Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 czerwca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marek Szymanowski (spr.)

Sędziowie: SO del. Sławomir Bagiński

SA Piotr Prusinowski

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 czerwca 2015 r. w B.

sprawy z odwołania H. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Suwałkach III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 29 września 2014 r. sygn. akt III U 458/14

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Suwałkach pozostawiając temu Sądowi orzeczenie o kosztach instancji odwoławczej.

Sygn. akt III AUa 1770/14

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 11 czerwca 2014 r., wydaną na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz.1440 ze zm.) i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 ze zm.) odmówił H. J. prawa do wcześniejszej emerytury. Organ rentowy uznał, że wnioskodawca nie pracował co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach. Do pracy w szczególnych warunkach organ rentowy nie uwzględnił okresu pracy od dnia 21 września 1973 r. do dnia 31 lipca 1984 r.

W odwołaniu od powyższej decyzji H. J. domagał się jej zmiany i przyznania prawa do wcześniejszej emerytury. Wnioskodawca podniósł, że w okresie od dnia 21 września 1973 r. do dnia 31 lipca 1984 r. pracował jako kierowca - ładowacz i do jego obowiązków należało również rozładowywanie wagonów. Zdaniem wnioskodawcy, była to praca w warunkach szczególnych.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalanie. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji i dodatkowo wskazał, że za sporny okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w B. Oddział w S. od dnia 21 września 1973 r. do dnia 31 lipca 1984 r. uzyskano szczątkową dokumentację pracowniczą, z której nie wynika, aby wnioskodawca pracował na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony.

Sąd Okręgowy w Suwałkach wyrokiem z dnia 29 września 2014 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał H. J. prawo do emerytury od dnia 13 maja 2014 r.

Sąd Okręgowy ustalił, że H. J. (ur. dnia (...)) w dniu 13 maja 2014 r. wystąpił z wnioskiem o emeryturę, wykazując na dzień 1 stycznia 1999 r. staż ubezpieczeniowy w wymiarze 28 lat 2 miesięcy i 8 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Do stażu pracy w warunkach szczególnych organ rentowy uwzględnił 7 lat 1 miesiąc i 23 dni, zaliczając okres pracy w (...) Sp. z o.o. od dnia 10 września 1984 r. do dnia 30 września 1990 r., od dnia 17 grudnia 1990 r. do dnia 8 maja 1991 r. oraz od dnia 1 sierpnia 1991 r. do dnia 7 października 1992 r.

Zgodnie z dalszymi ustaleniami Sądu Okręgowego, wnioskodawca w okresie od dnia 21 września 1973 r. do dnia 31 lipca 1984 r. pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w Przedsiębiorstwie (...) Oddział w S. ( (...)). W trakcie zatrudnienia zajmował stanowisko kierowcy, ładowacza i kierowcy-ładowacza. Za ten okres nie posiadał świadectwa pracy w warunkach szczególnych. W dniu 1 października 1972 r. wnioskodawca uzyskał uprawnienia do kierowania pojazdami kategorii A, B, C i E. Od dnia 21 września 1973 r. H. J. był zatrudniony w (...) na stanowisku kierowcy. Zgodnie z adnotacją na jednym z angaży, zajmował stanowisko kierowcy samochodu marki S. 25. Stanowisko kierowcy łączyło się z wykonywaniem prac za i wyładunkowych, za co otrzymywał dodatkowe wynagrodzenie. W związku z zatrzymaniem w dniu 11 marca 1979 r. prawa jazdy za prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu, wnioskodawca utracił możliwość pracy na stanowisko kierowcy. W dniu 1 maja 1979 r. H. J. na swój wniosek został przeniesiony na stanowisko spedytora. Na stanowisko kierowcy powrócił ponownie w dniu 1 stycznia 1980 r. Stanowisko kierowcy zajmował ponownie w okresie od dnia 1 sierpnia 1981 r. do dnia 27 kwietnia 1983 r. W dniu 28 kwietnia 1983 r. ponownie zatrzymano prawo jazdy wnioskodawcy za prowadzenie pod wpływem alkoholu, co skutkowało powtórną utratą uprawnień do kierowania pojazdami.

