Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lutego 2012r.

Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku,

III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Krzysztof Staryk (spr.)

Sędziowie: SA Bożena Szponar - Jarocka

SA Tomasz Kajewski

Protokolant: Agnieszka Charkiewicz

po rozpoznaniu w dniu 14 lutego 2012 r. w Białymstoku

sprawy z wniosku M. P.

przy udziale zainteresowanego J. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie niepodlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie

IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 19 września 2011 r. sygn. akt IV U 1790/11

uchyla zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję z dnia 18 kwietnia 2011 r. i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O..

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z dnia 18 kwietnia 2011 r. na podstawie ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r., Nr 205, poz. 1585 ze zm.) stwierdził, że J. P. jako wspólnik spółki cywilnej u płatnika Przedsiębiorstwa Handlowo - Usługowego (...) w okresach od dnia 1.01.1999r. do 28.02.1999r. i od 1.01.2000r. do 30.09.2002r. podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Organ ustalił również podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne w kwotach: 806,92 zł za marzec 1999r. i 959,11 zł za czerwiec - sierpień 1999r..

M. P. złożyła odwołanie od tej decyzji, podnosząc, że spółka cywilna nie może być płatnikiem składek. Dodatkowo wskazała, że w okresie od 31.03.2001r. do 20.11.2003r. J. P. prowadził indywidualnie działalność gospodarczą.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 19 września 2011 r. zmienił zaskarżoną decyzję częściowo i stwierdził, że J. P. podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu od 1 stycznia 1999 r. do 28 lutego 1999r. oraz od 1 stycznia 2000 r. do 1 marca 2001 r. u płatnika Przedsiębiorstwo Handlowo - Usługowego (...) oraz od 31 marca 2001 r. do 30 września 2002 r. z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, a w pozostałym zakresie odwołanie oddalił.

Sąd I instancji ustalił, że J. P. od dnia 5.10.1991 r. do dnia 23.04.2001 r. prowadził działalności gospodarczą. Z kolei J. P. i (...) Spółka Cywilna byli wpisani w ewidencji działalności gospodarczej w okresie od 5.02.1996 do 31.03.2001. Od dnia 31.03.2001 J. P. rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej pod nazwą V. Przedsiębiorstwo Handlowo - Usługowe (...). Sąd Rejonowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 2.07.2003 r. zniósł z dniem 25.09.2002 r. wspólność majątkową małżeńską M. P. i J. P.. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 20.12.2005 r. rozwiązano przez rozwód małżeństwo J. P. i M. P.. Pismem z dnia 21.01.2011r. Naczelnik Urzędu Skarbowego w O. poinformował ZUS, że J. P. prowadził działalność gospodarczą w formie spółki od 9.02.1996 r. do 30.09.2002 r., a indywidualną działalność gospodarczą od dnia 1.10.2002 r.

Zdaniem Sądu Okręgowego, analiza decyzji organu rentowego z dnia 18.04.2011 r. wskazuje na niekonsekwencję. Jej adresatem jest J. P., jednak w sentencji wskazuje się na płatnika składek Przedsiębiorstwo Handlowo - Usługowe (...). Art. 4 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 o systemie ubezpieczeń społecznych nigdy nie przewidywał, że płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne jest spółka cywilna. Płatnikiem składek jest ubezpieczony zobowiązany do płacenia składek na własne ubezpieczenie społeczne. W sprawie nie ma wątpliwości, że wnioskodawczyni i jej były mąż J. P. zawarli spółkę cywilną, która została w dniu 31 marca 2001r. wykreślona z ewidencji działalności gospodarczej.

