Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 czerwca 2015r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Piotr Prusinowski (spr.)

Sędziowie: SA Bohdan Bieniek

SA Alicja Sołowińska

Protokolant: Agnieszka Charkiewicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 czerwca 2015 r. w B.

sprawy z odwołania M. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o emeryturę

na skutek apelacji wnioskodawcy M. M.

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 30 września 2014 r. sygn. akt V U 1270/13

I.  oddala apelację,

II.  zasądza odM. M.na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

Sygn. akt 1810/10

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 czerwca 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. powołując się na ustawę z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r. nr 8, poz. 43 ze zm.) odmówił M. M.prawa do emerytury.

Przyczyną odmowy przyznania prawa do emerytury było niespełnienie przez M. M.wymogu pracy w warunkach szczególnych w wymiarze co najmniej 15 lat. Organ rentowy uznał za udowodniony okres pracy w szczególnych warunkach wynoszący 13 lat, 5 miesięcy i 10 dni. Jako okres pracy w szczególnych warunkach nie został uwzględniony okres zatrudnienia wnioskodawcy od 5 września 1972 r. do 15 listopada 1975 r. w Kółku Rolniczym w P.. Przyczyną nieuwzględnienia powyższego okresu był fakt, że wnioskodawca nie przedłożył świadectwa pracy ani żadnego dokumentu wskazującego na rodzaj, charakter i wymiar czasu pracy we wskazanym zakładzie pracy.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł M. M.. Odwołujący twierdził, że spełnia wszystkie ustawowe warunki do przyznania wcześniejszej emerytury, w tym także wymóg przepracowania 15 lat w warunkach szczególnych.

Na rozprawie w dniu 19 listopada 2013 r. odwołujący wniósł ponadto o zaliczenie jako pracy w warunkach szczególnych okresu jego zatrudnienia od 2 września 1969 r. do 28 lipca 1971 r. w Przedsiębiorstwie Budownictwa Rolniczego w G..

Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 30 września 2014 r. oddalił odwołanie.

W pisemnych motywach wyroku Sąd pierwszej instancji odwołał się do art. 184 ust 1 i art. 32 ust 1 i ust 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i § 3 i § 4 Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Kierując się przesłankami zawartymi w tych przepisach Sąd poczynił ustalenia faktyczne. Przyjął, że odwołujący urodził się w dniu (...), ukończył więc 60 lat, oraz wykazał wymagany przepisami ogólny okres zatrudnienia wynoszący na dzień 1 stycznia 1999 r. ponad 25 lat, a ponadto nie był członkiem OFE. Kwestią sporną pozostawało zatem spełnienie przez wnioskodawcę wymogu 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Sąd podniósł, że pierwszym z kwestionowanych okresów zatrudnienia odwołującego było zatrudnienie w Kółku Rolniczym w P. od 5.09.1972 r. do 15.11.1975 r. Odwołujący nie legitymował się świadectwem pracy za powyższy okres zatrudnienia, nie przedłożył też żadnych innych dokumentów potwierdzających zatrudnienie w Kółku Rolniczym w P.. Jedynym dokumentem z tego czasu, jak wynika z akt osobowych nadesłanych przez archiwum (k:52), jest sporządzone przez odwołującego w dniu 5 września 1972 r. podanie o przyjęcie do pracy w Kółku Rolniczym w S. na stanowisko traktorzysty. Na podaniu tym znajdowała się adnotacja o wyrażeniu przez Zarząd zgody na sezonowe. Z treści życiorysu złożonego przez M. M.do (...) Zakładów (...) w H. wynikało, że odwołujący po ukończeniu (...) Szkoły Budowlanej dla pracujących w G. przez rok nie był nigdzie zatrudniony, następnie uczęszczał na 6 miesięczny kurs wojskowy kierowców w B. organizowany przez (...) w H.. Od 26.10.1973 r. do 14.10.1975 r. odbywał służbę wojskową, a po jej odbyciu nie był nigdzie zatrudniony.

