Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lipca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący	:	SSA Krzysztof Chojnowski
Sędziowie	:	SA Elżbieta Bieńkowska (spr.) SA Elżbieta Borowska
Protokolant	:	Sylwia Radek-Łuksza

po rozpoznaniu w dniu 6 lipca 2016 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa(...) w W.

przeciwko A. S., Skarbowi Państwa - (...) w O.

o unieważnienie umowy

na skutek apelacji Skarbu Państwa - (...) w O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie

z dnia 23 października 2015 r. sygn. akt I C 565/14

I oddala apelację;

II zasądza od pozwanych na rzecz powoda kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

(...)

UZASADNIENIE

Powód (...) w pozwie z dnia 20 października 2014 r. skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa – (...) w O. i A. S., prowadzącemu działalność gospodarczą pod nazwą (...), wnosił o unieważnienie umowy nr (...) z dnia 14 maja 2013 r. na dostawę dziesięciu samochodów marki S. (...), zawartej pomiędzy Skarbem Państwa –(...) w O. a A. S., prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą (...). Wnosił również o zasądzenie od pozwanych na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wskazał, że Skarb Państwa - (...)w O. udzielił A. S., prowadzącemu działalność gospodarczą pod nazwą (...)zamówienia publicznego na dostawę samochodów z naruszeniem art. 7 ust. 1 oraz art. 29 ust. 2 ustawy Prawo zamówień publicznych, mającym wpływ na wynik postępowania o zamówienie publiczne. Przedmiot niniejszego postępowania opisany został bowiem w sposób utrudniający, czy też uniemożliwiający uczciwą konkurencję.

Pozwani w odpowiedziach na pozew, kwestionując żądanie powoda, wnosili o oddalenie powództwa na jego koszt.

Wyrokiem z dnia 23 października 2014 roku Sąd Okręgowy w Olsztynie uwzględnił żądanie pozwu i unieważnił umowę nr (...) z dnia 14 maja 2013 r. na dostawę dziesięciu samochodów marki S. (...), zawartą pomiędzy Skarbem Państwa – (...)w O. a A. S., prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą (...). Ponadto zasądził na rzecz powoda od każdego z pozwanych kwoty po 4.204,96 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego oraz nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa – (...)od pozwanego A. S., prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą (...) kwotę 23.087,50 zł tytułem nieuiszczonej części opłaty od pozwu oraz od każdego z pozwanych kwoty po 271,69 zł tytułem wydatków sądowych.

Sąd za podstawę rozstrzygnięcia przyjął następujące ustalenia faktyczne.

W dniu 16 lutego 2013 r. Skarb Państwa –(...) w O. wszczął postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu nieograniczonego na dostawę 10 fabrycznie nowych samochodów z napędem na 4 koła i kierownicą po lewej stronie.

W rozdziale III specyfikacji istotnych warunków przedmiotowego zamówienia (SIWZ) zawarł szczegółowy opis przedmiotu zamówienia, z podziałem na dwie części.

Z opisu tego wynika, że przedmiotem zamówienia w części określonej jako I był zakup 10 samochodów osobowych wyprodukowanych nie wcześniej niż w 2013 r., przy czym długość całkowita oferowanych pojazdów wynosić powinna maksymalnie 4500 mm, maksymalna emisja CO2 dla cyklu mieszanego – łącznego – 210 g/km, maksymalne zużycie energii w cyklu łącznym (dla wartości energetycznej benzyny 32 MJ/I) – 2.9 MJ/km oraz kąty: natarcia - wynosić powinien minimum 27 stopni, rampowy – minimum 18 stopni oraz zejścia – minimum 25 stopni.

We wskazanym postępowaniu wpłynęły dwie oferty, tj. od (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. oraz od A. S. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą (...) z siedzibą w O.. W obu przypadkach w części I zamówienia zaoferowany został pojazd marki S. (...).

W dniu 14 maja 2013 r. Skarb Państwa – (...)w O. udzielił przedmiotowego zamówienia – w zakresie części I – A. S., prowadzącemu działalność gospodarczą pod nazwą (...).