Sąd Okręgowy stwierdził brak podstaw do przyjęcia, że po tej dacie płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne jest Przedsiębiorstwo Handlowo - Usługowe (...). Przyjął, że w tych okolicznościach bez znaczenia pozostaje, czy po tej dacie wspólnicy prowadzili nadal wspólnie działalność gospodarczą. Każdy z nich prowadził bowiem odrębną działalność gospodarczą, podlegającą ubezpieczeniu społecznemu. Nawet, gdyby okoliczność ta miała znaczenie prawne, to ciężar dowodowy w tym zakresie spoczywał na ZUS. Sąd w niniejszej sprawie dysponował jedynie dwoma dowodami. Zaświadczeniem z Urzędu Miasta, z którego wynikało, że przedmiotowa spółka cywilna w dniu 31.03.2001 r. została wykreślona z ewidencji działalności gospodarczej oraz pismem Naczelnika US informującym, że J. P. prowadził działalność gospodarczą w formie spółki do 30.09.2002 r., a indywidualną działalność gospodarczą od dnia 1.10.2002 r. Dane wskazane w tym piśmie nie korespondują z zaświadczeniami Urzędu Miasta, z których wynika, że własną działalność gospodarczą J. P. prowadził od dnia 5.10.1991 do dnia 23.04.2001, a zatem równolegle z działaniem spółki cywilnej. Dlatego Sąd nie oparł się na informacji Naczelnika Urzędu Skarbowego, tym bardziej, że wnioskodawczyni deklarowała, że pozostawała z mężem w separacji faktycznej. Okoliczność ta uzasadnia przyjęcie, że spółka cywilna została rozwiązana w dniu 31 marca 2001r.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaskarżył powyższy wyrok apelacją w całości, zarzucając mu:

- naruszenie prawa procesowego, tj. art. 231 k.p.c., wyrażające się w tym, iż zaskarżone orzeczenie Sąd oparł na domniemaniu faktycznym nie prowadzenia działalności przez wnioskodawcę w spółce cywilnej od daty wskazanej w zaskarżonej decyzji o wykreśleniu z ewidencji działalności gospodarczej spółki cywilnej (...), tj. do dnia 31.03.2001r., co w rzeczywistości nie stanowiło logicznego (uprawnionego) wniosku wynikającego z innych ustalonych w sprawie okoliczności,

- naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c. wyrażające się przekroczeniem granic swobodnej oceny dowodów, bowiem sąd dał wiarę zeznaniom skarżącej M. P., w których forsowała tezę o zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej w spółce z mężem od dnia 31.03.2011 r., pomimo tego że twierdzenia jej nie znajdują potwierdzenia w pozostałym materiale dowodowym.

- naruszenie prawa materialnego, tj. art. 6 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, bowiem konsekwencją wyroku, w którym Sąd dał wiarę skarżącej, iż prowadziła działalność do dnia 31.03.2001 r. winno być wyłączenie skarżącej z ubezpieczenia społecznego osób prowadzących działalność gospodarczą, co byłoby sprzeczne okolicznościami faktycznie zaistniałymi na gruncie danej sprawy.

Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania wnioskodawczyni; ewentualnie o uchylenie powyższego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Olsztynie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

W granicach zaskarżenia należało wziąć z urzędu pod uwagę nieważność postępowania, powodującą konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 kwietnia 2011 r. z uwagi na brak doręczenia tej decyzji J. P., będącemu wspólnikiem spółki cywilnej - Przedsiębiorstwa Handlowo - Usługowego (...), a także brakiem właściwego zawiadomienia go o terminie rozprawy przed Sądem Okręgowym. W judykaturze Sądu Najwyższego jest utrwalone stanowisko, że nieważność postępowania w rozumieniu art. 379 pkt 5 k.p.c. zachodzi wówczas, gdy strona procesu, wbrew swej woli, zostaje faktycznie pozbawiona możności działania ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 1999 r. II CKN 318/98). W niniejszej sprawie należało przyjąć, że takiej ochrony własnych praw przed Sądem Okręgowym został pozbawiony J. P., co skutkowało nieważnością postępowania. Zwrócić też należy uwagę, że nie powinien on występować w tej sprawie w charakterze zainteresowanego ( jak to ujął Sąd Okręgowy w wyroku), ale jako ubezpieczony i adresat decyzji ZUS (art. 477 ¹¹ § 1 k.p.c.).

