Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 listopada 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący	:	SSA Bogusław Suter (spr.)
Sędziowie	:	SA Elżbieta Borowska SA Irena Ejsmont - Wiszowata
Protokolant	:	Anna Bogusławska

po rozpoznaniu w dniu 23 listopada 2017 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa A. W.

przeciwko Skarbowi Państwa - (...)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Łomży

z dnia 28 marca 2017 r. sygn. akt I C 535/16

I.  oddala apelację;

II.  nakazuje wypłacić ze Skarbu Państwa (...) na rzecz radcy prawnego M. Ł. B. kwotę 2700 złotych podwyższoną o należny podatek VAT tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

(...)

Sygn. akt I ACa 493/17

UZASADNIENIE

A. W. wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa - (...)kwoty 200.000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych z ustawowymi odsetkami od dnia 7 stycznia 2013 r. Wskazał, że naruszenie dóbr osobistych polegało na skazaniu go przez Sąd Okręgowy w Białymstoku za czyn z art. 148 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i niesłusznym skazaniu go na karę 15 lat pozbawienia wolności w warunkach recydywy (sygn. akt III K 160/05). Podnosił, że w związku z niezgodnym – jego zdaniem - z prawem zastosowaniem przy wymiarze kary przepisu art. 64 § 1 k.c. obecnie nie może ubiegać się o warunkowe przedterminowe zwolnienie po odbyciu ½ kary lecz dopiero po odbyciu 2/3 kary (art. 78 § 2 k.k.). Wskazywał, że ta zbyt długa izolacja powoduje wykluczenie go z życia w społeczeństwie, a nadto uniemożliwia podjęcie skutecznego leczenie w związku z chorobami, na które zapadł w zakładzie karnym (borelioza i żylaki powrózka nasiennego), prze co jego stan zdrowia stopniowo się pogarsza. Dodał, że jego krzywda powinna być rozpatrywana za okres pozbawienia wolności przypadający po dniu 7 stycznia 2013 r., tj. od kiedy mógłby ubiegać się o warunkowe przedterminowe zwolnienie, gdyby nie zastosowano niewłaściwej podstawy prawnej wymiaru kary, tj. art. 64 § 1 k.k.

Skarb Państwa –(...) wniósł o oddalenie powództwa. Wskazał, że zarówno prawomocny wyrok oraz orzeczona w nim kara, został wydany w ramach obowiązującego prawa przez uprawnione do tego sądy i korzysta z przymiotu prawomocności oraz domniemania zgodności z prawem. Nadto sąd cywilny nie jest władny do badania i stwierdzenia niezgodności orzeczenia z prawem (art. 417 ¹ § 2 k.c.), gdyż można tego dokonać jedynie w trybie wznowienia postępowania (art. 540 i n. k.p.k.), bądź w wyniku rozpoznania kasacji (art. 518 i n. k.p.k.). Niezależnie od tego pozwany podniósł, że zawarcie w podstawie wymiaru kary art. 64 § 1 k.k. nie miało żadnego wpływu na treść spornego wyroku, gdyż nie doprowadziło do zwiększenia wymiaru kary, ani też na możliwość ubiegania się o warunkowe przedterminowe zwolnienie. Dodał też, że roszczenia powoda wywodzone jest ze zdarzeń mających miejsce w okresie wcześniejszym, niż 3 lata licząc od daty wniesienia pozwu, a zatem uległy przedawnieniu.

Wyrokiem z dnia 28 marca 2017 r. Sąd Okręgowy w Łomży oddalił powództwo i odstąpił od obciążania powoda kosztami postępowania w sprawie.

Orzeczenie to zapadło w oparciu o następujące ustalania faktyczne.

A. W. był skazywany wyrokami Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim z 23 listopada 1995 r. za czyn z art. 145 § 1 k.k. (sygn. akt II K 955/95) oraz z 23 listopada 1998 r. za czyn z art. 288 § 1 k.k. (sygn. akt II K 915/98), a także wyrokiem Sądu Okręgowego w Białymstoku z 3 grudnia 2002 r. za czyn z art. 158 § 1 k.k., art. 280 § 2 k.k., art. 280 § 1 k.k., art. 13 § 1 k.k. (sygn. akt III K 237/02).

Popełnił też szereg wykroczeń, za które został ukarany wyrokami Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim: z 4 września 2000 r. za czyn z art. 86 § 1 k.w. (sygn. akt Kw-449/00/B), z 11 kwietnia 1997 r. za czyn z art. 124 § 1 i 124 § 4 k.w. (sygn. akt KW-140/97), z 23 września 1995 r. za czyn z art. 94 § 2 k.w. (sygn. akt
A-434/95), z 27 maja 1996 r. za czyn z art. 51 § 2 k.w. (sygn. akt A-216/96), z 24 maja 1995 r. za czyn z art. 87 § 1 i art. 94 § 2 k.w. (sygn. akt A-213/95).

Wyrokiem z dnia 5 grudnia 2005 r. Sąd Okręgowy w Białymstoku uznał A. W. winnym tego, że działając z zamiarem bezpośrednim pozbawienia życia swojego brata D. W. uderzył go ostrzem kuchennego noża w okolice klatki piersiowej, co doprowadziło do jego śmierci, tj. o czyn z art. 148 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i na podstawie art. 148 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. skazał go na karę 15 lat pozbawienia wolności (sygn. akt III K 160/05).

