Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 maja 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący	: sędzia	Beata Wojtasiak (spr.)
Sędziowie	:	Jacek Malinowski Małgorzata Szostak-Szydłowska
Protokolant	:	Urszula Westfal

po rozpoznaniu w dniu 26 maja 2023 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy ze skargi (...) sp. z o.o. sp.j. w N.

o uchylenie wyroku sądu polubownego - Sądu Arbitrażowego przy (...) z dnia 1 lutego 2022 r.

w sprawie

z powództwa (...) sp. z o.o. we W.

przeciwko (...) sp. z o.o. sp.j. w N.

I.  oddala skargę;

II.  zasądza od skarżącej (...) sp. z o.o. sp.j. w N. na rzecz (...) sp. z o.o. we W. kwotę 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

(...)

Sygn. akt I ACa 684/22

UZASADNIENIE

(...) Sp. z o.o. we W. w pozwie wniesionym do Sądu Arbitrażowego przy (...) domagała się zasądzenia od (...) Sp. z o.o. Sp.j. z siedzibą w N. kwoty 744.614 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia doręczenia pozwu oraz o kosztów stępowania, w tym zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności minimalnej stawki. Podała, że na podstawie umowy cesji z 28 grudnia 2020 r. nabyła od (...) Sp. z o.o. we W. dochodzoną pozwem wierzytelność z tytułu kary umownej, naliczonej na podstawie § 34 lit. a) Kodeksu Dobrych Praktyk Brokerskich, stanowiącego załącznik oraz integralną część umowy serwisu brokerskiego z dnia 3 września 2018 r. Wyjaśniła, że kara umowna (ustalona jako podwójna wysokość Rocznej Składki) została nałożona na pozwaną spółkę z uwagi na naruszenie zasady wyłączności zastrzeżonej na rzecz (...) Sp. z o.o. (brokera ubezpieczeniowego).

(...) Sp. z o.o. Sp.j. z siedzibą w N. , podniosła zarzut niewłaściwości Sądu Arbitrażowego, wskazując że do umowy serwisu brokerskiego nie został dołączony Kodeks Dobrych Praktyk Brokerskich, w którym znajdował się zapis na sąd polubowny. Nadto podnosiła, że w dniu 27 września 2018 r. doszło do wypowiedzenia umowy serwisu brokerskiego oraz pełnomocnictwa, wobec czego nie było podstaw do obciążenia jej karą umowną za naruszenie wyrażonej w umowie zasady wyłączności. Podniosła także, że naliczona kara jest rażąco wygórowana i wniosła o jej miarkowanie w przypadku uznania roszczenia strony powodowej.

Wyrokiem z dnia 1 lutego 2022 r. Sąd Arbitrażowy przy (...) zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 691.557,74 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 7 dnia po doręczeniu odpisu wyroku do dnia zapłaty (pkt 1), oddalił powództwo w pozostałej części (pkt 2), obciążył całością kosztów postępowania arbitrażowego stronę pozwaną i w związku z zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 37.550 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania arbitrażowego, w tym 10.800 zł kosztów zastępstwa arbitrażowego (pkt 3).

Orzeczenie to zostało wydane w oparciu o następujące ustalenia faktyczne.

W dniu 3 września 2018 r. (...) Sp. z o.o. Sp.k. z siedzibą w N. (aktualnie (...) Sp. z o.o. Sp.j.) zawarła z (...) Sp. z o.o. z siedziba we W. umowę serwisu brokerskiego. Na jej mocy Zleceniodawca ( (...)) powierzył Brokerowi ( (...)) obsługę ubezpieczeniową, z wyłączeniem ubezpieczeń na życie (§ 1 ust. 1).

Zgodnie z umową do obowiązków Brokera należało m.in: negocjowania warunków ubezpieczenia i wysokości składek, zgodnego ze sztuką brokerską pośredniczenia w zawieraniu oraz zawierania umów ubezpieczenia, obsługi i wykonywania zawartych już umów ubezpieczenia, przestrzegania Kodeksu Dobrych Praktyk Brokerskich uchwalonych w dniu 30 marca 2016 r. przez (...) i stanowiącego załącznik nr 2 do umowy (§ 2).