Na podstawie art. 38 i art. 83 ust. 1 pkt.1 i 2 ustawy dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał decyzję z dnia 18 kwietnia 2011 r. . ((...)-(...)), na mocy której stwierdził, że J. P. jako wspólnik spółki cywilnej u płatnika Przedsiębiorstwa Handlowo - Usługowego (...) w okresach od dnia 1.01.1999r. do 28.02.1999r. i od 1.01.2000r. do 30.09.2002r. podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Organ rentowy wskazał w decyzji J. P. jako jej adresata. W aktach ZUS znajduje się tylko dowód doręczenia tej decyzji M. P. (odbiór decyzji pokwitował syn, k. 53 akt ZUS), natomiast nie ma dowodu doręczenia tej decyzji J. P..

Należy podkreślić, że organ rentowy jest zobowiązany przed rozstrzygnięciem sprawy, wyjaśnić ją wszechstronnie i z udziałem osób, których sprawa dotyczy (art. 10 kpa i art. 180 §1 k.p.a.), a przed wydaniem decyzji należy zapewnić tym osobom możliwość wypowiedzenia się co do każdego zagadnienia budzącego wątpliwości. Po rozstrzygnięciu sprawy organ winien, zgodne z art. 109 §1 kpa doręczyć decyzję ustalającą stronom. Z zasady czynnego udziału strony w postępowaniu administracyjnym wynika obowiązek organu ustalenia z urzędu stron danego postępowania, powiadomienia stron o wszczęciu postępowania, a także doręczenia wszystkim podmiotom będącym stronami wydanych w sprawie rozstrzygnięć (wyrok WSA w Warszawie z dnia 22.05.2009 r., I SA/Wa 240/09, LEX nr 551898). Tymczasem w niniejszej sprawie organ rentowy nie doręczył zaskarżonej decyzji J. P., pomimo tego że był on jej głównym adresatem, pozbawiając go tym samym możliwości jej zaskarżenia do Sądu.

Poza tym ZUS w zaskarżonej przez M. P. decyzji nie zawarł uzasadnionych ustaleń w przedmiocie, kto powinien być płatnikiem składek w niniejszej sprawie. Zgodnie z art. 4 ust. 2 pkt a i d w związku z art. 16 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( jednolity tekst z 2009r. nr 205 poz. 1585 ze zm.) płatnikiem składek jest pracodawca - w stosunku do pracowników i osób odbywających służbę zastępczą oraz jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna pozostająca z inną osobą fizyczną w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi, a także jest nim ubezpieczony zobowiązany do opłacenia składek na własne ubezpieczenia społeczne - czyli prowadzący działalność gospodarczą.

Ustalenia ZUS w przedmiocie płatnika składek powinny być poprzedzone określeniem charakteru stosunku łączącego J. P. z Przedsiębiorstwem Handlowo – Usługowym (...). W sprawie należało bowiem wyjaśnić, czy J. P. działał jedynie jako wspólnik wyżej wskazanej spółki cywilnej, przez co podlegałby ubezpieczeniom społecznym jako osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą (i byłby płatnikiem składek na własne ubezpieczenie społeczne), czy też spółka cywilna była wobec niego pracodawcą. (...) spółki cywilnej prowadzący działalność gospodarczą posiada bowiem indywidualny tytuł do ubezpieczenia społecznego. Takie stanowisko, zaaprobowane w niniejszej sprawie, zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia z dnia 13 stycznia 2009 r. (II UK146/08).