W wyniku rozpoznania apelacji oskarżonego, wyrokiem z dnia 14 marca 2006 r. Sąd Apelacyjny w Białymstoku utrzymał w mocy wyrok Sądu Okręgowego (sygn. akt III AKa 37/06). W wyniku rozpoznania kasacji wyrokiem z dnia 7 lutego 2007 r. Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok Sądu Apelacyjnego i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania (sygn. akt III KK 244/06). Wyrokiem z dnia 29 maja 2007 r. Sąd Apelacyjny w Białymstoku uchylił wyrok Sądu Okręgowego i przekazał sprawę temu sądowi do ponownego rozpoznania (sygn. III AKa 68/07).

Po ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 29 stycznia 2008 r. uznał A. W. za winnego tego, że w dniu (...)w B. przewidując możliwość zabicia D. W. i godząc się na to uderzył go ostrzem kuchennego noża w okolice klatki piersiowej powodując ranę kłutą przebiegającą przez lewe płuco, worek osierdziowy i pień płucny, skutkiem czego było wykrwawienie i zgon D. W., przy czym czynu tego dopuścił się przed upływem 5 lat po odbyciu kary ponad 6 miesięcy pozbawienia wolności wymierzonej za umyślne przestępstwo podobne, to jest czynu z art. 148 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i za to na mocy art. 148 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. wymierzył mu karę 15 lat pozbawienia wolności (sygn. akt III K 107/07).

Wyrokiem łącznym z 3 lipca 2012 r. Sąd Okręgowy w Białymstoku na mocy art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. połączył A. W. kary pozbawienia wolności wymierzone wyrokami Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim w sprawie VI K 319/05 i Sądu Okręgowego w Białymstoku w sprawie III K 107/07 i orzekł karę łączną 15 lat pozbawienia wolności; na mocy art. 577 k.p.k. na poczet orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności zaliczył okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawach w dniach od(...)do (...), od 10 sierpnia 2005 r. do 10 października 2005 r. oraz od 10 października 2005 r. do dnia 3 lipca 2012 r.; w pozostałej części wyroki podlegające łączeniu pozostawił do odrębnego wykonania (sygn. akt III K 61/12).

Postanowieniem z 8 lipca 2014 r. Sąd Najwyższy stwierdził brak podstaw do wznowienia z urzędu postępowania w sprawie Sądu Okręgowego w Białymstoku zakończonej wyrokiem z dnia 29 stycznia 2008 r. sygn. akt III K 107/07 (sygn. akt III KO 30/14).

Pismem nr (...) z dnia 26 czerwca 2009 r. Prokurator Generalny odmówił wniesienia na korzyść skazanego kasacji od wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 13 maja 2007 r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 29 stycznia 2008 r. skazujący powoda za popełnienie przestępstwa z art. 148 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. na karę 15 lat pozbawienia wolności. W uzasadnieniu wskazał m.in., że chybiony jest zarzut naruszenia art. 64 § 3 k.k. przez powołanie art. 64 § 1 k.k. jako przepisu, który został naruszony z związku z art. 148 § 1 k.k. przypisanym czynem. Nie może bowiem być mowy o podwyższeniu górnej granicy ustawowego zagrożenia karą w odniesieniu do zbrodni z art. 148 § 1 k.k. w sytuacji, gdy kara za nią orzeczona ma wymiar 15 lat pozbawienia wolności. Ponowną odmowę zawierały pisma Prokuratora Generalnego nr (...) z 30 maja 2012 r. i nr (...) z 26 lipca 2012 r.

A. W. odbywa karę pozbawienia wolności od dnia (...), zaś jej planowany koniec przypada na 2021 r. W okresie kiedy był osadzony kilkukrotnie korzystał z przerw w odbywaniu kary oraz przepustek.

W 1995 r. był hospitalizowany z powodu rany kłutej jamy brzusznej. W 2004 r. opiniowany doznał rany tłuczonej głowy w okolicy czołowej i zszyto mu ranę. W 2006 r. uskarżał się na bóle kręgosłupa szyjnego i w badaniu rtg stwierdzono niewielkie zmiany zwyrodnieniowe na poziomie C5-C6. W 2007 r. pojawiły się bóle odcinka L-S kręgosłupa i był leczony w Poradni Chirurgicznej, gdzie zalecono przyjmowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. W 2007 r. pojawiły się objawy rwy ramiennej, a w badaniu rtg uwidoczniono wyprostowanie lordozy szyjnej, zwężenie szpar między trzonami kręgów C5-C6-C7, dziobiaste zaostrzenie tylnych krawędzi trzonów tych kręgów. Od 2007 r. choruje na żylaki powrózka nasiennego po stronie lewej i stwierdzono również torbiel najądrza lewego. Od 2008 r. choruje na żylaki kończyn dolnych (w badaniu usg z 2011 r. stwierdzono niewielkiego stopnia żylaki i obrzęki chłonne obu podudzi). Z tego powodu odczuwa okresowe bóle i obrzęki kończyn dolnych. W 2008 r. leczony był z powodu boreliozy, którą wykryto w Zakładzie Opieki Zdrowotnej na ul. (...) w B. podczas badań w związku z podjętym protestem głodowym. W 2009 r. stwierdzono przeskakiwanie w obrębie rzepki, niestabilność kolana, ból biodra. Rozpoznano przewlekłą niestabilność kolana lewego. Od 2011 r. choruje też na przepuklinę pachwinową prawostronną. W 2012 r. w badaniu rtg kręgosłupa szyjnego (2012 r.) uwidoczniono zniesienie lordozy szyjnej, zwężenie szpar między trzonami kręgów C5-C6-C7, zmiany zwyrodnieniowe krawędzi tych kręgów. W badaniu rtg ponownie nie uwidoczniono zmian patologicznych w obrębie stawów biodrowych. W 2013 r. był hospitalizowany w Oddziale Ortopedycznym z powodu rany tłuczonej goleni prawej ze złamaniem warstwy korowej kości piszczelowej i uszkodzeniem mięśni. Wykonano chirurgiczne opracowanie rany, usunięcie wolnych fragmentów kostnych.