Z kolei Zleceniodawca był zobowiązany do m.in. udzielenia Brokerowi prawa wyłączności przy reprezentowaniu interesów ubezpieczeniowych, ustanawiając Brokera w tym zakresie jedynym pełnomocnikiem do prowadzenia spraw ubezpieczeniowych (§ 4).

Umowa została zawarta na czas nieokreślony z możliwością jej wypowiedzenia z zachowaniem 30 dniowego okresu wypowiedzenia (dopisek odręczny) ze skutkiem na koniec miesiąca kalendarzowego z zastrzeżeniem pozostałych warunków umowy (§ 6 ust. 4).

Częściami integralnymi umowy były: wzorzec listu brokerskiego, Kodeks Dobrych Praktyk Brokerskich, Cennik, Regulamin świadczenia usług dodatkowych, Polityka przetwarzania informacji i danych osobowych, Regulamin rozpatrywania skarg, Kopia Certyfikatu Jakości (...) Ryzykiem, Kopia Zezwolenia na wykonywanie działalności brokerskiej, co potwierdzało oświadczenie Zleceniodawcy (pozwanej) o otrzymaniu i zapoznanie się z powyższymi przed zawarciem umowy" (§ 7 umowy).

Umowa została opatrzona m.in. własnoręcznymi podpisem Prezesa (...) Sp. z o.o. Sp.k. D. K. oraz pieczęcią spółki.

W zapisie § 55 Kodeksu Dobrych Praktyk Brokerskich: postanowiono, żw „ Wszelkie spory powstałe w związku z Umową Serwisu (...), Strony zobowiązują się rozstrzygać na drodze polubownej. W przypadku niemożności takiego rozstrzygnięcia, Strony poddają spór pod rozstrzygnięcie Sądu Arbitrażowego, stosownie do Regulaminu tego sądu."

Z ustaleń Sadu Arbitrażowego wynikało, że (...) bez pośrednictwa (...) dokonało ubezpieczenia pojazdów o nr rejestracyjnych: (...) (polisa (...), okres ubezpieczenia 10.10.2018 r. - 9.10.2019 r.), (...) (polisa (...), okres ubezpieczenia 10.10.2018 r. -9.10.2019 r.), (...) (polisa (...), okres ubezpieczenia 27.09.2018 r. - 26.09.2019 r.), (...) (polisa (...), okres ubezpieczenia 19.09.2018 r. - 18.09.2019 r.) Zostały one ubezpieczone przez leasingodawcę na warunkach umowy generalnej (...) z dnia 4 grudnia 2018 r.

W piśmie z dnia 1 października 2018 r. (...) poinformowała (...) o możliwości skrócenia okresu wypowiedzenia umowy serwisu brokerskiego i wcześniejszego rozwiązania umowy, pod warunkiem spełnienia przesłanki określonej w §44 ogólnych warunków wykonywania umowy serwisu brokerskiego, tj. złożenia zobowiązania do pokrycia kosztów Brokera w terminie 7 dni od dnia otrzymania zestawienia kosztów. Do pisma dołączono rachunek proforma nr (...)opiewający na kwotę 40.192,50 zł.

W dniu 4 grudnia 2018 r. została zawarta umowa generalna ubezpieczeń komunikacyjnych numer (...) na rzecz (...) Sp. z o.o. Sp.k. z siedzibą w N., a okres jej obowiązywania został ustalony od dnia 4 grudnia 2018 r. do dnia 5 października 2019 r.

W dniu 28 grudnia 2020 r. (...) Sp. z o.o. we W. zawarła z (...) Sp. z o.o. we W. umowę przelewu wierzytelności w stosunku do (...) w wysokości 744.614 zł z tytułu kary umownej wynikającej z § 34a Ogólnych Warunków Wykonywania Umowy Serwisu zawartych w Kodeksie Dobrych Praktyk Brokerskich stanowiących Załącznik nr 2 do Umowy (...) z 3 września 2018 r.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Arbitrażowy doszedł do przekonania, że powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Wskazał, że materiału dowodowego zebranego w sprawie jednoznacznie wynikało, że pozwana spółka w okresie obowiązywania umowy serwisu brokerskiego nie zachowała zasady wyłączności cedenta.