W wyniku przeprowadzonego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu nieograniczonego na dostawę fabrycznie nowych 10 samochodów z napędem na 4 koła i kierownicą po lewej stronie, w dniu 14 maja 2013 r. pomiędzy Skarbem Państwa –(...)w O. a A. S. (Wykonawcą) została zawarta umowa nr (...) na sukcesywną dostawę 10 samochodów pięcioosobowych marki S. (...), o mocy 169 KM wyprodukowanych nie wcześniej niż w 2013 r.

Zgodnie z umową wykonawca zobowiązany był do dostarczenia pojazdów w okresie 24 miesięcy od dnia zawarcia umowy lub wykorzystania kwoty 923.500 zł brutto, na podstawie pisemnych zamówień zamawiającego. Cena jednostkowa jednego pojazdu wynosiła zgodnie ze złożoną ofertą 92.350 zł brutto.

W wykonaniu złożonych przez zamawiającego zamówień wykonawca dostarczył w 2013 r. sześć pojazdów i w 2014 r. jeden pojazd. Wszystkie dostarczone pojazdy były fabrycznie nowe i spełniały wymagania określone w opisie przedmiotu zamówienia. Dostawy wszystkich pojazdów zostały potwierdzone protokołami zdawczo-odbiorczymi, podpisanymi przez obie strony. Z tytułu wykonanych dostaw wykonawca wystawił faktury VAT, które zostały opłacone przez zamawiającego. W ten sposób wykonawca w 2013 r. wykonał 60% przedmiotu zamówienia, a kolejne 10% w 2014 r.

Biegły sądowy z zakresu techniki samochodowej w osobie T. L., który na zlecenie sądu wydał opinię stwierdził, że na dzień udzielenia zamówienia kryteria określające przedmiot zamówienia szczegółowo opisane w punkcie III Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia oraz załączniku 5a spełniał tylko jeden pojazd dostępny na rynku, tj. (...).

Biegły ten dokonał porównawczego zestawienia parametrów technicznych określonych w pkt III SIWZ wybranych pojazdów z segmentu (...) porównywalnej klasy do (...). Zdaniem biegłego porównywane pojazdy, w tym pojazd (...) nie spełniały warunków SIWZ, za wyjątkiem (...). Przy dokonywanym porównaniu, biegły uwzględniał pojazdy zarówno na rynku europejskim, jak i polskim z okresu składanego zamówienia. Wszystkie porównywane pojazdy przynależały do tego samego segmentu rynkowego – małych SUWów. Nie istniała możliwość modyfikacji pojazdów, tak aby spełniały wymogi zawarte w SIWZ.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd w pierwszej kolejności w całości podzielił wnioski wynikające z opinii biegłego z zakresu techniki samochodowej mgr T. L., uznając, że opinia ta została sporządzona przez osobę posiadającą wiedzę specjalną z właściwej dziedziny wiedzy, jest wyczerpująca, jednoznaczna, logiczna i zrozumiała. Jednocześnie Sąd podkreślił, że zasadnicza kwestia niezbędna dla rozstrzygnięcia w sprawie wynikała z tej opinii, przez co wnioski o przesłuchanie świadków czy stron, na okoliczności wskazane przez wnioskującego, stały się zbędne i bezzasadne.

W dalszej kolejności Sąd wskazał, że pozwany jako jednostka sektora finansów publicznych (art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych – Dz. U. Nr 249, poz. 2104, z późn. zm.) zobowiązany był na podstawie art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych do stosowania przepisów tej ustawy przy udzielaniu zamówień publicznych (art. 2 pkt 13 ustawy). Tym samym wszczęte przez tego pozwanego postępowanie w sprawie udzielenia zamówienia publicznego dotyczące zamówienia publicznego nr (...) z dnia 16 lutego 2013 r. na dostawę fabrycznie nowych 10 samochodów z napędem na 4 koła i kierownicą po lewej stronie również podlegało przepisom wskazanej ustawy.

Sąd uznał, że w niniejszej sprawie materiał dowodowy uzasadniał przyjęcie, iż przy udzieleniu zamówienia publicznego w trybie przetargu nieograniczonego w dniu 16 lutego 2013 r. przez Skarb Państwa – (...)w O. na dostawę 10 fabrycznie nowych samochodów z napędem na 4 koła i kierownicą po lewej stronie, doszło do naruszenia wymogów określonych w przepisach art. 7 ust. 1 i art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych.

