Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 marca 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący	:	SSA Bogusław Suter
Sędziowie	:	SA Jadwiga Chojnowska (spr.) SO del. Grażyna Wołosowicz
Protokolant	:	Anna Bogusławska

po rozpoznaniu w dniu 1 marca 2019 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa(...) - (...)

przeciwko L. C. (1), J. K. (1), W. N., W. S., J. K. (2) i J. Ś. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych W. S., J. K. (2) i J. Ś. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku

z dnia 28 listopada 2017 r. sygn. akt I C 542/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w pkt 1 o tyle, że oddala powództwo w stosunku do W. S., J. K. (2) i J. Ś. (1);

b)  w pkt 3 w ten sposób, że uchyla obowiązek nałożony na pozwanego W. S. w postaci uiszczenia opłaty od pozwu i odstępuje od obciążania pozwanych L. C. (1), J. K. (1) i W. N. obowiązkiem uiszczenia opłaty w kwocie 12.302 (dwanaście tysięcy trzysta dwa) zł;

c)  w pkt 4 w ten sposób, że zasądza od Skarbu Państwa – (...) na rzecz W. S. kwotę (...) (siedem tysięcy dwieście siedemnaście) zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

II.  zasądza od Skarbu Państwa –(...) na rzecz W. S. kwotę 17.702 (siedemnaście tysięcy siedemset dwa) zł tytułem zwrotu kosztów instancji odwoławczej;

III.  nakazuje wypłacić ze Skarbu Państwa – (...) na rzecz adwokata M. Ł. oraz adwokata R. O. kwoty po 5.400 (pięć tysięcy czterysta) zł na rzecz każdego z nich, powiększone o należny podatek od towarów i usług, tytułem wynagrodzenia za udzieloną z urzędu pomoc prawną pozwanym J. K. (2) oraz J. Ś. (1) w postępowaniu apelacyjnym.

(...)

UZASADNIENIE

W ostatecznie sprecyzowanym stanowisku (...) –(...)wniósł o zasądzenie solidarnie od L. C. (1), J. K. (1), W. N., W. S., J. K. (2) oraz J. Ś. (1) kwoty 246.026,98 zł, stanowiącej równowartość odszkodowania i zadośćuczynienia wypłaconego do rąk T. H. (1) z tytułu niesłusznego zatrzymania i tymczasowego aresztowania w dniach 13 i 14 czerwca 2015 r. oraz w okresie od 24 czerwca 2005 r. do 11 sierpnia 2005 r. w sprawie Ds. 3035/05 Prokuratury Rejonowej B.-P. w B., na podstawie postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 23 czerwca 2005 roku, sygn. akt VIII Kz 408/05, wskazując jako podstawę prawną swojego żądania art. 7 k.p.c., art. 557 § 1 k.p.k., art. 441 § 1 i § 3 k.c.

Pozwani, kwestionując żądanie pozwu, wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy w Białymstoku, wyrokiem z dnia 28 listopada 2017 r., uwzględnił w całości żądanie pozwu oraz rozstrzygnął o kosztach procesu, w tym kosztach zastępstwa procesowego i brakujących kosztach sądowych.

Wyrok ten zapadł w oparciu o następujące ustalenia faktyczne.

W. S. zatrudniony był jako chirurg w (...)w B., jako asystent.

Od 1 kwietnia 2003 r. funkcję jego przełożonego pełnił T. H. (1). Początkowo relacje pomiędzy W. S. a jego przełożonym układały się prawidłowo, ale po pewnym okresie współpracy do T. H. (1) zaczęły docierać skargi na zachowanie W. S..

W związku z tym, kierownik Kliniki zażądał od W. S. zmiany zachowania informując, iż w przeciwnym razie zwolni go z pracy.

Sytuacja zaogniła się w maju 2005 r. Wówczas W. S. postanowił zdyskredytować T. H. (1) i doprowadzić do jego usunięcia z pełnionej funkcji.

W tym celu pod koniec maja 2005 r. za pośrednictwem A. K. – ówczesnego dyrektora (...) oddziału (...) – nawiązał kontakt z L. C. (1) – funkcjonariuszem (...) w B. i poinformował go o istniejącym, według niego, zjawisku przyjmowania przez jego przełożonego korzyści majątkowych.

W rozmowie z tym funkcjonariuszem policji W. S. powziął informację, iż niezbędne będzie wskazanie osoby, która korzyść wręczyła lub też miała wręczyć, dlatego postanowił znaleźć oraz pozyskać do współpracy chorą i wymagającą leczenia kardiochirurgicznego osobę, przy pomocy której oraz członków jej rodziny, można byłoby dokonać wręczenia T. H. (1) korzyści majątkowej, co miało stanowić, według W. S., dostateczną podstawę ścigania jego przełożonego.

W tym celu nawiązał kontakt z wielokrotnie karanym sądownie, ale też rzeczywiście poważnie (...). W. S. zaproponował W. D. udział w kontrolowanym wręczeniu korzyści majątkowej kierownikowi Kliniki, informując jednocześnie mężczyznę, że będzie to musiało być poprzedzone stworzeniem sytuacji i warunków umożliwiających przeprowadzenie akcji, tj. jego przyjęciem przy pomocy W. S. do Szpitala w B., a następnie przeprowadzeniem badań i zakwalifikowaniem do operacji, w związku z którą przewidziane było wręczenie korzyści majątkowej T. H. (1).

W. D. zgodził się na udział w kontrolowanym wręczeniu korzyści majątkowej i stworzeniu warunków do jej przekazania, aczkolwiek od początku nie wyrażał woli na faktyczne przeprowadzenie zabiegu, gdyż od 1 maja 2005 r. przebywał w (...)w A., gdzie 2 maja 2005 r. wykonano mu zabieg koronarografii, a 6 maja 2005r. wypisano go do domu w stanie ogólnym dobrym.

W dalszej rozmowie z W. S. W. D. dowiedział się również, że korzyść majątkowa – po to, by uwiarygodnić zdarzenie - miałaby być wręczona przez inną osobę, niż pacjent, a najlepiej przez kogoś z członków rodziny.

Ustalono też gratyfikację pieniężną za skuteczne przeprowadzenie prowokacji w kwocie 20.000 zł, które zapłacić miał W. D. i osobie, która dokona wręczenia W. S..

W. D. przed dniem 6 czerwca 2005 r. w rozmowie z J. Ś. (1), z którą nie łączyły go żadne związki rodzinne lub emocjonalne, zaproponował jej udział w kontrolowanym wręczeniu korzyści majątkowej lekarzowi z B., w zamian za odpowiednią część gratyfikacji finansowej, pochodzącej od W. S..

J. Ś. (1) wyraziła zgodę na uczestnictwo w prowokacji w charakterze córki W. D. i jednocześnie osoby, która wręczy korzyść majątkową T. H. (1).

W. S. w pierwszych dniach czerwca 2005 r. doprowadził do przeprowadzenia w Szpitalu (...) w B. przez innego lekarza - (...) m.in. badania wysiłkowego W. D.. Wykonane badanie z punktu widzenia medycznego, z czego zdawał sobie sprawę W. S., kwalifikowały W. D. do przyjęcia do Szpitala, aczkolwiek do zakwalifikowania pacjenta do operacji wymagane były jeszcze dodatkowe badania, w szczególności koronarografia.

W. S. mając świadomość tego, iż szef Kliniki (...) do dnia 13 czerwca 2005 r. przebywa na urlopie wypoczynkowym, zaplanował przyjęcie W. D. na Oddział Kardiologii Inwazyjnej Szpitala w B. na dzień 9 czerwca 2005 r.

Przygotowując grunt pod dokonanie prowokacji i wiedząc już, że zarówno W. D., jak i J. Ś. (1) wyrazili zgodę na wzięcie w niej udziału, W. S. niedługo po pierwszym spotkaniu z funkcjonariuszem policji L. C. (1), na początku czerwca 2005 r., spotkał się z nim oraz kolejnym funkcjonariuszem z (...) J. K. (1). Wówczas W. S. poinformował policjantów, że zna chorego, który – w związku z koniecznością przeprowadzenia, z uwagi na jego stan zdrowia, operacji wszczepienia bajpasów - godzi się współpracować z policją we wręczeniu korzyści majątkowej T. H. (1), przy czym wręczenia miałaby dokonać, w celu uwiarygodnienia zdarzenia, co podkreślał W. S., córka pacjenta – J. Ś. (1).

W trakcie spotkań z tymi funkcjonariuszami(...) W. S. przytaczał funkcjonariuszom policji okoliczności, mogące świadczyć o przyjmowaniu przez T. H. (1) łapówek, nie wskazując jednak żadnych bezpośrednich dowodów. Nie przekazał im również informacji o nakłonieniu W. D. i J. Ś. (1) do udziału w kontrolowanym wręczeniu korzyści majątkowej T. H. (1), w tym o uzgodnieniu gratyfikacji finansowej dla tych osób, ani o szczegółach zakwalifikowania W. D. do operacji wszczepienia bajpasów, ani też o już z góry zaplanowanym celu i dacie przyjęcia W. D. do Szpitala. Zataił przed policjantami, że W. D. od początku nie godził się na przeprowadzenie operacji, a wyrażał zgodę jedynie na podjęcie leczenia, w celu stworzenia sytuacji umożliwiającej przeprowadzenie kontrolowanego wręczenia korzyści majątkowej T. H. (1).

W dniu 7 czerwca 2005 r. w budynku (...)w B. doszło do spotkania funkcjonariuszy z (...) L. C. (1), J. K. (1) oraz W. S. i przywiezionej przez niego J. Ś. (1). Kobieta została wówczas poinstruowana, w jaki sposób ma wręczyć korzyść majątkową. L. C. (1) starał się jeszcze raz upewnić u W. S., czy T. H. (1) na pewno przyjmie wręczaną korzyść majątkową, zaś W. S. ponownie przekonywał go o przyjmowaniu przez kierownika Kliniki łapówek w przygotowywanych okolicznościach, kierując jednocześnie do J. Ś. (1) słowa, by „stanęła na rzęsach”, ażeby wręczyć korzyść majątkową i pouczając, by nie zachowywała się nachalnie, a raczej przedstawiała korzyść jako wyraz wdzięczności.

W trakcie tego spotkania, funkcjonariusze policji – L. C. (1) i J. K. (1) oraz W. S. przedstawili również J. Ś. (1) nieprawdziwą wersję dotyczącą okoliczności i powodów jej zgłoszenia się do K. poprzez m.in. zatajenie udziału w prowokacji W. S., jako inspiratora współpracy z policjantami w dokonaniu kontrolowanego wręczenia korzyści majątkowej kierownikowi Kliniki oraz warunków, w jakich miałaby powziąć informację o potrzebie wręczenia tej korzyści w zamian za przeniesienie W. D. na właściwy Oddział (...)w B. i przyspieszenie jego operacji oraz motywów i okoliczności powiadomienia o tym fakcie policji. Wersję tę J. Ś. (1) miała następnie podać w trakcie składania zeznań po przeprowadzeniu wręczenia korzyści majątkowej, planowanego już wówczas, czyli 7 czerwca 2005 r., na dzień 13 czerwca 2005 r. - pierwszy dzień pracy po urlopie T. H. (1).