Na wstępie zauważył, że z § 7 umowy serwisu brokerskiego z dnia 3 września 2018 r. wprost wynika, że częścią integralną umowy był, m.in. Kodeks Dobrych Praktyk Brokerskich, który w § 55 zawierał zapis na sąd polubowny (poddający wszelkie spory wynikające z umowy pod rozstrzygnięcie Sądu Arbitrażowego). Zdaniem Sądu, wziąwszy pod uwagę treść umowy oraz złożonego w jej treści oświadczenia o zapoznaniu się i otrzymaniu wymienionych w § 7 załączników, nie ma podstaw do uznania, że do umowy nie został dołączone Kodeks Dobrych Praktyk Brokerskich. Tym samym stwierdził, że została spełnione wynikające z art. 1162 § 1 k.p.c. wymaganie dotyczące formy zapisu na sąd polubowny.

W ocenie Sądu Arbitrażowego w okolicznościach niniejszej sprawy, nie było również podstaw do uznania, że doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy brokerskiej oraz odwołania pełnomocnictwa w trybie natychmiastowym, tj. z dniem 27 września 2018 r.

Wyjaśnił, że wprawdzie łącząca strony umowa dawała możliwość natychmiastowego rozwiązania umowy serwisu brokerskiego przez Klienta pod warunkiem spełnienia przesłanek z § 46 Kodeksu Dobrych Praktyk Brokerskich. Skuteczne wypowiedzenie umowy w tym trybie wymagało zatem pisemnego wezwania Brokera, z wyznaczeniem terminu 7-dniowego, do wykonania obowiązku lub zaniechania wymienionych naruszeń. Tymczasem pozwana spółka nie wykazała, że we wskazanej formie zwracała uwagę (...) Sp. z o.o. na jakiekolwiek uchybienia, ani nie wyznaczyła 7-dniowego terminu, po którym upływie byłoby uprawnione do rozwiązania umowy w trybie natychmiastowym.

Sąd także wskazał, że zawarta przez strony umowa serwisu brokerskiego w § 6 ust. 4 przewidywała także możliwość wypowiedzenia umowy z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia (ze skutkiem na koniec miesiąca kalendarzowego), przy czym § 44 Kodeksu Dobrych Praktyk Brokerskich zawierał zastrzeżenie, że nie jest skuteczne złożenie wypowiedzenia w okresie wznowieniowym, tj. rozpoczynającym się na 90 dni przed dniem wygaśnięcia ochrony z Umowy Generalnej. Skoro zaś umowa stron została zawarta na okres do 5 października 2018 r., zatem wypowiedzenie z dnia 27 września 2018 r. mogło skutecznie rozpocząć swój bieg dopiero od dnia 1 listopada 2018 r.

W dalszej kolejności Sąd zauważył, że z § 4 ust. 1 pkt. 4 umowy serwisu brokerskiego wynikało, że (...) Sp. z o.o. ustanowiło pozwaną (Brokera) pełnomocnikiem do reprezentowaniu interesów ubezpieczeniowych. Zgodnie zaś z Listem Brokerskim (Załącznikiem nr 1 do umowy) pełnomocnictwo to było ważne w okresie obowiązywania umowy i uprawniało zarówno do pośredniczenia, jak również zawierania umów ubezpieczenia pomiędzy zakładem ubezpieczeń w imieniu zleceniodawcy. Ma to o tyle istotne znaczenie, że w § 13 pkt 3 - 5 Kodeksu Dobrych Praktyk Brokerskich, wynika także zobowiązanie pozwanej do powstrzymania się od bezpośrednich negocjacji i kontaktów z ubezpieczycielami, a także od składania oświadczeń woli, w tym upoważniania innych brokerów do czynności ubezpieczeniowych.

Jednocześnie w § 34 lit. a) Kodeksu Dobrych Praktyk Brokerskich strony zastrzegły, że w przypadku naruszenia opisanej wyżej zasady wyłączności, w tym poprzez samodzielne zawieranie umów ubezpieczenia, pozwana spółka zapłaci karę umowną w wysokości rocznej składki, a jeżeli Klient naruszy wyłączność w Okresie W. karę umowną w wysokości podwójnej składki rocznej, definiowanej jako „roczna wartość składek ze wszystkich polis, jakie broker zawierał na podstawie udzielonego przez Klienta pełnomocnictwa lub wartość odpowiadająca ostatniej wydanej przez brokera rekomendacji brokerskiej według wariantu optymalnego, w zależności od tego, która z tych kwot jest wyższa.”

