Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 września 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący	:	SSA Dariusz Małkiński
Sędziowie	:	SA Elżbieta Bieńkowska (spr.) SA Beata Wojtasiak
Protokolant	:	Agnieszka Charkiewicz

po rozpoznaniu w dniu 20 września 2018 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa S. A.

przeciwko Skarbowi Państwa -(...)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Suwałkach

z dnia 4 grudnia 2017 r. sygn. akt I C 877/15

oraz zażalenia powoda

na postanowienie Sądu Okręgowego w Suwałkach

z dnia 9 lutego 2018 r. sygn. akt I C 877/15

I.  oddala apelację;

II.  zmienia zaskarżone postanowienie w punkcie b o tyle, że w miejsce kwoty 1.863 (jeden tysiąc osiemset sześćdziesiąt trzy) złote nakazuje ściągnąć od powoda kwotę 1.200 (jeden tysiąc dwieście) złotych;

III.  oddala zażalenie w pozostałej części;

IV.  zasądza od powoda na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 2.400 (dwa tysiące czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

B. W. D. E. B.

Sygn. akt I ACa 218/18

I ACz 343/18

UZASADNIENIE

W pozwie skierowanym przeciwko następującym statio fisci Skarbu Państwa: (...) powód S. A. domagał się ostatecznie zasądzenia na swoją rzecz 123.842,69 zł tytułem odszkodowania za okres zwolnienia ze służby celnej z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty. Ponadto wniósł o zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew (...) wniosła o przesłanie odpisu pozwu wraz z załącznikami Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, wskazując, że zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 5 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa Skarb Państwa jest obowiązkowo reprezentowany w sprawach rozpoznawanych w I instancji przez (...)Analogiczne stanowisko zajął (...).

W odpowiedzi na pozew Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa zastępująca Skarb Państwa reprezentowany przez(...) wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego Skarbu Państwa. Strona pozwana kwestionowała zaistnienie przewlekłości w toku postępowania karnego prowadzonego wobec powoda. Pozwany podniósł też zarzut przedawnienia roszczeń powoda w części, tj. za okres od 21 sierpnia 2006 r. do 25 lutego 2012 r., wskakując, iż powód wniósł pozew 25 lutego 2015 r. (art. 442 § 1 k.c.). Strona pozwana kwestionowała też wystąpienie deliktu legislacyjnego a także żądaną przez powoda wysokość odszkodowania.

Wyrokiem z dnia 4 grudnia 2017 r. (...)zasądził od Skarbu Państwa reprezentowanego przez (...) zastępowanego przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej na rzecz powoda S. A. kwotę 40.689,08 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 13 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty (pkt I) i oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt II).

Postanowieniem z dnia 9 lutego 2018 r. Sąd ten uzupełnił wyrok w ten sposób, że w pkt III wyroku zasądził od pozwanego Skarbu Państwa reprezentowanego przez (...) zastępowanego przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej na rzecz powoda S. A. kwotę 825 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt a), zaś w pkt IV wyroku zasądził od powoda S. A. na rzecz Skarbu Państwa - (...) 1863,60 zł tytułem brakujących kosztów sądowych w sprawie (pkt b).

Sąd Okręgowy ustalił, że na dzień 21 sierpnia 2006 r. S. A. pełnił służbę inspektora celnego dyspozytora celnego w (...) w B. (...)w B.. Decyzją z dnia 22 sierpnia 2006 r. dyrektor Izby Celnej w B. działając m. in. na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej (Dz. U. Nr 154 z 2004r., poz. 1641 z późn. zm.) zawiesił powoda w pełnieniu obowiązków służbowych na okres trzech miesięcy z zachowaniem w tym czasie 50% uposażenia przysługującego powodowi na dzień zawieszenia.

Decyzją dyrektora Izby Celnej w B. z dnia 31 lipca 2007 r. powód na mocy art. 25 ust. 1 pkt 8a ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej (Dz. U. z 2004r., Nr 156, poz. 1641 z późn. zm.) z dniem doręczenia decyzji, tj. 16 sierpnia 2007 r. został zwolniony ze służby.

S. A. pełnił służbę celną od 1 września 1993 r., w sierpniu 2006 r. otrzymał 3.543, 85 zł uposażenia oraz 191,65 zł dodatku za służbę w godzinach nocnych. We wrześniu 2006 r. otrzymał uposażenie w kwocie 1.682,91 zł, w okresie od października 2006 r. do lipca 2007 r. powód otrzymywał uposażenie w kwocie 1.689,32 zł miesięcznie, zaś w sierpniu 2007r. otrzymał uposażenie w kwocie 844,66 zł.