Na podstawie zeznań świadków W. G. i R. G. Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca jako kierowca jeździł S.. Świadkowie nie odnotowali w pamięci przerw w pracy na tym stanowisku, związanych z zatrzymaniem prawa jazdy, gdyż kojarzyli go tylko z pracą kierowcy samochodów ciężarowych. Kierowcy samochodów ciężarowych nie dokonywali napraw, chyba że chodziło o niewielkie awarie. Natomiast w przypadku poważniejszej awarii lub przeglądu, kierowca otrzymywał samochód zastępczy. Świadkowie potwierdzili również, iż jako kierowcy samochodów ciężarowych również wykonywali prace za i wyładunkowe. Nie posiadali wiedzy, w jaki sposób było to odnotowane w ich aktach osobowych, ale w otrzymywanych świadectwach pracy również zaznaczano, że wykonywali pracę kierowcy ładowacza.

Oceniając stan faktyczny sprawy, Sąd Okręgowy odwołał się do art. 184 ust.1 i 2 w zw. z art. 32 ust. 1, 2 i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jen. Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.) oraz § 2, 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43 ze zm.). Sąd Okręgowy ocenił, że w okresie od dnia 21 września 1973 r. do dnia 10 marca 1979 r. i od dnia 1 stycznia 1980 r. do dnia 27 kwietnia 1983 r. wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował jako kierowca samochodu ciężarowego o masie powyżej 3,5 tony (Wykaz A Dział VIII pkt 2 - prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony). Do prac wykonywanych w szczególnych warunkach Sąd uwzględnił również prace za i wyładunkowe, które wnioskodawca wykonywał w zależności od potrzeb (Wykaz A Dział VIII poz. 1 - ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe oraz przeładunek materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących w transporcie).

Sąd Okręgowy zauważył, że wnioskodawca nie posiadał świadectwa pracy w warunkach szczególnych, jednak na podstawie dokumentacji znajdującej się w aktach osobowych oraz zeznań świadków było możliwe odtworzenie przebiegu zatrudnienia w (...), zajmowanych przez wnioskodawcę stanowisk, okresów oraz rodzaju obsługiwanych samochodów ciężarowych. Zdaniem Sądu Okręgowego, dokumentacja zawarta w aktach osobowych była kompletna, zawierała informacje na temat posiadanych i nabywanych w trakcie zatrudnienia uprawnień (prawo jazdy), odnotowano momenty i podstawy, kiedy wnioskodawca utracił uprawnienia do wykonywania pracy kierowcy i ponownie wracał na to stanowisko. Nie stwierdzono, aby w tracie zatrudnienia w tym zakładzie wnioskodawca korzystał z urlopów bezpłatnych. W ocenie Sądu, wątpliwości co do rodzaju obsługiwanych samochód wyjaśniła dokumentacja znajdująca się w aktach osobowych oraz przesłuchani w sprawie świadkowie (byli współpracownicy wnioskodawcy), którym Sąd Okręgowy dał wiarę. Zdaniem Sadu, na podstawie zeznań świadków było możliwe stwierdzenie, iż wnioskodawca pracował przy obsłudze samochodów ciężarowych o masie przewyższającej 3,5 tony (głównie S.).

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy uznał, że wnioskodawca spełnił przesłankę wykonywania pracy w szczególnych warunkach przez okres co najmniej 15 lat. Na tej podstawie przyznał H. J. emeryturę w obniżonym wieku od dnia złożenia wniosku, tj. od dnia 13 maja 2014 r.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniósł organ rentowy, zaskarżając wyrok w całości i zarzucając mu:

1.  przepisów prawa materialnego, tj. art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia

17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.) w związku z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) poprzez przyjęcie przez Sąd, że wnioskodawca udowodnił na dzień 1 stycznia 1999 r. co najmniej 15-letni okres zatrudnienia w warunkach szczególnych uprawniający do przyznania prawa do emerytury,

2.  przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c., przez dokonanie oceny materiału

dowodowego z pominięciem jego istotnej części, tj. dokumentacji znajdującej się w aktach osobowych wnioskodawcy, z której wynika, że wnioskodawca w okresie od dnia 1 stycznia 1980 r. do dnia 27 kwietnia 1983 r. w Przedsiębiorstwie (...) w B. Oddział w S. nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w oparciu o rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., tj. Wykaz A, Dział VIII (w transporcie), poz. 2 - prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony.