Sąd pierwszej instancji podniósł, że przesłuchany w charakterze strony odwołujący twierdził, iż pracę w Kółku Rolniczym w P. rozpoczął od 1972 r. i pracował do 1975 r. z przerwą na służbę wojskową. Twierdził, że w okresie zatrudnienia pracował jako traktorzysta. Pracę tą wykonywał codziennie, przez cały rok. Nie był pracownikiem sezonowym. Latem wykonywał prace polowe tj. orki, siewy, koszenie i wykopki, zimą natomiast pracował w lesie przy wyciąganiu kłód i składowaniu ich na składnicy. Wszystkie te prace, jak twierdził, wykonywał ciągnikiem. Zeznał, że z powodu porzucenia pracy nie zostało mu wystawione świadectwo pracy. Legitymację ubezpieczeniową wystawiło mu (...) w G. , a będąc zatrudniony w Kółku Rolniczym w P. nie przedkładał jej do podstemplowania. Odnosząc się do sporządzonego przez niego podania o pracę skierowanego do Kółka Rolniczego w S. twierdził, że nie podjął pracy i nigdy nie wykonywał tam pracy. Wskazał, że pomimo złożenia podania o pracę do Kółka Rolniczego w S. po miesiącu podjął pracę w KR w P.. Zeznał ponadto, że w życiorysie złożonym do (...) Zakładów (...) w H. nie podał okresu zatrudnia w Kółku Rolniczym, co było spowodowane nieposiadaniem przez niego świadectwa pracy za ten okres zatrudnienia.

Celem ustalenia okoliczności dotyczących pracy odwołującego w Kółku Rolniczym w P. Sąd dopuścił dowód z zeznań świadków.

Świadek M. A. zeznał, że pracował z odwołującym w Kółku Rolniczym w P.. Świadek pracował w roku 1971, 1972, 1974 jako pracownik sezonowy w charakterze traktorzysty. Zeznał, że nie zawierał żadnej umowy o pracę z Kółkiem Rolniczym, przychodził do pracy tylko na ustne wezwanie kierownika. Jak nie było pracy to przebywał w domu. Twierdził, że odwołujący również pracował sezonowo na takich samych zasadach. Świadek zeznał, że w ciągu roku faktycznie tylko przez połowę roku wykonywał pracę w Kółku Rolniczym, jednak z przerwami. Według świadka odwołujący pracował w Kółku w 1973 roku.

Z kolei świadek W. Z. (1) zeznał, ze pracował w Kółku Rolniczym w P. jako traktorzysta na podstawie umowy o pracę. Na tym stanowisku pracował codziennie w pełnym wymiarze czasu pracy. Świadek zeznał, ze odwołujący pracował w KR w P. przed służbą wojskową i po odbyciu służby, jako traktorzysta. Odwołujący przychodził codziennie do pracy. Twierdził, że w trakcie zatrudnienia w Kółku Rolniczym razem z odwołującym wykonywali prace na polu, na drogach, w lesie i transporcie, wszystkie te prace były wykonywane na ciągnikach.

Świadek A. B. zeznał, że był zatrudniony w Kółku Rolniczym w P. od 1965 r. do 1989 r. jako traktorzysta. Był pracownikiem stałym. Zeznał, że odwołujący pracował w okresie od 1972 r. do 1975 r. i był również pracownikiem stałym. Odwołujący pracował jako traktorzysta, przychodził do pracy codziennie, pracował od godziny siódmej, czasami nawet 16 godz. dziennie. Wykonywał prace polowe tj. orki, kultywację, koszenia, a zimą wywoził drzewo z lasu i pracował przy remoncie dróg. Świadek twierdził, że otrzymał świadectwo pracy w warunkach szczególnych jako zatrudniony na stanowisku traktorzysty. Zeznał ponadto, że odwołujący nie pracował w S., bo praca w tym K. miała miejsce dopiero po 1975 r.

Świadek A. F. zatrudniony był w KR w P. od 1971 do 1983 r. jako spawacz- traktorzysta. Zeznał, że miał umowę o pracę z Kółkiem Rolniczym. Z zeznań świadka wynikało, że odwołujący był zatrudniony w KR w P. w latach 1972 do 1975 jako traktorzysta i był pracownikiem stałym, nie sezonowym. Jak zeznał, w Kółku Rolniczym wykonywano prace na polu, zimą prace przy remontach dróg, wykonywano też prace leśne. Świadek podał, że pracował w różnych kółkach rolniczych podległych pod (...) K., w tym w KR w S..