Podczas spotkania w (...) w B. J. Ś. (1) w żaden sposób nie wyrażała zdenerwowania lub zbulwersowania rzekomą koniecznością, czy też potrzebą wręczenia korzyści majątkowej T. H. (1). Nie była pytana o motywy wręczenia takiej korzyści, ani o relacje z W. D., czy o jego stan zdrowia, mimo posiadania przez funkcjonariuszy w tym zakresie wyłącznie jednoźródłowej i niepochodzącej od kobiety, informacji.

W dniu 8 lipca 2005 r. zeznania złożył również W. S.. Przesłuchiwał go W. N.. W. S., mimo pouczenia m.in. o treści art. 233 § 1 k.k., świadomie zeznał wówczas nieprawdę, że zwrócono się do niego o pomoc w leczeniu W. D., powołując się na siostrę jego żony B. Ż., po czym umówił się z W. D. w B. i po przejrzeniu jego dokumentacji medycznej uznał, że był on leczony niewłaściwie i dlatego też zorganizował jego przyjęcie do Zakładu (...) w B. i uzgodnił z innym lekarzem jego operowanie, o czym sam pacjent nie wiedział.

Zgodnie z planem W. S., w dniu 9 czerwca 2005 r., przy aktywnym jego udziale, z uwagi na brak formalnego skierowania do szpitala, co w dokumentacji zostało odnotowane, jako zagubienie, W. D. został przyjęty na Oddział (...)w B.. W dokumentacji medycznej wskazano fikcyjne - uzgodnione z W. S. - dane i adres osoby, którą należy powiadomić w przypadku komplikacji. Na Oddziale (...) W. D. wykonano koronarografię i zakwalifikowano go, ponownie, przy aktywnym udziale W. S., do operacji wszczepienia bajpasów, która to operacja miała już być przeprowadzana na Oddziale(...), kierowanym przez T. H. (1).

Jednocześnie, jeszcze w trakcie pobytu W. D. na Oddziale (...) W. S. poinstruował go o treści zeznań, jakie winien złożyć po przeprowadzeniu kontrolowanego wręczenia korzyści majątkowej odnośnie okoliczności wręczenie to poprzedzających, w szczególności, że przebywając w Klinice (...) w A., nie mogąc przyspieszyć potrzebnej operacji, dowiedział się od pacjenta, że w B. można przeprowadzić operację wszczepienia bajpasów bez kolejki, płacąc jednak za to 5-8 tys. zł, w związku z czym zwrócił się do J. Ś. (1) o pomoc w zdobyciu potrzebnych do przeprowadzenia operacji pieniędzy; ponadto że za pośrednictwem B. Ż. – siostry żony W. S., skontaktował się z W. S., który zaoferował mu bezinteresowną pomoc w oczekiwanym przez niego przyspieszeniu operacji i kierując się jego stanem zdrowia, przyjęcie go do Szpitala w B., po czym dowiedział się od J. Ś. (1) o dokonanym przez nią zgłoszeniu policji konieczności wręczenia pieniędzy w celu przyjęcia na właściwy Oddział i szybkiego przeprowadzenia operacji, a także zgodził się na swój udział w rozmowie z T. H. (1).

Tego samego dnia w (...) w B. stawiła się też J. Ś. (1), która przekazała swój żakiet w celu zamontowania w nim urządzeń do nagrywania wizji i fonii z przebiegu planowanego na 13 czerwca 2005 r. kontrolowanego wręczenia korzyści majątkowej. Nie informowała funkcjonariuszy, ani też nie była pytana o konieczność wręczenia łapówki T. H. (1) z uwagi na potrzebę przeprowadzenia operacji W. D.. Od tego też dnia aż do dnia, na który zaplanowano wręczenie korzyści majątkowej, J. Ś. (1) nie uczestniczyła w żadnym innym spotkaniu z udziałem funkcjonariuszy policji.

Następnie, w dniu poprzedzającym zaplanowane kontrolowane wręczenie korzyści majątkowej, tj. 12 czerwca 2005 r. J. Ś. (1) wraz ze swoim mężem K. Ś. oraz konkubiną W. J. K., przyjechali do B., po czym zamieszkali w najętym przez W. S. hotelu - (...) koło B..

J. K. (2) wiedziała, że przyjęcie do (...)w B. i pobyt w nim W. D. został uzgodniony z jednym z lekarzy po to, by stworzyć okoliczności uwiarygodniające zaplanowane wręczenie korzyści majątkowej innemu lekarzowi w zamian za gratyfikację finansową, przy udziale funkcjonariuszy policji.

Wiedziała również, że W. D. nie łączą z J. Ś. (1) żadne więzy rodzinne, czy emocjonalne.

Po uprzednim uzyskaniu - przez(...) w B. w trybie art. 19a ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 roku o Policji - zgody Prokuratora Okręgowego w Białymstoku na kontrolowane wręczenie korzyści majątkowej, mimo braku po stronie funkcjonariuszy (...) w B. - L. C. (1) i J. K. (1) należytej weryfikacji uzyskanych wiadomości o przestępstwie łapownictwa, w dniu 13 czerwca 2005 r. ok. godz. 9.00 przeprowadzono kontrolowane wręczenie korzyści majątkowej w kwocie 5000 zł - kierownikowi Kliniki (...) w B. - T. H. (1).

Przebiegało ono w ten sposób, że do gabinetu kierownika Kliniki weszli W. D., jego konkubina J. K. (2) i J. Ś. (1), podająca się za córkę pacjenta. Po krótkiej rozmowie dotyczącej stanu zdrowia pacjenta i planowanej operacji, a także po przejrzeniu dokumentacji W. D., w trakcie której to rozmowy przybyłe osoby stwierdziły, że zależy im na wykonaniu operacji osobiście przez T. H. (1), W. D. i J. K. (2) opuścili gabinet, zaś J. Ś. (1) kontynuowała rozmowę z lekarzem. Wówczas to T. H. (1) wyraził zgodę na to, by wykonać operację osobiście, wskazując przy tym nieodległy termin. Mimo tej deklaracji, J. Ś. (1) wyciągnęła kopertę z zawartością widocznych pieniędzy, chcąc wręczyć kierownikowi w związku z zaplanowaną akcją. Wówczas T. H. (1) stwierdził, że nie jest to potrzebne i nie może obiecać, że przez to wynik operacji będzie lepszy. Nie biorąc koperty do rąk, objął kobietę ramieniem i - jak to odebrała J. Ś. (1) - wskazał gestem głowy, by położyła kopertę na biurku, co kobieta uczyniła i wyszła z gabinetu. Zaraz za nią wyszedł T. H. (1), przekazując sekretarce J. G. (2) termin przyjęcia W. D. na Oddział Kardiochirurgii. Następnie do gabinetu poproszono inną interesantkę, która nie widziała już koperty, po czym po jej wyjściu - do gabinetu weszli funkcjonariusze policji, którzy ujawnili kopertę z pieniędzmi w szufladzie biurka.

Bezpośrednio po przeprowadzeniu kontrolowanego wręczenia korzyści majątkowej, jeszcze w godzinach porannych, W. D., który od początku nie wyrażał zgody na operacyjne leczenie, samowolnie opuścił Oddział (...)po czym został dowieziony do(...) w B. w celu złożenia zeznań.

Natomiast T. H. (1), po przeprowadzeniu zaplanowanego na ten dzień zabiegu, został zatrzymany przez funkcjonariuszy (...)w B., oczekujących na rezultat kontrolowanego wręczenia korzyści majątkowej, przy czym cały czas prowadzony był przez nich nasłuch przebiegu rozmowy, rejestrowanej przez urządzenia ukryte uprzednio w żakiecie J. Ś. (1). W związku z zaistniałą sytuacją w (...)w B. pod sygn. RSD 9/05 zostało wszczęte i prowadzone przez funkcjonariusza tego Wydziału – W. N. postępowanie, nadzorowane przez Prokuraturę Rejonową B. – P. pod sygn. Ds. 3035/05.

Jeszcze tego samego dnia, w toku postępowania przygotowawczego w tym Wydziale przesłuchano w charakterze świadka J. Ś. (1), W. D. i J. K. (2). Wskazaną czynność procesową z udziałem J. Ś. (1) i J. K. (2) przeprowadził L. C. (1), zaś z udziałem W. D. - W. P. J. Ś. (1) i W. D. odbyło się częściowo w tym samym miejscu i czasie, tj. przesłuchanie J. Ś. (1) rozpoczęło się przed przesłuchaniem W. D. i zakończyło wcześniej, niż przesłuchanie jego osoby. Taki sposób przesłuchania współdziałających ze sobą funkcjonariuszy policji – L. C. (1) i W. N., miał na celu ustalenie w zeznaniach harmonizującej ze sobą, jednolitej wersji przebiegu zdarzeń poprzedzających kontrolowane wręczenie korzyści majątkowej T. H. (1) i niezwłoczne wyjaśnienie rozbieżności pomiędzy zeznaniami świadków, a zarazem zapewnienie ich wiarygodności, poprzez uzupełnienie wypowiedzi osoby przesłuchiwanej wypowiedziami przesłuchiwanego jednocześnie drugiego świadka, w szczególności w odniesieniu do okoliczności takich, jak przebyte przez W. D. operacje, wskazana w obydwu protokołach precyzyjna data skierowania przez W. D. do J. Ś. (2) rzekomej prośby o pomoc finansową i termin powiadomienia W. D. o przekazaniu informacji policji.

Przesłuchiwana wówczas J. Ś. (1), mimo uprzedzenia jej o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań, świadomie, przy wykorzystaniu sugestii i części sformułowań jej wypowiedzi przez przesłuchującego ją L. C. (1), co doprowadziło do tego, że przebieg przesłuchania nie znalazł odzwierciedlenia w treści protokołu, podała nieprawdę, przekazując uzyskaną w trakcie spotkania w (...)w B. w dniu 7 czerwca 2005 r. od L. C. (1), J. K. (1) i W. S., wersję o tym, że W. D., którego traktuje jak ojca, zwrócił się do niej 6 czerwca 2005 r. o pomoc finansową, w celu wręczenia lekarzowi korzyści majątkowej, umożliwiającej przeniesienie go na właściwy Oddział szpitala i szybkie przeprowadzenie, pomimo wydłużonych terminów, koniecznej z uwagi na stan jego zdrowia operacji kardiologicznej w szpitalu w B. oraz, że powiadomienie przez nią o tym fakcie policji, bez wiedzy pacjenta, było wynikiem zdenerwowania koniecznością opłacenia tego typu zabiegu w zaistniałej sytuacji. Zataiła tym samym, iż to W. S. był inspiratorem dokonania wręczenia korzyści majątkowej T. H. (1) we współpracy z funkcjonariuszami policji. Ponadto, J. Ś. (1) wskazała, iż J. K. (2) wcześniej nie wiedziała o planowanym wręczeniu korzyści majątkowej i zaangażowaniu policji w przebieg zdarzenia.