Sąd Rejonowy w Białymstoku wyrokiem z 18 kwietnia 2013 r. na skutek odwołania A. W. zmienił orzeczenia Wojewódzkiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności z dnia 20 sierpnia 2012 r. oraz poprzedzające je orzeczenie Miejskiego Zespołu d/s Orzekania o Niepełnosprawności z dnia 28 czerwca 2012 r., w ten sposób, że zaliczył powoda do osób o lekkim stopniu niepełnosprawności na okres od dnia 26 października 2012 r. do dnia 25 października 2014 r., o symbolu niepełnosprawności 05-R, mogących podjąć pracę na otwartym rynku pracy z przeciwwskazaniem do ciężkiej pracy fizycznej wymagającej dłuższego stania, chodzenia, pracy w pozycji wymuszonej, wymagających zaopatrzenia w środki ortopedyczne (sygn. akt VI U 461/12). Z przedstawionych w tej sprawie opinii biegłych specjalistów z zakresu ortopedii i chirurgii wynikało, że u powoda rozpoznano przewlekłą niestabilność kolana lewego, chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa szyjnego i L-S bez objawów podrażnienia korzeni nerwowych oraz przebytą postać stawową boleriozy, żylaki kończyn dolnych, biodro prawe przeskakujące, przebytą laparotomię i pourazowe upośledzenie ruchomości palca V ręki prawej. Z kolei biegli z zakresu chorób wewnętrznych i zakaźnych stwierdzili, iż względem przebytej boleriozy nie uznaje się powoda za osobę niepełnosprawną z uwagi na skuteczne leczenie i brak następstw tej choroby. Natomiast biegli z zakresu neurologii i kardiologii stwierdzili, iż schorzenia neurologiczne i kardiologiczne nie powodują niepełnosprawności u powoda. W ocenie biegłego neurologa zaawansowanie choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa bez cech podrażnienia korzeni nerwowych i braku objawów ubytkowych nie upośledza obecnie sprawności organizmu w stopniu kwalifikującym orzeczenie o niepełnosprawności. Biegły kardiolog podał, że schorzenia kardiologiczne nie powodują niepełnosprawności, powód wymaga jedynie okresowej kontroli i ewentualnej terapii.

Wyrokiem z 20 czerwca 2016 r. Sąd Rejonowy w Białymstoku oddalił odwołanie powoda od orzeczenia Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w B. z 14 stycznia 2015 r. nr (...).2014 (sygn. akt VI U 149/15).

W listopadzie 2014 r. powód ponownie był konsultowany ortopedycznie z powodu bólów bioder, kolan i łokci - rozpoznano bóle wielostawowe i został skierowany na konsultację reumatologiczną.

W styczniu 2015 r. konsultowany był przez neurologa i w badaniu rtg uwidoczniono niewielką prawoboczną skoliozę kręgosłupa lędźwiowego, poziome ustawienie kości krzyżowej, zwężenie szpar L4-L5-S1 oraz zalecono leczenie zachowawcze.

Orzeczeniem Miejskiego Zespołu d/s Orzekania o Niepełnosprawności o stopniu niepełnosprawności z dnia 26 listopada 2014 r. zaliczono powoda do lekkiego stopnia niepełnosprawności na okres do 30 listopada 2017 r. ze wskazaniem konieczności zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne, ułatwiające funkcjonowanie. Za podstawę ustalenia lekkiego stopnia niepełnosprawności przyjęto: boreliozę, artralgię kolana lewego i biodro prawe trzaskające. Wojewódzki Zespół d/s Orzekania o Niepełnosprawności orzeczeniem o stopniu z 14 stycznia 2015 r. utrzymał w mocy orzeczenie Miejskiego Zespołu z 26 listopada 2014 r.