Wskazując na powyższe zarzuty, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Suwałkach.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja nie można odmówić racji.

Kwestią sporną w niniejszej sprawie było ustalenie, czy wnioskodawca H. J. legitymuje się wymaganym okresem 15 lat pracy w szczególnych warunkach, który w konsekwencji uprawniałby go do otrzymania wcześniejszej emerytury.

W kontekście tak przedstawionego zagadnienia Sąd Apelacyjny podziela ugruntowane już orzecznictwo sądowe, zgodnie z którym wcześniejsza emerytura jest dla powszechnego systemu świadczeń emerytalnych instytucją wyjątkową, określającą szczególne uprawnienia uprzywilejowanego kręgu podmiotów, stąd wymaga ścisłej wykładni i spełnienia ściśle określonych przez prawo warunków.

Warunki przyznania prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach określa art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm., zwana dalej: ustawa emerytalna). Zgodnie z tym przepisem ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu niższego wieku emerytalnego (przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40), jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz posiadają niezbędny okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, tj. co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn. Warunkiem uzyskania emerytury wcześniejszej jest również nieprzystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenie wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody budżetu państwa (art. 184 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).

Zgodnie z art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których ubezpieczonym przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. W tym względzie ww. ustawa odsyła do przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43, zwane dalej: rozporządzenie). Przesłankę odpowiednio długiego okresu pracy w warunkach szczególnych zawiera § 4 ww. rozporządzenia. Stosownie do tego przepisu pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienionych w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: po pierwsze, jeżeli osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, a po drugie, ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy (§ 2 rozporządzenia).

Wyjaśnić należy, że tylko okresy pracy do dnia 31 grudnia 1998 r., zgodnie z ustawą z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm., zwana dalej: ustawa emerytalna), mogą być uwzględnione do stażu pracy uprawniającego do otrzymania wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Dlatego też dalsze okresy zatrudnienia wnioskodawcy nie mogły być przedmiotem rozważań ani w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji ani w postępowaniu apelacyjnym.

Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego, z punktu widzenia uprawnień emerytalnych, ma możliwość jej zakwalifikowania pod konkretną pozycję wymienioną w Wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Rozporządzenie to wymienia enumeratywnie rodzaje wykonywanych prac, które uznawane są za pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. I do takich prac zaliczają się m.in. prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony (Wykaz A Dział VIII poz. 2 rozporządzenia) oraz ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe oraz przeładunek materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących w transporcie (Wykaz A Dział VIII poz. 1 rozporządzenia).

Jak wynika ze stanu faktycznego niniejszej sprawy, H. J. w okresie od dnia 21 września 1973 r. do dnia 31 lipca 1984 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w Przedsiębiorstwie (...) w B. Oddział w S. ( (...)). Zgodnie z treścią świadectwa pracy z dnia 31 lipca 1984 r., w tym okresie zatrudnienia wnioskodawca zajmował stanowiska kierowcy, ładowacza oraz kierowcy-ładowacza. W świetle akt osobowych wnioskodawcy z tego okresu zatrudnienia, H. J. od dnia 21 września 1973 r. zajmował stanowisko kierowcy-ładowacza (karta badania stanu zdrowia H. J., k. 62 akt osobowych; zaświadczenie bhp, k. 39). Podstawą zatrudnienia na tym stanowisku były kwalifikacje wnioskodawcy oraz wymagany staż pracy. Wnioskodawca posiadał prawo jazdy kategorii A, B, C i E. Z uwagi na posiadane pozwolenie kategorii II na prowadzenia pojazdów ciężarowych, wnioskodawca miał eksploatować samochód ciężarowy marki S. 25 (protokół kwalifikacyjny zaangażowania pracowników (...) w B., k. 21 akt osobowych). Do podstawowych obowiązków wnioskodawcy jako ładowacza należało przede wszystkim: przewożenie masy towarowej na odcinku punktu odbioru samochodu oraz punktu przekazania samochodu, nakładanie przesyłek na pojeździe z uwzględnieniem ich właściwości, zabezpieczenia przesyłek na czas przewozu, dozorowanie przewożonych przesyłek w ramach upełnomocnienia przez brygadzistę przełożonego, przodownika spedycyjnego lub kierowcy handlowego; branie udziału przy sporządzaniu protokołów szkodowych, przestoi rozładunku i innych dowodów (k. 19 akt osobowych).

