Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 listopada 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący	:	SSA Krzysztof Chojnowski
Sędziowie	:	SO del. Dariusz Małkiński (spr.) SA Małgorzata Dołęgowska
Protokolant	:	Urszula Westfal

po rozpoznaniu w dniu 21 listopada 2013 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa A. W. i K. W.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zadośćuczynienie

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku

z dnia 28 maja 2013 r. sygn. akt I C 1150/12

I.  oddala obie apelacje;

II.  znosi wzajemnie między stronami koszty procesu za instancję odwoławczą.

UZASADNIENIE

Powód: małoletni A. W. reprezentowany przez matkę K. W. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. kwoty 60.000,00 złotych tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych w postaci więzi rodzinnej, uczuciowej i emocjonalnej pomiędzy ojcem i synem, wraz z ustawowymi odsetkami od dnia następującego po upływie 30 dni od daty doręczenia pozwu do dnia zapłaty.

Powódka K. W. wniosła o zasądzenie od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. kwoty 50.000,00 złotych tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych w postaci więzi rodzinnej, uczuciowej i emocjonalnej pomiędzy żoną i mężem, wraz z ustawowymi odsetkami od dnia następującego po upływie 30 dni od daty doręczenia pozwu do dnia zapłaty. Oboje powodowie domagali się również zasądzenia od pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazali, że dnia (...)na drodze T. – O. (gmina B.) zdarzył się wypadek drogowy, w wyniku którego ojciec powoda A. W. i mąż powódki K. L. W. – doznał ciężkich obrażeń ciała, skutkujących jego zgonem. W chwili śmierci miał on 33 lata, podobnie jak powódka, natomiast A. W. liczył sobie zaledwie 2,5 miesiąca. Sprawca wypadku J. G., kierujący pojazdem pod wpływem alkoholu, posiadał ubezpieczenie OC w pozwanym Towarzystwie. Ubezpieczyciel co do zasady przyjął swoją odpowiedzialność za skutki wypadku i wypłacił powodom odszkodowanie za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej w wysokości po 15.000 zł na rzecz każdego z nich. Dodatkowo kwestionowali ustalenie przyczynienia się zmarłego do powstania szkody przyjęte przez pozwanego na poziomie 50%. Jednocześnie podkreślili, że przed wypadkiem więzi w ich rodzinie były bardzo silne. Zmarły był wzorowym ojcem i mężem, nie szczędził swym bliskim czułości i troski. Wszyscy członkowie rodziny, włącznie z synem powódki z poprzedniego związku (...), którego zmarły miał przysposobić, zawsze mogli liczyć na jego pomoc. Był pracowitym człowiekiem, szanowanym policjantem i ostoją kochającej się rodziny oraz źródłem poczucia bezpieczeństwa powodów. Wiadomość o śmierci L. W. stała się punktem zwrotnym w życiu matki i syna. Żałoba powodów nigdy się nie zakończyła, a smutek i żal towarzyszą im do dziś, mimo upływu lat od wypadku. Powódka K. W. nigdy nie związała się z innym mężczyzną, nadal kocha męża. Powód A. W. wkroczył zaś w wiek, w którym bardzo brakuje mu ojca.

Pozwany (...) Spółka Akcyjna w W. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości, a także o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Motywując swe stanowisko podniósł, iż nie kwestionuje on samego faktu wypadku komunikacyjnego, a także tego, iż jako ubezpieczyciel zobowiązany jest do naprawienia szkody na osobie z tytułu umowy ubezpieczenia OC sprawcy. Wskazywał jednak, iż brak jest podstaw prawnych żądania powódki. Przepis art. 446 § 4 k.c. wszedł bowiem w życie z dniem 3 sierpnia 2008 r. i ma on zastosowanie do stosunków prawnych powstałych po tej dacie. Odnosząc się do wysokości żądania pozwany nie negował, iż powódka głęboko przeżyła i nadal przeżywa utratę męża. Ubezpieczyciel wypłacił już jednak powodom świadczenie w kwotach po 15.000,00 zł i jego zdaniem jest to kwota odpowiednia. Dodatkowo podnosił, że L. W. w znacznym stopniu przyczynił się do powstania szkody decydując się na jazdę z kierowcą będącym w stanie nietrzeźwości oraz bez zapiętych pasów bezpieczeństwa.