W toku postępowania Sąd dopuścił dowód z akt ZUS świadków M. A. i W. Z. (1). Analizując je Sąd zauważył, że e aktach ZUS świadka M. A. brak jest dokumentów potwierdzających okres zatrudnienia w KR w P.. Z kolei w aktach W. Z. (2) znajdowało się świadectwo pracy z okresu zatrudniania w (...) w K. PUM P. od dnia 23.05.1969 r. do 31.08.1971 r., od 01.09.1971 r. do 8.04.1985r. Ponadto, w legitymacji ubezpieczeniowej świadka widniały wpisy z okresu zatrudnienia w Kółku Rolniczym w P..

Oceniając powyższy kwestionowany okres zatrudniania Sąd Okręgowy wziął pod uwagę fakt, iż M. M.nie legitymował się żadnymi dokumentami potwierdzającymi jego zatrudnienie w Kółku Rolniczym w P.. Ponadto jak wynikało z życiorysu złożonego do (...) Zakładów (...) odwołujący nie wskazał w ogóle aby w spornym okresie był zatrudniony w Kółku Rolniczym w P.. Fakt zatrudnienia w Kółku Rolniczym nie został wskazany również w kwestionariuszu dotyczącym okresów składkowych i nieskładkowych dołączonym do wniosku o ustalenie kapitału początkowego. Również w legitymacji ubezpieczeniowej wnioskodawcy wydanej 19.12.1969r. przez Przedsiębiorstwo Budownictwa Rolniczego w G. brak wpisów potwierdzających zatrudnienie w Kółku Rolniczym w P. mimo istnienia wpisów z innych zakładów pracy, w tym z bezpośrednio wcześniejszego zatrudnia w (...) w G. oraz z bezpośrednio późniejszego zatrudnienia w (...) w H. (k:52 akt emerytalnych). W świetle powyższego uznać należało, że odwołujący nie przedstawił wiarygodnych dowodów potwierdzających jego faktyczne zatrudnienie w Kółku Rolniczym w P.. Zeznania przesłuchanych w sprawie świadków W. Z. (2), A. B. i A. F. nie zasługiwały w ocenie Sądu na wiarę. W aktach ZUS świadka W. Z. (2), który był zatrudniony jako pracownik stały w Kółku Rolniczym w P. znajdują się dokumenty potwierdzające jego zatrudnienie w/w zakładzie. Natomiast w aktach osobowych odwołującego uzyskanych z archiwum znajduję się jedynie podanie o pracę w Kółku Rolniczym w S. i adnotacja zarządu o udzieleniu zgody na pracę w charakterze pracownika sezonowego. W świetle powyższych okoliczności Sąd pierwszej instancji uznał, że nawet jeśli odwołujący wykonywał pracę na rzecz Kółka Rolniczego w P., to miała ona charakter pracy dorywczej, podobnie jak praca świadka M. A., w którego aktach ZUS również brak jest dokumentów potwierdzającej analogiczny okres zatrudnienia w Kółku Rolniczym w P.. Praca odwołującego w Kółku Rolniczym w P. w okresie od 5 września 1972 r. do 15 listopada 1975 r z całą pewnością nie była więc wykonywana w sposób ciągły i w pełnym wymiarze czasu pracy, jak zeznali świadkowie W. Z. (2), A. B. i A. F.. Sąd nie uznał też wyjaśnień odwołującego się odnośnie przyczyny braku potwierdzenia spornego okresu pracy w jakichkolwiek dokumentach za przekonujące.