W stanie prawnym, obowiązującym w okresie objętym zaskarżoną decyzją wspólnicy spółki cywilnej, tak jak obecnie, podlegali ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Przepis art. 8 ust. 6 pkt 1 w/w ustawy definiował osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych. Wspomniane przepisy o działalności gospodarczej podlegały, począwszy od lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku, licznym zmianom. Do 31 grudnia 1999 r. obowiązywała ustawa z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej (Dz. U. 1988 r. Nr 41 poz. 324 ze zm.). Według jej art. 2 (w brzmieniu nadanym temu przepisowi przez art. 33 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym - Dz. U. 1997 r. Nr 121 poz. 770), działalnością gospodarczą była „działalność wytwórcza, budowlana, handlowa i usługowa, prowadzona w celach zarobkowych i na własny rachunek podmiotu prowadzącego taką działalność” (ust. 1), a podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą, zwanym dalej przedsiębiorcą, mogła być osoba fizyczna, osoba prawna, a także jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, utworzona zgodnie z przepisami prawa, jeżeli jej przedmiot działania obejmował prowadzenie działalności gospodarczej (ust. 2). Z dniem 1 stycznia 2000 r. weszła w życie ustawa z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. 1999 r. Nr 101 poz. 1178). W myśl art. 2 ust. 1, działalnością gospodarczą była zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły; ustęp 2 definiował przedsiębiorcę jako osobę fizyczną, osobę prawną oraz nie mającą osobowości prawnej spółkę prawa handlowego, która zawodowo, we własnym imieniu podejmuje i wykonuje działalność gospodarczą. Do kategorii przedsiębiorców kwalifikowani byli także wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej, o której mowa w ust. 1. Obecnie według art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. 2004 r. Nr 173 poz. 1807), działalnością gospodarczą jest „zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Z kolei przedsiębiorca, to osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna nie będąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą (art. 4 ust. 1 w/w ustawy). Za przedsiębiorcę uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej (art. 4 ust. 2 w/w ustawy). Judykatura podkreśla przy tym znaczenie faktycznego i osobistego wykonywania działalności przez wspólnika na rzecz spółki, co powinien mieć na uwadze organ rentowy przy ponownej analizie sprawy. Należy bowiem powtórzyć za Sądem Najwyższym (wyrok z dnia 26 marca 2008 r., I UK 251/07, OSNP 2009 nr 13-14, poz. 179), że ubezpieczenie społeczne wspólnika spółki cywilnej zależy od osobistego prowadzenia w tej spółce pozarolniczej działalności gospodarczej. W treści uzasadnienia Sąd Najwyższy wskazał także, iż spółka cywilna jest tylko wewnętrznym stosunkiem zobowiązaniowym wspólników. Działalność gospodarczą mogą prowadzić tylko jej wspólnicy i z tego tytułu podlegają ubezpieczeniu. (...) spółki cywilnej staje się przedsiębiorcą, gdy podejmuje i wykonuje działalność gospodarczą, a nie dlatego, że przystępuje do spółki cywilnej. Ubezpieczeniom społecznym wspólnik podlega nie z racji uczestnictwa w spółce, lecz samodzielnie skutkiem prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej na podstawie przepisów o działalności gospodarczej. Tak więc wspólnik spółki cywilnej, który nie wykonuje działalności gospodarczej nie jest przedsiębiorcą i nie ma podstawy do ubezpieczenia społecznego z braku takiej działalności.

Spółka cywilna jest jedynie stosunkiem prawnym powstałym na podstawie umowy, przez którą jej strony, czyli wspólnicy, zobowiązują się do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów. Jego źródłem jest umowa obligacyjna, która wywołuje również skutki z zakresu prawa rzeczowego. Jest to specyficzny stosunek prawny, gdyż jego podmioty tworzą rodzaj korporacji, stanowią grupę osób współdziałających dla osiągnięcia zamierzonego - wspólnego dla wszystkich celu.

Od 25 września 2003r. spółka cywilna (art. 860-875 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.)), jako jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której ustawa nie przyznała zdolności prawnej (art. 33 ¹ § 1 ustawy Kodeks cywilny) nie może być podmiotem praw i obowiązków. Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego przedsiębiorcą, który ma obowiązek działać pod firmą, ujawnianą we właściwym rejestrze jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 33 ¹ k.c. Zatem na gruncie prawa prywatnego nie spółka cywilna, lecz wspólnicy takiej spółki (osoby fizyczne) mogą uzyskać status przedsiębiorców. Przedmiotowa kwestia przedstawia się analogicznie na gruncie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej ( Dz. U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095 ze zm.). Należy jednak pamiętać o pewnej niekonsekwencji prawodawcy, gdyż przepisy prawa podatkowego przyznają spółkom cywilnym podmiotowość podatkową w zakresie podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego, natomiast regulacje dotyczące identyfikacji podatników i płatników pozwalają na "nadanie spółce cywilnej" numeru identyfikacji podatkowej (NIP) oraz na dokonywanie wpisu spółek cywilnych do rejestru REGON. Na podobnej zasadzie spółki cywilne, zatrudniające pracowników, były przyjmowane do ewidencji ZUS.