Mając to na uwadze Sąd stwierdził, że w związku z nienależytym wykonaniem przez pozwaną umowy serwisu brokerskiego z dnia 3 września 2018 r. poprzez samodzielne zawieranie umów ubezpieczenia, a także obsługi zawartych już ubezpieczeń z pominięciem wyłączności (...) Sp. z o.o. we W., powstało roszczenie o zapłatę kary umownej w wysokości podwójnej składki rocznej. Wysokość kary umownej (691.557,74 zł), Sąd ustalił biorąc pod uwagę roczną wartość składek ze wszystkich polis zawartych przez pozwaną z naruszenie zasady wyłączności (345.778,87 zł = 1.290 zł z (...) + 121.568,87 zł z AC + 222.920,00 zł z OC).

Sąd wskazał, że przeciwko miarkowaniu tak wyliczonej kary umownej przemawiała postawa pozwanej, która świadomie naruszyła zasadę wyłączności brokera ( (...) Sp. z o.o.) pozbawiając go jednocześnie prawa do wynagrodzenia. Nadto pozwana nie wykazała, że wysokość kary jest rażąco wygórowania oraz jakie są podstawy do takiej oceny.

O kosztach postępowania postanowił zgodnie z art. 98 k.p.c. obciążając nimi w całości pozwaną, która przegrała proces niemal w całości (w 92%).

(...) Sp. z o.o. sp.j. wniosła skargę o uchylenie wyroku Sądu Arbitrażowego przy(...) z dnia 1 lutego 2022 r. w sprawie o sygn. akt (...) zarzucając mu naruszenie:

1.  art. 1206 § 1 pkt 1 k.p.c. przez wydanie wyroku pomimo braku zapisu na sąd polubowny w umowie serwisu brokerskiego;

2.  art. 1206 § 1 pkt 2 k.p.c. przez pozbawienie możliwości obrony swoich praw, wyrażające się dalece większym wpływem (...) sp. z o.o. na wybór składu orzekającego oraz Superarbitra w Regulaminie Sądu Arbitrażowego;

3.  art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. i art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c. przez wydanie wyroku z naruszeniem zasady równości stron oraz prawa do sądu wyrażającego się dalece większym wpływem na wybór składu orzekającego przez (...) sp. z o.o. oraz procedurą wyboru Superarbitra w Regulaminie Sądu Arbitrażowego, która budzi wątpliwości z punktu widzenia zasad niezależności i bezstronności składu orzekającego Sądu Arbitrażowego;

4.  art. 1206 § 2 pkt 2) k.p.c. przez wydanie wyroku naruszającego zasady państwa prawnego, co wyraża się:

- ukształtowaniem orzeczenie w części dotyczącej odsetek w sposób, który sprawia, że organ egzekucyjny musi samodzielnie ukształtować treść wyroku w tej części;

- niezmiarkowaniem kary umownej mimo jej rażącego wygórowania;

- wydaniem wyroku w oparciu o postanowienie umowne uniemożliwiający wyliczenie kary umownej, z uwagi na odesłanie do nieweryfikowalnych kryteriów jej wyliczenia;

- samodzielnym obliczeniem przez sąd kary umownej;

- podpisaniem wyroku przez skład sprzeczny z art. 1197 § 1 i 3 k.p.c. oraz zaniechanie wskazania miejsca wydania wyroku.

Wnosiła o uchylenie wyroku.