W odniesieniu do drugiego spornego okresu wskazać Sąd Okręgowy wskazał, iż odwołujący, na podstawie umowy z dnia 2 września 1969 r. o zatrudnienie pracownika młodocianego w celu nauki zawodu, został zatrudniony w celu nauki zawodu zbrojarza- betoniarza w Przedsiębiorstwie Budownictwa Rolniczego w G.. W umowie tej wskazano, że młodociany uczy się w (...) Szkole Budowlanej dla Pracujących i na stanowiskach roboczych wyznaczonych przez przedsiębiorstwa. Na podstawie kolejnej umowy o pracę (z dnia 1 kwietnia 1971 r.) zostały odwołującemu powierzone obowiązki ucznia- zbrojarza- betoniarza. Z treści świadectwa pracy (...) z dnia 28 lipca 1971 r. wynikało, że w okresie od 2 września 1969 r. do 28 lipca 1971 r. pracował on na stanowisku zbrojarza betoniarza ucznia (...) Szkoły Budowlanej (akta osobowe).

W odniesieniu do powyższego okresu zatrudnienia Sąd Okręgowy uznał, że nie jest możliwe zaliczenie pracy świadczonej w trakcie odbywania nauki jako pracy w warunkach szczególnych. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, okres nauki zawodu odbywanej przed dniem 1 stycznia 1975 r. w ramach umowy zawartej na podstawie przepisów ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz. U. Nr 45, poz. 226) był w rozumieniu prawa ubezpieczeń społecznych okresem zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Nie jest to jednak wystarczające do uznania tych okresów za okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach w myśl § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 sierpnia 2012 r. (...) 130/12). Nawet wykazanie zatrudnienia młodocianego na podstawie umowy zawartej na podstawie przepisów ustawy z 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudnienia młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy, nie jest wystarczające do uznania tych okresów za okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach w myśl § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43), ponieważ nie można przyjąć, aby pracownicy młodociani wykonywali tę pracę stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (8 godzin dziennie), a co najwyżej w normie czasu pracy przewidzianej dla pracowników młodocianych (por. Wyrok Sadu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 17 czerwca 2014 r., III AUa 1046/13, LEX nr 1483799).

Apelacje wniósł M. M..

Zarzucił rozstrzygnięciu naruszenie art. 32 ust 1 i ust 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS przez wadliwe ustalenie stanu faktycznego i błędną ocenę, że powód w spornych okresach (od dnia 2 września 1969 r. do dnia 28 lipca 1971 r. i od dnia 5 października 1972 r. do dnia 15 listopada 1975 r. nie był zatrudniony w warunkach szczególnych w pełnym wymiarze czasu pracy.

Kierując się wskazanym zarzutem skarżący domagał się zmiany zaskarżonego wyroku przez jego uchylenie w całości i orzeczenie, że powodowi przysługuje prawo do emerytury.

W ocenie skarżącego ustalenia Sądu są dowolne i nie poparte żadnym dowodem.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja nie ma uzasadnionych podstaw. Sposób sformułowania środka zaskarżenia jest wewnętrznie sprzeczny. Z jednej strony skarżący, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, zarzuca wyrokowi wyłącznie naruszenie przepisu prawa materialnego (który zresztą nie stanowi podstawy prawnej dochodzonej emerytury), z drugiej postrzega uchybienie art. 32 ust 1 i ust 2 ustawy emerytalnej w wadliwych ustaleniach faktycznych. Kontynuując krytyczne spojrzenie na apelację wnioskodawcy nie można pominąć, że według obowiązującej procedury nie jest możliwe dokonanie „zmiany wyroku przez jego uchylenie i orzeczenie prawa do emerytury”.

Pomijając przedstawione niedoskonałości, a jednocześnie porządkując obraz sprawy, można się domyślać, że skarżący nie kwestionuje sposobu rozumienia przepisów prawa materialnego, a wyłącznie skupia uwagę na ustaleniach faktycznych mających znaczenie dla sprawy. W rezultacie uważa, że Przedsiębiorstwie Budownictwa Rolniczego w G. w okresie od dnia 2 września 1969 r. do dnia 28 lipca 1971 r. wnioskodawca pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku zbrojarz. Dodatkowo jest zdania, że zatrudnienie wnioskodawcy w Kółku Rolniczym w P. zostało udowodnione.