Od dnia 1 kwietnia 1974 r. wnioskodawca zajmował stanowisko kierowcy handlowego Filii w S. (...) w B. (k. 16 akt osobowych). Zgodnie z protokołem kwalifikacyjnym z dnia 2 kwietnia 1974 r. wnioskodawca prowadził samochód marki S. 25 o ładowności 5 ton (k. 17 akt osobowych). Obowiązki kierowcy wnioskodawca wykonywał do dnia 30 czerwca 1978 r. Z dniem 1 lipca 1978 r. (...) zawarło z H. J. (kierowcą samochodu ciężarowego marki S.) umowę zlecenia, na podstawie której wnioskodawca poza pracą kierowcy samochodowego zobowiązał się do wykonywania czynności za i wyładunkowych towarów przewożonych samochodem przez niego obsługiwanym i czynności manipulacyjno-spedycyjnych towarów oraz do ponoszenia całkowitej odpowiedzialności materialnej za prawidłowe rozliczanie się na samochodzie dostawczym (umowa zlecenia z dnia 1 lipca 1978 r., k. 44-45 akt osobowych; deklaracja o odpowiedzialności materialnej spedytora-ładowacza z dnia 1 lipca 1978 r., k. 46 akt osobowych). Zgodnie z Instrukcją czynności spedycyjnych, pracownik spedycyjny przede wszystkim pobierał przesyłki do przewozu od nadawcy na podstawie dowodów handlowych załączonych do kwitu zdawczo-odbiorczego w transporcie i odpowiadał materialnie do przekazania ich za potwierdzeniem odbiorcy. Przyjęcie przesyłki od nadawcy następowało po sprawdzeniu przez pracownika spedycyjnego stanu przesyłki, jej ilości, sztuk i stanu opakowania oraz sposobu zabezpieczenia tego opakowania (plomby, banderola itd.), jak również przez sprawdzenie wagi przesyłki, w przypadku gdy przesyłka przyjmowana jest z wagi i zdawana według wagi, porównanie zgodności etykiet i numerów opakowań (k. 47 akt osobowych).

Umowa z dnia 1 lipca 1978 r. na wykonywanie czynności dodatkowych została rozwiązana z dniem 5 marca 1979 r. (k. 49 akt osobowych). Od tego czasu wnioskodawca wykonywał obowiązki kierowcy (nagłówek pisma z dnia 16 marca 1979 r., k. 65). Od dnia 11 marca 1979 r. do czasu uprawomocnienia się orzeczenia kolegium spraw wykroczeń zatrzymano wnioskodawcy prawo jazdy z powodu kierowania pojazdem mechanicznym w stanie wskazującym na spożycie alkoholu (postanowienie Urzędu Miejskiego w S. z dnia 24 kwietnia 1979 r., k. 52 akt osobowych). Następnie pismem z dnia 30 kwietnia 1979 r. H. J. wniósł o przeniesienie go ze stanowiska kierowcy na stanowisko ładowacza. Zgodnie z adnotacją na tym piśmie, wnioskodawca od dnia 1 maja 1979 r. miał wykonywać obowiązki spedytora-ładowacza (k. 68). W świetle treści zaświadczenia podpisanego przez Dyrektora Oddziału, z dniem 2 maja 1979 r. powierzono wnioskodawcy obowiązki spedytora kolejowego (k. 41 akt osobowych). Zgodnie z zakresem czynności spedytora-ładowacza (k. 23 akt osobowych), do jego obowiązków z ponoszeniem pełnej odpowiedzialności należało: kierowanie pracą przydzielonych pracowników/ładowaczy, kierowców oraz współudział przy czynnościach ładunkowych, a także wykonywanie innych czynności zleconych przez przełożonych. W zakresie kierowania pracą przydzielonych pracowników wnioskodawca odpowiadał za: przestrzeganie obowiązujących norm czasu na czynności ładunkowe, właściwe ułożenie przesyłki na środku transportowym oraz zabezpieczenie przesyłki przed jej uszkodzeniem lub zaginięciem. W zakresie czynności spedycyjnych odpowiadał przede wszystkim za: właściwe przyjęcie przesyłki od nadawcy, dozorowanie przesyłki do pobrania w czasie przewozu aż do zdania w punkcie odbioru, dostarczenie i przekazanie przesyłki dla odbiorcy wskazanego w dowodach handlowych, rozliczanie się przed dyspozytorem z wykonanego zadania niezwłocznie po zakończeniu zleconych czynności, przedłożenie kompletnej dokumentacji przodownikowi spedycyjnemu (karty drogowej, kwitu zdawczo-odbiorczego, dokumentów handlowych zlecenia na zwrot pojemników, protokołu szkodowego).