Zdaniem Sądu skoro bowiem opis przedmiotu zamówienia zawarty w części III Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego spełniał tylko jeden pojazd dostępny na rynku, tj. (...) i skoro nie potwierdziła się podnoszona przez obydwu pozwanych okoliczność, wedle której na rynku motoryzacyjnym dostępne są inne pojazdy spełniające wszystkie wymagania zamawiającego, uznać należało, iż przedmiot zamówienia publicznego w trybie przetargu nieograniczonego w dniu 16 lutego 2013 r. przez Skarb Państwa – (...)w O. na dostawę 10 fabrycznie nowych samochodów z napędem na 4 koła i kierownicą po lewej stronie, został opisany w Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia w sposób umożliwiający utrudnienie uczciwej konkurencji. Zamawiający zobowiązany jest zaś zawsze do traktowania na równych prawach wszystkich oferentów ubiegających się o zamówienie publiczne oraz do prowadzenia postępowania w sposób gwarantujący zachowanie uczciwej konkurencji. Zatem, bardzo precyzyjne określenie parametrów technicznych pojazdu, które w rzeczywistości spełniał tylko jeden samochód (...) niewątpliwie ograniczyło uczciwą konkurencję, eliminując z góry innych producentów pojazdów.

W ocenie Sądu powyższej konkluzji nie wyłącza przy tym to, że poza wybranym wykonawcą – pozwanym A. S., prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą (...), zgłosił się także inny oferent – (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W.. Okoliczność ta nie wpływa bowiem na fakt, iż opis przedmiotu zamówienia naruszał art. 7 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych, gdyż ograniczenie przedmiotu zamówienia do przedmiotu konkretnego danego producenta, oczywiście o ile nie jest to konieczne, stanowi ograniczenie liczby potencjalnych wykonawców mogących brać udział w przetargu. W takiej sytuacji dochodzi więc do ograniczenia konkurencji poprzez eliminację równoważnych produktów innych producentów.

Zdaniem Sądu na powyższe rozstrzygnięcie nie miała wpływu także i ta okoliczność, że część pojazdów został wydana zamawiającemu i na chwilę obecną nie są one już nowe tylko używane. Te okoliczności są bowiem drugorzędne i nie sanują naruszenia przepisów prawa.

Mając na uwadze powyższe, Sąd orzekł jak w sentencji. Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia o kosztach procesu podał zaś art. 98 § 1 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wniósł pozwany Skarb Państwa –(...) w O., który zaskarżając go w części uwzględniającej powództwo oraz zasądzającej od niego koszty procesu, zarzucał mu naruszenie następujących przepisów prawa:

1) art. 233 § 1 k.p.c. przez wyprowadzenie z materiału dowodowego, tj. z opinii biegłego T. L., wniosków z niego niewynikających, a ponadto sprzecznych z zasadami logicznego rozumowania i doświadczeniem życiowym, że opinia ta stanowi dowód naruszenia przez pozwanego zasady uczciwej konkurencji oraz równego traktowania wykonawców,

2) art. 217 § 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. przez uznanie, że wniosek dowodowy zawarty w piśmie pozwanego z dnia 2 lutego 2015 r. nie został zgłoszony na okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, chociaż przedmiotem dowodu był fakt sporządzenia specyfikacji istotnych warunków zamówienia w sposób konieczny dla uwzględnienia obiektywnych potrzeb pozwanego i w konsekwencji jego oddalenie,

3) art. 146 ust. 6 w zw. z art. 7 ust. 1 oraz art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2004 r., nr 19, poz. 177, z późn. zm.) przez ich zastosowanie i unieważnienie umowy nr (...) z dnia 14 maja 2013 r., pomimo że nie były spełnione przesłanki zastosowania tych przepisów, gdyż przedmiot umowy nr (...) z dnia 14 maja 2013 r. nie został opisany w sposób niezgodny z prawem, który mógłby utrudniać uczciwą konkurencję.