Postanowieniem z 28 stycznia 2016 r. Sąd Okręgowy w Białymstoku IV Wydział Penitencjarny i Nadzoru nad Wykonywaniem Orzeczeń Karnych po rozpoznaniu skargi skazanego A. W. na decyzję zastępcy dyrektora Zakładu Karnego w B. z dnia 26 stycznia 2016 r. w przedmiocie odmowy udzielenia zezwolenia na czasowa opuszczenie jednostki penitencjarnej celem poddania się zabiegowi chirurgicznemu usunięcia żylaków kończyny dolnej, utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję (sygn. akt IV Kow 151/16/s).

Postanowieniem z 17 lutego 2016 r. Sąd Okręgowy w Białymstoku IV Wydział Penitencjarny i Nadzoru nad Wykonywaniem Orzeczeń Karnych po rozpoznaniu skargi skazanego A. W. na decyzję dyrektora (...) w B. z dnia 5 lutego 2016 r. w przedmiocie odmowy udzielenia zezwolenia na czasowe opuszczenie jednostki penitencjarnej celem udania się konsultację medyczną oraz wykonania rezonansu magnetycznego w (...) w B.., utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję (sygn. akt IV Kow 268/16/s).

Aktualny stan zdrowia somatycznego powoda jest dobry i nie stoi na przeszkodzie w odbywaniu kary pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym. Dalszy pobyt skazanego w warunkach Zakładu Karnego nie stwarza zagrożenia dla jego stanu zdrowia ani nie spowoduje poważnego niebezpieczeństwa w postaci ciężkiej choroby. Osadzony jest pod opieką medyczną Ambulatorium z Izbą (...) Zakładu Karnego w B., w którym zatrudniony jest personel medyczny lekarski i pielęgniarski. Aktualnie stwierdzone schorzenia mają charakter stabilny, przewlekły i nie stanowią bezwzględnego zagrożenia życia.

W tak ustalonym stanie faktycznym, Sądu Okręgowy doszedł do przekonania, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Wskazał, że powód naruszenia dóbr osobistych upatrywał w – niezgodnym z prawem jego zdaniem - wymierzeniu mu przez Sąd Okręgowy w Białymstoku kary 15 lat pozbawienia na podstawie art. 148 § 1 k.k. przy zastosowaniu art. 64 § 1 k.k., tj. w warunkach recydywy. W związku z tym, Sąd przede wszystkim zaznaczył, że podstawę dochodzonego pozwem roszczenia stanowi art. 417 ¹ § 2 k.c., a zatem powód domagając się naprawienia szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji musiałby dysponować uzyskanym we właściwym postępowaniu, orzeczeniem stwierdzającym niezgodność przedmiotowego wyroku z prawem. Takiego zaś orzeczenia powód nie przedstawił, pomimo że to na nim spoczywał ciężar wykazania istnienia przesłanek do przyznania stosownego zadośćuczynienia (art. 6 k.c.).

Sąd Okręgowy zauważył przy tym, że z pisma Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych z 3 kwietnia 2014 r. (...) oraz pisma Prokuratury Generalnej z 23 września 2014 r.(...)wynikało, iż w wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku z 29 stycznia 2008 r. błędnie została wskazana podstawa prawna wymiaru orzeczonej wobec powoda kary, albowiem przewidziane w art. 64 § 1 lub 2 k.k. podwyższenie górnego ustawowego zagrożenia, zgodnie z art. 64 § 3 k.k., nie dotyczy zbrodni. Z pism tych wynikało również, że wskazane uchybienie nie dyskwalifikuje prawomocnych już wyroków, gdyż nie miało ono wpływu na wymierzoną karę. Kara 15 lat pozbawienia wolności mieści się bowiem w ustawowych granicach zagrożenia, wynikającego z art. 148 § 1 k.k. Nie została ona zatem podwyższona w oparciu o przepis art. 64 § 1 k.k. Sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę, że kwestionowane wyroki karne były przedmiotem kontroli Sądu Najwyższego, który oddalił kasację wniesioną przez obrońcę skazanego (postanowienie z 21 stycznia 2009 r., sygn. akt III KK 313/08) oraz stwierdził również brak podstaw do wznowienia postępowania (postanowienie z 8 lipca 2014 r., sygn. akt III KO 30/14).

Mając na uwadze powyższe, Sąd pierwszej instancji przyjął, że wpisanie art. 64 § 1 k.k. w podstawę prawną wymiaru kary, nie miało żadnego wpływu na możliwość wcześniejszego ubiegania się przez powoda o udzielenie mu warunkowego przedterminowego zwolnienia. Wyjaśnił, że A. W. czynu zabroniony (zabójstwa) dopuścił się w warunkach recydywy, tj. w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary za umyślne przestępstwo podobne, a zatem prawidłowo popełniony przez niego czyn został zakwalifikowany jako przestępstwo z art. 148 § 1 k.k. w zw. z art. art. 64 § 1 k.k. W wyroku została natomiast błędne wskazana podstawa prawna wymiaru kary (art. 148 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.), co jednak w żaden sposób nie wpłynęło na zmianę przesłanek ubiegania się o warunkowe zwolnienie. Z treści art. 78 § 2 k.k. (w brzmieniu obowiązującym w dniu 29 stycznia 2008 r.) wynika bowiem, że skazanego określonego w art. 64 § 1 k.k. można warunkowo zwolnić dopiero po odbyciu dwóch trzecich kary. Wbrew temu, co twierdził powód, to nie kwalifikacja prawną wymiaru kary, lecz kwalifikacja popełnionego czynu ma znacznie przy ocenie przesłanek do udzielenia warunkowego zwolnienia.