SĄD APELACYJNY USTALIŁ I ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE:

Skarga nie zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie należy zaznaczyć, że zakres kontroli wyroku sądu polubownego jest ograniczony do przesłanek określonych w art. 1206 k.p.c. i wadliwość takiego orzeczenia pod względem faktycznym lub prawnym nie podlega zasadniczo badaniu w postępowaniu skargowym. Ograniczenie w nim kognicji sądu powszechnego ma swoje źródło w dobrowolnej rezygnacji z konstytucyjnego prawa do sądu przez kontrahentów zapisu na sąd polubowny (por. Sąd Najwyższy w wyroku z 11 maja 2007 r., I CSK 82/07, OSNC 2008, Nr 6, poz. 64 ). Dlatego też sąd powszechny nie jest związany powołanymi w skardze podstawami uchylenia wyroku sądu polubownego i bada z urzędu jedynie dwie przesłanki wymienione w art. 1206 § 2 k.p.c. (por. wyrok SN z 21 grudnia 2004 r., I CK 405/04, MoP 2005, Nr 2, s. 67 ).

Kontrola pierwszej z nich, a mianowicie dopuszczalności rozstrzygnięcia sprawy przez sąd polubowny (art. 1206 § 2 pkt 1 k.p.c.) wymagało przede wszystkim zwrócenia uwagi na to, iż w wyniku rozpoznania przez sąd powszechny wniesionego przez pozwaną w trybie z art. 1180 § 3 zd. 2 k.p.c. zarzut braku właściwości sądu polubownego, Sąd Okręgowy we W. prawomocnym postanowieniem z dnia 28 lipca 2022 r., sygn. akt X GCo 203/22, oddalił zarzut niewłaściwości sądu polubownego.

Ma to o tyle istotne znaczenie, że w Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 maja 2021 r., (...)stwierdził, że wydane w trybie art. 1180 § 3 k.p.c. prawomocne postanowienie sądu państwowego, potwierdzające właściwość sądu polubownego, wiąże w postępowaniu ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego i wyklucza możliwość ponownego badania kwestii zapisu na sąd polubowny. Związanie stron, sądów i innych podmiotów i osób treścią prawomocnego orzeczenia wyraża nakaz przyjmowania przez nie, że w objętej nim sytuacji stan prawny przedstawiał się tak, jak to wynika z sentencji wyroku (orzeczenia). Innymi słowy, są one związane dyspozycją konkretnej i indywidualnej normy prawnej wywiedzionej przez sąd z przepisów prawnych zawierających normy generalne i abstrakcyjne w procesie subsumcji określonego stanu faktycznego. Oznacza to zaś, że nie mogą być przedmiotem rozpoznania, ponownie podniesione przez pozwaną w aktualnie rozpoznawanej skardze, zarzuty braku zapisu na Sąd polubowny (art. 1206 § 1 pkt 1 k.p.c.). W tych warunkach nie budzi wątpliwości skuteczność umówionego przez strony tego postepowania zapisu na sąd polubowny.

Przechodząc do rozważenia pozostałych zarzutów skargi, należy przede wszystkim przywołać stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 15 września 2020 r., I CSK 182/20, który określając jaki jest zakres i jakie są kryteria kontroli wyroku sądu polubownego w ramach rozpoznawania przez sąd powszechny skargi o uchylenie tego wyroku, stwierdził że wykluczone jest badanie przez sąd powszechny, czy orzeczenie objęte skargą zostało oparte na prawidłowo ustalonych faktach oraz w jaki sposób i czy poprawnie sąd polubowny interpretował stosowane przez siebie normy prawa materialnego.

Jedynie wtedy, gdyby sąd państwowy uznał, że postępowanie dowodowe nie zostało w ogóle przeprowadzone lub przeprowadzone niekompletnie, albo w oczywisty sposób przeprowadzono je wadliwie, uchybiając regułom logicznego rozumowania, wybiórczego dopuszczenia dowodów w sprawie, przeprowadzenia dowodów tylko jednej strony, z niezasadnym pominięciem dowodów wnioskowanych przez stronę przeciwną itp., można byłoby uznać, że nie zostały zachowane wymagania, o których jest mowa w art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c.

Przychylając się do wyżej prezentowanego stanowiska, przypomnieć należy, że powierzenie sądowi polubownemu rozpoznania sporów, jakie mogą wyniknąć w związku z wykonywaniem umowy zawartej między stronami jest oparte na zaufaniu do tej formy procedowania i rodzi konsekwencje poddania się orzeczeniu zespołu arbitrów wybranych i akceptowanych wzajemnie przez obie strony. Orzeczenie to jest wydane na podstawie aprobowanego przez strony regulaminu sądu arbitrażowego, które przyjmują także odbiegające od sądownictwa państwowego reguły postępowania w zakresie stosowania prawa procesowego i materialnego, w tym także co do przeprowadzania dowodów w celu ustalenia stanu faktycznego (zob. Wyrok SN z dnia 15 marca 2012 r., w sprawie I CSK 286/11).