Wyrokiem z dnia 28 maja 2013 r. w sprawie o sygn. akt: I. C. 1150/12 Sąd Okręgowy w Białymstoku zasądził od pozwanego: (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda A. W. kwotę 35.000,00 złotych, a na rzecz powódki K. W. kwotę 25.000,00 zł – w obu przypadkach z ustawowymi odsetkami w wysokości 13% w stosunku rocznym od dnia wydania wyroku dnia zapłaty, a w pozostałym zakresie oddalił powództwo. Dodatkowo Sąd I instancji odstąpił od obciążania powodów kosztami sądowymi w całości, nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Białymstoku kwotę 180,20 złotych tytułem ½ części kosztów postępowania, od uiszczenia których powodowie byli zwolnieni oraz zniósł wzajemnie między stronami koszty zastępstwa procesowego.

Powyższe orzeczenie zapadło na następujących ustaleniach faktycznych i prawnych:

Dnia (...). mąż powódki K. W. i ojciec powoda A. L. W. – uległ wypadkowi komunikacyjnemu. Sprawcą wypadku był J. G., który wyrokiem Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim z dnia 28 września 2001 r. w sprawie o sygn. akt: II K 1252/99 został uznany winnym tego, że w dniu (...) na drodze T. – O., gm. (...) umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że będąc w stanie nietrzeźwości kierował samochodem osobowym C. nr rej. (...) nie zachował należytej ostrożności i nie dostosował prędkości jazdy do panujących warunków drogowych i utracił panowanie nad pojazdem, zjechał na pobocze, a później do przydrożnego rowu, w wyniku czego pasażer samochodu L. W. doznał rozległego urazu czaszkowo – mózgowego i rozległego urazu klatki piersiowej, złamania lewego obojczyka skutkujących jego natychmiastowym zgonem. Za powyższy czyn J. G. został uznany winnym z art. 177 § 2 k.k. w zw. z art. 178 k.k. i został skazany na karę 3 lat pozbawienia wolności, zastosowano wobec niego zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres 8 lat, jak również orzeczono na rzecz pokrzywdzonej K. W. kwotę 5.000,00 zł tytułem nawiązki. Obowiązek zapłaty nawiązki ostatecznie nie został wykonany, bowiem postępowanie egzekucyjne toczące się przeciwko J. G. okazało się bezskuteczne.

Sprawca zdarzenia posiadał zawartą w (...) S.A. umowę ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych potwierdzoną polisą nr (...), z okresem odpowiedzialności od dnia 18 sierpnia 1998 r. do dnia 17 sierpnia 1999 r.

Pozwany przyznał fakt swej odpowiedzialności za szkodę spowodowaną przez sprawcę, korzystającego z polisy OC wykupionej u niego i przyznał dobrowolnie powódce K. W. i powodowi A. W. kwoty po 30.000,00 złotych tytułem odszkodowania z uwagi na znaczne pogorszenie się sytuacji życiowej, z tym, że przyjął też 50% przyczynienia się pokrzywdzonego. W sprawie nie był bowiem kwestionowany fakt, iż L. W. przed rozpoczęciem jazdy samochodem kierowanym przez J. G. spożywał wraz z nim alkohol, a podczas samej podróży nie zapiął pasów bezpieczeństwa. Wskutek tego pozwany wypłacił powodom kwoty po 15.000,00 zł.

Powódka K. W. oraz L. W. zawarli związek małżeński w 1998 r. Ze związku tego urodził się ich syn A., który w chwili śmieci ojca miał 2,5 miesiąca. Powódka K. W. z poprzedniego związku ma syna J. D.. Małżonkowie mieszkali razem tworząc udany związek, a wraz z obojgiem dzieci – zgodną rodzinę. L. W. zamierzał nawet przysposobić swojego pasierba. Był on też ogólnie lubianym i wysoko cenionym funkcjonariuszem Policji w B..