W oparciu o powyższe pozwany wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego Skarbu Państwa –(...) w O. kosztów procesu za obie instancje. Jako ewentualny sformułował wniosek o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Wnosił też o rozpoznanie przez Sąd II instancji postanowienia Sądu I instancji z dnia 16 października 2015 r. oddalającego wniosek pozwanego o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z przesłuchania świadków i z przesłuchania strony pozwanej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił fakty istotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Ustalenia te Sąd Apelacyjny w całości podziela i przyjmuje za własne, aprobując jednocześnie wyrażoną przez Sąd na ich podstawie ocenę prawną zgłoszonego roszczenia.

W pierwszej kolejności, odnosząc się do zawartego w apelacji wniosku o uzupełnienie postępowania dowodowego, Sąd Apelacyjny dostrzegł jedynie potrzebę dodatkowego odebrania od biegłego sądowego T. L. ustnego wyjaśnienia złożonych uprzednio opinii w trybie art. 286 k.p.c.. Czynność ta nie doprowadziła jednak do odmiennych, niż poczynione przez Sąd I instancji, ustaleń, mogących podważyć dokonaną ocenę prawną i w efekcie skutkować także postulowaną modyfikacją zaskarżonego rozstrzygnięcia. Biegły podtrzymał bowiem wszelkie wnioski zawarte w swych poprzednich opiniach, raz jeszcze podkreślając, że oznaczenie w SIWZ jest typowe tylko dla samochodu S. (...) (k. 396v). Sąd Apelacyjny, podobnie zresztą jak wcześniej Sąd Okręgowy, nie dostrzegł przy tym jakichkolwiek powodów, aby zanegować walor dowodowy wydanej opinii.

W konsekwencji, wbrew podniesionym w apelacji zarzutom, uznać należało, że w niniejszej sprawie nie doszło do naruszenia przepisów prawa procesowego, w tym w szczególności art. 217 § 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. Sąd w ramach swoich kompetencji orzeczniczych uprawniony jest bowiem zgodnie z dyspozycją art. 227 k.p.c. do selekcji zgłaszanych dowodów jako skutku dokonanej oceny istotności okoliczności faktycznych, których wykazaniu dowody te mają służyć. Nieistnienie zaś związku pomiędzy zawnioskowanym dowodem, czy dowodami, a istotą zawisłego sporu skutkuje przyjęciem zbędności przeprowadzenia postępowania dowodowego w sprawie w określonym zakresie. Skarżący stawiając zarzut naruszenia art. 217 § 2 k.p.c. powinien zatem wykazać, że pominięcie określonego dowodu nastąpiło w wyniku wadliwej oceny okoliczności decydujących, w świetle art. 227 k.p.c., o potrzebie przeprowadzenia dowodu w sprawie (por. wyrok SN z dnia 6 kwietnia 2011 r., sygn. akt I CSK 475/10, opubl. LEX nr 846539). Tymczasem analiza zgłoszonych przez pozwanego wniosków dowodowych, istotnie prowadzi do wniosku, że były one nieprzydatne dla ustalenia podnoszonej przez stronę okoliczności faktycznej. Ta bowiem, w zasadzie była bezsporna; strona przeciwna wszakże przyznała, że samochody będące przedmiotem zamówienia były przeznaczone jednostkom lasów państwowych i miały być wykorzystywane przede wszystkim w trudnych warunkach terenowych. Przeprowadzenie więc zawnioskowanych dowodów w żadnym razie nie determinowałoby odmiennej oceny prawnej zgłoszonego roszczenia.

Sąd Apelacyjny nie dopuścił się także naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., statuującego zasadę swobodnej oceny dowodów. Z ugruntowanego już stanowiska orzecznictwa sądowego wynika bowiem, że skuteczny zarzut naruszenia tego przepisu może mieć miejsce tylko w okolicznościach szczególnych, tj. w razie pogwałcenia reguł logicznego rozumowania bądź sprzeniewierzenia się zasadom doświadczenia życiowego. Zatem dla skuteczności zarzutu naruszenia swobodnej oceny dowodów nie wystarcza samo stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości, bowiem konieczne jest wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie Sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny dowodów naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie je przyznając. Ponadto jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to dokonana ocena nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego można było wysnuć wnioski odmienne (por. postanowienie SN z dnia 23 stycznia 2001 r., sygn. akt IV CKN 970/00, opubl., LEX nr 52753; wyrok SN z dnia 27 września 2002 r., sygn. akt II CKN 817/00, opubl. LEX nr 56906).