Przesłuchany w charakterze świadka W. D., po uprzednim pouczeniu go o odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań, w trakcie przesłuchania prowadzonego w sposób uniemożliwiający swobodną wypowiedź i sporządzenia protokołu w sposób nieodzwierciedlający rzeczywistego przebiegu czynności, podał nieprawdziwą wersję przekazaną mu przez W. S., po ustaleniu zbieżnej z J. Ś. (1) wersji zeznań co do zdarzeń poprzedzających kontrolowane wręczenie korzyści majątkowej T. H. (1). Świadomie wskazał m.in. fakt, jakoby przebywając w Klinice (...) w A., nie mogąc przyspieszyć potrzebnej operacji, dowiedział się od pacjenta, iż można w B. przeprowadzić operację wszczepienia bajpasów bez kolejki, płacąc jednak za to 5 – 8 tys. zł, w związku z czym zwrócił się 6 czerwca 2005 r. do swojej przybranej córki J. Ś. (1) o pomoc w zdobyciu potrzebnych do przeprowadzenia operacji pieniędzy, a za pośrednictwem B. Ż. skontaktował się z W. S., który zaoferował mu bezinteresowną pomoc w oczekiwanym przez niego przyspieszeniu operacji i spowodował, kierując się jego stanem zdrowia, przyjęcie go do Zakładu (...) w B.; a po tym dowiedział się od J. Ś. (1) o dokonanym przez nią zgłoszeniu policji konieczności wręczenia pieniędzy w celu przyjęcia na właściwy oddział i szybkiego przeprowadzenia jego operacji oraz zgodził się na swój udział w rozmowie z T. H. (1). Podobnie też, jak J. Ś. (1) zeznał, iż jego konkubina J. K. (2) nie wiedziała o zaangażowaniu policji w całe zdarzenie.

Z kolei przesłuchana – po uprzedzeniu o odpowiedzialności z art. 233 § 1 k.k. - J. K. (2) zeznała niezgodnie z prawdą, że przed wejściem do gabinetu T. H. (1) nie posiadała informacji o planowanym wręczeniu temu lekarzowi korzyści majątkowej, przy czym o tej okoliczności dowiedziała się dopiero po wyjściu z gabinetu lekarza - (...).

Po przesłuchaniu, osoby uczestniczące w kontrolowanym wręczeniu korzyści majątkowej udały się do najętego przez W. S. pokoju hotelowego, dokąd po pewnym czasie przyjechał także W. S.. Lekarz przekazał wówczas W. D. i J. Ś. (1) kwotę 3.000 bądź 4.000 zł, przy czym w późniejszym okresie, już w W. – wręczył tym osobom dalsze kwoty tj. łącznie 15.000 zł, jako umówioną gratyfikację za udział w kontrolowanym wręczeniu, z czego W. D. zatrzymał 11.000 zł, a J. Ś. (1) – 4.000 zł. W. S. uzależnił otrzymanie przez J. Ś. (1) i W. D. pozostałych 5.000 zł z uzgodnionych 20.000 zł, od złożenia stosownych zeznań w toku postępowania karnego, prowadzonego przeciwko T. H. (1) na etapie sądowym, argumentując nieprawdziwie, iż właśnie kwota 5.000 zł wręczona T. H. (1), pochodziła od niego.

W dniu 14 czerwca 2005 r. T. H. (1) przedstawiono zarzut popełnienia przestępstwa z art. 228 § 1 k.k., polegającego na przyjęciu przez niego, jako osobę pełniącą funkcję publiczną kierownika Kliniki (...) w B., korzyści majątkowej w postaci pieniędzy w kwocie 5.000 zł w zamian za przyspieszenie i przeprowadzenie operacji W. D..

Następnie postanowieniem Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 14 czerwca 2005 r. nie uwzględniono wniosku Prokuratury w przedmiocie zastosowania wobec T. H. (1) środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania. Sąd stwierdził, że nie zachodzi obawa matactwa procesowego.

W dniu przedstawienia T. H. (1) zarzutu, w charakterze świadka został także przesłuchany J. K. (1) – funkcjonariusz (...) w B., prowadzący czynności operacyjne, poprzedzające kontrolowane wręczenie korzyści majątkowej kierownikowi Kliniki.

Przesłuchiwał go podobnie, jak J. Ś. (1), współdziałający z nim L. C. (1). J. K. (1), który został pouczony o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań, niezgodnie z prawdą, w tym również sprzecznie ze sporządzonymi przez siebie dokumentami niejawnymi, wskazał, iż 6 czerwca 2005 r. z funkcjonariuszami (...) w B. skontaktowała się J. Ś. (1), która poinformowała o możliwości przyjęcia jej przybranego ojca do Kliniki w B. i przyspieszenie operacji serca za kwotę 5 – 8 tys. zł, po czym w dniu 8 czerwca 2005 r. zgłosiła się ona osobiście do Wydziału oświadczając, iż jej przybrany ojciec poprosił ją o pieniądze w kwocie 5.000 zł w celu zapłacenia za przyjęcie do Kliniki i zoperowanie go przez jej szefa, przy czym z uwagi na niemożność oczekiwania na przeprowadzenie operacji wobec poważnego stanu jego zdrowia J. Ś. (1) – zbulwersowana taką sytuacją – zdecydowana była wręczyć korzyść majątkową lekarzowi w dniu 13 czerwca 2005 r.

Na postanowienie o odmowie zastosowania wobec T. H. (1) tymczasowego aresztowania Prokurator wniósł zażalenie.

Po wniesieniu zażalenia, 20 czerwca 2005 r. policjant J. N. sporządził notatkę stwierdzającą, że anonimowa osoba poinformowała go, że T. H. (1) dokonuje wpisów w dokumentacji medycznej pacjentów Kliniki, dopisując siebie jako głównego operatora. Osoba ta zrobiła zdjęcia zmian i przekazała zapisy tych zdjęć policjantowi. Następnego dnia zabezpieczono te dokumenty.

Wskutek zażalenia Prokuratora, postanowieniem z dnia 23 czerwca 2005 r., wydanym w sprawie VIII Kz 408/05, Sąd Okręgowy w Białymstoku uchylił wyżej wymienione postanowienie i zastosował wobec T. H. (1) środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania na okres dwóch miesięcy od dnia zatrzymania.

Sąd II instancji przyjął istnienie dużego prawdopodobieństwa popełnienia przestępstwa przez T. H. (1) a dodatkowo, iż są podejmowane działania w celu utrudnienia postępowania – zniekształcanie zapisów dokumentacji medycznej, czyli istnieje realna obawa matactwa ze strony podejrzanego, a to uzasadnia potrzebę izolacji podejrzanego poprzez tymczasowe aresztowanie.

T. H. (1) został pozbawiony wolności w sprawie – zatrzymany i osadzony w areszcie śledczym w dniu 24 czerwca 2005 r.

Postanowieniem z dnia 11 sierpnia 2005 r. tymczasowe aresztowanie wobec T. H. (1) zostało uchylone i w tym dniu został on zwolniony z aresztu.

W dniu 31 października 2005 r. Prokuratura Rejonowa skierowała do Sądu Rejonowego Białymstoku przeciwko kierownikowi Kliniki akt oskarżenia, o łapownictwo z dnia 13 czerwca 2005 r. Innych zarzutów łapownictwa, ani dotyczących dokumentacji medycznej, T. H. (1) nie postawiono.

Wyrokiem z dnia 20 grudnia 2007 r. T. H. (1) został uznany za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu łapownictwa i skazany na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący dwa lata.

Sąd Okręgowy w Białymstoku, na skutek apelacji wniesionych przez obrońców T. H. (1), wyrokiem z dnia 23 września 2008 r. uchylił wyrok skazujący i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Białymstoku.

Sąd Rejonowy w Białymstoku, rozpoznając ponownie sprawę, wyrokiem z dnia 10 lipca 2009 r. warunkowo umorzył postępowanie karne wobec T. H. (1).

Sąd Okręgowy, na skutek zaskarżenia przez obie strony wyroku Sądu I instancji, wyrokiem z dnia 2 lutego 2010 r. w sprawie o sygn. akt VIII Ka 838/09 uniewinnił T. H. (1) od popełnienia zarzucanego mu czynu.

Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 30 listopada 2010 r., wydanym w sprawie III KK 152/10, oddalił kasację prokuratora.

W dniu 16 lutego 2011 r. T. H. (1) złożył w Sądzie Okręgowym w Białymstoku wniosek o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie, żądając kwoty 621.267,35 zł tytułem odszkodowania oraz 100.000 zł tytułem zadośćuczynienia.

Na rozprawie w dniu 6 maja 2011 r. T. H. (1) ograniczył swoje żądanie w zakresie odszkodowania do kwoty 412.483,80 zł, stanowiącej różnicę pomiędzy tym, co uzyskałby, gdyby nie została rozwiązana z nim umowa z dnia 30 lipca 2003 r. o udzielanie świadczeń zdrowotnych w zakresie kardiochirurgii oraz kierowania i zarządzania Kliniką (...) w (...) w B., a uzyskanymi dochodami ze stosunku pracy, w okresie do dnia 30 maja 2008 r., kiedy został ponownie zawarty z nim tzw. „kontrakt” na tych samych warunkach, jak w umowie z 2003 r.

W dniu 13 czerwca 2011 r. Sąd Okręgowy w Białymstoku, po rozpoznaniu w sprawie III Ko 42/11 wniosku T. H. (1), zasądził od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy 20.000 zł tytułem odszkodowania i kwotę 70.000 zł tytułem zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie.

Wskutek apelacji obydwu stron, Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem w sprawie II AKa 169/11 uchylił wyrok w części oddalającej wniosek o odszkodowanie powyżej kwoty 20.000 zł i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, a w pozostałej części utrzymał wyrok w mocy.

Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Okręgowy, wyrokiem z dnia 23 lipca 2012 r. w sprawie III Ko 319/11, oddalił wniosek.

T. H. (1) wniósł apelację od tego wyroku.

Wyrokiem z dnia 19 grudnia 2012 r., w sprawie o sygn. akt II AKa 195/12, Sąd Apelacyjny w Białymstoku, zmienił ów wyrok, podwyższając T. H. (1) odszkodowanie zasądzone od Skarbu Państwa o kwotę 156.026,98 zł.