Sąd Okręgowy opierając na opinii biegłego M. D. stwierdził, że L. W. przyczynił się na poziomie 50% do powstania szkody. Za powyższym przemawiał fakt, że zmarły wsiadł do samochodu z nietrzeźwym kierowcą, z którym sam uprzednio spożywał alkohol, a ponadto podróżował bez zapiętych pasów bezpieczeństwa, które mogły zapobiec wyrzuceniu L. W. z samochodu, a następnie przygnieceniu jego ciała przez pojazd.

Odnosząc się do kwestii odpowiedzialności pozwanego uznał, że obecnie zakres tej odpowiedzialności określa przepis art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, a zakres odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń za powstałą szkodę jest uzależniony od zakresu odpowiedzialności ubezpieczonego – posiadacza lub kierującego pojazdem.

W ocenie Sądu Okręgowego na gruncie niniejszej sprawy ochronie podlegały dobra osobiste w postaci „więzi rodziców z dzieckiem” oraz „prawa do życia w rodzinie tworzonej przez wszystkich jej członków”, które wskutek śmierci ich męża i ojca powodów zostały naruszone. Krzywda ich jest wyjątkowo dotkliwa, a jej skutki mimo znacznego upływu czasu nie ustały. Wypadek pozbawił powodów normalnego życia rodzinnego i poczucia bezpieczeństwa. K. W. w młodym wieku została wdową, straciła ukochanego męża, z którym planowała spędzić resztę życia. Powódka do dnia dzisiejszego nie otrząsnęła się z szoku i traumy, nie związała się też z innym mężczyzną. Zmarły był dla niej wsparciem w opiece nad nowonarodzonym dzieckiem oraz jej synem małoletnim J. D.. Po śmierci męża powódka zmuszona była, oprócz prowadzenia domu i opieki nad dziećmi, do znalezienia źródła utrzymania, którego wcześniej dostarczał jej L. W.. Na skutek wstrząsu spowodowanego tragedią powódka przebywała także pod ścisłą opieką lekarską i z uwagi na swój stan nie mogła nawet wziąć udziału w pogrzebie.

W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy uznał jednak, że pod względem stopnia poczucia straty znacząco większy jest on po stronie małoletniego A., któremu nie dane było poznać ojca. Małoletni możliwość tą utracił bezpowrotnie. Poza tym poczucie straty i brak męskiego wzorca może też niekorzystnie wpływać na jego rozwój i szeroko rozumiane funkcjonowanie w społeczeństwie, w tym m.in. relacje z rówieśnikami.

W konsekwencji powyższego Sąd Okręgowy uznał, że żądanie przez powodów zadośćuczynienia jest uzasadnione do kwoty 70.000,00 zł w przypadku małoletniego A. oraz do kwoty 50.000,00 zł w stosunku do K. W.. Uwzględniając natomiast przyczynienie się pokrzywdzonego do powstania szkody w 50 %, kwoty te winny ulec zmniejszeniu.

O odsetkach Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 481 k.c. ustalając ich bieg od dnia wyrokowania. Zdaniem Sądu brak jest jednoznacznych kryteriów zasądzania zadośćuczynienia, a jego uznaniowość i pozostawienie tej kwestii do decyzji Sądu, przemawia za tym, by odsetki były zasądzane od daty wyrokowania. Przyznanie odsetek od kwoty zasądzonej tytułem zadośćuczynienia pieniężnego, poczynając od daty wezwania o jego zapłatę, spowodowałoby istotne podwyższenie sumy zadośćuczynienia ponad kwotę uznaną przez Sąd za odpowiednią w chwili orzekania.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 100 k.p.c.

Powyższy wyrok zaskarżyli powodowie A. W. i K. W., zarzucając Sądowi I instancji:

1)  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 448 k.c. poprzez zasądzenie nieadekwatnych do rozmiaru krzywdy powodów kwot zadośćuczynienia, które nie spełniają kryterium „odpowiedniości”;

2)  naruszenie przepisów art. 817 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 822 § 4 k.c. poprzez ich niezastosowanie i błędne przyjęcie, że pozwany nie był w zwłoce aż do chwili wyrokowania podczas, gdy w związku z w/w przepisami, pozwany powinien zaspokoić żądania powodów w ciągu trzydziestu dni od daty otrzymania zgłoszenia szkody (w tym wypadku odpisu pozwu).