Zdaniem Sądu powód nie wykazał także, że w związku z odbywaniem orzeczonej wobec niego kary pozbawienia wolności, doznał krzywdy w aspekcie psychicznym, czy też fizycznym. Wskazał, że z materiału dowodowego zebranego w sprawie wynika, iż powód korzysta z wszelkich uprawnień przysługującym osadzonym, w tym m.in. udzielane były mu przepustki jak również przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności. Nadto zgodnie z art. 115 § 4 k.k.w. udzielane były mu wszelkie niezbędne świadczenia zdrowotne. W związku z tym korzystał również ze specjalistycznych badań i konsultacji lekarskich oraz otrzymał stosowne skierowania na zabiegi operacyjne. Zebrane w sprawie dowody nie wskazują też, że leczenie powoda, czy też zaplanowane zabiegi medyczne nie mogą być przeprowadzone w ramach więziennej służby zdrowia.

Oddalając wniosek pełnomocnika powoda o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych lekarzy specjalistów, Sąd wskazał, że przeprowadzenie takiego dowodu jest zbędne, albowiem dołączone do akt sprawy opinie lekarskie są w pełni wystarczające do oceny aktualnego stanu zdrowia powoda i stosowanego wobec niego leczenia.

Reasumując, Sąd stwierdził, że powód w toku procesu nie podważył oceny, że działania podejmowanego przez funkcjonariuszy Służby Więziennej wobec jego osoby mieściły się w granicach obowiązującego porządku prawnego i w rezultacie nie mogły być uznane za bezprawne w rozumieniu art. 417 § 1 k.c. Nie wykazał również przesłanek odpowiedzialności pozwanego w oparciu o art. 417 ¹ k.c. Brak było bowiem podstaw do jakiekolwiek wzruszenia prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 29 stycznia 2008 r. (sygn. akt III K 107/07).

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia wskazał art. 23 k.c. w zw. z art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c. oraz art. 417 § 1 k.c., art. 417 ¹ § 2 k.c. oraz art. 417 ² k.c. O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wniósł powód, który zarzucił Sądowi I instancji naruszenie:

- art. 207 § 6 k.p.c. w zw. z art. 217 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. i art. 6 k.c. przez oddalenie i uznanie za zbędne wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych z zakresu chorób zakaźnych, ortopedii, urologii, kardiologii i chirurgii i uznanie za wystarczające dla oceny jego stanu opinii z innych spraw, pomimo że te były niekompletne lub nieaktualne;

- art. 232 k.p.c. przez przyjęcie, że nie udowodnił wyrządzenia mu przez pozwanego szkody poprzez zastosowanie niewłaściwej i błędnej podstawy prawnej w skazującym go w warunkach recydywy wyroku karnym, pomimo że przedstawił dokumentację wskazującą, że jego stan zdrowia wymaga leczenia, które byłoby bardziej skuteczne poza zakładem karnym, gdyby miał możliwość ubiegania się o warunkowe przedterminowe zwolnienie;

- art. 233 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów (dokumentacji medycznej, opinii biegłych oraz pism Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych i Prokuratury Generalnej) i błędne przyjęcie, że Skarb Państwa - Sąd Okręgowy w Białymstoku swoim działaniem (wydaniem niezgodnego z prawem prawomocnego orzeczenia) nie wyrządził mu szkody, pomimo że wobec zastosowania błędnej kwalifikacji prawnej i skazania go w warunkach recydywy, może ubiegać się o warunkowe przedterminowe zwolnienie dopiero po odbyciu 2/3 kary;

- art. 233 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów (dokumentacji medycznej, opinii biegłych oraz pism Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych i Prokuratury Generalnej) i błędne przyjęcie, że może być leczony w warunkach zakładu karnego, podczas gdy w promieniu kilkuset kilometrów nie ma zakładów karnych z oddziałami laryngologicznymi lub urologicznymi, zaś na planowany zabieg w marcu 2017 r. nie została mu udzielona zgoda i przepustka;

- art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 235 § 1 k.p.c. i art. 241 k.p.c. przez naruszenie zasady bezpośredniości i obowiązku wszechstronnego rozważenia materiału zgromadzonego w sprawie wyrażająca się w oddaleniu wniosków dowodowych o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych z zakresu chorób zakaźnych, ortopedii, urologii, kardiologii i chirurgii;

- art. 5 k.c. przez jego niezastosowanie, pomimo że zasady współżycia społecznego oraz zasady słuszności wskazują, iż należało uznać „omyłkę” w orzeczeniu sądu karnego za istotną, zwłaszcza że dłuższe przebywanie w zakładzie karnym odbije się niekorzystnie na jego sytuacji życiowej i zdrowotnej;

- art. 23 k.c. w zw. z art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c. przez uznanie, że działaniem pozwanego nie zostały zagrożone dobra osobiste powoda w postaci zdrowia, wolności i czci;

- art. 361 k.c., art. 416-417 ² k.c. oraz art. 448 k.c. przez błędne uznanie, że Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności m.in. za szkody na powoda wyrządzone przez funkcjonariusza państwowego przy wykonywaniu powierzonej mu czynności czy to zawinione czy też poprzez działanie w granicach prawa oraz że nie ma związku przyczynowego między wydanym orzeczeniem, a możliwością podjęcia pełnego leczenia i stanem powoda, za czym przemawiają również względy słuszności.