Sąd II instancji przyjął przyczynienie się T. H. (1) w połowie do powstania szkody w jego mieniu, to jest osiągnięcia niższych dochodów w okresie trzech lat, czyli od tymczasowego aresztowania do czasu, kiedy T. H. (1) pracować zaczął na takich samych zasadach jak przed tymczasowym aresztowaniem. Przyczynieniem do powstania szkody było niedostateczne staranie się T. H. (1) o powrót na dotychczasowe stanowisko i do poprzednich form zatrudnienia i wynagrodzenia. Nie było przedmiotem rozważań żadnego z Sądów to, czy i w jakim zakresie T. H. (1) swoim postępowaniem - po nieuwzględnieniu wniosku prokuratora o areszt przez Sąd I instancji, a przed zastosowaniem tymczasowego aresztowania przez Sąd II instancji - przyczynił się do wydania tego orzeczenia, w szczególności dokonując zmian w zapisach dokumentacji medycznej pacjentów kliniki, czym wywołał powstanie obawy matactwa procesowego, co przełożyło się na zaistnienie przesłanki zastosowania tymczasowego aresztowania i w efekcie zastosowanie tego środka, i w dalszej konsekwencji – zaistnienia szkody w postaci różnicy między osiągniętymi przez okres trzech lat dochodami, a dochodami nieosiągniętymi, ale takimi które mógłby on osiągnąć, gdyby pracował na dotychczasowych zasadach.

Łącznie zasądzono T. H. (1) od Skarbu Państwa kwotę 246.026,98 zł.

Kwotę tę z odsetkami w łącznej wysokości 248.527,26 zł wypłacono w trzech ratach:

- w dniu 22 września 2011 r. 90.344,38 zł jako częściowe odszkodowanie i odsetki,

- w dniu 27 grudnia 2012 r. 50.000 zł jako odszkodowanie,

- 28 grudnia 2014 r. 108.102,88 zł jako odszkodowanie i odsetki.

L. C. (1) uznany został za winnego wyrokiem Sądu Rejonowego w Białymstoku XV Wydziału Karnego z dnia 31 października 2012 r. w sprawie XVK 500/08, częściowo zamienionym wyrokiem Sądu Okręgowego w Białymstoku VIII Wydział K. O. z dnia 15 maja 2014 r. sygn. VIII Ka 636/13, i skazany za to, że:

w okresie od dnia 7 czerwca 2005 r. do dnia 13 czerwca 2005 r. w B., w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w krótkich odstępach czasu, pełniąc funkcję publiczną funkcjonariusza (...) w B., nie dopełniając obowiązku należytej weryfikacji uzyskanych wiadomości o przestępstwie łapownictwa i zapobieżenia popełnieniu przestępstwa oraz przekraczając uprawnienia w zakresie przeprowadzenia kontrolowanego wręczenia korzyści majątkowej, kierował przeciwko T. H. (1) ściganie o przestępstwo z art. 228 §1 k.k. przez tworzenie fałszywych dowodów i inne podstępne zabiegi, działając na szkodę T. H. (1) i interesu publicznego - prawidłowego wymiaru sprawiedliwości, a w szczególności:

- w dniu 8 czerwca 2005 r., działając wspólnie i w porozumieniu z J. K. (1), wyłudził poświadczenia nieprawdy w postaci wniosku (...)w B. do (...)w B. o zarządzenie kontrolowanego wręczenia korzyści majątkowej oraz wniosku(...)w B. do Prokuratora Okręgowego w B.o wyrażenie zgody na przeprowadzenie kontrolowanego wręczenia korzyści majątkowej T. H. (1), przez podstępne wprowadzenie w błąd wymienionych autorów wniosków, a następnie Prokuratora Okręgowego w B.co do zaistnienia żądania ze strony T. H. (1) wręczenia mu korzyści majątkowej w zamian za przyspieszenie i osobiste przeprowadzenie operacji oraz motywów i okoliczności zawiadomienia o tym fakcie funkcjonariuszy (...) w B. przez J. Ś. (1), powodując wydanie przez Prokuratora Okręgowego w B. zgody na przeprowadzenie wnioskowanego kontrolowanego wręczenia korzyści majątkowej w oparciu o nierzetelne informacje, stanowiące jej przesłanki;

- w dniu 13 czerwca 2005 r., działając w zamiarze złożenia przez J. Ś. (1) fałszywych zeznań, mających służyć za dowód w postępowaniu przygotowawczym i nadzorowanym pod sygn. Ds. 3035/05 przez Prokuraturę Rejonową B. - P., polegających na zeznaniu nieprawdy odnośnie motywów wręczenia korzyści majątkowej T. H. (1) i okoliczności wręczenie to poprzedzających, a w szczególności dotyczących powzięcia informacji o konieczności wręczenia korzyści majątkowej w zamian za przeniesienie W. D. na właściwy oddział szpitala i przyspieszenie jego operacji kardiologicznej w szpitalu w B. oraz dotyczących motywów i okoliczności powiadomienia o tym fakcie policji, a także zatajenia prawdy, że W. S. był inspiratorem ich współpracy z funkcjonariuszami policji w dokonaniu kontrolowanego wręczenia korzyści majątkowej T. H. (1), po uprzednim nakłonieniu wspólnie i w porozumieniu z J. K. (1) i W. S. w dniu 7 czerwca 2005 r. do złożenia takich zeznań, ułatwił ich złożenie, przesłuchując J. Ś. (1) w czasie i miejscu przesłuchania W. D. celem ustalenia w zeznaniach jednolitej wersji przebiegu zdarzeń poprzedzających kontrolowane wręczenie korzyści majątkowej, zapewniając ich wiarygodność i sugerując treść zeznań oraz sporządzając protokół czynności, niedopełniając w ten sposób obowiązków służbowych w zakresie sposobu przesłuchania - umożliwienia swobodnej wypowiedzi i zakazu zadawania pytań sugerujących oraz polegających na zawarciu w treści protokołu rzeczywistego przebiegu czynności;

- w dniu 14 czerwca 2005 r., działając w zamiarze złożenia przez funkcjonariusza policji J. K. (1) fałszywego zeznania, mającego służyć za dowód w postępowaniu przygotowawczym przeciwko T. H. (1) o przestępstwo z art. 228 § 1 k.k., polegającego na zeznaniu nieprawdy odnośnie czasu okoliczności powzięcia przez funkcjonariuszy Komendy Wojewódzkiej Policji w B. informacji dotyczących przesłanek wręczenia korzyści majątkowej T. H. (1) oraz treści tych informacji, ułatwił złożenie takiego zeznania, przesłuchując świadka i sporządzając protokół czynności, to jest za czyny z art. 231 § 1 k.k. w zb. z art. 18 § 2 k.k. w zw. z art. 233 § 1 k.k. w zb. z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 235 k.k. w zb. z art. 272 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.,

na karę 1 roku pozbawienia wolności, zawieszając jej wykonanie na okres 4 lat.

J. K. (1) tymi samymi wyrokami uznany został za winnego i skazany za to, że w okresie od dnia 7 czerwca do dnia 14 czerwca 2005 r. w B. w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w krótkich odstępach czasu, pełniąc funkcję publiczną funkcjonariusza (...)w B., nie dopełniając obowiązku należytej weryfikacji uzyskanych wiadomości o przestępstwie łapownictwa i zapobieżenia popełnieniu przestępstwa oraz przekraczając uprawnienia w zakresie przeprowadzenia kontrolowanego wręczenia korzyści majątkowej, skierował przeciwko T. H. (1) ściganie o przestępstwo z art. 228 § 1 k.k. przez tworzenie fałszywych dowodów i inne podstępne zabiegi, działając na szkodę T. H. (1) i interesu publicznego – prawidłowego wymiaru sprawiedliwości, a w szczególności:

- w dniu 7 czerwca 2005 r., działając wspólnie i w porozumieniu z L. C. (1) i W. S., w zamiarze złożenia przez J. Ś. (1) fałszywych zeznań, mających służyć za dowód w postępowaniu przygotowawczymi przeciwko T. H. (1) o przestępstwo z art. 228 § 1 k.k., polegających na zeznaniu nieprawdy odnośnie motywów wręczenia korzyści majątkowej T. H. (1) i okoliczności wręczenie to poprzedzających, a w szczególności dotyczących powzięcia informacji o konieczności wręczenia korzyści majątkowej w zamian za przeniesienie W. D. na właściwy oddział szpitala i przyspieszenie jego operacji kardiologicznej w szpitalu w B. oraz dotyczących motywów i okoliczności powiadomienia o tym fakcie policji, a także zatajenia prawdy, że W. S. był inspiratorem współpracy z funkcjonariuszami policji w dokonaniu kontrolowanego wręczenia korzyści majątkowej T. H. (1), nakłonił ją do złożenia takich zeznań;

- w dniu 8 czerwca 2005 r., działając wspólnie w porozumieniu z L. C. (1), wyłudził poświadczenie nieprawdy w postaci wniosku (...)w B. do (...)w B. o zarządzenie kontrolowanego wręczenia korzyści majątkowej oraz wniosku (...) w B. do Prokuratora Okręgowego w Białymstoku o wyrażenie zgody na przeprowadzenie kontrolowanego wręczenia korzyści majątkowej T. H. (1), przez podstępne wprowadzenie w błąd wymienionych autorów wniosków, a następnie Prokuratora Okręgowego w B. co do zaistnienia żądania ze strony T. H. (1) wręczenia mu korzyści majątkowej oraz motywów i okoliczności zawiadomienia o tym fakcie funkcjonariuszy (...)w B. przez J. Ś. (1), powodując wydanie przez Prokuratora Okręgowego w B. zgody na przeprowadzenie wnioskowanego kontrolowanego wręczenia korzyści majątkowej w oparciu o nierzetelne informacje, stanowiące jej przesłanki;

- w dniu 8 czerwca 2005 r. w meldunku informacyjnym, sporządzonym w toku operacyjnego sprawdzenia (...) nr (...) w B., poświadczył nieprawdę co do treści uzyskanych informacji odnośnie przesłanek dokonania wręczenia korzyści majątkowej przez J. Ś. (1),

- w dniu 9 czerwca 2005 r. w notatce urzędowej, sporządzonej w toku operacyjnego sprawdzenia (...) nr (...)w B., poświadczył nieprawdę odnośnie czasu i okoliczności stawiennictwa J. Ś. (1) w(...)w B. oraz treści przekazanych przez nią wówczas informacji;