Wskazując na powyższe wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez podwyższenie kwot zasądzonych na ich rzecz do poziomu żądanego w pozwie wraz z odsetkami od dnia następnego po upływie trzydziestu dni od daty doręczenia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego na ich rzecz kosztów postępowania przed Sądem Okręgowym, jak też postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego za obydwie instancje, według norm przepisanych.

Apelację od powyższego wyroku w zakresie pkt I, II oraz w zakresie kosztów procesu, tj. pkt IV, V i VI wniósł również pozwany (...) S.A. w W.. Wyrokowi zarzucił:

1)  naruszenie prawa materialnego, przez błędną wykładnię:

a)  art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c. przez przyjęcie, ze powodom przysługuje zadośćuczynienie z tytułu naruszenia dóbr osobistych - więzi emocjonalnej między członkami rodziny,

b)  art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych przez przyjęcie, że umowa obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmuje odpowiedzialność odszkodowawczą zakładu ubezpieczeń za naruszenie dóbr osobistych członków rodziny poszkodowanego w wypadku.

2)  naruszenie prawa procesowego, które miały lub mogły mieć wpływ na treść wyroku:

a)  art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i sprzeczność motywów będących podstawą rozstrzygnięcia z treścią żądania powodów, polegające na:

- błędnym przyjęciu, że co do zasady powodom przysługuje roszczenie o zadośćuczynienie po śmierci osoby bliskiej na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c. uzasadnione jako całość w wysokości do kwoty 70.000,00 zł co do małoletniego powoda A. i do kwoty 50.000,00 zł jeśli chodzi o powódkę K. W., w sytuacji gdy żądanie powodów dotyczyło zasądzenia kwot 60.000,00 zł na rzecz małoletniego i kwoty 50.000,00 zł na rzecz K. W. - to jest orzeczenie ponad żądanie pozwu;

- uznaniu za odpowiednie kwot zadośćuczynienia w wysokości 35.000,00 zł i 25.000,00 zł po uwzględnieniu przyjętego przez pozwanego przyczynienia zmarłego do skutków zdarzenia na poziomie 50 % w sytuacji, gdy żądanie powodów dotyczyło zasądzenia kwot 60.000,00 zł na rzecz małoletniego i kwoty 50.000,00 zł na rzecz K. W. - to jest orzeczenie ponad żądanie pozwu;

- pominięciu analizy wysokości kwot uzasadnionego zadośćuczynienia w świetle dotychczas otrzymanych świadczeń, sytuacji majątkowej powódki,

W oparciu o powyższe wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt I i II przez oddalenie powództwa, zasądzenie od powodów solidarnie na jego rzecz kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, stosownie do wyniku sporu, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt I poprzez obniżenie zasądzonej kwoty do wysokości 20.000,00 zł i w pkt II do kwoty 15.000,00 zł, zasądzenie od powodów solidarnie kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, stosownie do wyniku sporu.

W odpowiedzi na apelację powodów, pozwany wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie solidarnie od nich na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Odwołania obu stron apelujących należy uznać za niezasadne.

Z uwagi na treść zarzutów naruszenia prawa materialnego wyartykułowanych w apelacji pozwanego Zakładu (...) wstępnie należy przesądzić, w ślad za obszernym orzecznictwem Sądu Najwyższego i sądów powszechnych, że najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę na zasadzie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c., gdy śmierć nastąpiła w następstwie zawinionego wypadku, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r. Sąd I instancji przywołuje w tej materii uchwały SN: z dnia z dnia 20 grudnia 2012 r. III CZP 93/12 oraz z dnia 13 lipca 2011 r., III. CZP. 32/11, które doznają dalszego rozwinięcia i uszczegółowienia w nowszym orzecznictwie z okresu ostatnich paru lat. W tych warunkach wątpliwości nie budzi zasadność roszczenia powodów opartego na fakcie śmierci ojca powoda ad. 1 i męża powódki ad. 2 L. W. w wypadku komunikacyjnym, który miał miejsce dnia (...)