W dniu 1 stycznia 1980 r. H. J. został przeniesiony ze stanowiska spedytora kolei na stanowisko kierowcy (podanie wnioskodawcy wraz z adnotacją o zgodzie na przeniesienie, k. 73 akt osobowych; zawiadomienie z dnia 3 stycznia 1980 r. o zgodzie na przeniesienie na stanowisko kierowcy, k. 43). Z pisma z dnia 17 czerwca 1980 r. (k. 75 akt osobowych) wynika, że od dnia 16 kwietnia 1980 r. wnioskodawca pracował na wywrotce (pojeździe samowyładowczym) i od tego dnia do dnia 2 maja 1980 r. otrzymywał wynagrodzenie za przewozy pojazdami samowyładowczymi oraz przewozy materiałów budowlanych pojazdami uniwersalnymi o ładowności 4,5 tony według obowiązujących stawek w systemie akordowo-zadaniowym (k. 76 akt osobowych). Od dnia 10 sierpnia 1981 r. wnioskodawca został przeniesiony na stanowisko murarza w brygadzie remontowo-budowlanej i pracę na tym stanowisku miał wykonywać do czasu zakończenia remontu stacji obsługi (k. 31 akt osobowych). Od dnia 8 grudnia 1981 r. wnioskodawca zajmował stanowisko ładowacza (pismo z dnia 7 grudnia 1981 r., k. 30 akt osobowych), a od dnia 11 marca 1983 r. – stanowisko kierowcy (...) (k. 25 i 27 akt osobowych). Postanowieniem Urzędu Miejskiego w S. z dnia 28 maja 1983 r. zatrzymano wnioskodawcy H. J. prawo jazdy kategorii A, B, C i E z powodu kierowania pojazdem mechanicznym w stanie nietrzeźwości. Prawo jazdy zatrzymano na okres od dnia 28 kwietnia 1983 r. do czasu uprawomocnienia się orzeczenia kolegium do spraw wykroczeń (k. 10 akt osobowych). Prawomocnym orzeczeniem Kolegium do Spraw Wykroczeń nr 864/13 przy Prezydencie Miasta w S. został orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres czterech miesięcy za kierowanie w stanie nietrzeźwym. Z tego powodu - zgodnie z zawiadomieniem Urzędu Miejskiego w S. z dnia 12 lipca 1983 r. o wykonaniu kary dodatkowej - zatrzymano wnioskodawcy prawo jazdy na okres od dnia 2 lipca 1983 r. do dnia 1 listopada 1983 r. (k. 9 akt osobowych). W związku z utratą uprawnień do wykonywania zawodu, z dniem 6 czerwca 1983 r. Przedsiębiorstwo (...) w B. Oddział w S. na podstawie art. 52 § 1 pkt 3 k.p. rozwiązało bez wypowiedzenia zawartą z wnioskodawcą umowę o pracę (k. 11 akt osobowych). Na skutek odwołania wnioskodawcy (k. 53-54 akt osobowych), Terenowa Komisja Odwoławcza do Spraw Pracy orzeczeniem z dnia 10 sierpnia 1983 r. przywróciła H. J. do pracy w Przedsiębiorstwie (...) w B. Oddział w S. (k. 50 akt osobowych).

Zgodnie z zawiadomieniem z dnia 30 grudnia 1983 r., wnioskodawcy udzielono kary upomnienia za przebywanie w stanie wskazującym na spożycie alkoholu podczas wykonywania obowiązków służbowych w dniu 28 grudnia 1983 r. w godzinach pracy oraz samowolną zmianę kierowcy na S. S. w tym dniu (k. 79 akt osobowych). Z powodu ściągnięcia wnioskodawcy do pracy w dniu 18 kwietnia 1984 r., aroganckiego zachowania w stosunku do dyspozytora oraz oświadczenia dyspozytora o stanie wnioskodawcy wskazującym na spożycie alkoholu, rozwiązano z H. J. umowy o pracę za wypowiedzeniem obejmującym okres od dnia 30 kwietnia 1984 r. do dnia 31 lipca 1984 r. (k. 37, 83 i 84 akt osobowych). W okresie wypowiedzenia powierzono wnioskodawcy obowiązki ładowacza (k. 38 akt osobowych).