- w dniu 14 czerwca 2005 r., składając we współdziałaniu z L. C. (1) zeznanie, mające służyć za dowód w postępowaniu przygotowawczym nadzorowanym przez Prokuraturę Rejonową B.-P. pod sygn. Ds. 3035/05 przeciwko T. H. (1), będąc uprzedzony o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznanie i zatajenie prawdy, zeznał nieprawdę odnośnie czasu i okoliczności powzięcia przez funkcjonariuszy (...) w B. informacji dotyczących przesłanek wręczenia korzyści majątkowej T. H. (1) oraz treści tych informacji, a w szczególności, iż w dniu 6 czerwca 2005 r. z funkcjonariuszami (...)w B. skontaktowała się J. Ś. (1), informując o możliwości przyjęcia jej przybranego ojca do Kliniki w B. i przyspieszenia operacji serca za od 5 do 8 tys. zł, a następnie w dniu 8 czerwca 2005 roku J. Ś. (1) zgłosiła się osobiście w tym Wydziale oświadczając, iż jej przybrany ojciec poprosił ją o pieniądze w kwocie 5.000 zł celem zapłacenia za przyjęcie do Kliniki i zoperowanie go przez szefa Kliniki, przy czym z uwagi na niemożność oczekiwania na przeprowadzenie operacji wobec poważnego stanu jego zdrowia J. Ś. (1) - zbulwersowana taką sytuacją - zdecydowana była wręczyć korzyść majątkową lekarzowi w dniu 13 czerwca 2005 r., podczas gdy w rzeczywistości J. Ś. (1) nie kontaktowała się z funkcjonariuszami (...)w dniu 6 czerwca 2005 r., a po raz pierwszy do wspomnianego Wydziału została przywieziona w dniu 7 czerwca 2005 r., nie będąc wcale zbulwersowaną i nie przekazując wyżej opisanych informacji, albowiem z góry wiadomym motywem przyjęcia pacjenta do Szpitala było stworzenie okoliczności uwiarygodniających wręczenie korzyści majątkowej T. H. (1) we współpracy z funkcjonariuszami policji, tj. za czyny z art. 231 § 1 k.k. w zb. z art. 18 § 2 k.k. w zw. art. 233 § 1 k.k. w zb. z art. 235 k.k., w zb. z art. 271 § 1 k.k. w zb. z art. 272 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. na karę 1 roku pozbawieni wolności, zawieszając jej wykonanie na okres 4 lat.

W. N. przez Sąd I instancji uznany został za winnego tego, że: w dniu 13 czerwca 2005 r., działając jako funkcjonariusz (...)w B., wspólnie i w porozumieniu z L. C. (1), nie dopełniając obowiązku przestrzegania prawa i zapobieżenia popełnieniu przestępstwa, w tym prowadzenia przesłuchania w sposób umożliwiający swobodną wypowiedź osoby przesłuchiwanej i sporządzenia protokołu w sposób odzwierciedlający rzeczywisty przebieg czynności procesowej, dokonał przesłuchania w charakterze świadka W. D. w sprawie prowadzonej w (...) w B. o przestępstwo z art. 228 § 1 k.k. RSD 9/05 w czasie i miejscu przesłuchania J. Ś. (1) celem ustalenia w zeznaniach zbieżnej wersji przebiegu zdarzeń poprzedzających kontrolowane wręczenie korzyści majątkowych T. H. (1), zapewniającej ich wiarygodność, działając na szkodę interesu publicznego - prawidłowego wymiaru sprawiedliwości,

tj. czynu z art. 231 § 1 k.k.,

a ostatecznie wyrokiem Sądu Okręgowego w Białymstoku jako Sądem II instancji w sprawie VIII Ka 636/13

- na podstawie art. 66 § 1 i 2 k.k., art. 67 § 1 k.k. postępowanie karne warunkowo umorzono wobec niego na okres próby wynoszący 2 lata,

- na podstawie art. 67 § 3 k.k. orzeczono wobec tego oskarżonego świadczenie pieniężne w wysokości 500 złotych.

W. S. uznany został za winnego i skazany za to, że: w okresie od bliżej nieustalonego dnia końca miesiąca maja 2005 r. do dnia 8 lipca 2005 r. w B. i w W., w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w krótkich odstępach czasu, stosując podstępne zabiegi, kierował przeciwko T. H. (1) ściganie o przestępstwo z art. 228 § 1 k.k., bezpodstawnie wykorzystując bezprawnie instytucję kontrolowanego wręczenia korzyści majątkowej, a także nakłonił W. D. i J. Ś. (1) do zeznania nieprawdy i zatajenia prawdy, a w szczególności:

- w okresie od bliżej nie ustalonego dnia końca miesiąca maja 2005 r. do dnia 13 czerwca 2005 r. w B. i W., zastosował podstępne zabiegi, polegające na nakłonieniu W. D. i J. Ś. (1) do udziału w kontrolowanym wręczeniu korzyści majątkowej T. H. (1) w zamian za gratyfikację finansową w kwocie 20.000 zł oraz stworzeniu sytuacji i warunków do z góry zaplanowanego wręczenia korzyści majątkowej T. H. (1) w związku z przeprowadzeniem operacji wszczepienia bajpasów W. D. w sytuacji braku u niego zamiaru poddania się jej, powodując przeprowadzenie z udziałem funkcjonariuszy policji kontrolowanego wręczenia korzyści majątkowej w oparciu o nierzetelnie przekazane informacje;

- w okresie od nieustalonego bliżej dnia na przełomie maja i czerwca 2005 r. do dnia 12 czerwca 2005 r. w B., nakłonił W. D. i J. Ś. (1), przy czym J. Ś. (1) częściowo wspólnie i w porozumieniu z J. K. (1) i L. C. (1), do zeznania nieprawdy odnośnie motywów wręczenia korzyści majątkowej T. H. (1) i okoliczności poprzedzających to wręczenie, w szczególności dotyczących przyczyn i okoliczności przyjęcia W. D. do Szpitala i pobytu w nim, a także do zatajenia prawdy, że W. S. był inspiratorem dokonania wręczenia korzyści majątkowej T. H. (1) we współpracy z funkcjonariuszami policji, wykorzystując formę kontrolowanego wręczenia korzyści majątkowej, tj. czynu z art. 18 § 2 k.k. w zw. z art. 233 § 1 k.k. w zb. z art. 235 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, warunkowo zawieszając jej wykonanie na okres 4 lat próby,

Wyrokiem Sądu Rejonowego w B. XV Wydział K. z dnia 17 maja 2010 r., w sprawie o sygn. akt XVK 235/10, pozwana J. K. (2) została uznana za winną i prawomocnie skazana za to, że w dniu 13 czerwca 2005 r. w B., składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu przygotowawczym nadzorowanym pod sygn. Ds. 3035/05 przez Prokuraturę Rejonową B.-P., będąc uprzedzona przez przyjmującego zeznanie o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, zeznała nieprawdę podając, że nie wie jakie były okoliczności przyjęcia W. D. do szpitala oraz, że J. Ś. (1) jest przybraną córką i wychowanką W. D., a także, iż dopiero po wręczeniu korzyści majątkowej dowiedziała się, że w zdarzenie zaangażowana jest policja, podczas gdy w rzeczywistości wcześniej wiedziała, że przyjęcie do Szpitala w B. i pobyt w nim W. D. został uzgodniony z jednym z lekarzy, celem stworzenia okoliczności uwiarygodniających zaplanowane wręczenie korzyści majątkowej innemu lekarzowi w zamian za gratyfikację finansową przy udziale funkcjonariuszy policji, a W. D. z J. Ś. (1) nie łączą jakiekolwiek więzy rodzinne i emocjonalne, tj. za czyn z art. 233 § 1 k.k. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, zawieszając warunkowo jej wykonanie na okres 2 lat próby,

J. Ś. (1) tym samym, wyrokiem została uznana za winną i prawomocnie skazana za to, że w dniu 13 czerwca 2005 r. w B., składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu przygotowawczym nadzorowanym pod sygn. Ds. 3035/05 przez Prokuraturę Rejonową B.-P., będąc uprzedzoną przez przyjmującego zeznanie o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, zeznała nieprawdę odnośnie motywów i okoliczności wręczenia korzyści majątkowej T. H. (1), a w szczególności, że W. D., którego traktuje jak ojca, zwrócił się do niej dnia 6 czerwca 2005 r. o pomoc finansową, celem wręczenia lekarzowi korzyści majątkowej umożliwiającej przeniesienie W. D. na właściwy oddział szpitala i szybkie przeprowadzenie, pomimo wydłużonych terminów, koniecznej z uwagi na jego stan zdrowia operacji kardiologicznej w szpitalu w B. oraz, że powiadomienie przez nią o tym fakcie policji, bez wiedzy W. D., było wynikiem zdenerwowania koniecznością opłacenia tego typu zabiegu w zaistniałej sytuacji, podczas gdy w rzeczywistości W. D., z którym nie łączą ją bliższe związki emocjonalne ani rodzinne, w nieustalonym bliżej dniu przed 6 czerwca 2005 r. zaproponował jej udział w kontrolowanym wręczeniu korzyści majątkowej lekarzowi, w zamian za odpowiednią gratyfikacją finansową, pochodzącą od W. S., a przyjęcie W. D. do szpitala i jego pobyt w nim, przyprowadzane badania i zakwalifikowanie do przeprowadzenia operacji kardiologicznej, były zaplanowane celem stworzenia okoliczności uwiarygodniających wręczenie korzyści majątkowej T. H. (1), w sytuacji z góry powziętego zamiaru przez W. D. braku zamiaru poddania się operacji, a także zataiła, że W. S. był inspiratorem dokonania przez nią wręczenia korzyści majątkowej T. H. (1) we współpracy z funkcjonariuszami policji, wykorzystując formę kontrolowanego wręczenia korzyści majątkowej, nakłaniając ją do tego i płacąc jej za udział w tym zdarzeniu, tj. za czyn z art. 233 § 1 k.k. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, zawieszając warunkowo jej wykonanie na okres 2 lat próby.

W. D. dotychczas nie został osądzony. Postępowanie karne przeciwko niemu prowadzone pod sygn. VIII K 1059/12 Sądu Rejonowego dla Warszawy M. w W. VIII Wydział Karny zostało zawieszone, bowiem stan zdrowia oskarżonego nie pozwalał na udział w czynnościach procesowych.

W tak ustalonych okolicznościach faktycznych Sąd doszedł do przekonania, że powództwo było uzasadnione w całości wobec wszystkich pozwanych.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do kwestii legitymacji czynnej Sąd wyjaśnił, że prokurator działa w procesie opisanym w art. 557 k.p.k. zawsze w imieniu Skarbu Państwa, i to Skarb Państwa jest stroną powodową, którą prokurator powinien wskazać w pozwie (art. 55 zd. 1 k.p.c.), co ma ten skutek, że osoba taka, zawiadomiona o procesie może wstąpić do sprawy (art. 56 § 1 k.p.c.). Dlatego też zarzuty pozwanych co do braku legitymacji czynnej prokuratora Prokuratury Okręgowej w Białymstoku do wytoczenia procesu ocenił jako bezpodstawne.

