Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 stycznia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Piotr Prusinowski

Sędziowie: SO del. Elżbieta Rosłoń (spr.)

SA Bohdan Bieniek

Protokolant: Agnieszka Charkiewicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 stycznia 2016 r. w B.

sprawy z odwołania J. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

o zwrot nadpłaconych składek

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Ostrołęce III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 15 kwietnia 2015 r. sygn. akt III U 976/14

I.  zmienia zaskarżony wyrok w pkt I w ten sposób, że oddala odwołanie w tym zakresie,

II.  w pozostałej części apelację oddala.

sygn. akt III AUa 707/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22.10.2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. stwierdził, że dokonał w dniu 23.09.2014r. J. S. zwrotu nadpłaconych składek w kwocie 11.073,99zł, odmówił zwrotu składek w kwocie 577,02zł i odmówił naliczenia odsetek od wpłat składek w ramach prowadzonej działalności i ich zwrotu.

W odwołaniu od tej decyzji J. S. domagał się zwrotu całości nadpłaconej kwoty składek, tj. 11364,34zł wraz z ustawowymi odsetkami. Podnosił, że nadal nie została zwrócona mu kwota 290,35zł a nadto wskazał, że składki zostały od niego ściągnięte niesłusznie i powinny być zwrócone wraz z odsetkami od daty ich wyegzekwowania.

W toku postępowania organ rentowy w dniu 05.03.2015r. wydał kolejną decyzję, w której ustalił wysokość nadpłaty z tytułu składek na kwotę 11.074,63zł i stwierdził, że nadpłata w wysokości 11.073,99zł została zwrócona 23.09.2014 r. a pozostała część nadpłaty, w kwocie 0,64zł, zostanie zwrócona na rachunek bankowy, odmówił zwrotu kwoty 576,38zł i odmówił naliczenia odsetek od wpłat egzekwowanych w ramach prowadzonej egzekucji administracyjnej w kwocie 11.074,63zł i ich zwrotu.

Wyrokiem z dnia 15.04.2015 r. Sąd Okręgowy w Ostrołęce zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał J. S. prawo do wypłaty odsetek od kwoty 11.073,99 zł za okres od 21.09.2014r. do 23.09.2014r. Ponadto Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał J. S. prawo do wypłaty odsetek od kwoty 0,64 zł za okres od 21.09.2014r. do 09.03.2015r. W pozostałym zakresie oddalił odwołanie. Wniosek J. S. z dnia 21.08.2014r. o zwrot kwoty 289,71 zł przekazał do rozpoznania Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w M..

Sąd Okręgowy ustalił, że niesporną okolicznością było, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia 20.04.2005 r. stwierdził, że J. S. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą podlega ubezpieczeniom a decyzją z dnia 16.07.2007 r. wymierzył mu składki na ubezpieczenie społeczne za okres od 1.11.1998r. do 31.12.1998r. oraz składki na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy za okres od 1.01.1999r. do 30.09.2004r.Składki te zostały wyegzekwowane w drodze egzekucji prowadzonej przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w M.. Następnie Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie XXI Pa 772/12 orzekł, że J. S. od 1.11.1998 r. do 30.09.2004 r. był zatrudniony na podstawie umowy o pracę. Tym samym nie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą i nie miał obowiązku opłacania składek. W konsekwencji decyzje ZUS z dnia 20.04.2005 r. i z dnia 16.07.2007 r. zostały uchylone decyzjami z dnia 8.07.2014 r. i z dnia 27.08.2014 r. Tym samym składki ściągnięte od J. S. były nienależne. Wniosek o zwrot ściągniętych składek został nadany przez J. S. pocztą 21.08.2014r., wpłynął do ZUS 25.08.2014r. We wniosku J. S. podnosił, że kwota ściągniętych składek wynosi 11.654,69 zł z czego nie została nadal zwrócona mu kwota 290,35 zł. Domagał się również odsetek od daty wyegzekwowania składek.

Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie jest częściowo zasadne. Wskazał na przepis art.24 ust. 6c ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, który stanowi, że po stwierdzeniu iż składki zostały nienależnie opłacone, płatnik składek może złożyć wniosek o ich zwrot. Przepis art. 24 ust. 6d tej ustawy stanowi, że nienależnie opłacone składki podlegają zwrotowi w terminie 30 dni od dnia wpływu wniosku, o którym mowa w ust. 6c.