Należy jednak pamiętać, że w myśl art. 33 ¹ § 2 k.c. - jeżeli przepis odrębny nie stanowi inaczej, za zobowiązania jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi odpowiedzialność subsydiarną ponoszą jej członkowie; odpowiedzialność ta powstaje z chwilą, gdy jednostka organizacyjna stała się niewypłacalna.

W ocenie Sądu Apelacyjnego skoro spółka cywilna nie ma podmiotowości prawnej, to użyty w art. 864 k.c. zwrot "zobowiązanie spółki" jest tylko skrótem językowym. Nie oznacza on nic innego jak tylko to, że są to wspólne zobowiązania wszystkich wspólników. Za zobowiązania takie wspólnicy odpowiadają solidarnie (art. 864 k.c.). Jest to więc wypadek zobowiązania solidarnego wynikającego z ustawy, a nie z czynności prawnej (art. 369 k.c.). Wprowadzenie solidarnej odpowiedzialności wspólników spółki cywilnej uzasadnione jest ich wspólną sytuacją prawną, której źródłem jest wspólnie przez nich realizowany cel gospodarczy.

Brak podmiotowości prawnej spółki cywilnej, oznacza również brak jej zdolności sądowej i procesowej. Jak wyżej wskazano, w ujęciu prawa ubezpieczeń społecznych to wspólnik spółki cywilnej, a nie spółka, traktowany jest jako osoba prowadząca działalność gospodarczą.

Uprzednio zgłoszone (przed 1 stycznia 2001r.) do ewidencji działalności gospodarczej spółki cywilne podlegały – na podstawie art. 5 pkt 5 ustawy z dnia 30 listopada 2000 r. o zmianie ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym () wykreśleniu z tej ewidencji z urzędu. Z kolei ich wspólników zobowiązano do zarejestrowania się do 31 marca 2001 r. w charakterze indywidualnych przedsiębiorców w ewidencji działalności w gminie. Ta utrata podmiotowości prawnej spółki cywilnej, nie zmieniła jednak faktu jej pozostawania płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne pracowników i innych osób fizycznych pozostających ze spółką w stosunku prawnym, uzasadniającym objęcie tych osób ubezpieczeniami.

Organ rentowy powinien zatem ustalić, czy J. P. był pracownikiem spółki, gdyż w tym przypadku płatnikiem jako pracodawca mogła być spółka cywilna pomimo tego, że nie posiada ona osobowości prawnej. W decyzji należałoby w takim wypadku stwierdzić odpowiedzialność solidarną wspólników spółki cywilnej.

Zgodnie z art. 3 k.p. pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników. Jednostkami organizacyjnymi są m.in. przedsiębiorstwa państwowe, spółki handlowe, spółdzielnie, stowarzyszenia, fundacje, spółki cywilne ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 1998 r. II UKN 525/97 OSNAPiUS 1999/4 poz. 140 i postanowienie z dnia 29 stycznia 1999 r. II UKN 507/98).

ZUS powinien zatem rozważyć, czy J. P. wykonywał obowiązki na rzecz Przedsiębiorstwa Handlowo - Usługowego (...) w ramach stosunku pracowniczego, czy tylko jako wspólnik spółki cywilnej. Istotne w tej mierze będzie ustalenie rodzaju wykonywanej przez niego pracy, przy uwzględnieniu okoliczności, że sam wkład wspólnika do spółki może polegać tylko na świadczeniu usług (art. 861§1 k.c.). Taka praca jest wykonywana wówczas w ramach umowy spółki i nie może być traktowana jako stosunek pracy. Poza tym jeżeli wspólnik w umowie o pracę zobowiąże się do prowadzenia spraw spółki lub reprezentowania spółki, to takie zobowiązanie nie może być traktowane jak rzeczywiste zawarcie umowy o pracę, za którą wspólnikowi przysługuje wynagrodzenie. Prowadzenie spraw spółki jest bowiem obowiązkiem wspólnika, za które nie może on żądać wynagrodzenia, gdyż osobiste świadczenie pracy połączone z prowadzeniem lub reprezentowaniem spółki wynika z istoty jego członkostwa w spółce cywilnej.