Sąd uznał również za bezzasadny podniesiony przez pozwanych zarzut przedawnienia. W tym kontekście odwołał się do art. 555 k.p.k. i art. 557 k.p.k., uznając, że roszczenie regresowe z art. 557 § 1 k.p.k. nie może powstać wcześniej, niż nastąpiła szkoda w mieniu Skarbu Państwa, czyli nie wcześniej, niż roszczenie to stało się wymagalne (art. 120 § 1 k.c.), to jest nie wcześniej niż zasądzono i wypłacono niesłusznie skazanemu (aresztowanemu czy zatrzymanemu) odszkodowanie i zadośćuczynienie. W konsekwencji przyjął, że w pojęciu „roszczeń” z art. 555 k.p.k. mieszczą się tylko roszczenia o odszkodowanie i zadośćuczynienie osoby niesłusznie skazanej (aresztowanej, zatrzymanej), a przepis ten li tylko wskazuje początek biegu terminu dochodzenia tych roszczeń – od daty zakończenia postępowania lub daty zwolnienia (w przypadku zatrzymania). Natomiast „roszczenie zwrotne” z art. 557 § 1 k.p.k. w pojęciu „roszczeń” z art. 555 k.p.k. nie mieści się.

Sąd zauważył, że szkoda w mieniu Skarbu Państwa wynikła wprawdzie z popełnienia przestępstw przez pozwanych w 2005 r., ale nastąpiła dopiero w momencie wypłaty przez Skarb Państwa – Sąd Okręgowy w Białymstoku zasądzonych na rzecz T. H. (1) kwot tytułem odszkodowania i zadośćuczynienia, co nastąpiło w okresie od 22 września 2011 r. do 28 grudnia 2014 r. Oznacza to, że roszczenie zwrotne, opisane w art. 557 k.p.k., wobec pozwanych, wynikające z popełnienia przez wszystkich pozwanych występków w czerwcu 2005 r., nie uległo przedawnieniu, gdyż nie upłynął okres dwudziestu lat od popełnienia przestępstw przez pozwanych, opisany w § 2 art. 442 ¹ k.c.

Jeśli chodzi zaś o kwestię przedawnienia roszczeń T. H. (1) to Sąd zwrócił uwagę, że została ona oceniona w postępowaniu o te roszczenia, a wyroki sądów I i II instancji są prawomocne. Nadto, w kwestiach nieuregulowanych w kodeksie postępowania karnego - w sprawach o odszkodowanie za niesłusznie skazanie, aresztowanie i zatrzymanie - stosuje się przepisy kodeksu postępowania cywilnego, jak stanowi art. 558 k.p.k. Z tego odesłania wynika więc, że skutki prawomocności wyroków sądów karnych zasądzających odszkodowanie i zadośćuczynienie podlegają regulacji opisanej w kodeksie postępowania cywilnego – art. 365 § 1 k.p.c.

Poza tym, w ocenie Sądu, skoro kwestia przedawnienia roszczeń T. H. (1) była badana w sprawie o odszkodowanie i zadośćuczynienie, podniesiony w tej sprawie zarzut przedawnienia został oceniony jako sprzeczny z zasadami współżycia społecznego i stanowiący nadużycie prawa, a prawomocnymi orzeczeniami związane są inne sądy – w tym sąd rozpoznający niniejszy proces – to kwestia przedawnienia nie może być ponownie badana.

Rozważając zakres podmiotowy art. 557 k.p.k. Sąd – odwołując się do poglądów doktryny – uznał, nie tylko funkcjonariusze publiczni, ale też świadkowie składający zeznania w procesie karnym, w którym doszło do oczywiście niesłusznego skazania czy aresztowania, podlegają odpowiedzialności wobec Skarbu Państwa z tytułu przysługującego mu roszczenia zwrotnego, o ile ci świadkowie „swoim bezprawnym działaniem spowodowali” niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie.

Przechodząc z kolei do oceny przesłanki bezprawności zachowania wszystkich pozwanych, Sąd przyjął, że została ona spełniona, a potwierdzają ją wyroki skazujące pięcioro pozwanych (art. 11 k.p.c.), a co do W. N. dowody zebrane w postępowaniu przeciwko niemu.

Sąd, odnosząc się do twierdzeń pozwanych, iż popełnili oni czyny zabronione na szkodę T. H. (1), ale wyroki skazujące nie potwierdzają ich wpływu na jego tymczasowe aresztowanie, wskazał, że w wyrokach skazujących (i wyroku warunkowo umarzającym postępowanie wobec W. N.), czynami przypisanymi wszystkim pięciorgu pozwanym, poza W. N. były fałszywe zeznania (art. 233 k.k.), a dodatkowo - poprzez przekroczenie uprawnień i niedopełnienie obowiązków przez funkcjonariuszy policji (L. C. (2), J. K. (1) i W. N.) - ułatwienie złożenia fałszywych zeznań, tworzenie fałszywych dowodów, a w konsekwencji skierowanie wobec T. H. (1) ścigania (art. 231 k.k.), przy czym każdemu z pozwanych byłych policjantów przypisano działanie na szkodę wymiaru sprawiedliwości.

Sąd uznał również, że między przypisanymi pozwanym przez sądy karne czynami, a szkodą w mieniu Skarbu Państwa zaistniał związek przyczynowy. Wypłacenie T. H. (1) odszkodowania i zadośćuczynienia było bowiem normalnym następstwem jego bezprawnego tymczasowego aresztowania, opartego na sfabrykowanych, fałszywych dowodach wykreowanych przez pozwanych. Oznacza to zaś – jak wymaga tego art. 557 § 1 k.p.k. – że każdy z pozwanych, jako sprawca czynów zabronionych, odpowiada za szkodę poniesioną przez tego, który szkody T. H. (1) naprawił, czyli Skarb Państwa, a związek pomiędzy szkodą Skarbu Państwa i działaniami pozwanych jest normalny. Zdaniem Sądu to wszyscy bez wyjątku pozwani, tworząc fałszywe dowody – różnorodnymi działaniami i zaniechaniami w okresie do 13 czerwca 2005 r. - spowodowali wszczęcie postępowania karnego wobec T. H. (1), uzyskanie zgody na prowokację oraz złożenie wniosku o areszt i ostatecznie jego zastosowanie przez Sąd II instancji. Mimo tego, że T. H. (1) dokonując zmian w dokumentacji przyczynił się w jakimś - może nawet niemałym - stopniu do podjęcia przez Sąd II instancji decyzji o jego aresztowaniu, to owe zmiany w dokumentacji nie były ani jedyną, ani nie wyłączną, ani nawet najistotniejszą przyczyną zastosowania tymczasowego aresztowania. Tą przyczyną, zdaniem Sądu, były dowody i zachowania pozwanych z okresu do 13 czerwca 2005 r. A zachowania te, po zrealizowaniu celu procesu karnego poprzez uniewinnienie T. H. (1), spowodowały wypłacenie mu odszkodowania.

Wobec powyższego Sąd stwierdził, że każdy z pozwanych bezprawnie „spowodował”, jak wymaga tego art. 557 § 7 1 k.p.k., niesłuszne tymczasowe aresztowanie T. H. (1) i dlatego Skarb Państwa ma pełne prawo wystąpić przeciwko każdemu z nich o zwrot wypłaconych T. H. (1) należności. Dlatego powództwo w kwocie równej zasądzonemu odszkodowaniu i zadośćuczynieniu, zostało uwzględnione.

Jako podstawę odpowiedzialności solidarnej pozwanych Sąd wskazał art. 441 § 1 k.c. Jednocześnie wyraził ocenę, iż art. 441 § 3 k.c. nie ma zastosowania w sprawie i nie jest przesłanką solidarnej odpowiedzialności pozwanych wobec Skarbu Państwa. Zdaniem Sądu odpowiedzialność pozwanych jest solidarna między nimi jako dłużnikami a wszystkich ich wobec Skarbu Państwa jako wierzyciela, a nie wobec T. H. (1).

Przyznał od Skarbu Państwa pełnomocnikom z urzędu wynagrodzenie z tytułu zastępstwa prawnego J. K. (2) i J. Ś. (1).

Nieuiszczoną opłatą od pozwu obciążył jedynie W. S. kierując się sytuacją materialną i dochodową pozwanych, a także odmienną mniej znaczącą rolą tych pozwanych w spowodowaniu tymczasowego aresztowania T. H. (1), zwalniając pozostałych pozwanych z tego obowiązku.

Te same podstawy legły u podstaw obciążenia W. S. obowiązkiem zwrotu kosztów procesu należnych powodowi z tytułu zastępstwa procesowego.

Powyższy wyrok w całości zaskarżyli apelacjami pozwani W. S., J. K. (2) i J. Ś. (1), którzy wnosili o jego zmianę i oddalenie powództwa.

W. S. zarzucał wyrokowi naruszenie następujących przepisów:

I) prawa materialnego, a mianowicie:

1) art. 557 § 1 k.p.k. poprzez:

- uznanie, iż zakres podmiotowy tego przepisu, a więc kręgu osób mogących ponosić odpowiedzialność odszkodowawczą należy oceniać i interpretować przez pryzmat sformułowania „osób, które swoim bezprawnym działaniem spowodowały (…)” włączając w ten krąg nie tylko osoby wydające orzeczenia w toku procesu, ale także wszystkie osoby biorące udział w czynnościach procesowych, które treścią swoich wyjaśnień powodują oczywiście niesłuszne skazanie, aresztowanie czy zatrzymanie,

- przyjęcie, że popełnienie czynu zabronionego przez prawo karne, potwierdzonego wyrokiem skazującym wobec niego, przesądza o spełnieniu przesłanki bezprawności tych działań w znaczeniu nadanym w art. 557 k.p.k., jak i w kodeksie cywilnym,

- przyjęcie istnienia normalnego związku przyczynowego między bezprawnym jego zachowaniem a szkodą w mieniu Skarbu Państwa;

2) art. 442 ¹ § 2 k.c. przez jego zastosowanie oraz art. 555 k.p.k. przez jego niezastosowanie do stanu faktycznego sprawy i w konsekwencji nieprawidłowe przyjęcie, że roszczenie zwrotne wobec pozwanych wynikające z popełnienia przez wszystkich z nich występków w czerwcu 2005 r. nie uległo przedawnieniu, gdyż nie upłynął okres dwudziestu lat od popełnienia przestępstw;

3) art. 441 k.c. poprzez uznanie, że każdy z osobna z pozwanych swoimi zachowaniami „spowodował” tymczasowe aresztowanie T. H. (1), a w konsekwencji szkodę w mieniu Skarbu Państwa, którego majątek pomniejszył się o kwoty wypłacone T. H. (1) i tym samym nałożenie przez Sąd na każdego z pozwanych solidarnie obowiązku zapłaty na rzecz Skarbu Państwa, podczas gdy wyłączną odpowiedzialność za szkodę ponosi Skarb Państwa;

II) naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, a mianowicie:

1) art. 365 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie, że podnoszony przez pozwanych w toku postępowania zarzut przedawnienia roszczenia T. H. (1) o odszkodowanie i zadośćuczynienie nie miał znaczenia w rozpoznawanym sporze i kwestia przedawnienia nie może być ponownie badana;

2) art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 98 § 1 k.p.c. poprzez ich zastosowanie oraz art. 102 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i zasądzenie od niego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Białymstoku tytułem nieuiszczonej opłaty od pozwu, od której powodowy Skarb Państwa był zwolniony kwotę 12.302 zł, przy jednoczesnym odstąpieniu od obciążania pozostałych pozwanych obowiązkiem zapłaty tej opłaty, oraz zasądzenie od niego na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej RP kwoty 7.200 zł tytułem zwrotu kosztów sprawowanego zastępstwa procesowego;

3) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez całkowicie dowolną i oderwaną od zasad logiki i doświadczenia życiowego ocenę, iż każdy z pozwanych bezprawnie spowodował niesłuszne tymczasowe aresztowanie T. H. (1) i dlatego Skarb Państwa może żądać od każdego z nich zwrotu wypłaconych T. H. (1) należności.