Oznacza to, że o pozbawieniu strony możności ochrony swych praw w postępowaniu przed sądem polubownym można mówić jedynie wówczas, gdy naruszona zostaje zasada równości stron, jedna ze stron nie zostaje wysłuchana i nie ma możliwości ustosunkowania się do dowodów i twierdzeń przedstawianych przez stronę przeciwną.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie daje jednak podstaw do uznania, aby na etapie postępowania przed Sądem Arbitrażowym przy (...) pozwana została pozbawiona czy to możliwości obrony, czy też jej prawa jako strony procesu były ograniczone. Wręcz przeciwnie z treści dokumentów znajdujących się w aktach postępowania (...) wynika, że strona pozwana nie tylko była informowana o wszelkich czynności podejmowanych w sprawie, ale również brała w niej czynny (aktywny) udział. Potwierdza to niejako treść skargi, w której jej autor poza zacytowaniem licznego orzecznictwa, nie wskazał żadnego przykładu pozbawienia pozwanej możliwości obrony. Zachodziłoby ono dopiero wówczas, gdyby strona nie miałaby możliwości zaznajomienia się ze stanowiskiem przeciwnika, zgłoszonymi przez niego dowodami, a przede wszystkim gdyby nie miała mozliwości ustosunkowania się do nich poprzez przedstawienie i udowodnianie swoich racji. Istotnym jest również, że skarżący nie był również w stanie wykazać w jaki sposób, że w spornym postepowaniu doszło do uprzywilejowania strony przeciwnej. Poza wyjątkowo ogólnymi zarzutami, nie przytoczył bowiem żadnego przykłady faworyzowania przez Sąd powodowej spółki.

Wbrew zarzutom skarżącego o pozbawieniu go uprawnienia do obrony swoich praw w postępowaniu polubownym, nie świadczy także sposób ukształtowaniauprawnień stron w Regulaminie Sądu Arbitrażowego. Z okoliczności sprawy wynika bowiem, że każda ze stron skorzystała przewidzianego Regulaminem uprawnienia do wyboru arbitra, zaś ci następnie dokooptowali do składu superarbitra spośród listy stałych arbitrów tegoż Sądu. Podkreślić przy tym należy, że analiza stanowiska prezentowanego przez stronę skarżącą prowadzi do wniosku, iż w istocie podstaw do kwestionowania bezstronności arbitrów i ich niezależności, nie dopatrywała się w konkretnych zachowaniach czy decyzjach procesowych, lecz wyłącznie w fakcie przynależności do (...) przy, którym działa Sąd Arbitrażowy. W swoich wywodach pozwany jednak pomija, że zawierając umowę serwisu brokerskiego, wyraził zgodę na stosowanie do niej Kodeksu Dobrych Praktyk Brokerskich, który m.in. zawierał zgodę na poddanie ewentualnych sporów powstałych na tle wykonywania umowy, pod rozstrzygnięcie sądu polubownego. Tym samym pozwany zobowiązała się więc także do przestrzegania zasad i reguł postępowania arbitrażowego wyrażonych w Regulaminie Sądu Arbitrażowego przy (...) Ten zaś w sposób jasny określał procedurę wyznaczania arbitrów przez strony postępowania, która jest tożsama dla każdej z nich. Co więcej z dowodów zebranych w aktach postępowania arbitrażowego wynika, że pełnomocnicy obu stron zostali poinformowani o składzie sądu i wówczas żaden z nich, a w szczególności pełnomocnik pozwanej nie kwestionował wyboru arbitrów i superarbitra, w tym nie podnosił zarzutów, że nie może w skład organu orzekającego wchodzić osoba z listy stałych arbitrów Sąd Arbitrażowego. W orzecznictwie przyjmuje się zaś, że zaniechanie przez stronę zgłoszenia wniosku o wyłączenie arbitra, skutkuje utratą prawa powoływania się w późniejszym terminie na powyższe okoliczności (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie w z dnia 5 września 2013 r., sygn. akt I ACa 90/13)