Przytoczone wyżej zapisy dokumentów zawartych w aktach osobowych wnioskodawcy uzasadniają trafność podnoszonego przez organ rentowy zarzutu naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 233 § 1 k.p.c. Zgodzić się należy z organem rentowym, że Sąd Okręgowy nie dokonał dostatecznej analizy stanu faktycznego niniejszej sprawy zgodnie z regułami wynikającymi z art. 233 § 1 k.p.c. (wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zgodnie z zasadami logicznego myślenia i doświadczenia życiowego).

Przede wszystkim w zakresie oceny dowodów istotnym jest - zgodnie z utrwalonym orzecznictwem na tle art. 233 § 1 k.p.c. - aby wyrażona ocena w aspekcie wiarygodności dokonana była na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału w sprawie oraz uwzględnienie wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2002 r., IV CKN 1256/00, LEX nr 80267; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2000 r., III CKN 562/98, LEX nr 528132; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2002 r., II CKN 691/99, LEX nr 54339, Prok. i Pr.-wkł. (...)). Natomiast na podstawie treści uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego można dojść do wniosku, że Sąd ten dość pobieżnie przeanalizował materiał dowodowy sprawy, a w szczególności akta osobowe wnioskodawcy z okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w B. Odział w S. od dnia 21 września 1973 r. do dnia 31 lipca 1984 r. Z ustaleń Sądu wynika jedynie, że w okresach od dnia 21 września 1973 r. do dnia 10 marca 1979 r. i od dnia 1 stycznia 1980 r. do dnia 27 kwietnia 1983 r. wnioskodawca wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązki kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. Trafnie podnosi organ rentowy, że Sąd Okręgowy zasadniczo skoncentrował się na ocenie pierwszego ze wskazanych okresów uwzględnionych do prac wykonywanych w szczególnych warunkach. W tym jednak zakresie Sąd prawidłowo powołał się na stosowne dokumenty (świadectwa pracy, angaże) oraz zeznania świadków W. G. i R. G.. Ocena tego pierwszego przedziału czasowego nie budzi większych zastrzeżeń. Już nawet z samych angaży, zakresów czynności i protokołów kwalifikacyjnych wynika, że wnioskodawca w tym pierwszym okresie (tj. od dnia 21 września 1973 r. do dnia 10 marca 1979 r.) pracował na stanowisku kierowcy i do jego obowiązków należało prowadzenie (...) o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony.

Z materiału dowodowego wynika też, iż powierzone wnioskodawcy dodatkowe czynności o charakterze spedycyjnym nie miały istotnego wpływu na czas jego pracy w szczególnych warunkach. W istocie bowiem każdy kierowca samochodu ciężarowego - jeżeli nie towarzyszy mu inny pracownik zajmujący się spedycją czy konwojowaniem - w jakiejś części zajmuje się spedycją i nadzorem nad przewożonym ładunkiem. Przyjęcie wykładni uniemożliwiającej uznanie takich czynności za immamentnie związanych z pracą kierowcy prowadziłoby do sytuacji, w której nigdy kierowca pojazdu ciężarowego nie mógłby być uznany za pracującego stale i pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach. Istotnym jest zachowanie pewnych proporcji w podziale tych czynności i przyjęcie, że dominujący charakter pracy kierowcy ciężarowego pozwala na kwalifikowanie takiej pracy jako pracy w szczególnych warunkach. Jest przecież oczywiste, iż wnioskodawca, wożąc towar (sól, mąkę, ziemniaki, koncentraty, cement, wapń) zobligowany był do sprawdzenia ilości załadowanego i rozładowywanego towaru, bo musiał się z tego towaru rozliczyć, jak i musiał ładunek ten zabezpieczyć na czas transportu. Zadbanie o przygotowanie pojazdu (w tym ładunku) do transportu pod kątem przepisów ruchu drogowego należy do obowiązków kierowcy, który za uchybienia w tym zakresie ponosiłby odpowiedzialności w razie kontroli drogowej. Brak jest zatem racjonalnych powodów, aby zdeprecjonować pracę wnioskodawcy na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego w spornym okresie - z uwagi na wykonywanie przez niego dodatkowych czynności.