Z dezaprobatą należy również odnieść się do poglądu zaprezentowanego w apelacji pozwanego o niemożności przyznawania zadośćuczynień wynikającego z art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. od ubezpieczyciela odpowiadającego na zasadzie 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. O ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U.2013.392 z późn. zm.). Sąd Apelacyjny w całości akceptuje stanowisko odmienne przedstawione i uzasadnione w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2012 r., III. CZP. 93/12 op. OSNC 2013/7-8/84, z którego wynika, że art. 34 ust. 1 przywołanej wyżej ustawy – w brzmieniu sprzed dnia 11 lutego 2012 r. – nie wyłączał z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosi odpowiedzialność na zasadzie art. 448 k.c. W podobnym tonie wypowiadają się też ostatnio niektóre sądy powszechne (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 sierpnia 2013 r., V ACa 269/13).

Uznanie zasadności roszczeń powodów do kwot zasądzonych w zaskarżonym wyroku nie oznacza możliwości przedstawienia arytmetycznie konkretnej kalkulacji uzasadniającej wysokość tych sum. W świetle art. 322 k.p.c. jeżeli w sprawie o naprawienie szkody, o dochody, zwrot bezpodstawnego wzbogacenia lub o świadczenie z umowy o dożywocie sąd uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe lub nader utrudnione, może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według swej oceny, opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy.

Odnosząc się zatem do kryteriów oceny uszczerbku poszkodowanych należy wziąć pod uwagę wstrząs psychiczny i cierpienia moralne wywołane śmiercią osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki po jej śmierci, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rolę w rodzinie pełnioną przez osobę zmarłą, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej (np. depresji, lęku), stopień, w jakim pokrzywdzony będzie umiał odnaleźć się w nowej rzeczywistości i zdolność do jej zaakceptowania, wiek pokrzywdzonego (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z 3 czerwca 2011 r. III CSK 279/10, LEX nr 898254).

Każdy przypadek tego rodzaju powinien być traktowany indywidualnie z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy, przy czym ocena ta winna opierać się na kryteriach obiektywnych, a nie na wyłącznie subiektywnych odczuciach pokrzywdzonego. Zadośćuczynienie jest odzwierciedleniem w formie pieniężnej rozmiaru krzywdy, która, jak słusznie wskazuje się w literaturze i orzecznictwie, nie zależy od statusu materialnego pokrzywdzonego. Rozmiar zadośćuczynienia może być co najwyżej odnoszony do stopy życiowej społeczeństwa, która pośrednio może rzutować na jego umiarkowany wymiar i to w zasadzie bez względu na status społeczny i materialny pokrzywdzonego. Przesłanka "przeciętnej stopy życiowej" społeczeństwa ma więc charakter uzupełniający i ogranicza wysokość zadośćuczynienia tak, by jego przyznanie nie prowadziło do wzbogacenia osoby uprawnionej, nie może jednak pozbawiać zadośćuczynienia jego zasadniczej funkcji kompensacyjnej i eliminować innych czynników kształtujących jego rozmiar np. ciężaru gatunkowego naruszonego dobra (wyroki Sądu Najwyższego: z 12 września 2002 r. IV CKN 1266/00 i 3 czerwca 2011 r. III CSK 279/10 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 14 kwietnia 2010 r., I ACa 178/10).

Zmarły L. W. był funkcjonariuszem Policji i pozostawał w związku małżeńskim z powódką ad. 2 zaledwie rok. W tym okresie przyczyniał się do zaspokojenia potrzeb świeżo założonej rodziny (do której należało również dziecko powódki sprzed małżeństwa) i dał się poznać jako osoba jej oddana oraz zabiegająca o dobro osób bliskich. Należy założyć, że byłby znaczącym oparciem dla nich w przyszłości i ta okoliczność szczególnie mocno dotyka małoletniego A. W., który w dacie śmierci ojca był 2,5-miesięcznym niemowlęciem. Z pewnością po stronie tego powoda uszczerbek wystąpił ze zwiększoną intensywnością.

Przyczynienie się zmarłego L. W. do szkody, która go dotknęła, nie budzi zasadniczych wątpliwości i wypełnia normę art. 362 k.c. Ocenę taką potwierdzają wnioski końcowe opinii biegłego w zakresie medycyny sądowej dr M. D. (k. 56), które wskazują, że zapięcie pasów bezpieczeństwa przez w/w uchroniłoby go przed wyrzuceniem z pojazdu i tym samym zapobiegłoby skutkowi śmiertelnemu. W takim przypadku u L. W. mogłoby dojść do urazów zbliżonych do tych, których doznał sprawca wypadku J. G..