Wnosił o zmianę wyroku i uwzględnienie powództwa albo jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Wstępnie wskazać należy, że granice procesu cywilnego określa przede wszystkim strona powodowa poddając pod osąd określone fakty, z których wywodzi skutki prawne. Treść pozwu i zawartych w nim roszczeń zakreśla zatem granice postępowania, a jednocześnie wyznacza jego przedmiot. W danej sprawie oznacza to konieczność zbadania materialnej podstawy żądania powoda oraz przeprowadzenia postępowania dowodowego zgodnie z regułami takiego postępowania. Następnie zaś sporządzenie uzasadnienia w zgodzie z art. 328 k.p.c. tak, aby umożliwić stronom (stronie) sformułowanie zarzutów apelacyjnych, a sądowi odwoławczemu – poznanie sfery motywacyjnej sądu I instancji.

Wobec tego należy zwrócić uwagę, że treść pozwu, a przede wszystkim pisma procesowego pełnomocnika powoda z dnia 8 kwietnia 2016 r. (k. 78 – 85) jednoznacznie wskazują, że A. W. domagał się zasądzenia od Skarbu Państwa stosownego zadośćuczynienia za naruszenie jego dóbr osobistych polegające na niezgodnym z prawem wymierzeniu mu kary pozbawienia wolności przy zastosowaniu art. 64 § 1 k.k., tj. w warunkach recydywy. Wywodził przy tym, wnosząc jednocześnie o dopuszczenie dowodu z zeznań powoda, że doznana przez niego krzywda polega na tym, że na skutek zastosowania przez sąd przepisu art. 64 §1 k.c. obecnie nie może ubiegać się o warunkowe przedterminowe zwolnienie po odbyciu 1/2 kary, lecz dopiero po odbyciu 2/3 kary.

W związku z tak jednoznacznie skonstruowanym roszczeniem pozwu oraz okolicznościami wskazanymi na jego poparcie, zwrócić należy uwagę na treść wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2008 r. (II CSK 364/08), w którym zaznaczono, że podstawą wyrokowania w granicach przekraczających żądanie powoda, nie mogą być okoliczności faktyczne, nawet jeżeli zostały przytoczone w toku procesu przez stronę pozwaną, jeżeli tylko powód nie objął ich następnie swoimi twierdzeniami. Nadto z art. 321 § 1 k.p.c. wynika, że Sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. Zakaz orzekania ponad żądanie, będący przejawem zasad dyspozycyjności i kontradyktoryjności, oznacza, że o treści wyroku zarówno w sensie pozytywnym, jak i negatywnym decyduje żądanie strony. W unormowaniu tym jest bowiem mowa o żądaniu w rozumieniu art. 187 § 1 k.p.c., a w myśl tego przepisu obligatoryjną treść każdego pozwu stanowi dokładnie określone żądanie oraz przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie. Orzecznictwo wskazuje na kardynalną zasadę orzekania tylko w zakresie zgłoszonym przez powoda.

Dlatego też wypada zaznaczyć, że w toku całego postępowania powód, ani jego pełnomocnik, nie zgłosił żądania ochrony jednoznacznie zdefiniowanych dóbr osobistych, których naruszenie miało by związek z okolicznościami odbywania kary pozbawienia wolności i ich ewentualnym wpływem na jego stan zdrowia, czy też prawidłowością leczenia w warunkach izolacji penitencjarnej. Nie podnosił zatem, że do naruszenia jego dóbr doszło podczas odbywania kary pozbawienia wolności, ani też nie wskazywał żadnej z jednostek penitencjarnych, w których był osadzony, jako podmiotu odpowiedzialnego za te naruszenia. Jego stanowisko procesowe było jednoznaczne i wyraźnie wskazywało, że naruszenie dóbr osobistych upatrywał wyłącznie w nieprawidłowym powołaniu przez Sąd Okręgowy w Białymstoku art. 64 § 1 k.k. jako podstawy skazania, a jedynie na okoliczność rozmiaru doznanej z tego powodu krzywdy wskazywał na niedogodności związane z odbywaniem kary pozbawienia wolności w tym na niemożność leczenia w warunkach wolnościowych.