Po zwolnieniu ze służby powód był zatrudniony w okresie od 17 sierpnia 2007 r. do 5 kwietnia 2008 r. w pełnym wymiarze czasu w zakładzie pracy S. L. na stanowisku specjalisty do spraw zaopatrzenia, sprzedaży i marketingu za wynagrodzeniem 936 zł brutto miesięcznie oraz w okresie od 6 maja 2008 r. do 31 maja 2010 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierownika stolarni za wynagrodzeniem 1.500 zł miesięcznie. W okresie od 5 lipca 2010 r. do 4 października 2010 r. S. A. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku doradcy techniczno-handlowego za wynagrodzeniem 2.200 zł brutto, zaś w okresie od 1 października 2010 r. do 31 grudnia 2012 r. wykonywał dodatkowo prace na podstawie umowy zlecenia, za co otrzymywał miesięcznie wynagrodzenie w kwocie 800 zł brutto. W okresie od 4 stycznia 2013 r. do 31 marca 2013 r. S. A. posiadał status osoby bezrobotnej. Wcześniej, bo w okresie od 1 czerwca 2010 r. do 4 lipca 2010 r. powód także posiadał status osoby bezrobotnej, przy czym przez pierwsze trzy miesiące pobierał zasiłek dla bezrobotnych w kwocie 742,10 zł, zaś w kolejnych miesiącach zasiłek w kwocie 582,70 zł. Z dniem 29 marca 2013 r. powód zarejestrował własną działalność gospodarczą w zakresie realizacji projektów budowlanych związanych ze wznoszeniem budynków. W 2013 r. z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej powód osiągnął dochód w kwocie 6.524, 57 zł.

Prawomocnym wyrokiem (...)z dnia 30 stycznia 2012 r. w sprawie VII K 349/08 S. A. został uniewinniony od popełnienia zarzucanych mu w tym postępowaniu czynów. Wyrok Sądu Rejonowego w Białymstoku uprawomocnił się z dniem 5 lipca 2013 r. W postępowaniu karnym powodowi postawiono zarzuty bezpośrednio związane z pełnioną przez niego służbą, tj. tego, że:

- w dniu 6 lutego 2006 r. w B., jako kierownik zmiany dyspozytor celny oddziału celnego w B. działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej wspólnie i porozumieniu z T. G., R. Z. i innymi osobami przekroczył swoje uprawnienia umożliwiając wwóz na terytorium Polski przez R. Z. i E. N. w samochodzie V. nr rej. (...) i obywatela (...) A. H., w samochodzie V. nr rej. (...), wyrobów akcyzowych bez ich uprzedniego oznaczenia znakami akcyzy, w ilościach i wartościach przekraczających dopuszczalne normy, w postaci papierosów różnych marek w łącznej ilości nie mniejszej, niż 5.000 paczek, wartości nie mniejszej niż 9.274,32 zł oraz alkoholu w postaci wódek różnych marek, w nieustalonej dotychczas wartości i ilości, w ten sposób, że wiedząc, iż w pojazdach tych przewożone będą wymienione wyroby w porozumieniu z T. G. powierzył te obowiązki na stanowisku odpowiedzialnego za przywóz osobowy , które to stanowisko nie zostało wylosowane, G. K., który zadeklarował, a następnie zaniechał kontroli wskazanych pojazdów, pozorując jedynie czynności kontrolne i odstąpił od podjęcia działań zmierzających do ujawnienia faktu popełnienia przestępstwa polegającego na sprowadzeniu wbrew przepisom ustawy powyższych wyrobów akcyzowych oraz do zatrzymania tych wyrobów i przewożących ich osób, czym działał na szkodę interesu publicznego, tj. o czyn z art. 231 § 1 i 2 k.k.,

- w dniu 6 lutego 2006 r. w B. działając wspólnie i w porozumieniu z T. G. i innymi osobami w zamiarze, aby R. Z., E. N. i A. H. dokonali czynu zabronionego polegającego na przywozie z(...)na terytorium RP wbrew obowiązującym ograniczeniom co do wartości i ilości zwolnionych od należności przywozowych towarów w postaci wyrobów akcyzowych bez ich uprzedniego oznaczenia znakami akcyzy, ułatwił im popełnienie tego czynu w ten sposób, że w porozumieniu z T. G. powierzył obowiązki na stanowisku odpowiedzialnego za przywóz osobowy, które to stanowisko nie zostało wylosowane G. K., który zadeklarował, a następnie zaniechał dokonania kontroli samochodów, którymi podróżowali wymienieni, wiedząc, że przewożono w nich papierosy nieustalonych marek, w łącznej ilości nie mniejszej niż 5.000 paczek, łącznej wartości nie mniejszej niż 9.274,32 zł oraz alkohol w postaci wódek różnych marek nieustalonych, nieustalonej ilości i wartości, pozorując jedynie czynności kontrolne i odstępując tym samym od podjęcia działań zmierzających do ujawnienia faktu popełnienia tego przestępstwa oraz do zatrzymania wskazanych wyrobów i przewożących ich osób i dopuszczając do przemytu wymienionych wyrobów, wskutek czego Skarb Państwa został narażony na uszczuplenie należności w podatku akcyzowym w kwocie nie mniejszej, niż 29.232 zł, co stanowi małą wartość tj. o czyn z art. 18 § 3 kk w zw. z art. 63 § 2 i 4 k.k.s.

Akt oskarżenia do (...)wpłynął w dniu 29 czerwca 2007 r.(...) postanowieniem z dnia 20 sierpnia 2007 r. uznał się niewłaściwym i sprawę przekazał (...) ten zaś postanowieniem z dnia 9 października 2007 r. przekazał sprawę do rozpoznania (...). Ostatecznie(...) postanowieniem z dnia 7 listopada 2007 r., rozpoznając zażalenie jednego z obrońców, rozstrzygnął kwestię właściwości (...) do rozpoznania sprawy.