J. K. (2) i J. Ś. (1) z kolei zarzucały wyrokowi naruszenie następujących przepisów postępowania i prawa materialnego:

1) art. 49 k.p.c. poprzez niewyłączenie sędziego Sądu Okręgowego Krzysztofa Kruka od rozpoznania sprawy, w sytuacji wstąpienia do niej w charakterze strony powodowej Prezesa Sądu Okręgowego w Białymstoku, co jest okolicznością wywołującą uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego;

2) art. 55 zd. 1 k.p.c. poprzez uznanie, że prokurator działa w procesie zawsze w imieniu Skarbu Państwa, który jest stroną powodową, a prokurator powinien ją wskazać w pozwie, w sytuacji gdy prokurator nie jest Skarbem Państwa tylko odrębnym samodzielnym pomiotem zobowiązanym do prawidłowego ustalenia kręgu osób uczestniczących w charakterze strony powodowej i pozwanej;

3) art. 87 § 2 k.p.c. poprzez brak legitymacji czynnej strony powodowej, tj. Prokuratora Okręgowego w Białymstoku do wytoczenia powództwa i jego popierania z powodu braku należytego wykazania umocowania przez sporządzającą pozew prokurator Prokuratury Okręgowej;

4) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie i brak jego wszechstronnego rozważenia, skutkującego wyprowadzeniem wbrew zasadom doświadczenia życiowego, wniosków z niego niewynikających, a mianowicie uznanie, że posiadają one legitymację bierną do występowania w sprawie, w sytuacji gdy nie są one funkcjonariuszami publicznymi, a także, że istnieje związek przyczynowy między bezprawnymi zrachowaniami tych pozwanych a szkodą w mieniu Skarbu Państwa, jak również uznanie, że gdyby prokurator czy Sąd dysponował tylko informacjami o dokonywanych przez T. H. (1) dopiskach, bez fałszywych dowodów zebranych do 13 czerwca, z pewnością nie doszłoby ani do wniosku o areszt, ani do zażalenia na odmowę zastosowania aresztowania, ani do jego orzeczenia przez Sąd II instancji;

5) art. 555 k.p.k. w zw. z art. 557 § 1 k.p.k. poprzez błędną wykładnię, a to poprzez przyznanie, że do roszczenia zwrotnego wymienionego w art. 557 k.p.k., zawartego w rozdziale 58 k.p.k., zastosowanie ma 20-letni termin przedawnienia, określony w art. 442 ¹ § 2 k.p.c. w miejsce terminu określonego w art. 555 k.p.k.;

6) art. 118 k.c. poprzez błędną wykładnię, że przepisem szczególnym w rozumieniu tego artykułu jest przepis art. 442 ¹ § 2 k.c., w sytuacji gdy przepisem takim jest przepis art. 555 k.p.c.;

7) art. 557 § 1 k.p.k. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie wobec pozwanych, które nie są funkcjonariuszami publicznymi, a tylko wobec takich osób Skarb Państwa skutecznie może wywodzić roszczenie regresowe celem naprawienia szkody.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacje zasługiwały na uwzględnienie.

Na wstępie wskazać należy, iż Sąd Apelacyjny na rozprawie w dniu 1 marca 2019 r. powziął wiadomość, że pozwani L. C. (1) i W. N. w dniu 11 lipca 2018 r. uiścili na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Białymstoku kwoty po 82.009 zł. Taką samą kwotę na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Białymstoku wpłacił w dniu 16 lipca 2018 r. J. K. (1). Jest to nowy fakt, który należy brać pod uwagę przy rozpoznawaniu wywiedzionych środków zaskarżenia. Dowodzi on, iż roszczenie strony powodowej zostało zaspokojone przez pozwanych, którzy nie wywiedli skutecznie apelacji. Wpłacenie przez pozwanych łącznie kwoty 246.027 zł spowodowało bezzasadność żądania jej zapłaty solidarnie od skarżących. Ta nowa okoliczność czyniła więc powództwo skierowane przeciwko W. S., J. K. (2) i J. Ś. (1) bezpodstawnym.

Stwierdzenie tego faktu przez Sąd Apelacyjny w drodze zasięgnięcia informacji w Sądzie Okręgowym w Białymstoku (k. (...) akt) i poinformowanie o treści sporządzonej na tę okoliczność notatki służbowej pełnomocników stron obecnych na rozprawie nie spowodowało cofnięcia pozwu przez stronę powodową w stosunku do skarżących – była ona na rozprawie w dniu 1 marca 2019 r. zastępowana przez radców Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej. W takiej sytuacji zachodziła potrzeba merytorycznego wypowiedzenia się w przedmiocie wywiedzionych apelacji.

Zaspokojenie w całości roszczenia dochodzonego przez stronę powodową w oparciu o przepis art. 557 § 1 k.p.k. mogło wywrzeć - w odniesieniu do tego roszczenia skierowanego przeciwko skarżącym - jedynie jeden skutek, a mianowicie oddalenie w stosunku do nich wywiedzionych powództw.

Pozwane J. K. (2) i J. Ś. (1) były reprezentowane w toku postępowania przed Sądem I instancji przez pełnomocników z urzędu i oddalenie w stosunku do nich powództw – z uwagi na wystąpienie na etapie postepowania odwoławczego nowej okoliczności faktycznej – nic w ich sytuacji procesowej nie mogło zmienić. Koszty zastępstwa procesowego przed Sądem I instancji przy oddaleniu powództw poniósłby także Skarb Państwa - Sąd Okręgowy w Białymstoku.

W takiej sytuacji procesowej nie ma potrzeby analizowania zasadności zarzutów apelacji J. K. (2) i J. Ś. (1).

Nieco odmiennie sytuacja przedstawia się w odniesieniu do pozwanego W. S..

O ile co do podstawowej kwestii – zaspokojenia roszczenia na etapie postępowania apelacyjnego przez współpozwanych – problem kształtuje się identycznie, to zachodziła potrzeba wypowiedzenia się w przedmiocie zasadności powództwa skierowanego przeciwko temu pozwanemu z uwagi na obciążenie go kosztami procesu za I instancję.

Pierwszym problemem jaki się jawi to kwestia legitymacji biernej przy roszczeniu wywodzonym w oparciu o art. 557 k.p.k.

Na wstępie rozważań koniecznym jest nawiązanie do treści art. 552 k.p.k., zgodnie z którym osobom w nim wymienionym służy odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznana krzywdę od Skarbu Państwa. Ustawodawca obciążył więc Skarb Państwa obowiązkiem wypłaty odszkodowania i zadośćuczynienia osobie „niewątpliwie niesłusznie tymczasowo aresztowanej i zatrzymanej”. Przepis ten jest umieszczony w rozdziale 58 k.p.k., zatytułowanym „Odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie i zatrzymanie”.

Wskazać należy, że Skarb Państwa odpowiada za szkody wyrządzone przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej – art. 417, 417 ¹ i 417 ² k.c. Zgodnie z art. 421 k.c. przepisów art. 417, 417 ¹ i 417 ² k.c. nie stosuje się, jeżeli odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej jest uregulowana w przepisach szczególnych. W orzecznictwie oraz doktrynie nie budzi wątpliwości, że art. 552 k.p.k. i następne (rozdział 58 k.p.k.) stanowi lex specialis w odniesieniu do art. 417, 417 ¹ i 417 ² k.c. (por. min postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2018 r. w sprawie II CSK 597/17).

Przepisy art. 417, 417 ¹ i 417 ² k.c. umieszczone są w tytule VI księgi III k.c. zatytułowanym czyny niedozwolone.

Nie powinno budzić wątpliwości, że na podstawie art. 552 k.p.k. Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za bezprawne działanie funkcjonariuszy państwowych. Uprawnionemu w oparciu o ten przepis - w zakresie roszczeń w nim przewidzianych - przysługuje roszczenie deliktowe skierowane przeciwko Skarbowi Państwa.

Ustawodawca przewidział w art. 557 § 1 k.p.k., że w razie naprawienia szkody oraz zapłaty zadośćuczynienia za krzywdę Skarb Państwa ma roszczenie zwrotne do osób, „które swoim bezprawnym działaniem spowodowały ….. niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie”. Nie wskazał przy tym – nie określił - kto może być adresatem „roszczenia zwrotnego”.

Pomocnym w interpretowaniu zapisu przeciwko komu roszczenie zwrotne może być wytoczone nie może być ustawa z dnia 20 stycznia 2011 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 1169) o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa. W ustawie tej bowiem w sposób enumeratywny wyliczono sytuacje, które uzasadniają odpowiedzialność funkcjonariuszy publicznych za określone działania lub zaniechania.

W doktrynie, jak przytaczał Sąd Okręgowy w sporządzonym uzasadnieniu, zgodnie wskazuje się, że do osób tych należeć mogą funkcjonariusze organów wymiaru sprawiedliwości orzekający w danej sprawie lub stosujący środki przymusu - sędzia, prokurator, funkcjonariusze organów ścigania (P. Hofmański, KPK. Komentarz, t. III, 2012, s. 507-508; L.K. Paprzyck i, w: Paprzycki, KPK. Komentarz, t. II, 2013, s. 458; P. Cioch, Odpowiedzialność, Warszawa 2007, s. 87). Wypowiadany jest też pogląd, iż możliwe jest dochodzenie roszczeń regresowych od biegłych, specjalistów, tłumaczy, a także pracowników organów wymiaru sprawiedliwości (por. L.K. Paprzycki, w: Paprzycki, KPK. Komentarz, t. II, 2013, s. 458; por. też A. Bulsiewicz, Konstytucyjna ochrona, s. 265), a nadto od składających fałszywe zeznania świadków (A . B., Konstytucyjna ochrona, s. 265; Ł. C., Odszkodowanie, s. 209-210; M.P. W., Odszkodowanie, s. 448).