To zaś oznacza, że sąd orzekający w sprawie był związany żądaniem powoda, które też wyznaczało zakres postępowania dowodowego. Zgodnie z wywodzącą się z prawa rzymskiego regułą da mihi factum, dabo tibi ius (podasz fakty, otrzymasz ochronę prawną), wynikającą w prawie procesowym z nałożenia na powoda obowiązku przytoczenia okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, zbędne było prowadzenia postępowania dowodowego w celu zbadania aktualnego stanu zdrowia powoda. Niedopuszczalne jest bowiem orzekanie o zgłoszonych w pozwie roszczeniach, na innej podstawie faktycznej, niż wskazana przez stronę powodową. Wbrew argumentom apelacji, nie można zatem dopatrzeć się nieprawidłowości w nieprzeprowadzeniu dowodów z opinii wnioskowanych biegłych lekarzy z różnych specjalności, skoro przedmiotem postępowania dowodowego mogły być tylko fakty mające istotne znaczenie dla merytorycznej oceny dochodzonego roszczenia. Domaganie się więc przeprowadzenia dowodów na inne okoliczności (zbadanie stanu zdrowia powoda), nie mogło być uwzględnione przez sąd orzekający, gdyż dowody te nie mogły wnieść nic istotnego do sprawy, a ich przeprowadzenie prowadziłoby do przewlekłości postępowania.

Odnosząc się zaś do zarzutów prawa materialnego, przede wszystkim podkreślić należy, że art. 77 ust. 1 Konstytucji RP wyraża konstytucyjne prawo do odszkodowania za bezprawne wyrządzenie szkody przez władzę publiczną, jednak nie wskazuje, jaka szkoda podlega naprawieniu, ani nie rozstrzyga co decyduje o wymaganej przesłance bezprawności i na jakiej drodze ma nastąpić realizacja uprawnienia odszkodowawczego. Te kwestie pozostawione są kompetencji ustawodawcy, który m.in. w kodeksie cywilnym w sposób szczególny uregulował odpowiedzialność: za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej w art. 417 k.c. oraz za szkody spowodowane wydaniem aktu normatywnego lub orzeczenia - w art. 417 ¹ k.c.

Odpowiedzialność deliktowa Skarbu Państwa, oparta na wskazanych przepisach powstaje wówczas, gdy spełnione są łącznie jej trzy ustawowe przesłanki: bezprawność działania lub zaniechania sprawcy, szkoda oraz normalny związek przyczynowy między bezprawnym zachowaniem sprawcy a szkodą. Bezprawność oznacza naruszenie przez władzę publiczną przepisów prawa, ale jedynie takie naruszenie, które stanowiło warunek konieczny do powstania szkody i którego normalnym następstwem w danych okolicznościach jest powstanie szkody. Powód nie wykazał żadnej z tych przesłanek.

Podkreślić przede wszystkim należy, że Sąd Okręgowy wyraził w pełni prawidłowy pogląd w kwestii niedopuszczalności dochodzenia roszczeń odszkodowawczych na podstawie art. 417 § 1 k.c. w zw. z art. 417 ¹ § 2 k.c. w przypadku braku prejudykatu stwierdzającego wadliwość orzeczenia, z którego wydaniem strona wiązała swoją szkodę. Z treści art. 417 ¹ § 2 k.c. wynika, że niezgodność z prawem prawomocnego orzeczenia nie może być przedmiotem samodzielnych ustaleń sądu w procesie o naprawienie szkody. Sąd rozpoznający sprawę o odszkodowanie nie jest więc właściwy do indywidualnej oceny legalności konkretnego wyroku lub postanowienia wskazywanego jako źródło szkody. Przepis ten nie tylko nie upoważnia sądów odszkodowawczych do samodzielnego stwierdzania bezprawności orzeczeń, ale odsyła w tym zakresie do właściwych procedur. W postępowaniu cywilnym szczególnym przewidzianym do tego trybem jest skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (art. 424 ¹ - art. 424 ¹² k.p.c.). Natomiast w postępowaniu karnym stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądu może nastąpić bądź w trybie wznowienia postępowania (art. 540 i nast. k.p.k.), bądź w wyniku rozpoznania kasacji (art. 518 i nast. k.p.k.), gdy dojdzie do uchylenia lub zmiany wyroku.

W niniejszym postępowaniu skarżący zaś nie wykazał, aby uzyskał w jednym z wymienionych trybów prejudykat stwierdzający niezgodność z polskim prawem prawomocnego orzeczenia (wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 29 stycznia 2008 r., sygn. akt III K 107/07), które wskazywał, jako źródło swojej szkody (krzywdy). Zaznaczyć należy, że Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 8 lipca 2014 r. stwierdził brak podstaw do wznowienia postępowania karnego (sygn. akt III KO 30/14), zaś Prokurator Generalny w kolejnych pismach: nr (...) z dnia 26 czerwca 2009 r., nr (...) z dnia 30 maja 2012 r. i nr (...) z 26 lipca 2012 r., odmówił wniesienia na korzyść skazanego kasacji od wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 13 maja 2007 r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 29 stycznia 2008 r.

Wobec tego w pełni podzielić należało stanowisko Sądu pierwszej instancji, że brak stosownego prejudykatu wywołuje skutki w zakresie prawa materialnego, w postaci niemożności skutecznego dochodzenia roszczenia odszkodowawczego od Skarbu Państwa na podstawie art. 417 § 1 k.c. w zw. z art. 417 ¹ § 2 k.c. Sąd odszkodowawczy nie może bowiem samodzielnie rozstrzygać o legalności orzeczenia, gdyż stwarza to niebezpieczeństwo wydawania sprzecznych rozstrzygnięć. Wobec tego do czasu, gdy wadliwość prawomocnego orzeczenia, z którego wydaniem strona wiąże odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa, nie zostanie stwierdzona w odrębnym postępowaniu, orzeczenie to uznaje się za odpowiadające prawu. Dlatego też zgodzić się należało z rozstrzygnięciem Sądu Okręgowego w przedmiocie oddalenia powództwa.