W treści uzasadnienia Sąd pierwszej instancji wskazał, że z uwagi na fakt, iż organ rentowy i odwołujący wskazywali różne kwoty ściągniętych składek, Sąd zobowiązał organ rentowy do wskazania, ile wynosiło zadłużenie odwołującego oraz jakie kwoty i kiedy zostały od niego wyegzekwowane. Organ rentowy w piśmie z dnia 13.03.2015r. i w załączonych do niego dokumentach wskazał, że łączna kwota wyegzekwowanych należności wyniosła 11.327,76zł, przy czym na datę złożenia wniosku o zwrot nadpłaconych składek do zwrotu pozostała kwota 11.074,63zł a nie – jak dotychczas wskazywano w zaskarżonej decyzji z dnia 22.10.2014r. – 11.073,99zł. Jednocześnie przyznał, że początkowo w zaskarżonej decyzji błędnie wyliczył wysokość nadpłaconych składek i wskazał, że oprócz już zwróconej sumy 11.073,99zł, do zwrotu odwołującemu należna jest też kwota 0,64zł, natomiast nie została zwrócona kwota 289,71zł gdyż są to koszty egzekucyjne pobrane przez Urząd Skarbowy i nie przekazane do ZUS.

Konsekwencją ponownej analizy akt przez ZUS było wydanie w dniu 05.03.2015r. kolejnej decyzji, w której organ rentowy ustalił wysokość nadpłaty z tytułu składek na kwotę 11.074,63zł i stwierdził, że nadpłata w wysokości 11.073,99zł została zwrócona odwołującemu 23.09.2014r. a pozostała część nadpłaty, w kwocie 0,64zł zostanie zwrócona na rachunek bankowy, odmówił zwrotu kwoty 576,38zł i odmówił naliczenia odsetek od wpłat egzekwowanych w ramach prowadzonej egzekucji administracyjnej w kwocie 11.074,63zł i ich zwrotu. Sąd Okręgowy wskazał, że pismo ZUS z dnia 13.03.2015r. i decyzja z dnia 5.03.2015r. zostały doręczone J. S., który nie wniósł odwołania od powyższej decyzji i nie zgłosił żadnych zastrzeżeń do wyliczeń zawartych w piśmie ZUS z dnia 13.03.2015r. W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy uznał te wyliczenia za prawidłowe, tym bardziej, że zostały one dokonane w oparciu o dokumenty nadesłane przy tym piśmie ZUS. Podkreślił, że z akt ZUS, zaskarżonej decyzji, pisma organu rentowego z dnia 13.03.2015r. i decyzji ZUS z dnia 9.03.2015r. wynika, iż łączna kwota wyegzekwowanej należności z tytułu składek wynosiła 11.327,76zł. Dnia 10.12.2013r. dokonano J. S. zwrotu kwoty 253,13zł, dnia 23.09.2014r. zwrotu kwoty 11.073,99zł a dnia 9.03.2015r. kwoty 0,64zł.

Sąd Okręgowy wskazał, że w świetle treści art. 24 ust. 6c i 6d ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych wobec zwrotu J. S. w dniu 23.09.2013r. kwoty 11.073,99zł, należne mu są odsetki od tej kwoty od dnia nadania wniosku o zwrot nadpłaty tj. od 21.09.2014r. do 23.09.2014r. Ponieważ kwota 0,64zł została zwrócona odwołującemu 9.03.2015r., należne mu są odsetki od 21.09.2014r. do 09.03.2015r. Ponieważ J. S. domagał się odsetek od daty wyegzekwowania należności z tytułu składek, odwołanie w tym zakresie zostało oddalone, gdyż w świetle art. 24 ust. 6c i 6d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych odsetki nie należą się od daty wyegzekwowania składek. Ponieważ zaś kwota 253,13zł została zwrócona odwołującemu z urzędu już 10.12.2013r., nie są mu od tej kwoty należne odsetki. Sąd Okręgowy oddalił również odwołanie co do żądania zwrotu kwoty przewyższającej zwróconą już odwołującemu kwotę łączną 11.327,76zł, gdyż tytułem składek pobrano od J. S. właśnie taką kwotę. Ponadto Sąd Okręgowy oddalił odwołanie w zakresie żądania zwrotu kwoty 289,71zł wskazując, że zgodnie z w/w przepisami art. 24 ust. 6c i 6d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych organ rentowy jest zobowiązany tylko do zwrotu kwot wyegzekwowanych tytułem składek, podczas gdy kwota 289,71zł są to koszty egzekucyjne pobrane przez Urząd Skarbowy i nie przekazane do ZUS. Żądanie J. S. zwrotu kwoty 289,71zł przekazał do rozpoznania organowi egzekucyjnemu w oparciu o art.464 § 1 k.p.c. wskazując, że z pisma Naczelnika Urzędu Skarbowego w M. z dnia 13.04.2015r. wynika, iż dotychczas ani J. S., ani wierzyciel (ZUS) nie zgłaszali wniosku o zwrot tej kwoty, chociaż egzekucja składek okazała się niesłuszna.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiódł organ rentowy zaskarżając je w części dotyczącej pkt. 1 w zakresie zmieniającym zaskarżoną decyzję i przyznającym J. S. prawo do wypłaty odsetek od kwoty 11.073,99 zł za okres od 21.09.2014 r. do dnia 23.09.2014 r. oraz w części dotyczącej pkt. 2 w zakresie zmieniającym zaskarżoną decyzję i przyznającym J. S. prawo do wypłaty odsetek od kwoty 0,64 zł za okres od 21.09.2014 r. do 23.09.2014 r. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie prawa materialnego tj. przepisu art. 24 ust. 6d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez błędną wykładnię i uznanie, że ubezpieczonemu należą się odsetki od nadpłaty za okres przekraczający 30 dni od dnia nadania wniosku o zwrot nadpłaty listem poleconym, pomimo, iż przepis ten określa obowiązek zwrotu nadpłaty w terminie 30 dni od dnia wpływu wniosku. Zarzucając powyższe apelujący wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez oddalenie odwołania.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje.