Wydanie przez (...) postanowienia o przekazaniu sprawy według właściwości w dniu 20 sierpnia 2007 r. należy uznać za dokonane z nieuzasadnioną zwłoką, zważywszy, że akt oskarżenia wpłynął w dniu 29 czerwca 2007 r. Spowodowało to dalsze przedłużenie postępowania na etapie rozstrzygnięcia kwestii właściwości sądu (tak też Sąd Apelacyjny w Białymstoku w uzasadnieniu postanowienia w sprawie II S 5/13).

W dniu 30 listopada 2007 r. sędzia referent wyznaczył pierwszy termin rozprawy. Terminy rozpraw odbywały się regularnie w okresie od 13 marca 2008 r. do 2 października 2008 r. Na rozprawach w dniu 30 października 2008 r. oraz 23 listopada 2009r. Sąd postanowieniami wydanymi w trybie art. 397 § 1 k.p.k. dwukrotnie przekazywał sprawę Prokuratorowi celem usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego (braku następczej zgody Sądu Okręgowego na dokonywanie kontroli operacyjnej rozmów telefonicznych stosunku do większości oskarżonych, braku protokołów odtworzenia rozmów telefonicznych).Doprowadziło to do przerw w toczącym się postępowaniu w okresie od 30 października 2008 r. do 13 marca 2009 r. oraz w okresie od 23 listopada 2009 r. do 8 października 2010 r. Decyzje o zwrocie sprawy do postępowania przygotowawczego były podjęte na zbyt późnym etapie postępowania i w tym zakresie spowodowały jego przewlekłość trwającą 454 dni, co odpowiada piętnastu miesiącom i czterem dniom (por. również uzasadnienie postanowienia Sądu Okręgowego w sprawie II S 5/13).

Kolejny okres przewlekłości miał miejsce na etapie postępowania apelacyjnego, gdzie pomiędzy datą wyznaczenia rozprawy apelacyjnej, a datą przekazania sprawy z Sądu I instancji upłynął okres czterech miesięcy.

Prawomocnym postanowieniem z dnia 7 czerwca 2013 r. w sprawie II S 5/13 (...) na skutek wniosku A. B. (1), (który również występował jako oskarżony w sprawie VII K 349/08 (...)oraz w sprawie VIII Ka 841/12(...)) stwierdził, że w obu postępowaniach toczonych przeciwko oskarżonemu A. B. (2) nastąpiła przewlekłość postępowania. Przewlekłość postępowania na etapie postępowania przed Sądem I instancji trwała 484 dni (30 dni w wyniku zbyt późnego przekazania sprawy do rozpoznania według właściwości, 454 dni w wyniku dwukrotnego zbyt późnego zwrotu sprawy do Prokuratorowi do uzupełnienia istotnych braków postępowania) oraz 90 dni w postępowaniu przed Sądem II instancji w wyniku wyznaczenia z nieuzasadnionym opóźnieniem terminu rozprawy przed Sądem apelacyjnym. Oznacza to, że łącznie przewlekłość postępowania przed sądami karnymi obu instancji wynosiła 574 dni, a prawomocne orzeczenie w sprawie winno zapaść 5 stycznia 2012 r. Liczba dni, za które powodowi należne jest odszkodowanie wynosi 361 za 2012 r. oraz 186 za 2013 r., łącznie 547 dni. Prawomocny wyrok ostatecznie rozstrzygający kwestię odpowiedzialności karnej powoda zapadł bowiem dopiero w dniu 5 lipca 2013 r.

Decyzją z dnia 4 listopada 2013r. dyrektor(...) w B. przywrócił powoda S. A. do służby stałej w(...)z dniem 4 listopada 2013 r. W dniu 15 listopada 2013 r. powodowi S. A. wypłacono świadczenie pieniężne w kwocie 14.689,06 zł za okres pozostawania poza służbą na mocy art. 108 ust. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o(...).

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd nie podzielił stanowiska powoda, iż całość postępowania w sprawie karnej obejmująca okres po zwolnieniu ze służby celnej była prowadzona przewlekle. Po dokonaniu analizy akt sprawy karnej stwierdził, że stawiany powodowi zarzut był związany z zarzutami wobec innych oskarżonych, a sama sprawa dotyczyła szeroko rozumianych nieprawidłowości w kontroli celnej. Uznał jednak, że powód dowiódł, że w postępowaniu karnym toczącym się z jego udziałem doszło do nieuzasadnionej zwłoki, dlatego też uwzględnił w części roszczenie odszkodowawcze wywodzone na podstawie art. 417 § 1 k.c.

Sąd Okręgowy nie podzielił przy tym stanowiska pozwanego, iż S. A. przyczynił się do zwiększenia szkody, nie wywodząc skargi na przewlekłość postępowania. Zaznaczył, że to organy postępowania przygotowawczego i sąd winny prowadzić postępowanie profesjonalnie i sprawnie. Obciążanie obywatela rolą kontrolującego sprawność postępowania poprzez korzystanie ze skargi na przewlekłość, nie zasługuje zaś na aprobatę. Wskazał, że to w związku z postępowaniem karnym doszło do zwolnienia powoda ze służby i na skutek toczącego się postępowania powód osiągał dochody znacznie niższe, niż dochody osiągane ze służby w(...). Zdaniem Sądu, istniał więc związek przyczynowy pomiędzy zaistniałą szkodą w mieniu powoda a przewlekle, niezgodnie z prawem, prowadzonym postępowaniem karnym.