Mając powyższe na względzie uznać trzeba, że dokonana przez Sąd Okręgowy ocena zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego była prawidłowa. Podnoszony zaś w chwili obecnej zarzut strony pozwanej stanowi jedynie polemikę z niewadliwymi ustaleniami Sądu I instancji. Wskazać należy, że w chwili obecnej skarżący nie neguje podstawowego wniosku wynikającego z opinii biegłego T. L., a mianowicie tego, że przedmiot zamówienia został tak określony, że spełniał go tylko jeden produkt, tj. samochód marki S. (...). Podnosi jedynie, że było to uzasadnione potrzebami zamawiającego. Sąd Apelacyjny przyznaje, iż istotnie w orzecznictwie sądowym prezentowany jest pogląd, w świetle którego określenie przedmiotu zamówienia w sposób wskazujący na konkretnego producenta nie stanowi naruszenia zasad uczciwej konkurencji wówczas, jeżeli wynika to z braku możliwości zrealizowania potrzeb zamawiającego przez inne podmioty, tyle tylko ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na pozwanym, jako stronie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne. W ocenie Sądu Apelacyjnego pozwany nie sprostał jednak ciążącemu na nim obowiązkowi; nie wykazał bowiem, że tylko ten jeden produkt odpowiadał jego potrzebom. Co istotne, za taką konstatacją przemawiają nie tylko wnioski płynące z opinii biegłego, który opierając się o stanowisko pozwanego słusznie zauważył, że w(...) z powodzeniem eksploatowane są pojazdy oparte o nieco inne rozwiązania techniczne niż przyjęte w pojeździe S. (...) (k. 316-317), ale i również postawa procesowa strony skarżącej, która w początkowej fazie procesu, przed wydaniem przez biegłego opinii twierdziła, że warunki odpowiadające tym, które zostały określone w SIWZ spełniał jeszcze co najmniej jeden samochód, tj. V. (...).

Skoro więc brak było jakichkolwiek obiektywnych przeszkód, aby inny dostępny na rynku pojazd przynajmniej w takim samym stopniu opowiadał oczekiwaniom pozwanego, jak pojazd marki S. (...) i skoro na obecnym etapie postępowania nie budzi już wątpliwości, że tylko jeden pojazd spełniał wymagania SIWZ, trzeba przyznać rację Sądowi I instancji, że przedmiot zamówienia publicznego w trybie przetargu nieograniczonego w dniu 16 lutego 2013 r. przez Skarb Państwa – (...)w O. na dostawę 10 fabrycznie nowych samochodów z napędem na 4 koła i kierownicą po lewej stronie, został opisany w SIWZ w sposób umożliwiający utrudnienie uczciwej konkurencji. Okoliczność ta zaś stosownie do art. 146 ust. 6 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (t. j. z 2015 r., poz. 2164) legitymowała powoda do skutecznego wytoczenia powództwo, czyniąc jednocześnie sformułowany w apelacji zarzut naruszenia art. 146 ust. 6 w zw. z art. 7 ust. 1 oraz art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych bezzasadnym. Zauważyć bowiem należy, iż w świetle art. 29 ust. 2 tej ustawy zamawiający jest ograniczony w swobodzie precyzowania swoich wymagań co do przedmiotu zamówienia przez szczegółowe określenie parametrów oczekiwanego towaru, a jego wymagania muszą mieć uzasadnienie pozwalające na zrównoważenie ograniczenia konkurencji. Takich zaś wymagań opis przedmiotu zamówienia pozwanego, z racji na wskazanie zbyt rygorystycznych wymagań nieuzasadnionych jego potrzebami, nie spełniał.

Dlatego apelacja pozwanego stosownie do art. 385 k.p.c. podlegała oddaleniu.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono mając na uwadze jego wynik oraz treść art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., art. 108 § 1 k.p.c. i art. 109 k.p.c. Przy czym z uwagi na fakt, że po stronie pozwanej zachodziło współuczestnictwo konieczne, będące współuczestnictwem jednolitym, koszty procesu apelacyjnego, obejmujące wynagrodzenie reprezentującego powoda radcy prawnego w kwocie wynikającej z § 6 pkt 7 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (j. t. Dz. U. z 2013 roku, poz. 490), należało zasądzić od obu pozwanych.

(...)