Sąd Okręgowy wskazał, iż z literalnego brzmienia art. 557 § 1 k.p.k. nie wynika aby roszczenie regresowe przysługiwało wyłącznie przeciwko funkcjonariuszom publicznym. W takiej sytuacji – zdaniem tego Sądu - „roszczenie zwrotne” może być skierowane nie tylko przeciwko osobom wydającym orzeczenie w trakcie procesu, ale także przeciwko wszystkim osobom biorącym udział w czynnościach procesowych (świadkom składającym zeznania, biegłym wydającym opinię a nawet osobom współoskarżonym czy podejrzanym, które treścią swoich wyjaśnień powodują niesłuszne skazanie, aresztowanie czy zatrzymanie).

Sąd Apelacyjny nie podzielił tego stanowiska, przychylając się do dominującego stanowiska prezentowanego w doktrynie, że legitymowanymi biernie w procesach o „roszczenie zwrotne” mogą być funkcjonariusze organów wymiaru sprawiedliwości orzekający w danej sprawie lub stosujący środki przymusu, a więc osoby które uczestniczyły w zdarzeniach prawnych określonych w art. 552 k.p.k., za które to Skarb Państwa odpowiada z mocy ustawy. Odpowiedzialność Skarbu Państwa wynika z ustawy i opiera się na zasadzie ryzyka, co oznacza, że do żądania odszkodowania wystarczy stwierdzenie zaistnienia faktu będącego podstawą roszczenia odszkodowawczego. Legitymowanymi biernie w procesie wytoczonym przez Skarb Państwa w oparciu o art. 557 § 1 k.p.k. są więc tylko te osoby, które orzekały w danej sprawie i swoim bezprawnym działaniem (wina czy brak winy tej osoby nie ma znaczenia prawnego) spowodowały niesłuszne skazanie, czy też niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie.

Wytaczając powództwo prokurator jako podstawę roszczenia wskazał nadto art. 441 § 1 i 3 k.c.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego operowanie w art. 557 § 1 k.p.k. określeniem „roszczenie zwrotne” może świadczyć o tym, że Skarb Państwa może domagać się od osób „które swoim bezprawnym działaniem spowodowały … niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie” spełnienia świadczenia wypłaconego osobie uprawnionej. Jak już wskazywano, odpowiedzialność Skarbu Państwa jest odpowiedzialnością za delikt funkcjonariuszy organów wymiaru sprawiedliwości, orzekających w danej sprawie lub stosujących środki przymusu.

W rozdziale 58 k.p.k. nie wskazano, iż odpowiedzialność Skarbu Państwa oraz osób, które swoim bezprawnym działaniem spowodowały niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie jest odpowiedzialnością solidarną. Zgodnie z art. 369 k.c. zobowiązanie jest solidarne, jeżeli wynika z ustawy lub z czynności prawnej.

Niewątpliwie w okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy nie można mówić o solidarności wynikającej z czynności prawnej. Można rozważać istnienie solidarności z tytułu czynów niedozwolonych - przywoływany przez prokuratora art. 441 § 1 k.c. Czynu niedozwolonego (bezprawnego działania) dopuściłby się funkcjonariusz publiczny, jednakże czynu niedozwolonego nie można przypisać Skarbowi Państwa, który ponosi odpowiedzialność za wystąpienie określonego skutku przewidzianego art. 552 k.p.k.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego do regulacji przewidzianej art. 557 § 1 k.p.k., w drodze ostrożnej analogii, można zastosować rozwiązanie przewidziane art. 441 § 3 k.c.

Skarb Państwa naprawił szkodę T. H. (1) (wypłacił zasądzone wyrokami odszkodowanie i zadośćuczynienie) mimo braku winy (odpowiedzialność Skarbu Państwa na zasadzie ryzyka za wystąpienie skutku przewidzianego art. 552 k.p.k.). Przepis art. 441 § 3 k.c. posługuje się także określeniem „zwrotne roszczenie do sprawcy”.

Wypłacenie świadczenia uprawnionemu (naprawienie szkody przez Skarb Państwa T. H. (1)) wywarło taki skutek, że w sytuacji popełnienia czynu bezprawnego przez kilku sprawców (kilku funkcjonariuszy publicznych w odniesieniu do zdarzeń prawnych przewidzianych art. 552 k.p.k.) ustaje ich odpowiedzialność solidarna wobec uprawnionego.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego Skarb Państwa uznając, iż kilka osób swoimi bezprawnym działaniami spowodowały niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie występując z roszczeniem zwrotnym winien wskazać zakres odpowiedzialności każdego z pozwanych i żądać od każdego z nich określonej kwoty, a nie żądać zasądzenia solidarnie od wszystkich pozwanych wypłaconej kwoty.

Okoliczność tę Sąd Apelacyjny uznał za właściwe wskazać dlatego, że nie wszyscy pozwani wnieśli apelacje, a art. 378 § 2 k.p.c. przy odpowiedzialności solidarnej mógłby pozwalać na rozpoznanie apelacji na rzecz współuczestników, którzy wyroku nie zaskarżyli. Przy braku solidarnej odpowiedzialności pozwanych zasada wynikająca z tego przepisu nie ma zastosowania.

Jedynie marginalnie Sąd Apelacyjny uznał za stosowne odnieść się do podnoszonego w toku postępowania zarzutu przedawnienia roszczenia skierowanego przeciwko pozwanym.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego bieg do dochodzenia roszczenia zwrotnego z art. 557 § 1 k.p.k. rozpoczął się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby Skarb Państwa podjął czynność w postaci wezwania zobowiązanych do zapłaty w najwcześniej możliwym terminie po wypłaceniu T. H. (2) odszkodowania i zadośćuczynienia, a nie jak przyjął Sąd Okręgowy w dniu popełnienia przestępstwa (odwołanie się do przepisu art. 442 ¹ k.c.). Sąd odwoławczy podziela stanowisko judykatury, że roszczenia zwrotne z art. 441 k.c. nie są roszczeniami z tytułu czynów niedozwolonych i generalnie przedawniają się one na zasadach ogólnych, chyba, że przepis szczególny przewiduje inny termin przedawnienia (por. art. 819 § 1 k.c. - wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 2005 r. w sprawie IV CK 203/05). Zdaniem Sądu Apelacyjnego roszczenie z art. 557 § 1 k.p.k. nie jest roszczeniem z tytułu czynu niedozwolonego i przedawnia się na zasadach ogólnych.

Można zastanawiać się nad zasadnością zarzutu stawianego w toku postępowania, czy roszczenie z art. 557 § 1 k.p.k. nie przedawnia się z upływem roku od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby Skarb Państwa podjął czynność w postaci wezwania zobowiązanych do zapłaty w najwcześniej możliwym terminie po wypłaceniu zasądzonego odszkodowania i zadośćuczynienia (wypłacane były w trzech ratach) - art. 120 § 1 zd. 2 k.c.

W motywach wyroku z dnia 11 października 2012 r. w sprawie SK 18/10 Trybunał Konstytucyjny stwierdzając, że art. 555 k.p.k. w zakresie, w jakim wprowadza roczny okres przedawnienia dochodzenia odszkodowania i zadośćuczynienia od Skarbu Państwa w wypadku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania, jest zgodny z art. 41 ust. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, jednocześnie stwierdził, iż w przeszłości terminy dla dochodzenia roszczeń odszkodowawczych, których wyłącznym adresatem jest Skarb Państwa, były z reguły krótsze niż termin 10-letni przewidziany art. 118 k.c.

Można wyrazić stanowisko, mając na uwadze wykładnię funkcjonalną (a nie literalną) art. 555 k.p.k., że termin roczny przewidziany tym przepisem odnosi się do wszystkich roszczeń przewidzianych w rozdziale 58 k.p.k., a więc dla roszczeń z art. 552 k.p.k., jak i roszczenia zwrotnego z art. 557 k.p.k. (dostrzec przy tym należy rozwiązanie przewidziane art. 556 § 2 k.p.k. – zastrzeżenie dodatkowego terminu rocznego ustanowionego dla osób uprawnionych w razie śmierci oskarżonego). Krótkie terminy przedawnienia przewidziane w rozdziale 58 k.p.k. mogą służyć z jednej strony szybkiemu zakończeniu spraw powiązanych z odpowiedzialnością Skarbu Państwa, z drugiej zaś odpowiedzialności finansowej osób fizycznych - funkcjonariuszy publicznych - wobec Skarbu Państwa. Rozpoczęcie biegu terminu do dochodzenia „roszczenia zwrotnego” wynika z art. 557 k.p.k. – „w razie naprawienia szkody …..”. Nie może budzić wątpliwości, że naprawienie szkody jest równoznaczne z wypłaceniem odszkodowania (zadośćuczynienia) osobie uprawnionej. Termin spełnienia świadczenia przez zobowiązanego z art. 557 k.p.k. nie jest oznaczony, a więc winno ono być spełnione niezwłocznie po wezwaniu do jego spełnienia (art. 455 k.c.). Termin roczny jest zatem możliwy do „osadzenia” w rozwiązaniach przewidzianych w rozdziale 58 k.p.k.

Powyższe rozważania w przedmiocie terminu przedawnienia „roszczenia zwrotnego” mają charakter jednie teoretyczny i zostały uczynione z uwagi na treść motywów orzeczenia Sądu I instancji, bowiem powództwo w stosunku do W.
S. podlegało oddalaniu z uwagi na brak po jego stronie legitymacji biernej, o czym była mowa już wcześniej.

W takiej sytuacji – w ramach apelacji pozwanego W.
S. – zmieniono rozstrzygniecie o kosztach zawarte w pkt 4 w ten sposób, że zasądzono od powoda na jego rzecz kwotę 7.217 zł obejmującą koszty zastępstwa procesowego w stawce minimalnej i opłatę od udzielonego pełnomocnictwa (art. 98 k.p.c.). Uchylono także nałożony na niego obowiązek uiszczenia opłaty od pozwu (pkt. 3 wyroku) - art. 113 ust. 1 a contrario ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Podstawą rozstrzygnięcia zawartego w pkt I sentencji wyroku był art. 386 § k.p.c.

O kosztach instancji odwoławczej w stosunku do pozwanego W. S. postanowiono w oparciu o art. 98 k.p.c., zasądzając od Skarbu Państwa na jego rzecz zwrot poniesionej opłaty od apelacji oraz koszty z tytułu zastępstwa procesowego w stawce minimalnej, stosownej do wartości przedmiotu sporu.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej J. K. (2) i J. Ś. (1) orzeczono w oparciu o § 8 pkt 7 w zw. z § 16 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu.

(...)