Apelacja w części zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności Sąd Apelacyjny zaznacza, że sporządzając niniejsze uzasadnienie zastosował regulację zawartą w art. 387§2 ¹ k.p.c. Zgodnie z treścią tego przepisu, jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego ani nie zmienił ustaleń faktycznych sadu pierwszej instancji, a w apelacji nie zgłoszono zarzutów dotyczących tych ustaleń, uzasadnienie wyroku może zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

W ocenie sądu drugiej instancji, w sprawie spełnione są przesłanki uprawniające do sporządzenia uzasadnienia wyroku z pominięciem podstawy faktycznej rozstrzygnięcia.

Organ rentowy we wniesionej apelacji zarzucił naruszenie prawa materialnego tj. art. 24 ust. 6d ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2015 r., poz. 121 ze zm.). Przepis ten stanowi, że nienależnie opłacone składki podlegają zwrotowi w terminie 30 dni od dnia wpływu wniosku, o którym mowa w ust. 6c. Przepis art. 24 ust. 6c stanowi, że po stwierdzeniu, że składki zostały nienależnie opłacone, płatnik składek może złożyć wniosek o ich zwrot.

Zgodnie z przytoczonymi przepisami Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma obowiązek zwrócić nienależnie opłacone składki w terminie 30 dni od dnia wpływu wniosku. Uchybienie temu terminowi przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych sprawia, że zwracana kwota podlega oprocentowaniu w wysokości równej odsetkom za zwłokę pobieranym od zaległości podatkowych, począwszy od dnia złożenia wniosku. Stanowi o tym przepis art. 24 ust. 6e ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w brzmieniu następującym: „Jeżeli nienależnie opłacone składki nie zostaną zwrócone w terminie określonym w ust. 6d, podlegają oprocentowaniu w wysokości równej odsetkom za zwłokę pobieranym od zaległości podatkowych, począwszy od dnia złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 6c.” Przepis ten wprowadza więc swego rodzaju sankcję za niedotrzymanie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych terminu, o którym mowa w art. 24 ust. 6d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił, że J. S. dnia 21.08.2014 r. złożył w placówce pocztowej wniosek o zwrot nienależnie opłaconych składek. Wniosek ten wpłynął do organu rentowego w 25.08.2014 r. a zatem 30- dniowy termin, o którym mowa w art. 24 ust. 6d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych upływał 24.09.2014 r. Organ rentowy dokonując dnia 23.09.2014 r. zwrotu składek w kwocie 11.073,99 zł nie uchybił terminowi, o którym mowa w art. 24 ust. 6d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Dlatego też brak było podstaw do uwzględnienia przez Sąd Okręgowy odwołania J. S. w tym zakresie. Powyższe skutkowało więc zmianą zaskarżonego wyroku w punkcie I i oddaleniem odwołania w tym zakresie.

Natomiast nie budzi żadnych wątpliwości, że organ rentowy uchybił terminowi z art. 24 ust. 6d w zakresie zwrotu J. S. kwoty 0,64 zł tytułem nienależnie opłaconych składek, która to kwota została mu zwrócona 9.03.2015r.

W związku z powyższym uchybieniem należało zastosować sankcję, o której mowa w powołanym wyżej przepisie art. 24 ust. 6e ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i orzec o odsetkach począwszy od dnia złożenia wniosku o ich zwrot, tj. od dnia 21.08.2014r. Sąd Okręgowy nieprawidłowo orzekł o prawie do odsetek od 21.09.2014 r. Niemniej jednak, mając na uwadze, że rozstrzygnięcie w tym zakresie nie zostało zaskarżone przez J. S., Sąd Apelacyjny oddalił apelację organu rentowego w zakresie pkt. II zaskarżonego wyroku.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny orzekł jak w wyroku na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. (pkt. I wyroku) i na podstawie art. 385 k.p.c. (pkt II wyroku).