Niezależnie od powyższego wskazać także należy, że samodzielnie dokonana przez Sąd Apelacyjny analiza treści wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 29 stycznia 2008 r., sygn. akt III K 107/07, nie pozwala na przyjęcie, że doszło do naruszenia jakichkolwiek dóbr osobistych powoda wskutek umieszczenia art. 64 § 1 k.k. w podstawie prawnej skazania. Zaznaczyć należy, że z sentencji tego wyroku wyraźnie wynika, że A. W. został skazany za zbrodnię zabójstwa, której dopuścił się w warunkach recydywy (przed upływem 5 lat po odbyciu kary ponad 6 miesięcy pozbawienia wolności wymierzonej za umyślne przestępstwo podobne). Okoliczności te w niniejszej sprawie nie były kwestionowane, podobnie jak prawidłowość zastosowania w kwalifikacji prawnej tego czynu obok art. 148 § 1 k.k. także art. 64 § 1 k.k. Popełnienie przestępstwa w warunkach recydywy (specjalnej, podstawowej, czy multirecydywy), jako że należy to do istoty przestępstwa, nie mogło zostać pominięte ani w opisie czynu, ani w kwalifikacji prawnej zbrodni zabójstwa, o której mowa w art. 148 § 1 k.k. Nie miało ono jednak żadnego znaczenia dla wymiaru kary, albowiem zgodnie z art. 64 § 3 k.k. przewidziane w § 1 lub 2 tego przepisu, podwyższenie górnego ustawowego zagrożenia nie dotyczy zbrodni. Dlatego też również w wyroku w sprawie III K 107/07 nie doszło do podwyższeniu górnej granicy ustawowego zagrożenia karą, gdyż wobec A. W. orzeczono karę 15 lat pozbawienia wolności, a zatem mieszczącą się w granicach ustawowych dla zbrodni z art. 148 § 1 k.k. Wobec tego nawet błędne wskazanie w podstawie prawnej wymiaru kary wyroku karnego obok art. 148 § 1 k.k. również przepisu art. 64 § 1 k.k. w żaden sposób nie wpłynęło na rzeczywiście wymierzoną karę.

Nadto nie można zgodzić się ze skarżącym, że to właśnie błędne umieszczenie art. 64 § 1 k.k. w podstawie prawnej wymiaru kary, skutkowało uznaniem go za recydywistę w rozumieniu art. 78 § 2 k.k., co w efekcie doprowadziło do ograniczeń w ubieganiu się o warunkowe przedterminowe zwolnienie wynikających właśnie z art. 78 § 2 k.k. Wyjaśnić zatem należy, że ograniczenia te dotyczą wyłącznie skazanych określonych w art. 64 § 1 lub 2 k.k. i w takich warunkach odbywających karę pozbawienia wolności. Ograniczenie zawarte w art. 64 § 3 k.k. odnosi się tylko do określenia górnej granicy wymiaru kary w stosunku do sprawców zbrodni popełnionych w warunkach recydywy specjalnej. Nie odnosi się do innych skutków skazania w warunkach recydywy za zbrodnię, w tym także do konsekwencji określonych w art. 78 § 2 k.k. Jedynie gdyby w opisie popełnionego przez niego czynu (przestępstwa) nie wskazano recydywy określonej w art. 64 § 1 lub 2 k.k. i nie powołano odpowiedniego przepisu w kwalifikacji prawnej, to wówczas nie byłoby podstaw zastosowania, wobec takiego sprawcy, ograniczeń wynikających właśnie z art. 78 § 2 k.k.

Oznacza to zatem, że nawet gdyby przyjąć, iż w przypadku powoda, czyli sprawcy zbrodni określonej w art. 148 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. (zabójstwa popełnionego) w warunkach recydywy, doszłoby do wyeliminowania z podstawy wymiaru kary przepisu art. 64 § 1 k.k., to nadal byłby on traktowany jako osoba skazana w warunkach tego przepisu, bowiem nie prowadziłoby to do jednoczesnej zmiany ani opisu czynu, ani jego kwalifikacji prawnej. Nie otworzyłoby więc skazanemu (powodowi) drogi do ubiegania się o warunkowe przedterminowe zwolnienie wcześniej niż po upływie 2/3 kary, gdyż nadal pozostaje on sprawcą skazanym w warunkach określonych w art. 64 § 1 k.k.

Nie znajdując zatem podstaw do zakwestionowania zaskarżonego wyroku Sądu pierwszej instancji, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację powoda jako bezzasadną.

O kosztach przyznanych radcy prawnemu ustanowionemu z urzędu dla powoda orzeczono na podstawie art. 22 ³ ust. 1 ustawy z 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 233 z zm.) w związku z § 2 i § 4 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 18 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U. z 2016 r., poz. 1715) oraz § 8 pkt 6 w zw. z § 16 ust. 1 pkt 2) tego rozporządzenia.

(...)