Jednocześnie Sąd Okręgowy stwierdził, że okres od uprawomocnienia się wyroku w sprawie karnej do przywrócenia powoda do służby nie mógł zostać uznany jako okres przewlekłości postępowania karnego. Wskazał, że postępowanie w sprawie karnej zostało prawomocnie zakończone, a okoliczność, iż przywrócenie powoda do służby nastąpiło kilka miesięcy później, nie ma adekwatnego związku przyczynowego z toczącym się przewlekle procesem. Proces karny zakończył się bowiem prawomocnie z dniem 5 lipca 2013 r.

Celem ustalenia wysokości poniesionej przez powoda szkody Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu księgowości S. P. na okoliczność ustalenia wysokości utraconego przez powoda dochodu. Zaznaczył, że opinia dotyczy znacznie dłuższego okresu, niż ten ostatecznie przyjęty przez Sąd, gdyż obejmuje okres zawieszenia w służbie, a powód ostatecznie domagał się odszkodowania za okres zwolnienia ze służby. Uznając, że charakter pracy powoda przed zwolnieniem był najbardziej zbliżony do charakteru pracy R. A., Sąd stwierdził, że uposażenie wymienionego funkcjonariusza celnego winno stanowić podstawę wyliczenia utraconego przez powoda dochodu. Oceniając zeznania powoda i przesłuchanych funkcjonariuszy celnych uznał, że w (...) ścieżka kariery zawodowej była przewidywalna i mimo uznaniowości pewnych składników wynagrodzeń, funkcjonariusze pełniący służbę na analogicznych stanowiskach osiągali porównywalne wynagrodzenia. Miesięczne wynagrodzenie powoda w 2012 r. i 2013 r. (kiedy to postępowanie karne winno już być prawomocnie ukończone) wynosiłoby 2.722,07 zł netto oraz 250 zł netto dodatku za pracę w godzinach nocnych i dodatku granicznego miesięcznie (opinia biegłej z zakresu księgowości S. P.). Sąd stwierdził, że miesięczny dochód powoda w 2012 r. i 2013 r. wynosiłby 2.972,07 zł netto miesięcznie. Tym samym dzienny dochód powoda w służbie celnej w 2012 i 2013 r. wynosił 99,07 zł netto. Zaznaczył, że gdyby postępowanie karne nie toczyło się przewlekle, powód w okresie od 6 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r. osiągnąłby dochód w kwocie 35.764, 27 zł netto, zaś w okresie od 1 stycznia 2013 r. do 4 lipca 2013 r. osiągnąłby dochód w kwocie 18.427,02 zł netto. Zaznaczył, że w okresie od 6 stycznia 2012 r. do 5 lipca 2013 r. powód osiągnął następujące dochody z innych źródeł:

- z tytułu umowy zlecenia w okresie od 1 października 2010 r. do 31 grudnia 2012 r. powód osiągnął dochód w kwocie 18.824 zł, co oznacza dzienny dochód w okresie od 5 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r. na poziomie 23,24 zł netto (18.824 zł : 27 miesięcy, daje miesięczny dochód z tytułu umowy zlecenia na poziomie 697,18 zł netto, a ten wynik z kolei dzielony przez 30 dni w miesiącu daje dochód na poziomie 23, 24 zł netto);

- w okresie do 4 stycznia 2013 r. do 31 marca 2013 r. powód posiadał status osoby bezrobotnej bez prawa do zasiłku, a następnie w 2013 r. aż do przywrócenia do służby 4 listopada 2013 r. prowadził działalność gospodarczą, z której osiągnął dochód w kwocie 5.906,17 zł netto. Stosując operacje rachunkowe, jak przy umowie zlecenia, stawka dzienna dochodu osiąganego przez powoda z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w okresie od 1 kwietnia 2013 r. do 3 listopada 2013 r. wynosiła 27,10 zł netto. Zdaniem Sądu, brak przy tym wystarczających dowodów, by przyjmować, aby przelewy pieniężne na konto powoda nieuwidocznione przez niego jako przychód w zeznaniach podatkowych za 2013 r. mogły zostać potraktowane jako dochód. Powód w swoich zeznaniach szczegółowo wyjaśnił relacje zarówno rodzinne, jak i towarzyskie leżące u podstaw dokonywanych przelewów i pomocy powoda w pozyskaniu surowca drzewnego. Zeznania powoda znalazły potwierdzenie w zeznaniach osób dokonujących przelewów. Sąd przyjął zatem, że przelewane na konto powoda środki pieniężne przekazane były przez znajomych i dalszą rodzinę jako środki na zakup drewna.