Uznając zatem, że niezasadne były zarzuty dotyczące obsady składu sądu polubownego, wskazać również należy, iż w kategoriach rażącego naruszenia prawa nie można było oceniać kwestii zamieszczenia pod wyrokiem dwóch „dodatkowych” podpisów. Uwadze skarżącego umknęło bowiem, że wyrok Sądu Arbitrażowego z dnia 1 lutego 2022 r. został podpisany zgodnie z §16.4 Regulaminu Sądu Arbitrażowego przy (...)z którego wynika, że oryginał wyroku i wszystkie jego odpisy muszą być opatrzone podpisami wszystkich członków Składu (...), ale także podpisami Sekretarza i Przewodniczącego Sądu. „Sekretarz i Przewodniczący Sądu podpisując wyrok stwierdzają, że Skład (...) powołany został zgodnie z Regulaminem oraz że podpisy członków Składu (...) są autentyczne”.

Natomiast jako nieistotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia należy ocenić uchybienie polegające na braku wskazania w treści wyroku miejsca jego wydania. Nie ma bowiem wątpliwości, że siedzibą Sądu Arbitrażowego przy (...) jest W. i to przed tym sądem toczyło się postępowanie i to w siedzibie tego sądu zostało wydane skarżone orzeczenie. W takiej zaś sytuacji brak wskazania wprost, że wyrok został wydany we W. nie wydaje się być uchybieniem skutkującym uchylenie takiego orzeczenia, w szczególności, że nie rodziło to żadnych negatywnych konsekwencji dla stron sporu.

Niezasadny był również zarzut naruszenia art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c., polegający - zdaniem skarżącej – na wydaniu przez Sąd Arbitrażowy orzeczenia sprzecznego z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, tj. wadliwego ukształtowaniem orzeczenie w części dotyczącej odsetek, samodzielnym obliczeniem przez sąd kary umownej oraz nieuwzględnienia zarzutu rażącego wygórowania kary umownej.

Odnosząc się do tak skonstruowanego zarzutu stwierdzić należy, że określając granice kontroli wyroku sądu polubownego w świetle klauzuli porządku publicznego, Sąd Najwyższy w wyroku ‎z 9 marca 2012, I CSK 312/11, wskazał, iż sąd powszechny nie jest uprawniony do badania merytorycznej zasadności wyroku sądu polubownego. Wyjaśnił, że przy rozpoznawaniu sprawy i wyrokowaniu, sąd polubowny nie jest związany przepisami prawa materialnego ani prawa formalnego, byle tylko nie naruszył praworządności i dobrych obyczajów (obecnie: klauzuli porządku publicznego). Wobec tego również sąd powszechny, właściwy do rozpoznawania skargi, nie może rozpoznawać merytorycznej strony sporu (zob. uzasadnienie wyroku SN z 13 grudnia 1967 r., I CR 445/67, OSN 1968, Nr 8-9, poz. 125;‎E. Wengerek, J. Sobkowski, Przegląd orzecznictwa, NP 1970, Nr 5, s. 726). W rezultacie w postępowaniu ze skargi nawet błędnej wykładni prawa materialnego przez sąd polubowny nie można oceniać jako uchybienie klauzuli porządku publicznego. Naruszenie prawa materialnego tylko wtedy będzie można uznać za podstawę uchylenia wyroku sądu polubownego, kiedy naruszyło konstytucyjną zasadę państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP).

Dlatego też badanie orzeczenia sądu polubownego w ramach zarzutu naruszenia „klauzuli porządku publicznego”, nie może przybierać rozmiarów właściwych kontroli merytorycznej (zasadności) takiego orzeczenia. Rozstrzygnięcia sądu arbitrażowego są bowiem wiążące, a sąd powszechny poza ustawowo wskazanymi wyjątkami nie ma prawa do merytorycznego rozpatrzenia sprawy zakończonej orzeczeniem sądu polubownego (tak wyrok SN z 11 maja 2007 r., III CSK 82/07). Także w najnowszym orzecznictwie wskazuje się, że w toku postępowania wywołanego skargą o uchylenie wyroku sądu polubownego rolą sądu powszechnego nie jest badanie zgodności wyroku sądu polubownego z właściwym w sprawie prawem materialnym (postanowienie SN z 19 czerwca 2019 r., I CSK 23/19, wyrok SN z 15 czerwca 2021 r., (...) 39/21, wyrok SN z 15 czerwca 2021 r., (...) 102/21).

