzedzający dzień, który datą odpowiada dniowi, w którym rozpoczął się poprzedni trzymiesięczny okres obowiązywania stawki referencyjnej, z uwzględnieniem zasad liczenia terminów oznaczonych w miesiącach, przewidzianych w przepisach kodeksu cywilnego. Zgodnie z pkt 3 dla celów ustalenia stawki referencyjnej (...). SA będzie posługiwać się stawką LIBOR lub (...) publikowaną odpwoednio o godz. 11.00 (...) lub 11.00 na stronie informacyjnej (...) w drugim dniu poprzeddzajacy dzień pierwszy i kolejny trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej zaokrągloną według matematycznych zasad.

W przypadku określenia wysokości prowizji i opłat / 8-10 umowy/ , ich zapłata miała charakter zmienny i powiązana była z taryfą kursów prowizji i opłat, na wysokość których kredytobiorcy nie mieli żadnego wpływu oraz nie zostały im przedstawione mechanizmy naliczania przez pozwany Bank ww świadczeń.

Takie zapisy mają charakter kaluzul niedozwolonych – art. 385 ¹ § 1kc

Podsumowując, okolicznościami świadczącymi o wystąpieniu przesłanek do ustalenia nieważności umowy są : jej nietransparentność polegająca na nie przedstawieniu przejrzystych i konkretnych mechanizmów wymiany waluty obcej, tak by powodowie - konsumenci byli w stanie samodzielnie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, jaka kwota środków pieniężnych w polskiej walucie zostanie im wypłacona na podstawie umowy kredytu, brak odwołania się do ustalonego w sposób obiektywny kursu (...) lub innych wskaźników, na które żadna ze stron nie miała wpływu i przyznanie Bankowi prawa do jednostronnego ustalania wysokości środków pieniężnych wypłacanych kredytobiorcom w walucie polskiej poprzez wyznaczanie w tabelach kursowych kursu kupna (...) przy jednoczesnym pozbawieniu kredytobiorców - konsumentów jakiegokolwiek wpływu na tą czynności , nierównomiernemu rozkładowi ryzyka związanego z zaciągnięciem kredytu denominowanego, niejasność okreslenia zasad spłaty odsetek , oprocentowania kredytu, ustalenia wysokości prowizji i opłat.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę Sąd Apelacyjny uznając apelację za zasadną w całości na podstawie art. 386 § 1kpc orzekł, jak w sentencji. Materialnoprawną podstawą ustalenia umowy za nieważną stanowi art. 189 kpc.

Biorąc pod uwagę wynik procesu zmianie podlega również rozstrzygnięcie w zakresie kosztów procesu za I instancję. Na podstawie art. 98 § 1 kpc pozwany zobowiązany jest do zapłaty na rzecz powodów solidarnie opłaty od pozwu w wysokości 1.000 zł. oraz zwrot kosztów zastępstwa prawnego w wysokości po 5.417 zł. na rzecz każdego z powodów w związku z § 2 pkt 7 rozporządzenia MS z dnia 22 października 2015r w sprawie opłat za czynności adwokackie

O kosztach procesu za instancję odwoławczą orzeczono na podstawie art. 98 §1kpc związku z § 2 pkt 7 § 10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia MS z dnia 22 października 2015r w sprawie opłat za czynności adwokackie / opłata za apelację 1.000 zł. oraz koszty zastępstwa prawnego w wysokości po 4.050 zł./

(...)