W rezultacie Sąd Okręgowy przyjął, że hipotetyczny dochód netto powoda w służbie celnej za okres od 6 stycznia 2012 r. do 4 lipca 2013 r. winien zostać pomniejszony o dochód netto osiągnięty z tytułu działalności na podstawie umowy zlecenia i działalności gospodarczej. Wskazał, że w 2012 r. powód z tytułu działalności na podstawie umowy zlecenia osiągnął dochód 8.389, 64 zł (361 dni x 23, 24 zł netto (stawka dzienna). W 2013 r. powód z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w okresie od 1 kwietnia 2013 r. do 4 lipca 2013 r. osiągnął dochód w kwocie 5.013,50 zł netto (185 dni x 27,10 zł netto stawki dziennej). Zaznaczył, że celem obliczenia utraconych korzyści powoda - utraconych dochodów ze służby należało więc odjąć od sumy hipotetycznych zarobków powoda za okres od 6 stycznia 2012 r. do 4 lipca 2013 r. obliczonych przy zastosowaniu stawki dziennej 99,07 zł netto (35764, 27 zł za 2012 r. oraz 18 327,95 zł za 2013 r. co daje kwotę 54.092, 22 zł netto) sumę dochodów osiągniętych w tym czasie ze wskazanych wyżej źródeł zarobkowania powoda (8389,64 zł oraz 5013,50 zł). Oznacza to, że kwota utraconych przez powoda w okresie od 6 stycznia 2012 r. do 4 lipca 2013 r. korzyści z tytułu dochodów ze służby celnej wynosiła 40.689,08 zł i w takim też zakresie Sąd Okręgowy uwzględnił roszczenie odszkodowawcze powoda.

Za najbardziej miarodajną do ustalenia utraconego na skutek przewlekle prowadzonego postępowania dochodu powoda Sąd uznał opinię biegłej z zakresu księgowości S. P., wskazując, że opinia ta umożliwiła precyzyjne określenie stawek dziennych netto: zarówno hipotetycznego dochodu powoda ze służby celnej, jak i stawek dziennych netto wynagrodzenia z dodatkowych źródeł dochodu w okresie przewlekłości postępowania. Zaznaczył, że ostateczna wysokość przyjętych przez Sąd utraconych dochodów powoda była zależna od okresu przyjętego przewlekłego prowadzenia postępowania karnego stanowiącego źródło szkody. Opinię sporządzoną przez biegłą S. P. Sąd uznał za zgodną z zasadami logiki i wiedzy powszechnej. Wskazał, że ustala ona wysokość hipotetycznego dochodu netto powoda w oparciu o wynagrodzenie funkcjonariusza celnego pełniącego najbardziej zbliżoną do powoda służbę w spornym okresie - R. A.. Uwzględnia też, że w przyjętym przez Sąd okresie powód pełniłby zarówno służbę w godzinach nocnych, jak i służbę graniczną.

Zdaniem Sądu, opinia biegłego M. K. nie pozwalała na precyzyjne określenie stawek dziennych zarówno hipotetycznego dochodu powoda, jak i stawek dziennych dochodu osiągniętego z innych źródeł, stąd też Sąd nie przyjął jej za podstawę swoich ustaleń.

Do utraconych korzyści, jakie powód mógłby osiągnąć, gdyby nie wyrządzono mu szkody przewlekle prowadząc postępowanie karne (art. 361 § 2 k.c.) Sąd zaliczył utracone dochody, dlatego też uwzględnił roszczenie odszkodowawcze powoda w zakresie utraconych dochodów ze służby celnej w okresie od 6 stycznia 2012 r. do 4 lipca 2013 r. w kwocie 40.689,08 zł. W pozostałym zakresie roszczenie powoda oddalił jako niezasadne.

Sąd nie podzielił przy tym argumentów strony powodowej odnośnie deliktu legislacyjnego i związanej z tym odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa na podstawie art. 417 ¹ k.c., wskazując, że strona powodowa nie przedstawiła w toku postępowania prejudykatu potwierdzającego, że przepisy ustawy o Służbie Celnej na podstawie których powód został zwolniony ze służby po postawieniu w stan oskarżenia były nie zgodne z Konstytucją lub ratyfikowaną umową międzynarodową.

Jako chybioną ocenił także argumentację strony pozwanej, jakoby doszło do przedawnienia roszczeń powoda. W ocenie Sądu powód dopiero w chwili prawomocnego zakończenia postępowania karnego wobec niego możliwym było dokonanie oceny, kto i w jakim zakresie jest odpowiedzialny za przewlekłość postępowania w sprawie.

Odsetki ustawowe za zwłokę Sąd przyznał powodowi od daty wezwania Prokuratorii Generalnej reprezentującej Skarb Państwa do zapłaty odszkodowania tj. od dnia 13 stycznia 2016 r. (data doręczenia pozwu), o czym orzekł na podstawie art. 455 k.c. oraz art. 481 § 1 k.c.

Orzeczenie o kosztach procesu zapadło na podstawie art. 100 k.p.c. oraz § 6 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 461 z późn. zm.) i § 6 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r. poz. 490 z zm.). Rozdzielając stosunkowo koszty procesu pomiędzy stronami Sąd kierował się wynikiem sprawy, wskazując, że powód wygrał sprawę w około 33%. Zważywszy na przegraną w wysokości 67% powód winien partycypować w sumie kosztów procesu na poziomie 8.985 zł, a poniósł koszty w kwocie 9.810 zł, zatem Skarb Państwa winien zwrócić powodowi kwotę 825 zł.