Tymczasem zarzuty podniesione przez skarżącego w ramach tego zarzutu w istocie zmierzały do ponownego merytorycznego rozpoznania sprawy przez sąd powszechny. Skarżący natomiast w żadnej mierze nie wykazał, że wydane przez Sąd Arbitrażowy rozstrzygnięcie było nieakceptowalnego z punktu widzenia zasad praworządności. Nie wykazał bowiem, że miało miejsce naruszenie prawa materialnego, ani tym bardziej, aby miało on charakter kwalifikowany.

Nie sposób bowiem mówić o sprzeczności z ogólnie obowiązującym prawem rozstrzygnięcia o odsetkach, skoro np tożsame rozwiązanie (przewidujące zasądzenie odsetek za czas po upływie tygodnia od dnia doręczenia stronie orzeczenia) ustanowione zostało w przepisie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

Nie można również mówić o naruszeniu porządku prawnego przez Sąd Arbitrażowy wskutek dokonania obliczenia wysokości zasądzonego od pozwanego świadczenia. Zwrócić bowiem należy uwagę, że sąd ten związany stanowiskami obu stron procesu, zobowiązany był ocenić nie tylko zasadność samego roszczenia dochodzonego przez powódkę tytułem kary umownej, ale także jego wysokość. Wbrew twierdzeniom pozwanej, już z samej istoty kary umownej wynika, pełni ona zarówno rolę substytutu odszkodowania, jak i środka represyjnego. Strony mogą umownie w szerokim zakresie modyfikować karę umowną i funkcje jakie pełni w danym zobowiązaniu, odstępując od modelu‎ i podstawowych funkcji kary umownej, nadając jej charakter środka dyscyplinującego i represyjnego. Tylko w zasadniczym modelu, jeżeli strony inaczej tej kwestii nie uregulują, kara umowna pełni role kompensacyjną surogatu odszkodowania. Strony mogą jednak inaczej uregulować karę umowną. Kara umowna może zostać ukształtowana jako cywilnoprawna sankcja za działanie lub zaniechanie strony. Karę umowna można ukształtować w ten sposób, że odpowiedzialność będzie zobiektywizowana, a nawet będzie zmierzała w stronę odpowiedzialności gwarancyjnej, opartej na zasadzie ryzyka, a nawet odpowiedzialności absolutnej (zob. wyrok SN z 16 listopada 2017 r., V CSK 28/17). Stąd też Sąd Arbitrażowy związany stanowiskiem obu stron, nie tylko miał prawo, ale wręcz obowiązek zbadania zarówno, czy zaistniały przesłanki umowne do obciążenia pozwanej karą umowną, ale także czy jej wysokość jest zgodna z umową łączącą strony.

Sąd ten nie dopuścił się żadnego uchybienia uznając za niezasadny podniesiony przez pozwaną zarzut rażącego wygórowania kary umownej. Instytucja miarkowanie kary umownej należy bowiem do sfery tzw. uznania sędziowskiego i objęte jest dyskrecjonalną władzą sądu. Oznacza to, że o ile ustosunkowując się do zarzutu rażącego wygórowania kary, sąd rozważył okoliczności faktyczne wpisujące się w podstawy tej instytucji, to zaskarżone orzeczenie musi się ostać, choćby równie uzasadniony był wniosek o redukcji tej kary. Ocena Sądu co do braku podstaw do miarkowania kary bez wątpienia mieści się w granicach zastrzeżonej dla tego sądu dyskrecjonalnej władzy.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. w zw. z art. 1207 § 2 k.p.c. oddalił skargę.

O kosztach postępowania skargowego rozstrzygnięto w zgodzie z art. 98 § 1 i 3 k.p., art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z § 8 ust. 1 pkt 4 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. 2015 r. poz. 1800).

(...)