Sąd Apelacyjny nie podziela przedstawionego powyżej zapatrywania. Sąd pierwszej instancji starannie przedstawił i omówił dostępny materiał dowodowy, kierując się dyrektywą zawartą w art. 233 § 1 k.p.c. nie można uznać, że ocena materiału dowodowego, a w konsekwencji dokonanie wiążących ustaleń faktycznych było dowolne, czy też „niepoparte żadnym dowodem”. Słabością apelacji jest niedostrzeganie dostępnych dokumentów. Z umowy o zatrudnieniu robotnika młodocianego w celu nauki zawodu w przedsiębiorstwie budowalnym, zawartej w dniu 2 września 1969 r. wynika, że elementem tej umowy była nauka w (...) Szkole Budowlanej dla Pracujących, a pracę wnioskodawca wykonywał na stanowiskach roboczych wyznaczonych przez przedsiębiorstwo pod nadzorem szkoły. Wynagrodzenie (§ 6 umowy) przysługiwało za każda godzinę pracy oraz za każdą godzinę dokształcania się. Zapis ten nawiązuje do art. 13 ust 2 i ust 3 ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz. U. Nr 45, poz. 226). Wynika z niego, że młodocianych w wieku powyżej lat 16 obowiązuje normalny czas pracy stosowany w zakładzie pracy. Jednak do czasu pracy młodocianych wlicza się czas dokształcania określonego w art. 12 ust. 2 i 3 bez względu na to, czy nauka odbywa się w godzinach pracy czy poza godzinami pracy, jednakże w wymiarze nie większym niż 18 godzin tygodniowo.

W tych okolicznościach trudno twierdzić, że Sąd pierwszej instancji nieprawidłowo uznał, że wykonywanie pracy na rzecz Przedsiębiorstwa Budownictwa Rolniczego w G. nie odbywało się stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Skoro wnioskodawca uczył się w (...) Szkole Budowlanej, to czas ten był wliczany mu do czasu pracy w Przedsiębiorstwie (mimo, że wówczas faktycznie nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach). Dlatego okres nauki zawodu połączonej z obowiązkiem dokształcania się w zasadniczej szkole zawodowej nie stanowił okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej na zasadach określonych w § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr. 8, poz. 43 ze zm.) – wyrok SN z dnia 24 kwietnia 2009 r. II UK 334/08, OSNP 2010, nr 23-24, poz. 294. Pogląd ten został ugruntowany w orzecznictwie (wyrok SA w Szczecinie z dnia 17 czerwca 2014 r., III AUa 1046/13, LEX nr 1483799, wyrok SA w Lublinie z dnia 9 maja 2013 r., III AUa 280/13 ,LEX nr 1314810, wyrok SN z dnia 22 sierpnia 2012 r., I UK 130/12, LEX nr 1265553.

Odnosząc się do drugiego spornego okresu, to jest pracy w Kółku Rolniczym w P., Sąd pierwszej instancji dysponował rozbieżnymi dowodami. Z jednej strony, przesłuchani świadkowie potwierdzali, że wnioskodawca świadczył pracę, z drugiej jednak strony, okoliczności te nie znalazły potwierdzenia w żadnym dokumencie, a sam ubezpieczony we własnoręcznie napisanym życiorysie złożonym do (...) Zakładów (...) w H. (w okresie bezpośrednio następującym po domniemanym zatrudnieniu) nie wspominał nic o pracy w Kółku Rolniczym w P.. W świetle wskazanego zestawienia należy ocenić zarzut apelującego kwestionujący ustalenia faktyczne Sadu pierwszej instancji. Nie wypada on korzystnie dla odwołującego się. Apelacja nie zwiera argumentów pozwalających na podjęcie skutecznej polemiki z ustalaniami Sądu pierwszej instancji. Sąd ten poruszając się w granicach zakreślonych przez art. 233 § 1 k.p.c. wyjaśnił dlaczego zeznania świadków uznał za niewiarygodne. Sąd odwoławczy ocenę tą podziela. Sprawia to, że również w tym zakresie środek odwoławczy nie prowadzi do zmiany zaskarżonego wyroku.

Dlatego zgodnie z art. 385 k.p.c. orzeczono jak w sentencji. O kosztach procesu rozstrzygnięto według reguły wskazanej w art. 98 k.p.c.