Brakującymi kosztami sądowymi w kwocie 1.863,60 zł obciążono powoda w części w jakiej przegrał sprawę stosownie do treści art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz. U. z 2014 r., poz. 1025 ze zm.). Łączny koszt opinii biegłych z zakresu księgowości opiewał na kwotę 2.781,49 zł i zważywszy na wynik sprawy powód winien partycypować w brakujących kosztach sądowych w sprawie na poziomie 67 %, tj. 1.863,60 zł.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód. Zaskarżył go w części, tj. co do punktu II w zakresie oddalającym powództwo co do kwoty 36.056,40 zł wraz z odsetkami od tej kwoty od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty i zarzucił:

1. naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy tj.:

a) art 233 §1 k.p.c. w zw. z art. 285 §1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 286 k.p.c. poprzez oparcie się przez Sąd przy ustalaniu dochodu powoda utraconego na skutek przewlekłego postępowania na opinii biegłej sądowej z zakresu księgowości mgr S. P. z dnia 5 lipca 2016 r., w sytuacji gdy jest to opinia niepełna jako, że strona pozwana złożyła zastrzeżenia do tej opinii w dniu 21 lipca 2016 r., a na rozprawie z dnia 21 lutego 2017 r. wniosła o wezwanie biegłej na rozprawę bądź zwrócenie się do biegłej, by w formie pisemnej ustosunkowała się do zastrzeżeń, co zgodnie z orzecznictwem obliguje Sąd do zażądania wyjaśnień, jednakże Sąd pomimo braku zarówno opinii ustnej, jak i uzupełniającej biegłej oparł się na niepełnej opinii, zamiast na opinii biegłego sądowego M. K., który wskutek zastrzeżeń obydwu stron złożył uzupełniającą opinię,

b) art. 233 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodów, wyrażającą się w:

- błędnym oparciu na obliczeniach z niepełnej opinii biegłej S. P., w sytuacji, gdy w oparciu o pełną opinię biegłego M. K. wynika, że wynagrodzenie powoda za okres 2012 r. wynosi 6986.28 zł,

- błędnym przyjęciu w oparciu o niepełną opinię biegłej S. P., że w przypadku gdyby postępowanie karne nie toczyło się przewlekle, powód w okresie od 6 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r. osiągnąłby dochód w wysokości 35 764,27 złotych netto, zaś w okresie od 1 stycznia 2013 r. do 4 lipca 2013 r. osiągnąłby dochód w wysokości 18427,02 netto, w sytuacji gdy w oparciu o pełną opinię biegłego M. K. wynika, że dochód ten powinien odpowiednio wynosić 55 995,58 złotych i 27 736,18 złotych w oparciu o wynagrodzenie za ten okres świadka R. A.,

- nieuzasadnionym pominięciu przy ocenie materiału dowodowego zeznania PIT/B powoda za rok 2013 przedłożonego do pozwu, z którego wynika, że powód w okresie od kwietnia do lipca 2013 r. poniósł stratę z działalności gospodarczej, a nie dochód w wysokości 5010,50 zł,

c) art. 232 k.p.c. w zw. z art. w zw. z art. 278 k.p.c. w zw. z art 328 § 2 k.p.c. poprzez dokonanie przez Sąd samoistnych ustaleń wymagających specjalistycznej wiedzy, tj. obliczenie dziennego dochodu powoda za każdy okres, gdy takiego obliczenia brakuje w pełnej opinii biegłego M. K.,

d) art. 351 § 2 k.p.c. poprzez nierozpoznanie wniosku z dnia 18 grudnia 2017 r. o uzupełnienie wyroku (...) z dnia 4 grudnia 2017 r. dotyczącego kosztów postępowania,

2. sprzeczność istotnych ustaleń faktycznych Sądu z treścią zebranego materiału dowodowego poprzez uznanie przez Sąd, że powód poniósł szkodę w wysokości 40 689,08 zł za przewlekłe postępowanie karne, w sytuacji gdy szkoda ta wyniosła 76 745.48 zł.

Wskazując na powyższe zarzuty wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 76 745,48 zł wraz z odsetkami ustawowymi od tej kwoty od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty. Ponadto domagał się rozpoznania nieuwzględnionego wniosku z dnia 18 grudnia 2017 r. o uzupełnienie wyroku (...)z dnia 4 grudnia 2017 r. o rozstrzygnięciu o kosztach postępowania poprzez zasądzenie od strony pozwanej na rzecz kwoty odpowiadającej uwzględnionemu żądaniu ewentualnie orzeczenie o odstąpieniu na podstawie art. 102 k.p.c. od obciążania powoda kosztami strony pozwanej oraz zasądzenia na rzecz powoda od pozwanego poniesionych przez niego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego także za II instancję, według norm przepisanych.

W odpowiedzi strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Powód wniósł także zażalenie na postanowienie uzupełniające skarżone rozstrzygnięcie co do kosztów procesu i kosztów sądowych. Zaskarżył je w części, tj. co do pkt b) oraz pkt a) w zakresie nie zasądzenia na rzecz powoda od pozwanego kosztów procesu ponad kwotę 825 zł i zarzucił:

1) naruszenie przepisów prawa procesowego mające wpływ na treść orzeczenia tj.:

a) art. 100 k.p.c. w zw. z art. 102 k.p.c. poprzez błędne obciążenie powoda przez Sąd kosztami wynagrodzenia biegłego sądowego w kwocie 1 863,60 zł, w sytuacji gdy powód wnosił tylko w pozwie o powołanie dowodu z opinii biegłego sądowego, na który to dowód uiścił zaliczkę, zaś to strona pozwana podważając dowód z opinii biegłego z zakresu rachunkowości S. P. wielokrotnie składając zastrzeżenia do opinii biegłych w niniejszej sprawie, podważając w ten sposób dwie opinie biegłych, w sytuacji, gdy powód zastrzeżenia zgłosił raz, zaś wszystkie opinie wykazały, że powód poniósł znaczną szkodę majątkową, za którą odpowiedzialność ponosi strona pozwana, co oznacza, że kosztami wynagrodzenia biegłego sądowego powinna zostać obciążona strona pozwana, przy czym zasada słuszności przemawia za tym, aby nie obciążać powoda kosztami procesu, w sytuacji, gdy już wynik toczących się równolegle spraw sądowych świadczył o zasadności roszczenia odszkodowawczego powoda, zaś profesjonalny podmiot jakim jest pozwany powinien zdawać sobie z tego sprawę,

c) art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 361 k.p.c. poprzez niewskazanie w uzasadnieniu postanowienia okoliczności mającej istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, a mianowicie faktu, iż dowód z opinii drugiego biegłego M. K. został przeprowadzony z urzędu przez Sąd w wyniku niemożności stawienia się na rozprawę i ustosunkowania do zarzutów strony pozwanej przez biegłą S. P., co jest okolicznością na którą wpływu nie miał powód i w związku z tym nie powinien on zostać obciążony kosztami wynagrodzenia poniesionymi na drugą opinię biegłego sądowego.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty wniósł o zmianę postanowienia w punkcie b poprzez odstąpienie od obciążania powoda kosztami w procesu w całości i o zasądzenie na rzecz powoda od pozwanego poniesionych przez niego kosztów procesu w postępowaniu zażaleniowym, według norm przepisanych.

W odpowiedzi pozwany wniósł o oddalenie zażalenia i zasądzenie od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się niezasadna, zaś zażalenie zasługiwało na uwzględnienie w części.

Wstępnie wskazać należy, że ustalenia faktyczne, jak również ocena prawna przedstawiona przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu skarżonego orzeczenia, znajdują pełną akceptację Sądu Apelacyjnego.

Przechodząc do oceny poszczególnych zarzutów zaprezentowanych w apelacji powoda stwierdzić należy, iż całkowicie chybiony jest zarzut naruszenia art. 232 k.p.c. w zw. z art. 278 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. Wbrew wywodom apelacji Sąd Okręgowy nie dokonał samodzielnie ustaleń wymagających wiedzy specjalnej. W orzecznictwie przyjmuje się, że do potencjalnego naruszenia art. 278 § 1 k.p.c. może dojść tylko wtedy, gdy sąd samodzielnie wypowiada się w kwestiach wymagających wiadomości specjalnych, z pominięciem dowodu z opinii biegłego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2018 r., II UK 378/17). Tymczasem w sprawie niniejszej takiego zaniechania nie sposób się dopatrzeć. Obliczając dzienny dochód powoda za okres objęty sporem, Sąd I instancji dokonał bowiem jedynie prostych działań matematycznych, opierając się w tym zakresie na wnioskach płynących z opinii biegłej sądowej S. P..

Nie były też trafne zarzuty procesowe w ramach, których strona skarżąca kwestionuje dokonaną przez Sąd I instancji ocenę zgromadzonego materiału dowodowego, w tym zwłaszcza wnioski płynące z opinii biegłej sądowej z zakresu rachunkowości S. P.. Powód wywodzi, że opinia biegłej jest niepełna bowiem strona pozwana złożyła do niej zastrzeżenia, przy czym mimo braku zarówno opinii ustnej, jak i uzupełniającej sporządzonej przez niniejszą biegłą, Sąd Okręgowy oparł się na tej właśnie opinii, zamiast na opinii biegłego sądowego M. K., który wskutek zastrzeżeń obydwu stron złożył uzupełniającą opinię. Z taką argumentacją apelacji nie sposób się zgodzić. Sama bowiem okoliczność, że strona przeciwna złożyła zastrzeżenia do kwestionowanej w wywiedzionym środku odwoławczym opinii nie dyskwalifikuje jej, tym bardziej jeśli się zważy, że powód na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego nie kwestionował wniosków płynących z rzeczonej opinii, wskazując wręcz, że do opinii biegłej S. P. nie zgłasza żadnych zarzutów (pismo procesowe, k. 444).

Zaakcentowania również wymaga, że opinia biegłego podlega, jak inne dowody, ocenie według art. 233 § 1 k.p.c., lecz co odróżnia ją pod tym względem, to szczególne dla tego dowodu kryteria oceny, które stanowią poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania sformułowanego w niej stanowiska oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej ocen, a także zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej. Zadaniem biegłego jest udzielenie sądowi, na podstawie posiadanych wiadomości fachowych i doświadczenia zawodowego, informacji i wiadomości niezbędnych do ustalenia i oceny okoliczności sprawy. Jakkolwiek opinia biegłego jest oparta na wiadomościach specjalnych, to podlega ona ocenie sądu w oparciu o cały zebrany w sprawie materiał, a zatem na tle tego materiału dowodowego koniecznym jest stwierdzenie, czy ustosunkowała się ona do wynikających z innych dowodów faktów mogących stanowić podstawę ocen w opinii zawartych oraz czy opierając się na tym materiale w sposób logiczny i jasny przedstawia tok rozumowania prowadzący do sformułowanych w niej wniosków (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2005 r., V CK 659/04, LEX nr 180821; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2003 r., IV CKN 1763/00, LEX nr 78280; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2002, V CKN 1354/00, LEX nr 77046). Nie budzi przy tym żadnych zastrzeżeń konkluzja Sądu I instancji, że przedłożona przez biegłą sądową S. P. opinia jest zgodna z zasadami logiki i wiedzy powszechnej. Dodać także należy, że przedstawione w tej opinii wnioski są należycie umotywowane i szczegółowe, jak również odnoszą się w sposób zupełny do zakreślonej przez Sąd tezy dowodowej. Rzeczona opinia była zatem w pełni przydatna do dla celów dowodowych i poczynienia ustaleń w sprawie, gdyż pozwoliła precyzyjnie określić stawki dzienne netto hipotetycznego dochodu skarżącego ze służby celnej oraz stawki dzienne netto wynagrodzenia powoda, osiągniętego z innych źródeł w okresie przewlekłości postępowania. W rezultacie również Sąd Apelacyjny przyjął, że opinia biegłej S. P. jest najbardziej miarodajna do ustalenia utraconego dochodu powoda.