Sąd odwoławczy podziela stanowisko Sądu i instancji o połowicznym przyczynieniu się zamarłego do skutku śmiertelnego, który go dotknął. Nie jest możliwe przypisanie ofierze podobnego wypadku większego przyczynienia się do niego niż przyczynienie się głównego sprawcy, którego zachowanie i nieodpowiedzialne manewry na drodze były bezpośrednią przyczyną zdarzenia drogowego.

W tym kontekście niezasadny jest zarzut pozwanego przekroczenia przez Sąd meriti granic żądań obojga powodów, a w konsekwencji art. 321 k.p.c. Powodowie domagali się w pozwie kwot wyższych niż zostały faktycznie zasądzone. Kwestionowali przy tym zakres przyczynienia się L. W. przyjęty przez ubezpieczyciela, ale nie precyzowali w sposób konkretny stopy przyczynienia uznawanej przez nich.

Wykładnia normy art. 362 k.c. nie daje podstaw do stwierdzenia, że zawiera ona bezwarunkowy nakaz zmniejszania odszkodowania w każdym przypadku przyczynienia się poszkodowanego do powstania lub zwiększenia szkody (podobnie Z. Banaszczyk w Komentarzu pod red. K. Pietrzykowskiego, tom. I, str. 1006). Samo przyczynienie się poszkodowanego ja ko kategoria kauzalna jest warunkiem miarkowania odszkodowania i nie prowadzi do niego automatycznie, a jego konsekwencją jest powinność badania przez sędziego okoliczności decydujących o tym, czy zmniejszenie odszkodowania powinno w ogóle nastąpić (tak Z M., T. D. i podobnie. B. Czech).

Reasumując, ustalenie wysokości przyczynia się poszkodowanego, nawet jeżeli poparte jest przyznaniem tej okoliczności i jej zakresu, nie oznacza związania sądu ustaleniami poczynionymi w tej materii. Kwestia przyczynienia się należy do kategorii prejudycjalnych i jako taka nie może być uznana za przedmiot żądania lub rozstrzygnięcia. Konkluzje dotyczące zakresu przyczynienia się poszkodowanego, chociaż de facto przyjmują postać ustaleń, nie zmieniają sprawy o zapłatę w spór o ustalenie prowadzony na ogólnej zasadzie art. 189 k.p.c.

Zarzut apelacji powodów wskazujący na naruszenie przez Sąd I instancji art. 817 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 822 § 4 k.c. poprzez ich niezastosowanie i błędne przyjęcie, że pozwany pozostaje w zwłoce dopiero od chwili wyrokowania, należy uznać za niezasadny.

Sąd Apelacyjny przychyla się do tego nurtu orzecznictwa, według którego wymagalność roszczenia o zadośćuczynienie za krzywdę, a tym samym i początkowy termin naliczania odsetek za opóźnienie w zapłacie należnego zadośćuczynienia, może się różnie kształtować w zależności od okoliczności sprawy (zob. w szczególności wyroki Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2004 r., I CK 131/03, i z dnia 4 listopada 2008 r., II PK 100/08, OSNP 2010, nr 10, poz. 108). W świetle tego stanowiska terminem, od którego należą się odsetki za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia za krzywdę, może być, w zależności od okoliczności sprawy, zarówno dzień poprzedzający wyrokowanie o zadośćuczynieniu, jak i dzień tego wyrokowania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2011 r., I CSK 243/10 - Lex nr 848109 i przytoczone tam orzecznictwo).

W ślad za uzasadnieniem wyroku SN z dnia 4 września 1998 r., II CKN 875/97 należy przyjąć, że wysokość zadośćuczynienia, w razie sporu, winna być określona dopiero przez Sąd z uwzględnieniem wszystkich okoliczności, ocenianych również na zasadzie art. 316 k.p.c., według stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia sprawy. Przemawia za tym również sam charakter zadośćuczynienia, jako świadczenia jednorazowego.

O kosztach procesu odwoławczego orzeczono na zasadzie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.