Przypomnieć należy, iż w orzecznictwie sądowym wykonywanie innych czynności nie powoduje utraty charakteru pracy w szczególnych warunkach w dwóch sytuacjach. Po pierwsze, w sytuacji, kiedy inne równocześnie wykonywane prace stanowią integralną część (immanentną cechę) większej całości dającej się zakwalifikować pod określoną pozycję załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 62/07, LEX Nr 375653; dnia 5 maja 2009 r., I UK 4/09, LEX Nr 509022 oraz z dnia 11 marca 2009 r., II UK 243/08 i tam powołane wcześniejsze orzecznictwo). Po drugie, ma to miejsce wówczas, gdy czynności wykonywane w warunkach nienarażających na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia mają charakter incydentalny, krótkotrwały, uboczny (zob. np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 22 stycznia 2008, I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75 oraz z dnia 22 kwietnia 2009 r., II UK 333/08, LEX nr 1001310). Sytuacja wnioskodawcy w rozpatrywanym zakresie jest adekwatna do przedstawionych tu wyjątków. Istniały zatem podstawy do uznania, że w okresie od dnia 21 września 1973 r. (data rozpoczęcia pracy w (...)) do dnia 10 marca 1979 r. (data poprzedzająca dzień zatrzymania prawa jazdy wnioskodawcy) H. J. wykonywał pracę kwalifikowaną jako praca w szczególnych warunkach zgodnie z rozporządzeniem z dnia 7 lutego 1983 r. Do takich wniosków doszedł również organ rentowy, co wynika z treści apelacji.

Co do oceny drugiego okresu przyjętego przez Sąd Okręgowy (tj. od dnia 1 stycznia 1980 r. do dnia 27 kwietnia 1983 r.), rację ma organ rentowy, że Sąd Okręgowy choć zaliczył ten okres, to właściwie nie sprecyzował, w jakich przedziałach czasowych i na jakich stanowiskach należało uwzględnić pracę wnioskodawcy do stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Rację ma również organ rentowy, twierdząc, że nie w całym tym okresie H. J. zajmował stanowiska kierowcy samochodu ciężarowego o ciężarze powyżej 3,5 tony. Zeznania świadków przesłuchanych w sprawie w zakresie tego okresu niewiele wnoszą, bowiem kojarzyli oni wnioskodawcę w zasadzie tylko z pracą kierowcy Stara. Tymczasem z dokumentów zgromadzonych w aktach osobowych , których Sąd Okręgowy czyniąc ustalenia nie rozważył wynika, iż wnioskodawca zajmował różne inne stanowiska . Poszerzonych rozważań i materiału dowodowego wymaga nawet praca wnioskodawcy od dnia 1 stycznia 1980 r. do dnia 9 sierpnia 1981 r. na stanowisku kierowcy. Z dokumentacji bezpośrednio nie wynika wprost, aby była to praca kierowcy samochodu ciężarowego o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. Trzeba zauważyć, że utrata prawa jazdy w dniu 11 marca 1979 r. uniemożliwiła wnioskodawcy pracę na dotychczas wykonywanym stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego marki S. 25, co skutkowało przeniesieniem z dniem 1 maja 1979 r. na stanowisko spedytora kolejowego. Nie można wykluczyć , iż powrót na stanowisko kierowcy z dniem 1 stycznia 1980 r. oznaczał odzyskanie uprawnień do kierowania pojazdami samochodowymi, w tym pojazdami ciężarowymi o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony – ale wymaga to stanowczego wyjaśnienia.

Z akt osobowych wnioskodawcy zdaje się wynikać, iż od dnia 10.08.1981r. wnioskodawca procował na stanowisku murarza – stąd zaliczenie tego okresu do pracy na stanowisku kierowcy w aktualnym materiale dowodowym budzi wątpliwości.

Sąd Okręgowy nie zauważył również, że od dnia 11 marca 1983 r. przeniesiono wnioskodawcę na stanowisko kierowcy (...). Pojazd ten wprawdzie zalicza się do kategorii pojazdów ciężarowych, jednakże nie spełnia istotnego warunku, jakim jest norma wagowa powyżej 3,5 ton. To zaś uniemożliwia zakwalifikowanie tego okresu do prac wykonywanych w szczególnych warunkach.