Oceny tej w niczym nie zmieniają zaś konkluzje płynące z opinii drugiego z powołanych w sprawie biegłych, tj. M. K., która to opinia nie pozwalała na precyzyjne określenie stawek dziennych hipotetycznego dochodu apelującego oraz stawek dziennych dochodu skarżącego osiągniętego z innych źródeł. Biegły ten swoje wyliczenia opierał bowiem na danych dotyczących całości dochodów (uwzględniając również nagrody). Przyjęta zatem przez biegłego metodologia nie pozwoliła na określenie – stosownie do zakreślonej tezy dowodowej – dochodu obejmującego wynagrodzenie netto wraz z dodatkami. Istotnym jest ponadto, iż zastrzeżenia do opinii drugiego z opiniujących w sprawie biegłych zgłosiła zarówno strona pozwana, jak i powodowa, podważając ustalony przez biegłego dochód powoda. Decydującego znaczenia przy ocenie przydatności złożonych w sprawie opinii nie może mieć natomiast okoliczność, że opinia biegłego M. K. różni się na korzyść pozwanego od poprzednio wydanej opinii biegłej S. P..

Trzeba też podkreślić, że w świetle ugruntowanej już wykładni art. 233 § 1 k.p.c. nie może oznaczać naruszenia zasad oceny dowodów jedynie to, iż określony dowód został oceniony niezgodnie z intencją skarżącego. Swobodna ocena dowodów należy wszak do własnych uprawnień (kompetencji) sądu merytorycznie rozpoznającego sprawę i zarzut przekroczenia granic tejże swobody mógłby być uwzględniony tylko w razie ewidentnego wykroczenia w takiej ocenie poza reguły logicznego wnioskowania lub rażącego uchybienia zasadom doświadczenia życiowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lipca 2005 r., II PK 383/04). Tymczasem, wbrew wywodom apelującego, ocena dowodów dokonana przez Sąd Okręgowy odpowiada regułom określonym powołanym przepisem. Sąd ten przeprowadził bowiem skrupulatne postępowanie dowodowe i ocenił zgromadzony w sprawie materiał, wyciągając z tak dokonanej oceny logiczne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego wnioski. W ocenie Sądu Apelacyjnego, zarzut stawiany przez skarżącego nie ma żadnego merytorycznego uzasadnienia, a jedynie charakter polemiki z oceną dokonaną przez Sąd Okręgowy. Powód nie wykazał bowiem kryteriów oceny dowodów, którym Sąd Okręgowy miałby uchybić.

Niezasadny okazał się także zarzut naruszenia przez Sąd I instancji przepisu art. 351 § 2 k.p.c., którego skarżący upatruje w nierozpoznaniu wniosku z dnia 18 grudnia 2017 r. o uzupełnienie skarżonego wyroku, dotyczącego kosztów postępowania, skoro postanowieniem z dnia 9 lutego 2018 r. wyrok ten został uzupełniony.

Nie znajdując zatem podstaw do uwzględnienia apelacji powoda, Sąd Apelacyjny orzekł o jej oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Na częściowe uwzględnienie zasługiwało jednak zażalenie powoda. Sąd Odwoławczy za zasadne uznał obciążenie powoda kosztami sądowymi w mniejszym zakresie, aniżeli tym przyjętym przez Sąd Okręgowy uznając, że w sprawie zachodzi wyjątkowy przypadek o jakim mowa w przepisie art. 102 k.p.c. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, za takim rozstrzygnięciem przemawia okoliczność, iż powód w trakcie postępowania nie zgłaszał zastrzeżeń do opinii złożonej przez pierwszego z powołanych w sprawie biegłych sądowych, zaś opinie (podstawowa i uzupełniająca) sporządzone przez biegłego opiniującego w drugiej kolejności zostały opracowane na wniosek strony przeciwnej. Powód nie przyczynił się zatem do wygenerowania dodatkowych kosztów. Dlatego też za uzasadnione Sąd Apelacyjny uznał obciążenie powoda kwotą 1.200 zł tytułem tych kosztów, o czym orzekł na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego (obejmujące także koszty postępowania zażaleniowego), zapadło z kolei w oparciu o art. 100 k.p.c. oraz art. 108 § 1 k.p.c. przy uwzględnieniu wartości przedmiotu zaskarżenia i wyniku sprawy (powód przegrał postępowanie apelacyjne w całości, zaś postępowanie zażaleniowe przegrał w około 2/3 części).

(...)