Należy podkreślić, że wspólnik, którego przedmiotem pracy jest prowadzenie i reprezentowanie spraw spółki, nie jest pracownikiem w rozumieniu przepisów prawa, i w konsekwencji nie podlega pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu. Objęty jest ubezpieczeniem społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą (uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 1993 r., II UZP 21/92, OSNC 1993/5/69).

W ocenie Sądu Apelacyjnego w sytuacji, gdy prace świadczone przez ubezpieczonego na rzecz spółki cywilnej nie wykraczają poza prowadzenie i reprezentowanie spraw tej spółki cywilnej - wówczas taki zakres obowiązków wspólnika spółki cywilnej nie może być przedmiotem jego pracowniczego zobowiązania, które ma charakter (podobnie - wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 kwietnia 2003 r., II UK 235/2002, LexPolonica nr 362448). Prowadzenie spraw spółki stosownie do art. 865 §1 k.c. jest nie tylko prawem, ale i obowiązkiem każdego ze wspólników. Z tego właśnie powodu w piśmiennictwie i orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że skoro prowadzenie spraw spółki jest obowiązkiem wspólnika, to nie może on żądać za te czynności wynagrodzenia, gdyż osobiste świadczenie pracy wiążące się z prowadzeniem lub reprezentowaniem spółki wynika z istoty członkowstwa w spółce cywilnej (wyrok NSA z dnia z dnia 29 października 2010 r., I (...), LexPolonica nr 2412889).

W realiach niniejszej sprawy organ rentowy powinien mieć na uwadze, że dopiero w przypadku ustalenia, że J. P. wykonywał na rzecz spółki pracę niezwiązaną z prowadzeniem lub reprezentowaniem jej spraw, a wynikającą np. z jego wyuczonego zawodu, czy kwalifikacji – możliwe będzie uznanie, że była ona wykonywana w reżimie pracowniczym. (...) spółka cywilna będzie płatnikiem składek jako pracodawca – również w okresie dłuższym, niż przyjęty w zaskarżonym wyroku Sądu Okręgowego (może to dotyczyć całych okresów wymienionych w decyzji).

Należy podkreślić, że płatnikiem składek na własne ubezpieczenia są wspólnicy spółek, a płatnikiem składek na ubezpieczenia pracowników oraz innych osób pozostających w stosunku prawnym, uzasadniającym objęcie tych osób ubezpieczeniami jest spółka cywilna. W sytuacji, gdy przy prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej w formie spółki cywilnej zatrudnieni są pracownicy lub inne osoby pozostające w stosunku prawnym, uzasadniającym objęcie tych osób ubezpieczeniami (np. osoba współpracująca, zleceniobiorca), możliwe jest przyjęcie takiego sposobu rozliczania składek, w którym płatnikiem składek na ubezpieczenia wspólników są sami wspólnicy, a płatnikiem składek na ubezpieczenia pracowników lub innych osób objętych ubezpieczeniami jest spółka cywilna.

Jak wynika z art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 115 §1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. - Ordynacja podatkowa - wspólnik spółki cywilnej, odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe spółki. Odpowiedzialność wspólników spółek obejmuje zaległości podatkowe spółki oraz zaległości wspólników, które wynikają z działalności spółki (powstałe w czasie jej trwania oraz pozostające w związku z działalnością spółki).

W przypadku ustalenia, że spółka cywilna była pracodawcą wobec J. M. P. odpowiadałaby solidarnie z byłym wspólnikiem za te zaległości składkowe. W ocenie Sądu Apelacyjnego możliwa byłaby również na podstawie art. 864 k.c. odpowiedzialność solidarna wspólnika spółki cywilnej za zobowiązania z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, wynikająca z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej przez inną osobę w ramach spółki cywilnej. Z uwagi na powyższe istniała konieczność udziału w sprawie przed Zakładem Ubezpieczeń Społecznych i przed Sądem obu wspólników spółki cywilnej, a więc nie tylko M. P., ale również J. P., celem ochrony ich praw przed Sądem i umożliwienia im podjęcia próby wykazania braku podstaw do obciążania przez ZUS zobowiązaniami składkowymi.

Z przedstawionych powodów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 477 ^14a k.p.c. w związku z art. 379 §1 pkt 5 k.p.c. oraz art. 386 §2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.