Analiza akt osobowych wnioskodawcy nie daje podstawy do zaliczenia do prac w szczególnych warunkach okresu od dnia 8 grudnia 1981 r. do dnia 10 marca 1983 r. oraz okresu od dnia 30 kwietnia 1984 r. do dnia 31 lipca 1984 r. Zgodnie z treścią dokumentacji osobowej, w tych okresach zatrudnienia wnioskodawcy wynika raczej wykonywanie przez wnioskodawcę pracy ładowacza niż kierowcy. Zaliczenie zaś pracy na stanowisku ładowacza do pracy w szczególnych warunkach nie jest takie oczywiste , wymaga bowiem zdecydowanego ustalenia ,iż praca ta polegała na wykonywaniu przez wnioskodawcę stale i w pełnym wymiarze ciężkich prac załadunkowych i wyładunkowych oraz przeładunku materiałów sypkich i pylistych (Wykaz A Dział VIII poz. 1 rozporządzenia). Organ rentowy kwestionuje ,że wykonywane przez wnioskodawcę prace na stanowisku ładowacza były takimi pracami, a zatem i tu konieczne jest poszerzenie materiału dowodowego i dokonanie precyzyjnych ustaleń w tym zakresie

W przypadku wnioskodawcy może mieć również znaczenie w aspekcie pracy w szczególnych warunkach wcześniejszy okres zatrudnienia w tym przedsiębiorstwie na stanowisku ładowacza – który to okres w ogóle dotychczas nie był przedmiotem rozważań organu rentowego ani Sądu. Zgodnie z treścią świadectwa pracy z dnia 19 sierpnia 1991 r. wnioskodawca wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązki na tym stanowisku również od dnia 9 kwietnia 1968 r. do dnia 27 września 1969 r. (akta ZUS dotyczące wniosku o ustalenia kapitału początkowego). Wystawiony dokument (podobnie jak świadectwo pracy z późniejszego okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w B. Oddział w S.) nie jest świadectwem pracy w szczególnych warunkach ,a zatem również i tu koniecznym jest poszerzenie materiału dowodowego i jednoznaczne zakwalifikowanie tego okresu pod kątem wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Akta osobowe wnioskodawcy z okresu zatrudnienia w przedmiotowym przedsiębiorstwie nie zawierają angaży z wcześniejszego okresu pracy (tj. od dnia 9 kwietnia 1968 r. do dnia 27 września 1969 r.) na stanowisku ładowacza. Okoliczność tę jedynie potwierdzają kwestionariusz osobowy, złożony przez wnioskodawcę w okresie późniejszym podczas ubiegania się o pracę kierowcy w tym przedsiębiorstwie (k. 3v akt osobowych).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego do wydania merytorycznego orzeczenia w zakresie prawa wnioskodawcy do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach koniecznym jest przeprowadzanie postępowania dowodowego w całości co od okresu zatrudnienia wnioskodawcy począwszy od dnia 01.01.1980 r. oraz co do okresu wcześniejszego od dnia 9 kwietnia 1968 r. do dnia 27 września 1969 r. – i poczynienia definitywnych ustaleń co do tych okresów, tj. czy można je uznać z okresy pracy w szczególnych warunkach. W tym zakresie koniecznym może okazać się nie tylko bardziej szczegółowe przesłuchanie wnioskodawcy ale i udzielenie mu stosownego terminu do zgłoszenia wszystkich środków dowodowych , zwłaszcza co do tego wcześniejszego okresu , który w ogóle wymykał się dotychczas ocenie Sądu i organu rentowego .

Końcowo zauważyć należy, że Sąd Okręgowy błędnie ustalił datę początkową przyznania świadczenia emerytalnego. Zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy o emerytalnej, świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. W niniejszej sprawie wnioskodawca zwrócił się z wnioskiem o emeryturę w dniu 13 maja 2014 r. co oznacza, iż w razie uwzględnienia wniosku emerytura przysługiwałby mu od dnia 1 maja 2014 r., a nie od dnia złożenia wniosku.

Mając powyższe na względzie, Sąd Apelacyjny na mocy art. 386§4 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.